ඊජිප්තුව

ඊජිප්තු අරාබි ජනරජය
جمهورية مصر العربية (Arabic)
*Jumhūrīyat Miṣr al-ʻArabīyah*
ඊජිප්තු අරාබි ජනරජය جمهورية مصر العربية (Arabic); Jumhūrīyat Miṣr al-ʻArabīyah;
	Flag රාජ්‍ය ලාංඡනය
	ජාතික ගීය: "බිලඩි, බිලඩි, බිලඩි"; "بلادي، بلادي، بلادي"; (ඉංග්‍රීසි: "My country, my country, my country"); (සිංහල: "මගේ රට, මගේ රට, මගේ රට");
අගනුවර සහ විශාලතම නගරය	කයිරෝ; 30°2′N 31°13′E / 30.033°N 31.217°E
නිල භාෂා(ව)	නූතන සම්මත අරාබි
ජාතික භාෂාව	ඊජිප්තු අරාබි
ආගම	ඉස්ලාම් (නිල) (90.64%) ක්‍රිස්තියානි ධර්මය (9.26%) වෙනත් (0.1%)
ජාති නාම(ය)	ඊජිප්තු ජාතිකයන්
රජය	ඒකීය අර්ධ ජනාධිපති ජනරජය
• ජනාධිපති	අබ්දෙල් ෆාටා එල්-සිසි
• අගමැති	මුස්තාෆා මැඩ්බුලි
ව්‍යවස්ථාදායකය	පාර්ලිමේන්තුව
• උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය	සෙනෙට් සභාව
• පහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලය	නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය
පිහිටුවීම	පිහිටුවීමට අදාල දිනය
• ඉහළ සහ පහළ ඊජිප්තුව ඒකාබද්ධ කිරීම	ක්‍රි.පූ. 3150 පමණ
• මුහම්මද් අලි රාජවංශය ආරම්භය	1805 ජූලි 9
• එක්සත් රාජධානිය වෙතින් ඊජිප්තු නිදහස ඒකපාර්ශ්වික ප්‍රකාශනය	1922 පෙබරවාරි 28
• ඊජිප්තු විප්ලවය	1952 ජූලි 23
• ජනරජය ප්‍රකාශයට පත්කිරීම	1953 ජුනි 18
• වත්මන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව	2014 ජනවාරි 18
වර්ග ප්‍රමාණය
• සම්පූර්ණ	1,010,408 km2 (390,121 sq mi) (29 වෙනි)
• ජලය (%)	0.632
ජනගහණය
• 2023 ඇස්තමේන්තුව	109,546,720 (15 වෙනි)
• ජන ඝණත්වය	103.56/km2 (268.2/sq mi) (118 වෙනි)
දදේනි (ක්‍රශසා)	2023 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ	ඇ.ඩො. ට්‍රිලියන 1.809 (18 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල	ඇ.ඩො. 17,123 (93 වෙනි)
දදේනි (නාමික)	2023 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ	▼ ඇ.ඩො. බිලියන 398.397 (41වෙනි)
• ඒක පුද්ගල	▼ ඇ.ඩො. 3,770 (128 වෙනි)
ගිනි (2017)	31.5; මධ්‍යම
මාසද (2021)	0.731; ඉහළ · 97 වෙනි
ව්‍යවහාර මුදල	ඊජිප්තු පවුම (LE/E£/£E) (EGP)
වේලා කලාපය	UTC+2 (EGY)
• ගිම්හාන (DST)	UTC+3
රිය ධාවන මං තීරුව	දකුණ
ඇමතුම් කේතය	+20
අන්තර්ජාල TLD	.eg; مصر.;
	^ නූතන සම්මත අරාබි එකම නිල භාෂාවයි. Egyptian Arabic is the spoken language. Other dialects and minority languages are spoken regionally.; ^ ඉස්ලාමය රටේ බහුතර සහ නිල ආගම වන අතර, රටේ ඓතිහාසික ක්‍රිස්තියානි සුළුතරය විශාලත්වය විවිධ ආයතන සහ කණ්ඩායම් විසින් බෙහෙවින් මතභේදයට තුඩු දී ඇත. ඇස්තමේන්තු 5% සිට 20% දක්වා ඉහළ අගයක් ගනී. 2006 සිට, සංඛ්‍යා විකෘති කර ඇති බවට පුලුල්ව පැතිරුනු ප්‍රකාශයන් හේතුවෙන් සංගණන වලින් ආගම ඉවත් කර ඇත.; ^ "ඉපැරණි ආසන්න පෙරදිග ජනයා අතර, මිසර ජාතිකයන් පමණක් ඔවුන් සිටි තැන නැවතී සිටි අතර, ඔවුන් තම භාෂාව වරක් සහ ඔවුන්ගේ ආගම දෙවරක් වෙනස් කළද, ඔවුන් සිටි ආකාරයටම සිටියහ. එක් අර්ථයකින්, ඔවුන් ලෝකයේ පැරණිතම ජාතිය වේ". Arthur Goldschmidt Jr.; ^ ඊජිප්තුවේ දිවා ආලෝකය ඉතිරි කිරීමේ කාලය බලන්න.;

ඊජිප්තුව ( අරාබි: مصر‎ ), නිල වශයෙන් ඊජිප්තු අරාබි ජනරජය, යනු අප්‍රිකාවේ ඊසානදිග කෙළවරේ සහ ආසියාවේ නිරිතදිග කෙළවරේ සිනායි අර්ධද්වීපයේ විහිදී ඇති මහාද්වීපික රටකි. එය උතුරින් මධ්‍යධරණී මුහුද, ඊසාන දෙසින් පලස්තීනය සහ ඊශ්‍රායලයේ ගාසා තීරය, නැගෙනහිරින් රතු මුහුද, දකුණින් සුඩානය සහ බටහිරින් ලිබියාව මායිම් වේ. ඊසාන දෙසින් පිහිටි අකාබා බොක්ක ජෝර්දානය සහ සෞදි අරාබිය ඊජිප්තුව වෙන් කරයි. කයිරෝ ඊජිප්තුවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වන අතර දෙවන විශාලතම නගරය වන ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව මධ්‍යධරණී වෙරළ තීරයේ වැදගත් කාර්මික සහ සංචාරක කේන්ද්‍රස්ථානයකි.^[14] ආසන්න වශයෙන් මිලියන 100 ක ජනගහනයක් සිටින ඊජිප්තුව ලෝකයේ 14 වැනි වැඩිම ජනගහන රට වන අතර අප්‍රිකාවේ තුන්වන වැඩිම ජනගහණයෙන් යුත් රට වන්නේ නයිජීරියාවට සහ ඉතියෝපියාවට පසුවය.

ඊජිප්තුවට ඕනෑම රටකට වඩා දීර්ඝතම ඉතිහාසයක් ඇති අතර, නයිල් ඩෙල්ටාව දිගේ එහි උරුමය ක්‍රි.පූ. ශිෂ්ටාචාරයේ තොටිල්ලක් ලෙස සැලකෙන පුරාණ ඊජිප්තුව ලේඛන, කෘෂිකර්මාන්තය, නාගරීකරණය, සංවිධානාත්මක ආගම සහ මධ්‍යම ආන්ඩුව යන මුල්ම වර්ධනයන් කිහිපයක් පැවතියේය.^[15] ඊජිප්තුවේ දිගු හා පොහොසත් සංස්කෘතික උරුමය එහි ජාතික අනන්‍යතාවයේ අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් වන අතර, එය මධ්‍යධරණී, මැද පෙරදිග සහ උතුරු අප්‍රිකාව යන එහි අනන්‍ය මහාද්වීපික පිහිටීම පිළිබිඹු කරයි.^[16] ඊජිප්තුව ක්‍රිස්තියානි ධර්මයේ මුල් හා වැදගත් මධ්‍යස්ථානයක් වූ නමුත් හත්වන සියවසේදී බොහෝ දුරට ඉස්ලාමීයකරණය විය. නූතන ඊජිප්තුව 1922 දක්වා දිව යයි, එය රාජාණ්ඩුවක් ලෙස බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයෙන් නිදහස ලබා ගන්නා විට තිබුනි. 1952 විප්ලවයෙන් පසු ඊජිප්තුව ජනරජයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළ අතර 1958 දී එය සිරියාව සමඟ ඒකාබද්ධ වී එක්සත් අරාබි ජනරජය පිහිටුවා ගත් අතර එය 1961 දී විසුරුවා හරින ලදී. 20 වන ශතවර්ෂයේ දෙවන භාගය පුරාම ඊජිප්තුව සමාජ හා ආගමික ආරවුල් සහ දේශපාලන අස්ථාවරත්වය විඳදරාගත් අතර, 1948, 1956, 1967 සහ 1973 දී ඊශ්‍රායලය සමඟ සන්නද්ධ ගැටුම් කිහිපයකට එරෙහිව සටන් කළ අතර 1967 දක්වා ගාසා තීරය කඩින් කඩ අල්ලා ගත්තේය. 1978 දී ඊජිප්තුව ගාසා තීරයෙන් නිල වශයෙන් ඉවත් වී ඊශ්‍රායලය පිළිගනිමින් කෑම්ප් ඩේවිඩ් ගිවිසුම් අත්සන් කළේය. 2011 ඊජිප්තු විප්ලවයට සහ හොස්නි මුබාරක් බලයෙන් පහ කිරීමට තුඩු දුන් අරාබි වසන්තයෙන් පසුව, රට දිගුකාලීන දේශපාලන නොසන්සුන්තාවයකට මුහුණ දුන්නේය.

2014 සිට අබ්දෙල් ෆාටා එල්-සිසිගේ නායකත්වයෙන් යුත් අර්ධ-ජනාධිපති ජනරජයක් වන ඊජිප්තුවේ වත්මන් ආන්ඩුව, සෝදිසියෙන් සිටින්නන් ගනනාවක් විසින් විස්තර කර ඇත්තේ ඒකාධිපති සහ රටේ දුර්වල මානව හිමිකම් වාර්තාව සදාකාලික කිරීම සඳහා වගකිව යුතු බවයි. ඉස්ලාමය ඊජිප්තුවේ නිල ආගම වන අතර අරාබි එහි නිල භාෂාව වේ.^[17] එහි ජනතාවගෙන් අතිමහත් බහුතරයක් ජීවත් වන්නේ වර්ග කිලෝමීටර් 40,000 (වර්ග සැතපුම් 15,000 ) ප්‍රදේශයක් වන නයිල් ගං ඉවුර ආසන්නයේ වන අතර එහිදී එකම වගා කළ හැකි ඉඩම දක්නට ලැබේ. ඊජිප්තුවේ භූමි ප්‍රදේශයෙන් වැඩි කොටසක් සමන්විත සහරා කාන්තාරයේ විශාල ප්‍රදේශ ජනාවාස විරලය. ඊජිප්තුවේ වැසියන්ගෙන් 43% ක් පමණ ජීවත් වන්නේ රටේ නාගරික ප්‍රදේශ හරහා වන අතර, බොහෝමයක් විශාල කයිරෝ, ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව සහ නයිල් ඩෙල්ටාවේ අනෙකුත් ප්‍රධාන නගරවල^[18] ජනාකීර්ණ මධ්‍යස්ථාන හරහා ව්‍යාප්ත වේ.

ඊජිප්තුව උතුරු අප්‍රිකාව, මැදපෙරදිග සහ මුස්ලිම් ලෝකයේ කලාපීය බලවතෙකු ලෙසත් ලොව පුරා මධ්‍යම බලවතෙකු ලෙසත් සැලකේ.^[19] එය විවිධාංගීකරණය වූ ආර්ථිකයක් ඇති සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි, එය අප්‍රිකාවේ තුන්වන විශාලතම ආර්ථිකය, නාමික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 41 වැනි විශාලතම ආර්ථිකය සහ PPP මගින් ගෝලීය වශයෙන් 20 වැනි විශාලතම ආර්ථිකය වේ. ඊජිප්තුව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, නොබැඳි ව්‍යාපාරය, අරාබි ලීගය, අප්‍රිකානු සංගමය, ඉස්ලාමීය සහයෝගිතා සංවිධානය සහ ලෝක තරුණ සංසදයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි.

නම්[සංස්කරණය]

"ඊජිප්තු" යන ඉංග්‍රීසි නාමය පැරැණි ග්‍රීක "Aígyptos" ("Αἴγυπτος") වෙතින්, මැද ප්‍රංශ "ඊජිප්තු" සහ ලතින් "ඊජිප්ටස්" හරහා ව්‍යුත්පන්න වී ඇත. එය මුල් ග්‍රීක රේඛීය B ටැබ්ලට් වල "a-ku-pi-ti-yo" ලෙස පිළිබිඹු වේ. "aigýpti-"/"aigýptios" යන විශේෂණය කොප්ටික් භාෂාවෙන් "ජිප්ටියෝස්" ලෙසත්, එතැන් සිට අරාබි භාෂාවෙන් "qubṭī" ලෙසත්, නැවත "قبط" ("qubṭ") බවට පත් වූ අතර, එතැන් සිට ඉංග්‍රීසි "Copt" ලෙසද ලබා ගන්නා ලදී. ග්‍රීක ආකෘති නයට ගනු ලැබුවේ අග ඊජිප්තුවේ (අමර්නා) හිකුප්තාහ් හෝ "මෙම්ෆිස්" යන්නෙන්, පෙර ඊජිප්තු නාමයේ විකෘතියකි.

⟨ḥwt-kȝ-ptḥ⟩ 𓉗 𓏏𓉐𓂓𓏤𓊪 𓏏 𓎛), එහි තේරුම "පීටා හි කා (ආත්මය) නිවස", මෙම්ෆිස්හි පීටා දෙවියන්ගේ දේවාලයක නමයි.^[20]

"Miṣr" (අරාබි උච්චාරණය: [mesˤɾ]; "مِصر") යනු ඊජිප්තුවේ සම්භාව්‍ය කුර්ආන් අරාබි සහ නූතන නිල නාමය වන අතර, "Maṣr" (මෙය ජිප්තියානු අරාබි උච්චාරණය: مَصر) යනු ඊජිප්තු අරාබි භාෂාවේ දේශීය උච්චාරණය වන අතර,^[21] සම්පූර්ණ නිල නාමය "Jumhūrīyat Miṣr ʻArabīyah" සහ "Gomhoreyyet Maṣr el-ʿArabeyya" ලෙස සම්මත සහ ඊජිප්තු අරාබි භාෂාවෙන් පිළිවෙලින් වේ. නම සෙමිටික් සම්භවයක් ඇති අතර, හෙබ්‍රෙව් "מִצְרַיִם" ("Miṣráyim/Mitzráyim/Mizráim") වැනි ඊජිප්තුව සඳහා වෙනත් සෙමිටික් වචන සමඟ කෙලින්ම සම්බන්ධ වේ. ඊජිප්තුව සඳහා මෙම නමේ පැරණිතම සහතිකය වන්නේ "මායිම" හෝ "මායිම" යන අර්ථය ඇති miṣru/miṣirru/miṣaru ට සම්බන්ධ Akkadian "mi-iṣ-ru" ("miṣru") ය.^[22]^[23] නව-ඇසිරියානු අධිරාජ්‍යය ව්‍යුත්පන්න යෙදුම, මු-ෂුර් භාවිතා කළේය.^[24]^[25]

The ancient Egyptian name of the country was

(𓆎 𓅓 𓏏𓊖) km.t, which means black land, likely referring to the fertile black soils of the Nile flood plains, distinct from the deshret (⟨dšṛt⟩), or "red land" of the desert.^[26]^[27] This name is commonly vocalised as Kemet, but was probably pronounced [kuːmat] in ancient Egyptian.^[28] The name is realised as K(h)ēmə (Bohairic Coptic: ⲭⲏⲙⲓ, Sahidic Coptic: ⲕⲏⲙⲉ) in the Coptic stage of the Egyptian language, and appeared in early Greek as Χημία (Khēmía).^[29]^[30] Another name was ⟨tꜣ-mry⟩ "land of the riverbank".^[31] The names of Upper and Lower Egypt were Ta-Sheme'aw (⟨tꜣ-šmꜥw⟩) "sedgeland" and Ta-Mehew (⟨tꜣ mḥw⟩) "northland", respectively.

ඉතිහාසය[සංස්කරණය]

ප්‍රාග් ඓතිහාසික හා පුරාණ ඊජිප්තුව[සංස්කරණය]

නයිල් ටෙරස් දිගේ සහ කාන්තාර ක්ෂේම භූමියේ පාෂාණ කැටයම් පිළිබඳ සාක්ෂි තිබේ. ක්‍රිස්තු පූර්ව 10 වැනි සහස්‍රයේ දී, දඩයම් කරන්නන්ගේ සහ ධීවරයන්ගේ සංස්කෘතියක් වෙනුවට ධාන්‍ය ඇඹරුම් සංස්කෘතියක් ආදේශ විය. ක්‍රි.පූ. 8000 දී පමණ දේශගුණික විපර්යාස හෝ අධික ලෙස තෘණ බිම් විනාශ වීම ඊජිප්තුවේ එඬේර ඉඩම් වියලීමට පටන් ගත් අතර එය සහරා කාන්තාරය සාදයි. මුල් ගෝත්‍රික ජනයා නයිල් ගඟට සංක්‍රමණය වූ අතර එහිදී ඔවුන් පදිංචි වූ කෘෂිකාර්මික ආර්ථිකයක් සහ වඩාත් මධ්‍යගත සමාජයක් වර්ධනය කළහ.^[32]

ක්‍රිස්තු පූර්ව 6000 පමණ වන විට නවශිලා යුගයේ සංස්කෘතියක් නයිල් නිම්නයේ මුල් බැස ගත්තේය.^[33] නව ශිලා යුගයේදී, ඉහළ සහ පහළ ඊජිප්තුවේ පූර්ව රාජවංශික සංස්කෘතීන් කිහිපයක් ස්වාධීනව වර්ධනය විය. බඩරියානු සංස්කෘතිය සහ අනුප්‍රාප්තික නකාඩා මාලාව සාමාන්‍යයෙන් සැලකෙන්නේ රාජවංශික ඊජිප්තුවේ පූර්වගාමීන් වශයෙනි. පැරණිතම පහළ ඊජිප්තු අඩවිය වන මෙරිම්ඩා, බඩාරියන් යුගයට වසර හත්සියයකට පමණ පෙර සිට ඇත. සමකාලීන පහළ ඊජිප්තු ප්‍රජාවන් ඔවුන්ගේ දකුණු සගයන් සමඟ වසර දෙදහසකට වැඩි කාලයක් සහජීවනයෙන් සිටි අතර, සංස්කෘතිකමය වශයෙන් වෙනස් වූ නමුත් වෙළඳාම හරහා නිරන්තර සම්බන්ධතා පවත්වා ගෙන ගියහ. ඊජිප්තු හයිරොග්ලිෆික් ශිලා ලේඛන පිළිබඳ පැරණිතම සාක්ෂි දක්නට ලැබුණේ පූර්ව රාජවංශ යුගයේ නකාඩා III මැටි බඳුන් මත වන අතර එය ක්‍රිස්තු පූර්ව 3200 පමණ වේ.^[34]

එක්සත් රාජධානියක් ක්‍රි.පූ. 3150 මෙනෙස් රජු විසින් ආරම්භ කරන ලද අතර, එය ඊළඟ සහස්‍ර තුන සඳහා ඊජිප්තුව පාලනය කළ රාජ වංශ මාලාවකට මග පෙන්වීය. ඊජිප්තු සංස්කෘතිය මෙම දිගු කාලය තුළ සමෘද්ධිමත් වූ අතර එහි ආගම, කලාව, භාෂාව සහ සිරිත් විරිත් තුළ කැපී පෙනෙන ලෙස ඊජිප්තුව පැවතුනි. එක්සත් ඊජිප්තුවේ පළමු පාලක රාජවංශ දෙක පැරණි රාජධානි යුගය සඳහා වේදිකාව සකසන ලදී - ක්‍රි.පූ. 2700-2200, බොහෝ පිරමීඩ ගොඩනගා ඇත, විශේෂයෙන් ඩිජෝසර් හි තුන්වන රාජවංශ පිරමීඩය සහ හතරවන රාජවංශයේ ගීසා පිරමීඩය.

පළමු අතරමැදි කාලය වසර 150 ක පමණ දේශපාලන පෙරළියක් ඇති කළේය.^[35] කෙසේ වෙතත්, ප්‍රබල නයිල් ගංවතුර සහ රජය ස්ථාවර කිරීම, මධ්‍යම රාජධානියේ- ක්‍රි.පූ. 2040 III වන අමනෙම්හාට්ගේ පාලන සමයේදී උච්චතම අවස්ථාවට ළඟා වෙමින් රට සඳහා නව සමෘද්ධියක් ගෙන ආවේය. අසමගියේ දෙවන කාල පරිච්ඡේදය ඊජිප්තුවේ පළමු විදේශීය පාලක රාජවංශය, එනම් සෙමිටික් හයික්සෝස්ගේ පැමිණීම ප්‍රකාශ කළේය. හයික්සෝස් ආක්‍රමණිකයන් ක්‍රි.පූ. 1650 දී පමණ පහළ ඊජිප්තුවේ බොහෝ ප්‍රදේශ අත්පත් කරගත් අතර අවාරිස් හි නව අගනුවරක් ආරම්භ කළහ. දහඅටවන රාජවංශය ආරම්භ කර අගනුවර මෙම්ෆිස් සිට තීබ්ස් වෙත ගෙන ගිය I අහ්මෝස් විසින් නායකත්වය දුන් ඉහළ ඊජිප්තු හමුදාවක් විසින් ඔවුන් පලවා හරින ලදී.

නව රාජධානිය ක්‍රි.පූ. 1550-1070 දහඅටවන රාජවංශය සමඟ ආරම්භ වූ අතර, ඊජිප්තුවේ ජාත්‍යන්තර බලයක් ලෙස නැගීම සනිටුහන් කරමින්, එහි විශාලතම ව්‍යාප්තිය අතරතුර නුබියාවේ ටොම්බෝස් දක්වා දකුණින් පිහිටි අධිරාජ්‍යයක් දක්වා ව්‍යාප්ත වූ අතර නැගෙනහිරින් ලෙවන්ට්හි කොටස්ද ඇතුළත් විය. මෙම කාල සීමාව හට්ෂෙප්සුට්, තුත්මෝස් III, අක්නාටන් සහ ඔහුගේ බිරිඳ නෙෆර්ටිටි, ටූටන්කාමුන් සහ රැම්සෙස් II ඇතුළු වඩාත් ප්‍රසිද්ධ පාරාවෝවරුන් කිහිප දෙනෙකු සඳහා සටහන් වේ. ඒක දේවවාදයේ පළමු ඓතිහාසිකව සහතික කළ ප්‍රකාශනය පැමිණියේ මෙම කාල පරිච්ඡේදයේදී ඇටෙනිස්වාදය ලෙසිනි. වෙනත් ජාතීන් සමඟ නිරන්තර සම්බන්ධතා නව රාජධානියට නව අදහස් ගෙන ආවේය. පසුව ලිබියානුවන්, නූබියානුවන් සහ ඇසිරියානුවන් විසින් රට ආක්‍රමණය කර යටත් කර ගත් නමුත් ස්වදේශික ඊජිප්තුවරුන් අවසානයේ ඔවුන්ව පලවා හැර ඔවුන්ගේ රටේ පාලනය නැවත ලබා ගත්හ.^[36]

ක්‍රි.පූ. 525 දී, කැම්බිසස් II විසින් නායකත්වය දුන් අචමෙනිඩ් අධිරාජ්‍යය, ඔවුන්ගේ ඊජිප්තුව යටත් කර ගැනීම ආරම්භ කළ අතර, අවසානයේදී පෙලූසියම් සටනේදී ප්සම්තික් III වන පාරාවෝ අල්ලා ගන්නා ලදී. කැම්බිසස් II පසුව පාරාවෝ යන නිල නාමය ලබා ගත් නමුත්, ඊජිප්තුව පාලනය කළේ පර්සියාවේ (නූතන ඉරානය) ඔහුගේ නිවසේ සිට ඊජිප්තුව පාලනය කරමිනි. 525 සිට 402 දක්වා ඊජිප්තුවේ මුළු විසිහත්වන රාජවංශය, පෙටුබස්ටිස් III සඳහා හැර, අචමෙනිඩ් අධිරාජ්‍යයන් සියල්ලන්ටම පාරාවෝ යන පදවි ප්‍රදානය කරන ලද සම්පූර්ණයෙන්ම අචමෙනිඩ්-පාලක කාල පරිච්ඡේදයකි. අචමෙනිඩ් ට එරෙහිව තාවකාලිකව සාර්ථක කැරලි කිහිපයක් ක්‍රි.පූ. පස්වන සියවස සනිටුහන් කළ නමුත්, අචමෙනිඩ් ස්ථිරවම පෙරලා දැමීමට ඊජිප්තුවට නොහැකි විය.^[37]

තිස්වන රාජවංශය යනු පාරාවෝ යුගයේ අවසන් ස්වදේශික පාලක රාජවංශයයි. ක්‍රි.පූ. 343 දී අවසන් ස්වදේශික පාරාවෝ වූ II නෙක්ටනෙබෝ රජු සටනින් පරාජයට පත් වීමෙන් පසු එය නැවතත් අචමෙනිඩ්ස් අතට පත් විය. කෙසේ වෙතත්, ඊජිප්තුවේ මෙම තිස්එක් රාජවංශය දිගු කලක් පැවතුනේ නැත, මන්දයත් දශක කිහිපයකට පසු මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් විසින් අචමෙනිඩ්ස් බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ මැසිඩෝනියානු ග්‍රීක ජෙනරාල් ටොලමි I සෝටර් විසින් ටොලමික් රාජවංශය ආරම්භ කරන ලදී.^[38]

ටොලමික් සහ රෝම ඊජිප්තුව[සංස්කරණය]

ටොලමියානු රාජධානිය බලවත් හෙලනිස්ටික් රාජ්‍යයක් වූ අතර එය නැගෙනහිරින් දකුණු සිරියාවේ සිට බටහිරින් සයිරේන් දක්වාත් දකුණින් නූබියාව සමඟ මායිම දක්වාත් විහිදේ. ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව ග්‍රීක සංස්කෘතියේ සහ වෙළඳාමේ අගනුවර සහ මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත් විය. ස්වදේශික ඊජිප්තු ජනතාව විසින් පිළිගැනීමක් ලබා ගැනීම සඳහා, ඔවුන් පාරාවෝවරුන්ගේ අනුප්‍රාප්තිකයන් ලෙස නම් කළහ. පසුකාලීන ටොලමිවරුන් ඊජිප්තු සම්ප්‍රදායන් ලබා ගත් අතර, ඔවුන් පොදු ස්මාරකවල ඊජිප්තු විලාසිතාවෙන් සහ ඇඳුමෙන් නිරූපණය කර ඇති අතර ඊජිප්තු ආගමික ජීවිතයට සහභාගී වූහ.^[39]^[40]

ටොලමියානු රේඛාවේ අවසාන පාලකයා වූයේ VII වන ක්ලියෝපැට්රා වන අතර, ඔක්ටේවියන් ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව අල්ලා ගැනීමෙන් පසු ඇගේ කුලී හේවා හමුදාව පලා ගිය පසු, ඇගේ පෙම්වතා වූ මාර්ක් ඇන්ටනි භූමදානය කිරීමෙන් පසු සියදිවි නසා ගත්තාය. ටොලමිවරු ස්වදේශික ඊජිප්තුවරුන්ගේ කැරලිවලට මුහුණ දුන් අතර රාජ්‍යයේ පරිහානියට සහ රෝමය විසින් ඈඳා ගැනීමට තුඩු දුන් විදේශීය හා සිවිල් යුද්ධවලට සම්බන්ධ වූහ.

1 වන සියවසේදී ශාන්ත මාර්ක් එවැන්ජලිස්ත විසින් ක්‍රිස්තියානි ධර්මය ඊජිප්තුවට ගෙන එන ලදී.^[41] ඩයොක්ලෙටියන් ගේ පාලන සමය (ක්‍රි.ව. 284-305) ඊජිප්තුවේ ක්‍රිස්තියානුවන් විශාල සංඛ්‍යාවක් හිංසාවට ලක් වූ රෝමයේ සිට බයිසැන්තියානු යුගය දක්වා සංක්‍රමණය වීම සනිටුහන් කළේය. ඒ වන විට අලුත් ගිවිසුම ඊජිප්තු භාෂාවට පරිවර්තනය වී තිබුණි. CE 451 දී චැල්සිඩෝන් කවුන්සිලයෙන් පසුව, පැහැදිලි ඊජිප්තු කොප්ටික් පල්ලියක් ස්ථිරව පිහිටුවන ලදී.^[42]

මධ්‍යතන යුගය (7වන සියවස – 1517)[සංස්කරණය]

අප්‍රිකාවේ පැරණිතම පල්ලිය ලෙස පිළිගැනෙන කයිරෝවේ අම්ර් ඉබ්න් අල්-අස් පල්ලිය

602-628 බයිසැන්තියානු-සසානියානු යුද්ධය මධ්‍යයේ 7 වන සියවසේ මුල් භාගයේ කෙටි සසනිඩ් පර්සියානු ආක්‍රමණයකින් පසු රටේ පාලනය නැවත ලබා ගැනීමට බයිසැන්තියානුවන්ට හැකි විය, එම කාලය තුළ ඔවුන් වසර දහයක් සසානියානු ඊජිප්තුව ලෙස හැඳින්වූ නව කෙටිකාලීන පළාතක් පිහිටුවන ලදී. 639-42, මුස්ලිම් අරාබිවරුන් විසින් ඉස්ලාමීය කාලිෆේට් විසින් ඊජිප්තුව ආක්‍රමණය කර යටත් කර ගන්නා ලද අතර, ඔවුන් ඊජිප්තුවේ බයිසැන්තියානු හමුදාවන් පරාජය කළ විට අරාබිවරු ඉස්ලාමය රටට ගෙන ආහ. මෙම කාල පරිච්ඡේදය තුළදී, ඊජිප්තුවරුන් ස්වදේශීය විශ්වාසයන් සහ පිළිවෙත් සමඟ ඔවුන්ගේ නව ඇදහිල්ල මුසු කිරීමට පටන් ගත් අතර, අද දක්වා වර්ධනය වී ඇති විවිධ සූෆි නියෝග වලට මග පාදයි.^[41] මෙම පෙර චාරිත්‍ර කොප්ටික් ක්‍රිස්තු ධර්මයේ කාලපරිච්ඡේදය තුළ නොනැසී පැවතුනි.^[43]

639 දී අම්ර් ඉබ්න් අල්-ආස්ගේ අණ යටතේ දෙවන කලීෆා උමර් විසින් ඊජිප්තුවට හමුදාවක් යවන ලදී. හීලියෝපොලිස් සටනේදී ඔවුන් රෝම හමුදාවක් පරාජය කළා. 641 නොවැම්බර් 8 වන දින අත්සන් කරන ලද ගිවිසුමක් මගින් ඔහුට යටත් වූ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව දෙසට අම්ර් ඊළඟට ගමන් කළේය. 645 දී ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව බයිසැන්තියානු අධිරාජ්‍යය සඳහා නැවත ලබා ගත් නමුත් 646 දී අම්ර් විසින් නැවත අත්පත් කර ගන්නා ලදී. 654 දී කොන්ස්ටන්ස් II විසින් එවන ලද ආක්‍රමණ බලඇණියක් පලවා හරින ලදී.

අරාබිවරුන් ඊජිප්තුවේ අගනුවර ෆුස්ටාට් ලෙස හැඳින්වූ අතර පසුව එය කුරුස යුද්ධ සමයේදී ගිනිබත් කරන ලදී. කයිරෝ පසුව 986 වර්ෂයේ ඉදිකරන ලද අතර එය බැග්ඩෑඩයට පමණක් දෙවැනි වන අරාබි කැලිෆේට්හි විශාලතම හා ධනවත්ම නගරය බවට වර්ධනය විය.

අබ්බාසිඩ් කාලය[සංස්කරණය]

අබ්බාසිඩ් යුගය නව බදු වලින් සනිටුහන් වූ අතර, අබ්බාසිඩ් පාලනයේ සිව්වන වසරේදී කොප්ට්ස් නැවතත් කැරලි ගැසීය. 9 වන ශතවර්ෂයේ ආරම්භයේ දී ආණ්ඩුකාරවරයෙකු හරහා ඊජිප්තුව පාලනය කිරීමේ පුරුද්ද නැවත ආරම්භ කරන ලද අබ්දුල්ලා ඉබ්න් තහීර්, බැග්ඩෑඩ් හි පදිංචි වීමට තීරණය කළ අතර, ඔහු වෙනුවෙන් පාලනය කිරීමට ඊජිප්තුවට නියෝජ්‍ය නිලධාරියෙකු යවා ඇත. 828 දී තවත් ඊජිප්තු කැරැල්ලක් ඇති වූ අතර 831 දී කොප්ට්ස් රජයට එරෙහිව ස්වදේශික මුස්ලිම්වරුන් සමඟ එක් විය. අවසානයේදී බැග්ඩෑඩ්හි අබ්බාසිඩ්වරුන්ගේ බලය අහිමි වීම නිසා ජෙනරල් මත ජෙනරාල් ඊජිප්තුවේ පාලනය අත්පත් කර ගැනීමට හේතු විය, නමුත් අබ්බාසිඩ් පක්ෂපාතීත්වය යටතේ සිටි, තුලුනිඩ් රාජවංශය (868-905) සහ ඉක්ෂිඩිඩ් රාජවංශය (935-969) ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට වඩාත්ම සාර්ථක විය.

ෆාතිමිඩ්, අයුබිඩ් සහ මාම්ලුක්ස්[සංස්කරණය]

කයිරෝව ෆාතිමිඩ් කැලිෆේට් හි ආසනය ලෙස මුස්ලිම් පාලකයින් ඊළඟ ශතවර්ෂ හය තුළ ඊජිප්තුව පාලනය කළේය. යුබිඩ් රාජවංශයේ අවසානයත් සමඟම, ටර්කෝ-සර්කැසියානු හමුදා කුලයක් වූ මාම්ලුක්වරු 1250 දී පමණ පාලනය කළහ. 13 වන සියවසේ අග භාගය වන විට ඊජිප්තුව රතු මුහුද, ඉන්දියාව, මලයාව සහ නැගෙනහිර ඉන්දීය කොදෙව් සම්බන්ධ කළේය.^[44] 14 වන සියවසේ මැද භාගයේ සිදුවූ කළු මරණය රටේ ජනගහනයෙන් 40% ක් පමණ මිය ගියේය.^[45]

මුල් නූතන යුගය: ඔටෝමන් ඊජිප්තුව (1517-1867)[සංස්කරණය]

1517 දී ඔටෝමන් තුර්කි ජාතිකයන් විසින් ඊජිප්තුව යටත් කර ගත් අතර පසුව එය ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයේ පළාතක් බවට පත් විය. ආරක්ෂක හමුදාකරණය එහි සිවිල් සමාජයට සහ ආර්ථික ආයතනවලට හානි කළේය.^[44] වසංගතයේ බලපෑම් සමඟ ආර්ථික ක්‍රමයේ දුර්වල වීම ඊජිප්තුව විදේශ ආක්‍රමණවලට ගොදුරු විය. පෘතුගීසි වෙළෙන්දෝ ඔවුන්ගේ වෙළඳාම භාර ගත්හ.^[44] 1687 සහ 1731 අතර ඊජිප්තුවට සාගත හයක් ඇති විය.^[46] 1784 සාගතය හේතුවෙන් එහි ජනගහනයෙන් හයෙන් එකක් පමණ මිය ගියහ.^[47]

සියවස් ගණනාවක් රට පාලනය කළ ඊජිප්තු හමුදා කුලය වන මාම්ලුක්වරුන්ගේ අඛණ්ඩ බලය සහ බලපෑම හේතුවෙන් ඊජිප්තුව සෑම විටම ඔටෝමාන් සුල්තාන්වරුන්ට පාලනය කිරීමට අපහසු පළාතක් විය.

1798 දී නැපෝලියන් බොනපාට්ගේ ප්‍රංශ හමුදා විසින් එය ආක්‍රමණය කරන තෙක් ඊජිප්තුව මාම්ලුක්ස් යටතේ අර්ධ ස්වාධීනව පැවතුනි. ප්‍රංශ ජාතිකයන් බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් පරාජය කිරීමෙන් පසුව, ඔටෝමන් තුර්කි ජාතිකයන්, සියවස් ගණනාවක් ඊජිප්තුව පාලනය කළ ඊජිප්තු මාම්ලුක්වරුන් සහ ඔටෝමන්වරුන්ගේ සේවයේ යෙදී සිටි ඇල්බේනියානු කුලී හේවායන් අතර තුන්කොන් බල අරගලයක් ඇති විය.

මුහම්මද් අලි රාජවංශය[සංස්කරණය]

ප්‍රංශ ජාතිකයන් නෙරපා හැරීමෙන් පසුව, ඊජිප්තුවේ ඔටෝමාන් හමුදාවේ ඇල්බේනියානු හමුදාපතිවරයෙකු වූ මුහම්මද් අලි පාෂා විසින් 1805 දී බලය අල්ලා ගන්නා ලදී. මුහම්මද් අලි මම්ලුක්වරුන් සමූල ඝාතනය කර 1952 විප්ලවය තෙක් ඊජිප්තුව පාලනය කිරීමට නියමිත රාජවංශයක් ස්ථාපිත කළේය.

1820 දී දිගු-ප්‍රධාන කපු හඳුන්වාදීම, සියවස අවසන් වීමට පෙර එහි කෘෂිකර්මාන්තය මුදල්-බෝග ඒක සංස්කෘතියක් බවට පරිවර්තනය කළ අතර, ඉඩම් හිමිකම සංකේන්ද්‍රණය කර නිෂ්පාදනය ජාත්‍යන්තර වෙළඳපොළට යොමු කළේය.^[48]

මුහම්මද් අලි උතුරු සුඩානය (1820-1824), සිරියාව (1833) සහ අරාබියේ සහ ඇනටෝලියාවේ කොටස් ඈඳා ගත්තේය; නමුත් 1841 දී යුරෝපීය බලවතුන්, ඔහු ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යය පෙරළා දමනු ඇතැයි බියෙන්, ඔහුගේ ජයග්‍රහණ බොහොමයක් ඔටෝමන්වරුන්ට ආපසු ලබා දීමට ඔහුට බල කෙරුනි. ඔහුගේ මිලිටරි අභිලාෂය ඔහුට රට නවීකරණය කිරීමට අවශ්‍ය විය: ඔහු කර්මාන්ත ගොඩනඟා, වාරිමාර්ග සහ ප්‍රවාහනය සඳහා ඇළ මාර්ග පද්ධතියක් සහ සිවිල් සේවය ප්‍රතිසංස්කරණය කළේය.^[48]

20 වැනි සියවසේ සිදු කරන ලද සෝවියට් උපායමාර්ගවලට (කොමියුනිස්ට්වාදයෙන් තොරව) විවිධ සමානකම් පෙන්වන ආකාරයෙන් ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයේ ඊජිප්තුව බලවත් ස්ථානගත කිරීම සඳහා ඔහු හමුදාවට සේවය කරන ජනගහනයෙන් සියයට හතරක් පමණ හමුදා රාජ්‍යයක් ගොඩනඟා ගත්තේය.^[49]

මුහම්මද් අලි පාෂා විසින් කෝවි සම්ප්‍රදාය යටතේ රැස් වූ හමුදාවක සිට මහා නවීකරණය කරන ලද හමුදාවක් බවට පරිණාමය කළේය. ඔහු 19 වන සියවසේ ඊජිප්තුවේ පිරිමි ගොවීන් බලහත්කාරයෙන් බඳවා ගැනීම හඳුන්වා දුන් අතර, ඔහුගේ ශ්‍රේෂ්ඨ හමුදාව නිර්මාණය කිරීමට නව ප්‍රවේශයක් ගෙන, එය සංඛ්‍යාවෙන් සහ දක්ෂතාවයෙන් ශක්තිමත් කළේය. නව සොල්දාදුවන්ගේ අධ්‍යාපනය සහ පුහුණුව අනිවාර්ය විය; නව සංකල්ප තවදුරටත් හුදකලා කිරීම මගින් බලාත්මක කරන ලදී. ගණන් කළ යුතු හමුදා ඒකකයක් ලෙස ඔවුන්ගේ වර්ධනයට බාධා නොකිරීමට මිනිසුන් බැරැක්කවල රඳවා තබන ලදී. හමුදාමය ජීවන රටාව සඳහා වූ අමනාපය අවසානයේ මිනිසුන්ගෙන් වියැකී ගිය අතර ජාතිකවාදය සහ අභිමානයෙන් යුත් නව මතවාදයක් ග්‍රහණය විය. මුහම්මද් අලි ඊජිප්තුව පාලනය කළේ අලුතින් උපන් මෙම සටන් ඒකකයේ උපකාරයෙන් ය.^[50]

මොහොමඩ් අලි පාෂා ඔහුගේ පාලන සමයේදී අනුගමනය කළ ප්‍රතිපත්තිය අර්ධ වශයෙන් පැහැදිලි කරන්නේ අනෙකුත් උතුරු අප්‍රිකානු සහ මැද-පෙරදිග රටවලට සාපේක්ෂව ඊජිප්තුවේ සංඛ්‍යාව වැඩි වී ඇත්තේ සැලකිය යුතු තරම් කුඩා අනුපාතයකින් පමණක් වන අතර, වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා ආයෝජනය සිදු වූයේ මිලිටරි සහ කාර්මික අංශයට පමණි.^[51]

මුහම්මද් අලි කෙටි කලකට පසු ඔහුගේ පුත් ඊබ්‍රාහිම් (1848 සැප්තැම්බර් මාසයේදී), පසුව මුනුබුරෙකු වූ අබ්බාස් I (නොවැම්බර් 1848), පසුව සයිඩ් (1854 දී) සහ ඉස්මයිල් (1863 දී) විසින් විද්‍යාව හා කෘෂිකර්මාන්තය දිරිමත් කර ඊජිප්තුවේ වහල්භාවය තහනම් කරන ලදී.^[49]

ඊජිප්තුවේ කේඩිවේට් (1867-1914)[සංස්කරණය]

මුහම්මද් අලි රාජවංශය යටතේ ඊජිප්තුව නාමිකව ඔටෝමාන් පළාතක් ලෙස පැවතුනි. එය 1867 දී ස්වායත්ත යටත් රාජ්‍යයක් හෝ ඛෙඩිවේට් තත්වයක් ලබා දෙන ලදී.

ප්‍රංශ ජාතිකයන් සමඟ එක්ව ඉදිකළ සූවස් ඇළ 1869 දී නිම කරන ලදී. එහි ඉදිකිරීම් සඳහා අරමුදල් සපයන ලද්දේ යුරෝපීය බැංකු විසිනි. අනුග්‍රහය සහ දූෂණය සඳහා ද විශාල මුදලක් ගියේය. නව බදු නිසා ජනතා අතෘප්තිය ඇති විය. 1875 දී ඉස්මයිල් ඇළේ ඊජිප්තුවේ සියලුම කොටස් බ්‍රිතාන්‍ය රජයට විකිණීමෙන් බංකොලොත් භාවය වළක්වා ගත්තේය. වසර තුනක් ඇතුළත මෙය ඊජිප්තු කැබිනට් මණ්ඩලයේ වාඩි වී සිටි බ්‍රිතාන්‍ය සහ ප්‍රංශ පාලකයන් පැනවීමට හේතු වූ අතර, "ඔවුන් පිටුපස සිටින බැඳුම්කර හිමියන්ගේ මූල්‍ය බලය සමඟ, රජයේ සැබෑ බලය විය."^[52]

වසංගත රෝග (1880 ගව රෝග), ගංවතුර සහ යුද්ධ වැනි වෙනත් තත්වයන් ආර්ථික පසුබෑමකට තුඩු දුන් අතර ඊජිප්තුවේ විදේශ ණය මත යැපීම තවත් වැඩි විය.^[53]

1882 දී ඇන්ග්ලෝ-ඊජිප්තු යුද්ධයේදී ටෙල් එල්-කෙබීර් සටන

ඛෙඩිව් සහ යුරෝපීය ආක්‍රමණය සමඟ ඇති වූ දේශීය අතෘප්තිය 1879 දී පළමු ජාතිකවාදී කණ්ඩායම් පිහිටුවීමට හේතු වූ අතර අහමඩ් උරාබි ප්‍රමුඛ චරිතයක් විය. ආතතීන් සහ ජාතිකවාදී කැරලි වැඩි වීමෙන් පසුව, එක්සත් රාජධානිය 1882 දී ඊජිප්තුව ආක්‍රමණය කළ අතර, ටෙල් එල් කෙබීර් සටනේදී ඊජිප්තු හමුදාව තලා දමා රට හමුදාමය වශයෙන් අත්පත් කර ගත්තේය.^[54] මෙයින් පසුව, කෙඩිවට් නාමික ඔටෝමාන් ස්වෛරීත්වය යටතේ තථ්‍ය බ්‍රිතාන්‍ය ආරක්ෂක ප්‍රදේශයක් බවට පත් විය.^[55]

1899 දී ඇන්ග්ලෝ-ඊජිප්තු සහාධිපත්‍ය ගිවිසුම අත්සන් කරන ලදී: ගිවිසුමේ සඳහන් වූයේ සුඩානය ඊජිප්තුවේ කේඩිවේට් සහ එක්සත් රාජධානිය විසින් ඒකාබද්ධව පාලනය කරන බවයි. කෙසේ වෙතත්, සුඩානයේ සැබෑ පාලනය තිබුණේ බ්‍රිතාන්‍ය අතේ පමණි.

1906 දී, ඩෙන්ෂාවායි සිද්ධිය බොහෝ මධ්‍යස්ථ ඊජිප්තුවරුන් ජාතිකවාදී ව්‍යාපාරයට බැඳීමට පොළඹවන ලදී.

ඊජිප්තුවේ සුල්තාන් රාජ්යය (1914-1922)[සංස්කරණය]

1919 කයිරෝවේ කාන්තා ජාතිකවාදීන් පෙළපාලි යති

1914 දී ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යය මධ්‍යම අධිරාජ්‍යයන් සමඟ සන්ධානගතව පළමු ලෝක යුද්ධයට අවතීර්ණ විය. කෙදිවේ අබ්බාස් II (පෙර වසරවලදී බ්‍රිතාන්‍යයන්ට වඩ වඩාත් සතුරු විය) මාතෘ භූමියට යුද්ධයේදී සහාය දීමට තීරණය කළේය. එවැනි තීරණයකට අනුව, බ්‍රිතාන්‍යයන් ඔහුව බලහත්කාරයෙන් බලයෙන් ඉවත් කර ඔහු වෙනුවට ඔහුගේ සහෝදරයා වන හුසේන් කමෙල් පත් කළේය.^[56]^[57]

හුසේන් කමෙල් ඊජිප්තුවේ සුල්තාන් යන පදවි නාමය ලබා ගනිමින් ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යයෙන් ඊජිප්තුවේ නිදහස ප්‍රකාශ කළේය. නිදහස ලැබීමෙන් ටික කලකට පසු, ඊජිප්තුව එක්සත් රාජධානියේ ආරක්ෂක රාජ්‍යයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.

පළමුවන ලෝක සංග්‍රාමයෙන් පසු, සාද් සාග්ලුල් සහ වෆ්ඩ් පක්ෂය ප්‍රාදේශීය ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේදී ඊජිප්තු ජාතිකවාදී ව්‍යාපාරය බහුතරයකට ගෙන ගියහ. 1919 මාර්තු 8 වන දින බ්‍රිතාන්‍යයන් සාග්ලුල් සහ ඔහුගේ සහචරයින් මෝල්ටාවට පිටුවහල් කළ විට, රට එහි පළමු නවීන විප්ලවයේ දී මතු විය. මෙම කැරැල්ල 1922 පෙබරවාරි 22 වන දින ඊජිප්තුවේ ස්වාධීනත්වය පිළිබඳ ඒකපාර්ශ්වික ප්‍රකාශයක් නිකුත් කිරීමට එක්සත් රාජධානියේ රජයට හේතු විය.^[58]

ඊජිප්තු රාජධානිය (1922-1953)[සංස්කරණය]

එක්සත් රාජධානියෙන් නිදහස ලැබීමෙන් පසු, සුල්තාන් ෆුවාඩ් I ඊජිප්තුවේ රජු යන පදවිය භාර ගත්තේය. නාමික වශයෙන් ස්වාධීන වුවද, රාජධානිය තවමත් බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා ආක්‍රමණය යටතේ පැවති අතර එක්සත් රාජධානියට තවමත් රාජ්‍යය කෙරෙහි විශාල බලපෑමක් තිබුණි.

එල් ඇලමේන් අසල බ්‍රිතාන්‍ය පාබල හමුදාව, 1942 ජූලි 17

නව රජය 1923 දී පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයක් මත පදනම් වූ ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කර ක්‍රියාත්මක කළේය. ජාතිකවාදී වෆ්ඩ් පක්ෂය 1923-1924 මැතිවරණයෙන් විශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් ලබා ගත් අතර සාද් සාග්ලූල් නව අගමැති ලෙස පත් කරන ලදී.

1936 දී ඇන්ග්ලෝ-ඊජිප්තු ගිවිසුම අවසන් වූ අතර සූවස් ඇළ හැර බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා ඊජිප්තුවෙන් ඉවත් විය. 1899 පවතින ඇන්ග්ලෝ-ඊජිප්තු සහාධිපත්‍ය ගිවිසුමේ නියමයන් යටතේ සුඩානය ඊජිප්තුව සහ බ්‍රිතාන්‍යය විසින් ඒකාබද්ධව පාලනය කළ යුතු නමුත් සැබෑ බලය බ්‍රිතාන්‍ය අතේ ඉතිරිව තිබිය යුතු බව ප්‍රකාශ කළ සුඩානය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය මෙම ගිවිසුම මගින් විසඳා නැත.^[59]

බ්‍රිතාන්‍යය කලාපය පුරා මිත්‍ර හමුදා මෙහෙයුම් සඳහා, විශේෂයෙන් ඉතාලියට සහ ජර්මනියට එරෙහිව උතුරු අප්‍රිකාවේ සටන් සඳහා ඊජිප්තුව භාවිතා කළේය. එහි ඉහළම ප්‍රමුඛතා වූයේ නැගෙනහිර මධ්‍යධරණී කලාපය පාලනය කිරීම සහ විශේෂයෙන්ම සූවස් ඇළ වෙළඳ නැව් සඳහා විවෘතව තැබීම සහ ඉන්දියාව සහ ඕස්ට්‍රේලියාව සමඟ හමුදා සම්බන්ධතා සඳහා ය. 1939 සැප්තැම්බරයේ යුද්ධය ආරම්භ වූ විට, ඊජිප්තුව යුද නීතිය ප්‍රකාශ කර ජර්මනිය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා බිඳ දැමීය. එය 1940 දී ඉතාලිය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා බිඳ දැමූ නමුත් ඉතාලි හමුදාව ඊජිප්තුව ආක්‍රමණය කරන විට පවා කිසි දිනෙක යුද්ධ ප්‍රකාශ නොකළේය. ඊජිප්තු හමුදාව සටන් කළේ නැත. 1940 ජුනි මාසයේදී රජු විසින් බ්‍රිතාන්‍යයන් සමඟ දුර්වල ලෙස සම්බන්ධ වූ අගමැති අලි මහර්ව නෙරපා හරින ලදී. ස්වාධීන හසන් පාෂා සබ්රි අගමැති ලෙස නව සභාග රජයක් පිහිටුවන ලදී.

1942 පෙබරවාරි මාසයේ ඇති වූ අමාත්‍ය අර්බුදයකින් පසුව, තානාපති ශ්‍රීමත් මයිල්ස් ලැම්ප්සන්, හුසේන් සිරි පාෂාගේ ආන්ඩුව වෙනුවට වෆ්ඩ් හෝ වෆ්ඩ් සභාග ආන්ඩුවක් ඇති කරන ලෙස ෆාරුක්ට බලපෑම් කළේය. 1942 පෙබරවාරි 4 වන දින රාත්‍රියේ බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා සහ යුද ටැංකි කයිරෝවේ අබ්දීන් මාලිගය වට කළ අතර ලැම්ප්සන් ෆාරුක්ට අවසාන නිවේදනයක් ඉදිරිපත් කළේය. ෆාරුක් යටත් වූ අතර නහාස් ඉන් ටික කලකට පසු රජයක් පිහිටුවීය.

බොහෝ බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා 1947 දී සූවස් ඇල ප්‍රදේශයට ඉවත් කරන ලදී (බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාව ප්‍රදේශයේ හමුදා කඳවුරක් පවත්වාගෙන ගියද), නමුත් යුද්ධයෙන් පසුව ජාතිකවාදී, බ්‍රිතාන්‍ය විරෝධී හැඟීම් දිගටම වර්ධනය විය. පළමු අරාබි-ඊශ්‍රායල් යුද්ධයේදී රාජධානියේ විනාශකාරී ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් පසුව රාජාණ්ඩු විරෝධී හැඟීම් තවදුරටත් වැඩි විය. 1950 මැතිවරණයෙන් ජාතිකවාදී වෆ්ඩ් පක්ෂය අතිවිශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් අත්කර ගත් අතර නව අගමැති ලෙස මොස්ටාෆා එල්-නාහස් පත් කිරීමට රජුට සිදුවිය. 1951 දී ඊජිප්තුව ඒකපාර්ශ්විකව 1936 ඇන්ග්ලෝ-ඊජිප්තු ගිවිසුමෙන් ඉවත් වූ අතර ඉතිරි සියලුම බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාවන්ට සූවස් ඇළෙන් ඉවත් වන ලෙස නියෝග කළේය.

බ්‍රිතාන්‍යයන් සූවස් ඇළ අවටින් ඔවුන්ගේ කඳවුර අත්හැරීම ප්‍රතික්ෂේප කළ හෙයින්, ඊජිප්තු රජය ජලය කපා දමා සූවස් ඇල කඳවුරට ආහාර ලබා දීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය, බ්‍රිතාන්‍ය භාණ්ඩ වර්ජනය කරන බව ප්‍රකාශ කළේය, ඊජිප්තු කම්කරුවන්ට කඳවුරට ඇතුළු වීම තහනම් කර ගරිල්ලා ප්‍රහාරවලට අනුග්‍රහය දැක්වීය. 1952 ජනවාරි 24 වන දින, ඊජිප්තු ගරිල්ලන් සූවස් ඇළ අවට බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාවන්ට දරුණු ප්‍රහාරයක් එල්ල කළ අතර, එම අවස්ථාවේදී ඊජිප්තු සහායක පොලිසිය ගරිල්ලන්ට උපකාර කරන අයුරු නිරීක්ෂණය විය. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, ජනවාරි 25 වන දින, ජෙනරල් ජෝර්ජ් අර්ස්කයින් බ්‍රිතාන්‍ය යුද ටැංකි සහ පාබල හමුදාව ඉස්මයිලියා හි සහායක පොලිස් ස්ථානය වට කිරීමට යවා ඇත. පොලිස් අණ දෙන නිලධාරියා නහාස්ගේ දකුණු අත වන අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍ය ෆවුඩ් සෙරගෙඩින් ඇමතුවේ ඔහු යටත් විය යුතුද නැතහොත් සටන් කළ යුතුද යන්න විමසීමටය. "අන්තිම මිනිසා සහ අවසාන උණ්ඩය දක්වා" සටන් කරන ලෙස සෙරගෙඩින් පොලිසියට නියෝග කළේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඇති වූ සටනේදී පොලිස් ස්ථානය සමතලා වූ අතර බ්‍රිතාන්‍ය සොල්දාදුවන් තිදෙනෙකු සමඟ ඊජිප්තු පොලිස් භටයන් 43 දෙනෙකු මිය ගියහ. ඉස්මයිලියා සිද්ධිය ඊජිප්තුව කෝපයට පත් කළේය. පසුදා එනම් 1952 ජනවාරි 26 "කළු සෙනසුරාදා", බ්‍රිතාන්‍ය විරෝධී කෝලාහලය ලෙස හැඳින්වූයේ, කයිරෝ නගරයේ බොහෝ ප්‍රදේශයක් දැකගත හැකි වූ අතර, කෙදිව් ඉස්මයිල් විසින් පැරිස් ශෛලියෙන් නැවත ගොඩනඟන ලදී. කළු සෙනසුරාදා කෝලාහලයට ෆාරුක් වෆ්ඩ්ට දොස් පැවරූ අතර, පසුවදා නහාස් අගමැති ධුරයෙන් පහ කළේය. ඔහු වෙනුවට අලි මහර් පාෂා පත් කරන ලදී.^[60]

1952 ජූලි 22-23 දින, මුහම්මද් නගුයිබ් සහ ගමාල් අබ්දෙල් නසාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් නිදහස් නිලධාරීන්ගේ ව්‍යාපාරය රජුට එරෙහිව කුමන්ත්‍රණයක් (1952 ඊජිප්තු විප්ලවය) දියත් කළේය. ෆාරුක් I සිංහාසනය අත්හැරියේ ඔහුගේ පුත් II වන ෆවුඩ්ටය, ඔහු එවකට මාස හතක් වයසැති ළදරුවෙකු විය. දින කිහිපයකට පසු රාජකීය පවුල ඊජිප්තුවෙන් පිටව ගිය අතර, මුහම්මද් අබ්දෙල් මොනිම් කුමරුගේ නායකත්වයෙන් යුත් රීජන්සි කවුන්සිලය පිහිටුවන ලදී, කෙසේ වෙතත්, එම කවුන්සිලය නාමික අධිකාරියක් පමණක් දැරූ අතර සැබෑ බලය ඇත්ත වශයෙන්ම තිබුණේ නාගුයිබ්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් විප්ලවවාදී අණ දෙන කවුන්සිලය සහ නසාර් අතේය.

ක්ෂණික ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා වූ ජනප්‍රිය අපේක්ෂාවන් 1952 අගෝස්තු 12 වන දින කෆ්ර් දවාර් හි කම්කරු කෝලාහලයට තුඩු දුන්නේය. සිවිල් පාලනය පිළිබඳ කෙටි අත්හදා බැලීමකින් පසුව, නිදහස් නිලධාරීන් රාජාණ්ඩුව සහ 1923 ව්‍යවස්ථාව අවලංගු කර 1953 ජුනි 18 වන දින ඊජිප්තුව ජනරජයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළහ. නාගුයිබ් ජනාධිපති ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර නව අගමැති ලෙස නසාර් පත් කරන ලදී.

ඊජිප්තු ජනරජය (1953-1958)[සංස්කරණය]

නිදහස් නිලධාරීන්ගේ ව්‍යාපාරය විසින් 1952 විප්ලවයෙන් පසුව, ඊජිප්තුවේ පාලනය හමුදා අතට පත් වූ අතර සියලුම දේශපාලන පක්ෂ තහනම් කරන ලදී. 1953 ජූනි 18 වන දින, ඊජිප්තු ජනරජය ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, ජනරජයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස ජෙනරාල් මුහම්මද් නගුයිබ්, වසර එකහමාරකට අඩු කාලයක් එම තනතුරේ සේවය කළේය.

ජනාධිපති නසාර් (1956-1970)[සංස්කරණය]

පෑන්-අරාබිවාදියෙකු සහ 1952 ව්‍යාපාරයේ සැබෑ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පියා වූ ගමාල් අබ්දෙල් නසාර් විසින් 1954 දී නාගුයිබ්ට ඉල්ලා අස්වීමට බල කරන ලද අතර පසුව නිවාස අඩස්සියේ තබන ලදී. නගුයිබ්ගේ ඉල්ලා අස්වීමෙන් පසු, 1956 දී ගමාල් අබ්දෙල් නසාර් තේරී පත් වන තෙක් ජනාධිපති ධුරය පුරප්පාඩු විය.^[61]

1954 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, ඊජිප්තුව සහ එක්සත් රාජධානිය 1899 ඇන්ග්ලෝ-ඊජිප්තු සහාධිපත්‍ය ගිවිසුම අහෝසි කර සුඩානයට නිදහස ලබා දීමට එකඟ විය; ගිවිසුම 1956 ජනවාරි 1 දින සිට බලාත්මක විය.

නසාර් 1956 ජුනි මාසයේදී ජනාධිපති ලෙස බලයට පත් විය. බ්‍රිතාන්‍ය හමුදා 1956 ජුනි 13 වන දින වාඩිලාගෙන සිටි සූවස් ඇල කලාපයෙන් ඉවත් වීම සම්පූර්ණ කළහ. ඔහු 1956 ජූලි 26 දින සූවස් ඇළ ජනසතු කළේය. ඊශ්‍රායලය සහ ආර්ථික ජාතිකවාදය කෙරෙහි ඔහුගේ සතුරු ප්‍රවේශය දෙවන අරාබි-ඊශ්‍රායල් යුද්ධයේ (සූවස් අර්බුදය) ආරම්භයට තුඩු දුන්නේය, එහි දී ඊශ්‍රායලය (ප්‍රංශයේ සහ එක්සත් රාජධානියේ සහාය ඇතිව) සීනායි අර්ධද්වීපය සහ ඇළ අල්ලා ගන්නා ලදී. එක්සත් ජනපද සහ සෝවියට් රුසියාව රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික මැදිහත්වීම නිසා යුද්ධය අවසන් වූ අතර යථා තත්ත්වයට පත් විය.

එක්සත් අරාබි ජනරජය (1958-1971)[සංස්කරණය]

1958 දී ඊජිප්තුව සහ සිරියාව එක්සත් අරාබි ජනරජය ලෙස හැඳින්වෙන ස්වෛරී සංගමයක් පිහිටුවා ගත්හ. සංගමය කෙටිකාලීන වූ අතර, 1961 දී සිරියාව වෙන් වූ විට අවසන් වූ අතර, එමගින් සංගමය අවසන් විය. එහි පැවැත්මේ බොහෝ කාලය තුළ, එක්සත් අරාබි ජනරජය ද එක්සත් අරාබි රාජ්‍යය ලෙස හැඳින්වෙන උතුරු යේමනය (හෝ යේමනයේ මුටාවක්කිලයිට් රාජධානිය) සමඟ ලිහිල් සම්මේලනයක ද විය.

1960 ගණන්වල මුල් භාගයේදී ඊජිප්තුව උතුරු යේමනයේ සිවිල් යුද්ධයට සම්පූර්ණයෙන්ම සම්බන්ධ විය. මිලිටරි පියවර කිහිපයක් සහ සාම සමුළු කිහිපයක් තිබියදීත්, යුද්ධය ඇනහිටීමකට ඇද වැටුනි.

1967 මැයි මැද භාගයේදී සෝවියට් සංගමය නසාර්ට සිරියාවට ඊශ්‍රායල ප්‍රහාරයක් එල්ල විය හැකි බවට අනතුරු ඇඟවීම් නිකුත් කළේය. මාණ්ඩලික ප්‍රධානී මොහොමඩ් ෆවුසි ඒවා "පදනම් විරහිත" බව තහවුරු කළද,^[62]^[63] නසාර් යුද්ධය නොවැළැක්විය හැකි අනුක්‍රමික පියවර තුනක් ගත්තේය: මැයි 14 වන දින ඔහු ඊශ්‍රායල දේශසීමාව අසල සීනායි හි සිය හමුදා යෙදවූ අතර, මැයි 19 වන දින ඔහු ස්ථානගත කළ එක්සත් ජාතීන්ගේ සාම සාධක භටයින් නෙරපා හරින ලදී. ඊශ්‍රායලය සමඟ සීනායි අර්ධද්වීපයේ මායිමේ, සහ මැයි 23 වන දින ඔහු ටිරාන් සමුද්‍ර සන්ධිය ඊශ්‍රායල නාවික ගමනාගමනයට වසා දැමීය.^[64] මැයි 26 වන දින නසාර් ප්‍රකාශ කළේ, "සටන පොදු එකක් වන අතර අපගේ මූලික අරමුණ ඊශ්‍රායලය විනාශ කිරීමයි".^[65]

මෙය ඊශ්‍රායලය ඊජිප්තුවට පහර දුන් තුන්වන අරාබි ඊශ්‍රායල යුද්ධයේ (දින හයක යුද්ධය) ආරම්භයට තුඩු දුන් අතර, 1948 අරාබි-ඊශ්‍රායල් යුද්ධයේ සිට ඊජිප්තුව අත්පත් කරගෙන සිටි සීනායි අර්ධද්වීපය සහ ගාසා තීරය අත්පත් කර ගත්තේය. 1967 යුද්ධය අතරතුර, හදිසි නීතියක් පනවන ලද අතර, 1980/81 මාස 18 ක විවේකයක් හැර, 2012 දක්වා බලාත්මක විය.^[66] මෙම නීතිය යටතේ පොලිස් බලතල දීර්ඝ කර, ව්‍යවස්ථාපිත අයිතීන් අත්හිටුවා, වාරණය නීතිගත කරන ලදී.^[67]

1950 ගණන්වල මුල් භාගයේ ඊජිප්තු රාජාණ්ඩුව බිඳවැටෙන විට, ඊජිප්තුවරුන් මිලියන භාගයකට වඩා අඩු පිරිසක් ඉහළ පංතියේ සහ ධනවත්, මිලියන හතරක් මධ්‍යම පන්තික සහ මිලියන 17 පහත් පංතියේ සහ දුප්පත් ලෙස සැලකේ.^[68] ප්‍රාථමික පාසල් වයසේ දරුවන්ගෙන් අඩකටත් වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් පාසල් ගිය අතර, ඔවුන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් පිරිමි ළමුන්ය. නසාර්ගේ ප්‍රතිපත්ති මෙය වෙනස් කළේය. ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණය සහ බෙදා හැරීම, විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යාපනයේ නාටකාකාර වර්ධනය සහ ජාතික කර්මාන්ත සඳහා රජයෙන් ලැබෙන සහයෝගය සමාජ සංචලනය බෙහෙවින් වැඩිදියුණු කළ අතර සමාජ වක්‍රය සමතලා කළේය. 1953-54 අධ්‍යයන වර්ෂයේ සිට 1965-66 දක්වා, සමස්ත රජයේ පාසල් බඳවා ගැනීම් දෙගුණයකට වඩා වැඩි විය. කලින් දුප්පත් ඊජිප්තුවරුන් මිලියන ගණනක් අධ්‍යාපනය සහ රාජ්‍ය අංශයේ රැකියා හරහා මධ්‍යම පන්තියට එකතු විය. වෛද්‍යවරුන්, ඉංජිනේරුවන්, ගුරුවරුන්, නීතිඥයන්, මාධ්‍යවේදීන්, නසාර් යටතේ ඊජිප්තුවේ වැඩිදියුනු වුනු මධ්‍යම පන්තියෙන් වැඩි කොටසක් සමන්විත විය.^[68] 1960 ගණන් වලදී, ඊජිප්තු ආර්ථිකය මන්දගාමී තත්වයේ සිට කඩා වැටීමේ අද්දරට ගිය අතර, සමාජය අඩුවෙන් නිදහස් විය, සහ නසාර්ගේ ආකර්ෂණය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු විය.^[69]

ඊජිප්තු අරාබි ජනරජය (1971–වර්තමානය)[සංස්කරණය]

ජනාධිපති සදාත් (1970-1981)[සංස්කරණය]

1970 දී ජනාධිපති නසාර් මිය ගිය අතර අන්වර් සදාත් ඔහුගෙන් පසුව පත් විය. සදාත් 1972 දී සෝවියට් උපදේශකයින් නෙරපා හරිමින් ඊජිප්තුවේ සීතල යුද්ධයේ පක්ෂපාතීත්වය සෝවියට් සංගමයේ සිට එක්සත් ජනපදයට මාරු කළේය. ආගමික හා ලෞකික විරුද්ධත්වය මැඩපවත්වමින් ඔහු ඉන්ෆිටා ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රතිපත්තිය දියත් කළේය. 1973 දී, ඊජිප්තුව, සිරියාව සමඟ එක්ව සිව්වන අරාබි-ඊශ්‍රායල් යුද්ධය (යොම් කිප්පූර් යුද්ධය) දියත් කරන ලදී, එය වසර 6 කට පෙර ඊශ්‍රායලය විසින් අල්ලාගෙන සිටි සීනායි ප්‍රදේශයෙන් කොටසක් නැවත ලබා ගැනීම සඳහා හදිසි ප්‍රහාරයක් විය.

1975 දී සදාත් නසාර්ගේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වෙනස් කළ අතර ඔහුගේ ජනප්‍රියත්වය රජයේ රෙගුලාසි අඩු කිරීමට සහ ඔහුගේ ඉන්ෆිටා වැඩසටහන හරහා විදේශ ආයෝජන දිරිගැන්වීමට උත්සාහ කළේය. මෙම ප්‍රතිපත්තිය හරහා, අඩු කළ බදු සහ ආනයන තීරුබදු වැනි දිරිගැන්වීම් සමහර ආයෝජකයින් ආකර්ෂණය කර ගත් නමුත් ආයෝජන ප්‍රධාන වශයෙන් අඩු අවදානම් සහ සංචාරක ව්‍යාපාරය සහ ඉදිකිරීම් වැනි ලාභදායී ව්‍යාපාර වෙත යොමු කරන ලද අතර ඊජිප්තුවේ මූලික කර්මාන්ත අත්හැර දමා ඇත.^[70] මූලික ආහාර ද්‍රව්‍ය සඳහා සහනාධාර ඉවත් කිරීම නිසා එය 1977 ඊජිප්තු පාන් කෝලාහලයට හේතු විය.

සදාත් 1977 දී ඊශ්‍රායලයට ඓතිහාසික සංචාරයක් කළ අතර, එය 1979 ඊජිප්තු-ඊශ්‍රායල් සාම ගිවිසුමට තුඩු දුන්නේ ඊශ්‍රායලය සීනායි වෙතින් ඉවත් කර ගැනීම සඳහා ය. ඒ වෙනුවට ඊජිප්තුව ඊශ්‍රායලය නීත්‍යානුකූල ස්වෛරී රාජ්‍යයක් ලෙස පිළිගත්තේය. සදාත්ගේ මුලපිරීම අරාබි ලෝකයේ දැවැන්ත ආන්දෝලනයකට තුඩු දුන් අතර ඊජිප්තුව අරාබි ලීගයෙන් නෙරපා හැරීමට හේතු වූ නමුත් බොහෝ ඊජිප්තුවරුන් එයට සහාය විය.^[71] සදාත් 1981 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී ඉස්ලාමීය අන්තවාදියෙකු විසින් ඝාතනය කරන ලදී.

ජනාධිපති මුබාරක් (1981-2011)[සංස්කරණය]

හොස්නි මුබාරක් බලයට පත් වූයේ සදාත් ඝාතනය කිරීමෙන් පසු ඔහු එකම අපේක්ෂකයා වූ ජනමත විචාරණයකින් ය.^[72] හොස්නි මුබාරක් ඊශ්‍රායලය සමඟ ඊජිප්තුවේ සබඳතාව යළි තහවුරු කළ නමුත් ඊජිප්තුවේ අරාබි අසල්වැසියන් සමඟ ඇති වූ ආතතීන් ලිහිල් කළේය. දේශීය වශයෙන්, මුබාරක් බරපතල ගැටළු වලට මුහුණ දුන්නේය. මහා දරිද්‍රතාවය සහ විරැකියාව නිසා ග්‍රාමීය පවුල් කයිරෝ වැනි නගරවලට ගලා ඒමට මඟ පෑදුණු අතර එහිදී ඔවුන් ජනාකීර්ණ මුඩුක්කුවලට ගොස් යන්තම් දිවි ගලවා ගැනීමට සමත් විය.

1986 පෙබරවාරි 25 වන දින ආරක්ෂක පොලිසිය ඔවුන්ගේ සේවා කාලය වසර 3 සිට 4 දක්වා දීර්ඝ කරන බවට පළ වූ වාර්තාවලට විරෝධය පළ කරමින් කැරලි ගැසීමට පටන් ගත්හ. කයිරෝවේ හෝටල්, රාත්‍රී සමාජශාලා, අවන්හල් සහ කැසිනෝවලට ප්‍රහාර එල්ල වූ අතර අනෙකුත් නගරවල කැරලි ඇති විය. දිවා කාලයේ ඇඳිරි නීතිය පැනවීය. සාමය යථා තත්ත්වයට පත් කිරීමට හමුදාවට දින 3 ක් ගත විය. 107 දෙනෙක් මිය ගියහ.^[73]

1980, 1990 සහ 2000 ගණන් වලදී, ඊජිප්තුවේ ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාර බොහෝ හා දරුණු වූ අතර, ක්‍රිස්තියානි කොප්ට්ස්, විදේශීය සංචාරකයින් සහ රජයේ නිලධාරීන් ඉලක්ක කිරීමට පටන් ගත්තේය.^[74] 1990 ගණන්වල ඉස්ලාමීය කන්ඩායමක් වන අල්-ගාමා අල්-ඉස්ලාමියා, ප්‍රසිද්ධ ලේඛකයින් සහ බුද්ධිමතුන්ගේ ඝාතන සහ මිනීමැරීමට තැත් කිරීමේ සිට සංචාරකයින් සහ විදේශිකයන් නැවත නැවත ඉලක්ක කිරීම දක්වා ප්‍රචණ්ඩත්වයේ ව්‍යාප්තියක නිරත විය. ඊජිප්තුවේ ආර්ථිකයේ විශාලතම අංශය වන සංචාරක ව්‍යාපාරයට බරපතල හානියක් සිදු වූ අතර^[75] අනෙක් අතට එය රජයට සිදු විය, නමුත් එය සංචාරක ව්‍යාපාරය මගින් යැපෙන බොහෝ මිනිසුන්ගේ ජීවනෝපාය විනාශ කළේය.^[76]

මුබාරක්ගේ පාලන සමයේදී, දේශපාලන වේදිකාවේ ආධිපත්‍යය දැරුවේ, 1978 දී සදාත් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ජාතික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය විසිනි. එය 1993 සින්ඩිකේට් නීතිය, 1995 පුවත්පත් නීතිය සහ 1999 රාජ්‍ය නොවන සංගම් නීතිය සම්මත කරන ලද අතර එය නව රෙගුලාසි පැනවීමෙන් හා ප්‍රකාශනයේ නිදහසට බාධා කළේය. සහ උල්ලංඝනය කිරීම් සඳහා දරුණු දඬුවම්.^[77] එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, 1990 දශකයේ අගභාගය වන විට පාර්ලිමේන්තු දේශපාලනය පාහේ අනදාල දෙයක් බවට පත් වූ අතර දේශපාලන ප්‍රකාශනය සඳහා විකල්ප මාර්ග ද සීමා විය.^[78]

1997 නොවැම්බර් 17 වන දින ලක්සෝර් අසල පුද්ගලයන් 62 දෙනෙකු, බොහෝ දුරට සංචාරකයින් සමූලඝාතනය කරන ලදී.

1952 ව්‍යාපාරයෙන් පසු ප්‍රථම වතාවට බහු අපේක්ෂක ඡන්ද විමසීම් සඳහා මාවත විවර කරමින්, 2005 පෙබරවාරි මස අගදී මුබාරක් ජනාධිපතිවරණ නීතිය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමක් නිවේදනය කළේය.^[79] කෙසේ වෙතත්, නව නීතිය අපේක්ෂකයින්ට සීමා පැනවූ අතර, මුබාරක්ගේ පහසු නැවත මැතිවරණ ජයග්‍රහණයට හේතු විය.^[80] ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ ප්‍රතිශතය 25% ට වඩා අඩු විය.^[81] මැතිවරණ ක්‍රියාවලියට රජය මැදිහත් වන බවට මැතිවරණ නිරීක්ෂකයෝ ද චෝදනා කළහ.^[82] මැතිවරණයෙන් පසු මුබාරක් දෙවනියා වූ අයිමන් නූර් සිරගත කළේය.^[83]

හියුමන් රයිට්ස් වොච් හි 2006 ඊජිප්තුව පිළිබඳ වාර්තාව, සාමාන්‍ය වධහිංසා, අත්තනෝමතික රඳවා තබා ගැනීම් සහ මිලිටරි සහ රාජ්‍ය ආරක්ෂක උසාවි ඉදිරියේ නඩු විභාග ඇතුළු බරපතල මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සවිස්තරාත්මකව දක්වා ඇත.^[84] 2007 දී ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් වාර්තාවක් නිකුත් කළේ ඊජිප්තුව වධහිංසා පැමිණවීමේ ජාත්‍යන්තර මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත්ව ඇති බවත්, වෙනත් ජාතීන් ත්‍රස්තවාදයට එරෙහි යුද්ධයේ කොටසක් ලෙස සැකකරුවන් ප්‍රශ්න කිරීම සඳහා යවන බවත්ය. ඊජිප්තුවේ විදේශ අමාත්‍යාංශය මෙම වාර්තාවට කඩිනමින් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමක් නිකුත් කළේය.^[85]

2007 මාර්තු 19 වැනි දින ඡන්දය ප්‍රකාශ කරන ලද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාමය වෙනස්කම් දේශපාලන ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ආගම් භාවිතා කිරීම තහනම් කරන ලදී, නව ත්‍රස්ත-විරෝධී නීතියක් කෙටුම්පත් කිරීමට ඉඩ දුන්නේය, අත්අඩංගුවට ගැනීමේ සහ නිරීක්ෂණ සඳහා පුළුල් පොලිස් බලතල ලබා දී, පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට සහ අධිකරණය අවසන් කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට බලය ලබා දුන්නේය.^[86] 2009 දී ජාතික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂයේ (එන්ඩීපී) මාධ්‍ය ලේකම් ආචාර්ය අලි එල් ඩීන් හිලාල් ඩෙසෝකි ඊජිප්තුව "ෆාරෝනික්" දේශපාලන ක්‍රමයක් ලෙසත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය "දිගුකාලීන ඉලක්කයක්" ලෙසත් විස්තර කළේය. "ඊජිප්තුවේ සැබෑ බල කේන්ද්‍රය හමුදාව" බව ද ප්‍රකාශ කළේය.^[87]

විප්ලවය (2011)[සංස්කරණය]

ඉහල: හොස්නි මුබාරක්ගේ ඉල්ලා අස්වීම නිවේදනය කිරීමෙන් පසු තහ්රීර් චතුරශ්‍රයේ සැමරුම්.
පහළ: 2012 නොවැම්බර් 27 දින ජනාධිපති මොහොමඩ් මොර්සිට එරෙහිව තහ්රීර් චතුරශ්‍රයේ විරෝධතා .

2011 ජනවාරි 25 දින, මුබාරක්ගේ ආන්ඩුවට එරෙහිව පුලුල්ව පැතිරුනු විරෝධතා ආරම්භ විය. 2011 පෙබරවාරි 11 වන දින මුබාරක් ඉල්ලා අස්වී කයිරෝවෙන් පලා ගියේය. මෙම පුවතත් සමඟ කයිරෝවේ තහ්රීර් චතුරශ්‍රයේ ප්‍රීතිමත් උත්සව පැවැත්විණි.^[88] Tපසුව ඔහු ඊජිප්තු හමුදාව පාලනය කිරීමට බලය ලබා ගත්තේය.^[89]^[90] සන්නද්ධ හමුදාවන්හි උත්තරීතර කවුන්සිලයේ සභාපති මොහොමඩ් හුසේන් ටන්ටාවි තත්කාලීන අන්තර්වාර රාජ්‍ය නායකයා බවට පත් විය.^[91]^[92] 2011 පෙබරවාරි 13 වන දින හමුදාව විසින් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැර ව්‍යවස්ථාව අත්හිටුවන ලදී.^[93]

2011 මාර්තු 19 වැනි දින ව්‍යවස්ථාපිත ජනමත විචාරණයක් පැවැත්විණි.^[94] 2011 නොවැම්බර් 28 වන දින ඊජිප්තුව, පසුගිය පාලනය බලයේ සිට එහි පළමු පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය පැවැත්වීය. ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම ඉහළ මට්ටමක පැවති අතර විශාල අක්‍රමිකතා හෝ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා පිළිබඳ වාර්තා නොවීය.^[95]

ජනාධිපති මොර්සි (2012-2013)[සංස්කරණය]

මොහොමඩ් මොර්සි 2012 ජූනි 24 දින ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය.^[96] 2012 ජූනි 30 දින මොහොමඩ් මොර්සි ඊජිප්තුවේ ජනාධිපතිවරයා ලෙස දිවුරුම් දුන්නේය.^[97] 2012 අගෝස්තු 2 වන දින, ඊජිප්තුවේ අගමැති හිෂාම් කන්ඩිල්, මුස්ලිම් සහෝදරත්වයේ හතර දෙනෙකු ඇතුළුව නවකයින් 28 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත 35 දෙනෙකුගෙන් යුත් ඔහුගේ කැබිනට් මණ්ඩලය නිවේදනය කළේය.^[98]

ලිබරල් සහ ලෞකික කණ්ඩායම් ව්‍යවස්ථාදායක සභාවෙන් පිටව ගියේ එය දැඩි ඉස්ලාමීය පිළිවෙත් පනවනු ඇතැයි විශ්වාස කළ නිසා වන අතර මුස්ලිම් සහෝදරත්වයේ ආධාරකරුවන් ඔවුන්ගේ සහයෝගය මොර්සි පිටුපසට විය.^[99] 2012 නොවැම්බර් 22 වන දින, ජනාධිපති මොර්සි තම නියෝග අභියෝගයට ලක් කිරීමෙන් සහ ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ කටයුතු ආරක්ෂා කිරීමට උත්සාහ කරමින් තාවකාලික ප්‍රකාශයක් නිකුත් කළේය.^[100]

මෙම පියවර ඊජිප්තුව පුරා දැවැන්ත විරෝධතා සහ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියාවලට තුඩු දුන්නේය.^[101] 2012 දෙසැම්බර් 5 වන දින, රටේ විප්ලවයෙන් පසු ඉස්ලාම්වාදීන් සහ ඔවුන්ගේ සතුරන් අතර ඇති වූ විශාලතම ප්‍රචණ්ඩකාරී සටන ලෙස විස්තර කරන ලද, ජනාධිපති මොර්සිගේ ආධාරකරුවන් සහ විරුද්ධවාදීන් දස දහස් ගණනක් ගැටුම් ඇති විය.^[102] මොහොමඩ් මොර්සි විපක්ෂ නායකයින් සමඟ "ජාතික සංවාදයක්" ඉදිරිපත් කළ නමුත් 2012 දෙසැම්බර් ව්‍යවස්ථාපිත ජනමත විචාරණය අවලංගු කිරීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය.^[103]

දේශපාලන අර්බුදය (2013)[සංස්කරණය]

2013 ජූලි 3 වන දින, මෝර්සිගේ මුස්ලිම් සහෝදරත්වයේ ආන්ඩුවේ අත්තනෝමතික අතිරික්තයන් පිලිබඳ මහජන අතෘප්තිය රැල්ලකින් පසුව,^[104] හමුදාව මෝර්සි ධුරයෙන් ඉවත් කර, ෂුරා කවුන්සිලය විසුරුවා හැර තාවකාලික අන්තර්වාර ආන්ඩුවක් ස්ථාපිත කළේය.^[105]

2013 ජූලි 4 වන දින, 68 හැවිරිදි ඊජිප්තුවේ ශ්‍රේෂ්ඨ ව්‍යවස්ථාපිත අධිකරණයේ අගවිනිසුරු ඇඩ්ලි මන්සූර් මොර්සි ඉවත් කිරීමෙන් පසු නව රජය සඳහා වැඩ බලන ජනාධිපතිවරයා ලෙස දිවුරුම් දුන්නේය.^[106] නව ඊජිප්තු බලධාරීන් මුස්ලිම් සහෝදරත්වයට සහ එහි ආධාරකරුවන්ට එරෙහිව ක්‍රියා කරමින් දහස් ගණනක් සිරගත කළ අතර මෝර්සිට සහ සහෝදරත්වයට ගැති විරෝධතා බලහත්කාරයෙන් විසුරුවා හරින ලදී.^[107]^[108] බොහෝ මුස්ලිම් සහෝදරත්වයේ නායකයින් සහ ක්‍රියාකාරීන් සමූහ නඩු විභාග මාලාවකින් මරණ දණ්ඩනයට හෝ ජීවිතාන්තය දක්වා සිරදඬුවම් නියම කර ඇත.^[109]^[110]^[111]

2014 ජනවාරි 18 වැනි දින අන්තර්වාර ආන්ඩුව නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ස්ථාපිත කරන ලද්දේ අති විශාල ඡන්දදායකයින් (98.1%) විසින් අනුමත කරන ලද ජනමත විචාරණයකින් පසුවය. ලියාපදිංචි ඡන්දදායකයින්ගෙන් 38.6%ක් ජනමත විචාරණයට සහභාගී වී ඇත්තේ^[112] මොර්සිගේ පාලන සමයේදී ජනමත විචාරණයකදී ඡන්දය ප්‍රකාශ කළ 33% ට වඩා ඉහළ ප්‍රමාණයකි.^[113]

ජනාධිපති එල්-සිසි (2014-වර්තමානය)[සංස්කරණය]

2014 මාර්තු 26 වන දින, ඊජිප්තු ආරක්ෂක අමාත්‍ය සහ ඊජිප්තු සන්නද්ධ හමුදා ප්‍රධානී ෆීල්ඩ් මාෂල් අබ්දෙල් ෆටා එල්-සිසි, 2014 ජනාධිපතිවරණයේ අපේක්ෂකයෙකු ලෙස ඉදිරිපත් වන බව ප්‍රකාශ කරමින් හමුදාවෙන් විශ්‍රාම ගියේය.^[114] 2014 මැයි 26 සහ 28 අතර පැවති ඡන්ද විමසීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස එල්-සිසිට විශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් හිමි විය.^[115] සිසි 2014 ජුනි 8 වන දින ඊජිප්තුවේ ජනාධිපති ලෙස දිවුරුම් දුන්නේය.^[116] මුස්ලිම් සහෝදරත්වය සහ සමහර ලිබරල් සහ ලෞකික ක්‍රියාකාරී කණ්ඩායම් ඡන්දය වර්ජනය කළහ.^[117] අන්තර්වාර බලධාරීන් ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම තුන්වන දිනය දක්වා දීර්ඝ කළද, 2012 මැතිවරණයේ ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ ප්‍රතිශතය වූ 52% ට වඩා 46% ක් වූ අඩු මට්ටමක විය.^[118]

2015 දෙසැම්බරයේ නව පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයක් පැවැත්විණි, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස අලුතින් පිහිටුවන ලද නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ ප්‍රබල බහුතරයක් ලබා ගත් සිසි හිතවාදී පක්ෂ විශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් ලබා ගත්තේය.^[119]

2016 දී, පර්යේෂක ජියුලියෝ රෙජිනි ඝාතනයෙන් පසු ඊජිප්තුව ඉතාලිය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික අර්බුදයකට අවතීර්ණ විය: 2016 අප්‍රේල් මාසයේදී, අගමැති මැටියෝ රෙන්සි විසින් කයිරෝවේ සිට ඉතාලි තානාපතිවරයා නැවත කැඳවා ඇත්තේ විමර්ශනය සඳහා ඊජිප්තු රජයෙන් සහයෝගයක් නොලැබීම හේතුවෙනි.^[120] 2017 දී නව අගමැති පාවුලෝ ජෙන්ටිලෝනි විසින් තානාපතිවරයා නැවත ඊජිප්තුවට යවන ලදී.^[121]

එල්-සිසි 2018 දී නැවත තේරී පත් වූයේ කිසිදු බරපතල විරුද්ධත්වයක් නොලබමිනි.^[122] 2019 දී, ව්‍යවස්ථාමය සංශෝධන මාලාවක් පාර්ලිමේන්තුව විසින් අනුමත කරන ලද අතර, ජනාධිපතිවරයාගේ සහ හමුදාවේ බලය තවදුරටත් වැඩි කිරීම, ජනාධිපති ධුර කාලය වසර 4 සිට අවුරුදු 6 දක්වා වැඩි කිරීම සහ එල්-සිසිට තවත් ජනවරම දෙකක් සඳහා තරඟ කිරීමට ඉඩ සලසයි.^[123] ජනමත විචාරණයකින් එම යෝජනා අනුමත විය.^[124]

මහා ඉතියෝපියානු පුනරුද වේල්ල සම්බන්ධයෙන් ඊජිප්තුව සහ ඉතියෝපියාව අතර ආරවුල 2020 දී උත්සන්න විය.^[125]^[126] මෙම වේල්ල නයිල් නදියෙන් ලැබෙන ජල ප්‍රමාණය අඩු කරනු ඇතැයි යන බිය නිසා,^[127] ඊජිප්තුව වේල්ල පැවැත්මේ තර්ජනයක් ලෙස සලකයි.^[128]

2020 දෙසැම්බරයේදී, පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේ අවසාන ප්‍රතිඵලය, ජනාධිපති එල්-සිසිට දැඩි ලෙස සහය දක්වන ඊජිප්තුවේ මොස්ටක්බාල් වොට්න් (ජාතියේ අනාගතය) පක්ෂයට ආසනවලින් පැහැදිලි බහුතරයක් තහවුරු කළේය. නව මැතිවරණ නීති නිසා පක්ෂය එහි බහුතරය පවා වැඩි කර ගත්තේය.^[129]

භූගෝලය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුව පිහිටා ඇත්තේ මූලික වශයෙන් අක්ෂාංශ 22° සහ 32°N අතර දේශාංශ 25° සහ 35°E අතර ය. වර්ග කිලෝමීටර් 1,001,450 (වර්ග සැතපුම් 386,660), එය ලොව 30 වැනි විශාලතම රට වේ.^[130] ඊජිප්තුවේ දේශගුණයේ අධික ශුෂ්ක බව හේතුවෙන්, පටු නයිල් නිම්නය සහ ඩෙල්ටාවේ ජනගහන මධ්‍යස්ථාන සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත, එනම් ජනගහනයෙන් 99% ක් පමණ මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් 5.5% ක් පමණ භාවිතා කරයි.^[131] ඊජිප්තුවරුන්ගෙන් 98% ක් ජීවත් වන්නේ භූමියෙන් 3% ක ප්‍රමාණයක ය.^[132]

ඊජිප්තුවට මායිම් වන්නේ බටහිරින් ලිබියාව, දකුණින් සුඩානය සහ නැගෙනහිරින් ගාසා තීරය සහ ඊශ්‍රායලයයි. මහාද්වීපික ජාතියක්, එය අප්‍රිකාව සහ ආසියාව අතර ගොඩබිම් පාලමක් (සූවස්හි ඉස්ත්මස්) සතු වන අතර එය රතු මුහුද හරහා මධ්‍යධරණී මුහුද හා ඉන්දියානු සාගරය සම්බන්ධ කරන යාත්‍රා කළ හැකි ජල මාර්ගයක් (සූවස් ඇළ) හරහා ගමන් කරයි.

නයිල් නිම්නය හැරුණු විට, ඊජිප්තුවේ භූ දර්ශනයෙන් බහුතරයක් කාන්තාර වන අතර, ක්ෂේමභූමි කිහිපයක් විසිරී ඇත. සුළං මඟින් මීටර 30 (අඩි 100 ) ට වැඩි උසකින් යුත් වැලි කඳු නිර්මාණය කරයි. ඊජිප්තුවට සහරා කාන්තාරයේ සහ ලිබියානු කාන්තාරයේ කොටස් ඇතුළත් වේ.

නගර සහ නගර අතර දෙවන විශාලතම නගරය වන ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව ඇතුළත් වේ; අස්වාන්; අස්යුත්; කයිරෝ, නූතන ඊජිප්තු අගනුවර සහ විශාලතම නගරය; එල් මහල්ලා එල් කුබ්රා; ගීසා, කුෆු පිරමිඩයේ ස්ථානය; හුර්ගදා; ලක්සර්; කොම් ඔම්බෝ; වරාය සෆාගා; පෝට් සෙයිඩ්; ෂර්ම් එල් ෂෙයික්; සූවස්, සූවස් ඇලෙහි දකුණු කෙළවර පිහිටා ඇති ස්ථානය; සගාසිග්; සහ මින්යා. ක්ෂේම භූමියට බහරියා, දක්ලා, ෆරාෆ්‍රා, කර්ගා සහ සිවා ඇතුළත් වේ. ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ ලෙස රාස් මොහොමඩ් ජාතික වනෝද්‍යානය, සරානික් ප්‍රොටෙක්ටරේට් සහ සිවා ඇතුළත් වේ.

2015 මාර්තු 13 වන දින, ඊජිප්තුවේ යෝජිත නව අගනුවර සඳහා සැලසුම් නිවේදනය කරන ලදී.^[133]

දේශගුණය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුවේ වර්ෂාවෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් ශීත මාසවලදී වැටේ.^[134] කයිරෝ නගරයට දකුණින්, වර්ෂාපතනය සාමාන්‍යයෙන් වසරකට මිලිමීටර් 2 සිට 5 දක්වා (අඟල් 0.1 සිට 0.2 දක්වා) පමණ වේ. උතුරු වෙරළ තීරයේ ඉතා තුනී තීරුවක වර්ෂාපතනය මිලිමීටර් 410 (අඟල් 16.1) දක්වා ඉහළ යා හැක.^[135] බොහෝ විට ඔක්තෝබර් සහ මාර්තු අතර කලාතුරකින් සීනායි කඳුකරයට සහ ඩැමිටා, බෝල්ටිම් සහ සිඩි බරානි වැනි උතුරු වෙරළබඩ නගරවලට හිම වැටේ. දශක ගණනාවකට පසු ප්‍රථම වතාවට 2013 දෙසැම්බර් 13 වන දින කයිරෝවට ඉතා කුඩා හිම පතනයක් පතිත විය.^[136]

ඊජිප්තුවේ අසාමාන්‍ය ලෙස උණුසුම්, අව්ව සහ වියලි දේශගුණයක් ඇත. උතුරේ සාමාන්‍ය ඉහළ උෂ්ණත්වය ඉහළ මට්ටමක පවතින නමුත් ගිම්හානයේදී රටේ සෙසු ප්‍රදේශවල ඉතා ඉහළ උෂ්ණත්වයක් පවතී. සිසිල් මධ්‍යධරණී සුළං උතුරු මුහුදු වෙරළට නිරන්තරයෙන් හමා යන අතර, එය වඩාත් මධ්‍යස්ථ උෂ්ණත්වයක් ලබා ගැනීමට උපකාරී වේ, ඒ විශේෂයෙන් ගිම්හානයේ උච්චතම අවස්ථාවලදීය. ඛමාසීන් යනු උණුසුම් වියළි සුළඟක් වන අතර එය දකුණේ විශාල කාන්තාර වලින් ආරම්භ වන අතර වසන්තයේ හෝ ගිම්හානයේ මුල් භාගයේ හමා යයි. එය උණුසුම් වැලි සහ දූවිලි අංශු ගෙන එන අතර, සාමාන්‍යයෙන් දිවා කාලයේ උෂ්ණත්වය 40 °C (104 °F) ට වැඩි සහ සමහර විට අභ්‍යන්තරයේ 50 °C (122 °F) ට වඩා වැඩි වන අතර සාපේක්ෂ ආර්ද්‍රතාවය 5% හෝ ඊටත් වඩා අඩු විය හැක.

අස්වාන් වේල්ල ඉදිකිරීමට පෙර, නයිල් ගඟ වාර්ෂිකව ගංවතුරට ලක් වූ අතර, ඊජිප්තුවේ පස නැවත පිරවිය. මෙය ඊජිප්තුවට වසර පුරා ස්ථාවර අස්වැන්නක් ලබා දුන්නේය.

ගෝලීය උණුසුම හේතුවෙන් මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමේ විභවය ඊජිප්තුවේ ජනාකීර්ණ වෙරළ තීරයට තර්ජනයක් විය හැකි අතර රටේ ආර්ථිකයට, කෘෂිකර්මාන්තයට සහ කර්මාන්තයට බරපතල ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ හැකිය. වර්ධනය වන ජන විකාශන පීඩනය සමඟ ඒකාබද්ධව, සමහර දේශගුණික විශේෂඥයින්ට අනුව, මුහුදු මට්ටමේ සැලකිය යුතු ඉහළ යාමක් 21 වන සියවසේ අවසානය වන විට මිලියන ගණනක් ඊජිප්තුවරුන් පාරිසරික සරණාගතයින් බවට පත් කළ හැකිය.^[137]^[138]

ජෛව විවිධත්වය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුව 1992 ජූනි 9 වන දින ජෛව විවිධත්වය පිළිබඳ රියෝ සම්මුතියට අත්සන් තැබූ අතර 1994 ජූනි 2 දින සම්මුතියේ පාර්ශවකරුවෙකු විය.^[139] එය පසුව ජාතික ජෛව විවිධත්ව උපාය මාර්ගයක් සහ ක්‍රියාකාරී සැලැස්මක් නිෂ්පාදනය කර ඇති අතර, එය 1998 ජූලි 31 දින සම්මුතියට ලැබුණි.^[140]

ඊජිප්තුවෙන් විවිධ කාණ්ඩවල පහත සඳහන් විශේෂ සංඛ්‍යා වාර්තා වී ඇත: ඇල්ගී (විශේෂ 1483), සතුන් (විශේෂ 15,000 ක් පමණ කෘමීන් 10,000 කට වඩා), දිලීර (විශේෂ 627 කට වඩා), පක්ෂීන් (විශේෂ 319), ශාක (විශේෂ 2426), ප්‍රොටෝසෝවා (විශේෂ 371). සමහර ප්‍රධාන කණ්ඩායම් සඳහා, උදාහරණයක් ලෙස ලයිකන සාදන දිලීර සහ නෙමටෝඩා පණුවන් සඳහා, සංඛ්‍යාව දැන සිටියේ නැත. උභයජීවීන්, කුරුල්ලන්, මත්ස්‍යයන්, ක්ෂීරපායින් සහ උරගයින් වැනි කුඩා හා හොඳින් අධ්‍යයනය කරන ලද කණ්ඩායම් හැරුණු විට, ඊජිප්තුවෙන් තවත් විශේෂයන් වාර්තා වන බැවින් එම සංඛ්‍යාව වැඩි වීමට ඉඩ ඇත. උදාහරණයක් ලෙස, ලයිකන සෑදීමේ විශේෂ ඇතුළු දිලීර සඳහා, ඊජිප්තුවෙන් විශේෂ 2200 කට වඩා වාර්තා වී ඇති බව පසුව සිදු කරන ලද පර්යේෂණවලින් පෙන්නුම් කර ඇති අතර, ඇත්ත වශයෙන්ම රට තුළ ඇති සියලුම දිලීර වල අවසාන අගය බොහෝ සෙයින් වැඩි වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.^[141] තෘණ සඳහා, ඊජිප්තුවේ දේශීය සහ ස්වභාවික විශේෂ 284 හඳුනාගෙන වාර්තා කර ඇත.^[142]

ආණ්ඩුව[සංස්කරණය]

නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය, වසර පහක ධුර කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සාමාජිකයින්, නීති සම්පාදනය සඳහා විශේෂීකරණය කරයි. 2011 නොවැම්බර් සහ 2012 ජනවාරි අතර මැතිවරණ පැවැත්වූ අතර පසුව විසුරුවා හරින ලදී. මීළඟ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය 2014 ජනවාරි 18 වන දින ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුමත කිරීමෙන් මාස 6 ක් ඇතුළත පවත්වන ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර එය 2015 ඔක්තෝබර් 17 සිට දෙසැම්බර් 2 දක්වා අදියර දෙකකින් පැවැත්විණි.^[143] මුලදී, ජනාධිපතිවරයා තෝරා පත් කර ගැනීමට පෙර පාර්ලිමේන්තුව පිහිටුවීමට නියමිතව තිබූ නමුත් අන්තර්වාර ජනාධිපති ඇඩ්ලි මන්සූර් විසින් එම දිනය කල් දැමීය.^[144] 2014 ඊජිප්තු ජනාධිපතිවරණය මැයි 26-28 දිනවල පැවැත්විණි. නිල සංඛ්‍යාලේඛන පෙන්නුම් කළේ 25,578,233 හෝ 47.5% ක ඡන්දය ප්‍රකාශ කළ අතර, අබ්දෙල් ෆාටා එල්-සිසි ඡන්ද මිලියන 23.78 ක් ලබා ගනිමින් හෝ හම්ඩීන් සබාහිගේ 757,511 (3.1%) ට සාපේක්ෂව 96.9% ක් ලබා ගනිමින් ජයග්‍රහණය කළේය.^[145]

ජනාධිපති මොහොමඩ් මොර්සිගේ මුස්ලිම් සහෝදරත්වයේ ආන්ඩුවේ අත්තනෝමතික අතිරික්තයන්^{[පැහැදීම ඇවැසිය]} සමග මහජන අතෘප්තිය රැල්ලකින් පසුව,^[104] 2013 ජූලි 3 වන දින එවකට ජෙනරාල් අබ්දෙල් ෆටා එල්-සිසි මෝර්සි ධුරයෙන් ඉවත් කිරීම සහ ව්‍යවස්ථාව අත්හිටුවීම නිවේදනය කළේය. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව වෙනස් කිරීම සඳහා 50 දෙනෙකුගෙන් යුත් ව්‍යවස්ථා කමිටුවක් පිහිටුවන ලද අතර එය පසුව මහජන ඡන්දය සඳහා ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර 2014 ජනවාරි 18 දින සම්මත කරන ලදී.^[146]

2013 දී ෆ්‍රීඩම් හවුස් ඊජිප්තුවේ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් 5 ලෙස ශ්‍රේණිගත කළේය (1 වඩාත්ම නිදහස් සහ 7 අවම වශයෙන් නියෝජනය කරයි), සහ සිවිල් නිදහස 5 ලෙස ශ්‍රේණිගත කරන ලද අතර එමඟින් එයට "අර්ධ වශයෙන් නිදහස්" ලෙස නිදහස ශ්‍රේණිගත කරන ලදී.^[147]

ඊජිප්තු ජාතිකවාදය එහි අරාබි සහකරුට දශක ගණනාවකට පෙර සිට 19 වැනි සියවසේ මුල් බැස ඇති අතර 20 වැනි සියවසේ මුල් භාගය දක්වා ඊජිප්තු යටත් විජිත විරෝධී ක්‍රියාකාරීන්ගේ සහ බුද්ධිමතුන්ගේ ප්‍රමුඛ ප්‍රකාශන ආකාරය බවට පත් විය.^[148] මුස්ලිම් සහෝදරත්වය වැනි ඉස්ලාම්වාදීන් විසින් ප්‍රකාශ කරන ලද මතවාදයට බොහෝ දුරට සහාය දක්වන්නේ ඊජිප්තු සමාජයේ පහළ-මැද ස්ථරයයි.^[149]

අරාබි ලෝකයේ පැරණිතම අඛණ්ඩ පාර්ලිමේන්තු සම්ප්‍රදාය ඊජිප්තුවේ ඇත.^[150] පළමු ජනප්‍රිය සභාව 1866 දී පිහිටුවන ලදී. එය 1882 බ්‍රිතාන්‍ය ආක්‍රමණයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස විසුරුවා හරින ලද අතර බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් අසුන් ගැනීමට අවසර දුන්නේ උපදේශක මණ්ඩලයකට පමණි. කෙසේ වෙතත්, 1923 දී, රටේ නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් පසු, පාර්ලිමේන්තු රාජාණ්ඩුවක් සඳහා නව ව්‍යවස්ථාවක් සම්පාදනය කරන ලදී.^[150]

හමුදා සහ විදේශ සබඳතා[සංස්කරණය]

හමුදාව ඊජිප්තුවේ දේශපාලන හා ආර්ථික ජීවිතයට බලපෑම් කරන අතර අනෙකුත් අංශවලට අදාළ වන නීති වලින් නිදහස් වේ. එය රාජ්‍යය තුළ සැලකිය යුතු බලයක්, කීර්තියක් සහ ස්වාධීනත්වයක් භුක්ති විඳින අතර එය ඊජිප්තු "ගැඹුරු රාජ්‍යයේ" කොටසක් ලෙස පුළුල් ලෙස සැලකේ.^[151]^[152]^[153]

ඔත්තු බැලීමේ චන්ද්‍රිකාවක් සහිත කලාපයේ දෙවන රට බවට ඊශ්‍රායලය අනුමාන කරන්නේ ඊජිප්තුව ය. EgyptSat 1^[154] ට අමතරව EgyptSat 2 2014 අප්‍රේල් 16 දින දියත් කරන ලදී.^[155]

ඉහළ: හිටපු ජනාධිපති හොස්නි මුබාරක් හිටපු එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ජෝර්ජ් ඩබ්ලිව්. බුෂ් සමඟ 2002 දී කැම්ප් ඩේවිඩ්හිදී.
පහළ: ජනාධිපති අබ්දෙල් ෆටා එල්-සිසි සහ රුසියානු ජනාධිපති ව්ලැඩිමීර් පුටින් සෝචි හීදී, 2014 අගෝස්තු.

එක්සත් ජනපදය ඊජිප්තුවට වාර්ෂික මිලිටරි ආධාර සපයන අතර එය 2015 දී ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 1.3 ක් විය.^[156] 1989 දී ඊජිප්තුව එක්සත් ජනපදයේ ප්‍රධාන නේටෝ නොවන මිත්‍ර රටක් ලෙස නම් කරන ලදී.^[157] එසේ වුවද, 2013 ජූලි මාසයේදී ඉස්ලාමීය ජනාධිපති මොහොමඩ් මෝර්සි බලයෙන් පහකිරීමෙන් පසු දෙරට අතර සබඳතා අර්ධ වශයෙන් පළුදු වී ඇත,^[158] ඒ මුස්ලිම් සහෝදරත්වයට එරෙහි මර්දනය සම්බන්ධයෙන් ඊජිප්තුව හෙලා දකින ඔබාමා පාලනාධිකාරය සහ දෙරට සම්බන්ධ අනාගත යුද අභ්‍යාස අවලංගු කිරීමත් සමගය.^[159] කෙසේ වෙතත්, කලාපීය සහ ජාත්‍යන්තර ත්‍රස්තවාදයට එරෙහි සටනේදී රජයන් දෙකම අන්‍යෝන්‍ය සහය ඉල්ලා සිටීමත් සමඟ, දෙදෙනා අතර සබඳතා සාමාන්‍යකරණය කිරීමට මෑතකාලීන උත්සාහයන් ඇත.^[160]^[161]^[162] කෙසේ වෙතත්, රිපබ්ලිකන් පාක්ෂික ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරයා ලෙස තේරී පත්වීමෙන් පසු, ඊජිප්තු-ඇමරිකානු සබඳතා වැඩිදියුණු කිරීමට දෙරට අපේක්ෂා කළහ. 2017 අප්‍රේල් 3 වන දින අල්-සිසි ධවල මන්දිරයේදී ට්‍රම්ප් හමුවූ අතර, වසර 8කට පසු ඊජිප්තු ජනාධිපතිවරයෙකු වොෂින්ටනයට ගිය පළමු සංචාරය සනිටුහන් කළේය. ඊජිප්තු ජනාධිපතිවරයාගේ මහජන සම්බන්ධතා ජයග්‍රහණයක් ලෙස වාර්තා වූ දෙයෙහි අල්-සිසිට ට්‍රම්ප් ප්‍රශංසා කළ අතර, ඊජිප්තුව සහ එක්සත් ජනපදය අතර සබඳතා සාමාන්‍යකරණය කිරීමට කාලය එළඹ ඇති බව ඇඟවුම් කළේය.^[163]

මොහොමඩ් මොර්සි ඉවත් කිරීමෙන් පසු^[164] රුසියාව සමඟ සබඳතා සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු වී ඇති අතර ද්විපාර්ශ්වික සහයෝගීතාවයේ අනෙකුත් අංශ අතර මිලිටරි^[165] සහ වෙළඳ සබඳතා^[166] ශක්තිමත් කිරීමට දෙරටම එතැන් සිට කටයුතු කර ඇත. චීනය සමඟ සබඳතා ද සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු වී ඇත. 2014 දී ඊජිප්තුව සහ චීනය ද්විපාර්ශ්වික "පුළුල් උපායමාර්ගික හවුල්කාරිත්වයක්" ස්ථාපිත කරන ලදී.^[167]

අරාබි ලීගයේ ස්ථිර මූලස්ථානය කයිරෝවේ පිහිටා ඇති අතර, එහි මහලේකම්වරයා සම්ප්‍රදායිකව ඊජිප්තු ජාතිකයෙකි. මෙම තනතුර දැනට දරනු ලබන්නේ හිටපු විදේශ අමාත්‍ය අහමඩ් අබුල් ගයිට් විසිනි. ඊජිප්තු-ඊශ්‍රායල් සාම ගිවිසුමට විරෝධය දැක්වීම සඳහා අරාබි ලීගය කෙටි කලකට 1978 දී ඊජිප්තුවේ සිට ටියුනිස් වෙත සංක්‍රමණය වූ නමුත් එය පසුව 1989 දී කයිරෝ වෙත ආපසු ගියේය. එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය^[168] සහ සෞදි අරාබිය^[169] ඇතුළු ගල්ෆ් රාජාණ්ඩු ඊජිප්තුවට මොර්සි බලයෙන් පහකිරීමෙන් පසු එහි ආර්ථික දුෂ්කරතා ජය ගැනීමට ඩොලර් බිලියන ගණනක් ප්‍රතිඥා දී ඇත.^[170]

1973 යුද්ධයෙන් පසුව සහ පසුව ඇති වූ සාම ගිවිසුමෙන් පසුව, ඊශ්‍රායලය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා ආරම්භ කළ පළමු අරාබි රට බවට ඊජිප්තුව පත් විය. එසේ තිබියදීත්, බොහෝ ඊජිප්තුවරුන් විසින් ඊශ්‍රායලය තවමත් සතුරු රාජ්‍යයක් ලෙස පුළුල් ලෙස සලකනු ලැබේ.^[171] මැද පෙරදිග විවිධ ආරවුල් විසඳීමේ මැදිහත්කරුවෙකු ලෙස ඊජිප්තුව ඓතිහාසික කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇත, විශේෂයෙන් ඊශ්‍රායල-පලස්තීන ගැටුම සහ සාම ක්‍රියාවලිය හැසිරවීමයි.^[172] 2005 දී ඊශ්‍රායලය සිය ජනාවාස තීරුවෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පසුව ඊජිප්තුවේ සටන් විරාමය සහ ගාසා තීරයේ සටන් විරාම තැරැව්කාර උත්සාහයන් කිසිසේත්ම අභියෝගයට ලක් නොවීය. මොහොමඩ් මෝර්සි නෙරපා හැරීමෙන් පසු ගාසා තීරයේ හමාස් ආන්ඩුව කෙරෙහි එදිරිවාදිකම් වැඩි වුවද,^[173] සහ තුර්කිය සහ කටාර් වැනි රටවල් මෙම භූමිකාව භාර ගැනීමට මෑත කාලීන උත්සාහයන් නොතකාය.^[174]

ඊජිප්තුව සහ ඉරානය සහ තුර්කිය ඇතුළු අනෙකුත් අරාබි නොවන මැද පෙරදිග ජාතීන් අතර සබඳතා බොහෝ විට පළුදු වී ඇත. ඉරානය සමඟ ආතතීන් බොහෝ දුරට ඊශ්‍රායලය සමඟ ඊජිප්තුවේ සාම ගිවිසුම සහ ගල්ෆ් කලාපයේ සම්ප්‍රදායික ඊජිප්තු මිත්‍ර රටවල් සමඟ ඉරානයේ එදිරිවාදිකම් හේතු වේ.^[175] ඊජිප්තුවේ දැන් තහනම් කර ඇති මුස්ලිම් සහෝදරත්වයට තුර්කියේ මෑතකාලීන සහයෝගය සහ ලිබියාවට සම්බන්ධ බවට චෝදනා කිරීම ද රටවල් දෙකම කටුක කලාපීය ප්‍රතිවාදීන් බවට පත් කළේය.^[176]

ඊජිප්තුව නොබැඳි ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. එය 1983 සිට ජාත්‍යන්තර ඩි ලා ෆ්‍රැන්කොෆෝනි සංවිධානයේ සාමාජිකයෙකි. හිටපු ඊජිප්තු නියෝජ්‍ය අගමැති බුට්‍රොස් බුට්‍රොස්-ඝාලි 1991 සිට 1996 දක්වා එක්සත් ජාතීන්ගේ මහලේකම් ලෙස සේවය කළේය.

2008 දී, ඊජිප්තුවේ අප්‍රිකානු සරණාගතයින් මිලියන දෙකක් සිටින බවට ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර, 20,000 කට අධික සුඩාන ජාතිකයන් UNHCR හි සන්නද්ධ ගැටුම්වලින් පලා යන සරණාගතයින් ලෙස හෝ සරණාගතයින් ලෙස ලියාපදිංචි වී ඇත. ඊජිප්තුව දේශසීමා පාලනය සඳහා "දරුණු, සමහර විට මාරාන්තික" ක්‍රම අනුගමනය කළේය.^[177]

නීතිය[සංස්කරණය]

නීති පද්ධතිය ඉස්ලාමීය සහ සිවිල් නීතිය මත පදනම් වේ (විශේෂයෙන් නැපෝලියන් කේතයන්); සහ අනිවාර්ය ජාත්‍යන්තර අධිකරණ අධිකරණ බලය වෙන් කිරීම් සමඟ පමණක් පිළිගන්නා ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් අධිකරණ සමාලෝචනය කිරීම.^[178]

ඉස්ලාමීය නීති විද්‍යාව නීති සම්පාදනයේ ප්‍රධාන මූලාශ්‍රය වේ. ෂරියා උසාවි සහ කාඩිස් අධිකරණ අමාත්‍යාංශය විසින් පවත්වාගෙන යන අතර බලපත්‍ර ලබා දී ඇත.^[179] විවාහය, දික්කසාදය සහ ළමා භාරකාරත්වය වැනි කාරණා නියාමනය කරන පුද්ගලික තත්ත්‍ව නීතිය පාලනය වන්නේ ෂරියා මගිනි. පවුල් උසාවියකදී, ස්ත්‍රියකගේ සාක්ෂිය පිරිමියෙකුගේ සාක්ෂියෙන් අඩක් වටී.^[180]

2012 දෙසැම්බර් 26 දින මුස්ලිම් සහෝදරත්වය මතභේදාත්මක නව ව්‍යවස්ථාවක් ආයතනගත කිරීමට උත්සාහ කළේය. එය 2012 දෙසැම්බර් 15-22 දින පවත්වන ලද ජනමත විචාරණයකදී 64%ක සහය ඇතිව, නමුත් 33%ක ඡන්ද දායකයින්ගේ සහභාගීත්වයෙන් පමණක් මහජනයා විසින් අනුමත කරන ලදී.^[181] එය විප්ලවයෙන් පසුව සම්මත කරන ලද 2011 ඊජිප්තුවේ තාවකාලික ව්‍යවස්ථාව ප්‍රතිස්ථාපනය කළේය.

දණ්ඩ නීති සංග්‍රහය සුවිශේෂී වූයේ එහි "අපහාස නීතියක්" අඩංගු වන බැවිනි.^[182] වර්තමාන අධිකරණ ක්‍රමය මගින් නොපැමිණෙන පුද්ගලයෙකුට එරෙහිව මරණීය දණ්ඩනයට ඉඩ සලසයි. 2012 දී ඇමරිකානුවන් සහ කැනේඩියානුවන් කිහිප දෙනෙකුට මරණ දණ්ඩනය නියම විය.^[183]

2014 ජනවාරි 18 දින, අන්තර්වාර රජය වඩාත් ලෞකික ව්‍යවස්ථාවක් සාර්ථක ලෙස ආයතනගත කරන ලදී.^[184] ජනාධිපතිවරයා වසර හතරක ධූර කාලයකට තේරී පත්වන අතර වාර 2ක් සේවය කළ හැකිය.^[184] පාර්ලිමේන්තුව විසින් ජනාධිපතිවරයාට දෝෂාභියෝගයක් ඉදිරිපත් කළ හැකිය.^[184] ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ ස්ත්‍රී පුරුෂ සමානාත්මතාවය සහ චින්තන නිදහස පිළිබඳ සහතිකයක් ඇත.^[184] ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව බලාත්මක වූ දා සිට මීළඟ පූර්ණ ජනාධිපති වාර දෙක සඳහා ජාතික ආරක්ෂක අමාත්‍යවරයා පත් කිරීමේ හැකියාව හමුදාව සතුව පවතී.^[184] ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ දේශපාලන පක්ෂ "ආගම, ජාතිය, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය හෝ භූගෝලය" මත පදනම් නොවිය හැක.^[184]

මානව හිමිකම්[සංස්කරණය]

මානව හිමිකම් සඳහා වන ඊජිප්තු සංවිධානය ඊජිප්තුවේ මානව හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා දීර්ඝතම ආයතනයකි.^[185] 2003 දී රජය මානව හිමිකම් සඳහා ජාතික කවුන්සිලය පිහිටුවන ලදී.^[186] එය ආරම්භ කිරීමෙන් ටික කලකට පසු, කවුන්සිලය ප්‍රාදේශීය ක්‍රියාකාරීන්ගේ දැඩි විවේචනයට ලක් වූ අතර, එය රජයට තමන්ගේම උල්ලංඝනයන්ට සමාව දීමට^[187] සහ හදිසි නීතිය වැනි මර්දනකාරී නීතිවලට නීත්‍යානුකූල භාවය ලබා දීමට ප්‍රචාරක මෙවලමක් යැයි තර්ක කළහ.^[188]

ආගම සහ පොදු ජීවිතය පිළිබඳ පිව් සංසදය ඊජිප්තුව ආගමික නිදහස සඳහා ලෝකයේ පස්වන නරකම රට ලෙස ශ්‍රේණිගත කරයි.^[189]^[190] එක්සත් ජනපද රජයේ ද්විපාර්ශ්වික ස්වාධීන ආයතනයක් වන ජාත්‍යන්තර ආගමික නිදහස පිළිබඳ එක්සත් ජනපද කොමිසම, රජය විසින් නියැලී සිටින හෝ ඉවසා සිටින ආගමික නිදහසේ උල්ලංඝන ස්වභාවය සහ ප්‍රමාණය හේතුවෙන් සමීප නිරීක්ෂණයක් අවශ්‍ය වන රටවල ඊජිප්තුව සිය නිරීක්ෂණ ලැයිස්තුවට ඇතුළත් කර ඇත.^[191] 2010 Pew Global Attitudes සමීක්ෂණයකට අනුව, ඡන්ද විමසීමට ලක් වූ ඊජිප්තු ජාතිකයින්ගෙන් 84%ක් ඉස්ලාමය හැර යන අයට මරණීය දණ්ඩනය ලබා දීමට සහාය දැක්වීය. 77%ක් සොරකම් සහ මංකොල්ලකෑම් සඳහා කස පහරවල්වලට සහ අත් කැපීමට සහය දක්වයි; සහ 82%ක් අනාචාරයේ යෙදෙන අයෙකුට ගල් ගැසීමට සහය දක්වයි.^[192] කොප්ටික් ක්‍රිස්තියානීන් රජයේ අමාත්‍යාංශවල අඩු නියෝජනයේ සිට පල්ලි ගොඩනැගීමට හෝ අලුත්වැඩියා කිරීමට ඇති හැකියාව සීමා කරන නීති දක්වා විවිධ මට්ටම්වල වෙනස්කම්වලට මුහුණ දෙයි.^[193] බහායි ඇදහිල්ලේ අනුගාමිකයින් සහ සුෆිස්, ෂියා සහ අහමදිස් වැනි ඕතඩොක්ස් නොවන මුස්ලිම් නිකායන් කෙරෙහි ඇති නොඉවසීමද ගැටලුවක්ව පවතී.^[194] රජය හැඳුනුම්පත් පරිගණක ගත කිරීමට පියවර ගත් විට, බහායි වැනි ආගමික සුළුතර සාමාජිකයන්ට හැඳුනුම්පත් ලේඛන ලබා ගැනීමට නොහැකි විය.^[195] 2008 මුල් භාගයේදී ඊජිප්තු අධිකරණයක් විසින් වෙනත් ඇදහිලිවල සාමාජිකයන්ට ඔවුන්ගේ ඇදහිලි ලැයිස්තුගත නොකර නිල වශයෙන් පිළිගැනීමකින් තොරව හැඳුනුම්පත් ලබා ගත හැකි බවට තීන්දු කළේය.^[196]

හිටපු ජනාධිපති මොහොමඩ් මොර්සිගේ ආධාරකරුවන් සහ පොලිසිය අතර ගැටුම් දිගටම පැවතුනි. 2013 අගෝස්තු සයිටම් විසුරුවා හැරීමේ කොටසක් ලෙස ඇති වූ ප්‍රචණ්ඩ ගැටුම් අතරතුර, විරෝධතාකරුවන් 595ක් මිය ගිය අතර^[197] 2013 අගෝස්තු 14 සමඟ ඊජිප්තුවේ නූතන ඉතිහාසයේ තනි මාරාන්තික දිනය බවට පත් විය.^[198]

ඊජිප්තුව මරණීය දණ්ඩනය ක්‍රියාකාරීව ක්‍රියාත්මක කරයි. මානව හිමිකම් සංවිධාන විසින් වසර ගණනාවක් තිස්සේ නැවත නැවතත් ඉල්ලීම් කළද, ඊජිප්තු බලධාරීන් මරණ දණ්ඩනය සහ මරණ දණ්ඩනය පිළිබඳ සංඛ්‍යා නිකුත් නොකරයි.^[199] එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කාර්යාලය^[200] සහ විවිධ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන^[199]^[201] 2014 මාර්තු 25 දින එක් නඩු විභාගයකදී ඊජිප්තු මින්යා අපරාධ අධිකරණය පුද්ගලයන් 529 දෙනෙකුට මරණ දණ්ඩනය නියම කිරීමෙන් පසු "ගැඹුරු අනතුරු ඇඟවීමක්" ප්‍රකාශ කළේය. 2013 ජූලි මාසයේදී හිටපු ජනාධිපති මොහොමඩ් මොර්සි ඉවත් කිරීමෙන් පසු සිදු වූ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා සම්බන්ධයෙන් ඔහුගේ ආධාරකරුවන්ට දඬුවම් නියම කිරීමට නියමිතව තිබුණි. මෙම තීන්දුව ජාත්‍යන්තර නීතිය උල්ලංඝනය කිරීමක් ලෙස හෙළා දකින ලදී.^[202] 2014 මැයි වන විට, මුස්ලිම් සහෝදරත්වය ලේබල් කිරීමෙන් පසු, මොර්සි ඉවත් කිරීමෙන් පසු,^[203] බොහෝ දුරට සහෝදරත්වයේ සාමාජිකයන් හෝ ආධාරකරුවන්, 16,000ක් (සහ එක් ස්වාධීන සංඛ්‍යාවකින් 40,000කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක්),^[204] සිරගත කර ඇත. පශ්චාත් මොර්සි අන්තර්වාර ඊජිප්තු රජය විසින් ත්‍රස්තවාදී සංවිධානයක් ලෙසය.^[205] මානව හිමිකම් කණ්ඩායම්වලට අනුව ඊජිප්තුවේ දේශපාලන සිරකරුවන් 60,000ක් පමණ සිටිති..^[206]^[207]

ඊජිප්තුවේ සමලිංගිකත්වය නීති විරෝධී ය.^[209] Pew Research Center විසින් 2013 කරන ලද සමීක්ෂණයකට අනුව, ඊජිප්තුවරුන්ගෙන් 95% ක් විශ්වාස කරන්නේ සමලිංගිකත්වය සමාජය විසින් පිළිගත යුතු නැති බවයි.^[210]

2017 දී, තොම්සන් රොයිටර් පදනම විසින් කරන ලද මත විමසුමකදී කයිරෝ මිලියන 10 කට වඩා වැඩි ජනගහනයක් සිටින කාන්තාවන් සඳහා වඩාත්ම භයානක මහා නගරය ලෙස තේරී පත් විය. දිනපතා සිදුවන ලිංගික හිරිහැර විස්තර කරන ලදී.^[211]

මාධ්‍ය නිදහස[සංස්කරණය]

දේශසීමා රහිත වාර්තාකරුවන් විසින් ඊජිප්තුව ඔවුන්ගේ 2017 ලෝක මාධ්‍ය නිදහස දර්ශකයේ ජාතීන් 180 කින් අංක 160 ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත. 2015 වන විට ඊජිප්තුවේ අවම වශයෙන් මාධ්‍යවේදීන් 18 දෙනෙකු සිරගත කර ඇත. "ඊජිප්තු දෙපාර්තමේන්තුවේ නිල ප්‍රකාශනවලට වඩා වෙනස්" රට තුළ සිදු වන ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියාවන් පිළිබඳ වැරදි තොරතුරු බෙදා හැරීම සම්බන්ධයෙන් මාධ්‍ය සාමාජිකයින්ට ඇමරිකානු ඩොලර් 25,000 සිට ඩොලර් 60,000 දක්වා දඩ මුදල්වලට තර්ජනය කරන නව ආරක්ෂක ත්‍රස්ත විරෝධී නීතියක් 2015 අගෝස්තු මාසයේදී පනවන ලදී.^[212]

ඊජිප්තුවේ COVID-19 වසංගතය පිළිබඳ අසත්‍ය තොරතුරු පතුරුවා හැරීමේ චෝදනාවට රජය විවේචනය කරන සමහරක් අත්අඩංගුවට ගෙන ඇත.^[213]^[214]

පරිපාලන අංශ[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුව ආණ්ඩුකාර ප්‍රදේශ 27 කට බෙදා ඇත. ආණ්ඩුකාර ප්‍රදේශ තවදුරටත් කලාපවලට බෙදා ඇත. කලාපවල නගර සහ ගම් අඩංගු වේ.

සෑම ආණ්ඩුකාර ප්‍රදේශයකටම අගනුවරක් ඇත, සමහර විට ආණ්ඩුකාර ප්‍රදේශ අගනුවරහි නමම දරයි.^[215]

ආර්ථිකය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුවේ ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් කෘෂිකර්මය, මාධ්‍ය, ඛනිජ තෙල් අපනයනය, ස්වාභාවික වායු සහ සංචාරක කර්මාන්තය මත රඳා පවතී. ප්‍රධාන වශයෙන් ලිබියාව, සෞදි අරාබිය, පර්සියානු ගල්ෆ් සහ යුරෝපය යන රටවල මිලියන තුනකට අධික ඊජිප්තුවරුන් විදේශයන්හි සේවය කරති. 1970 දී අස්වාන් උස් වේල්ල නිම කිරීම සහ එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස නසාර් විල ඊජිප්තුවේ කෘෂිකාර්මික හා පරිසර විද්‍යාවේ නයිල් ගඟේ කාලානුරූපී ස්ථානය වෙනස් කර ඇත. ශීඝ්‍රයෙන් වර්ධනය වන ජනගහනය, සීමිත වගා කළ හැකි ඉඩම් සහ නයිල් නදිය මත යැපීම යන සියල්ල සම්පත් මත බදු බර පැටවීම සහ ආර්ථිකය ආතතියට පත් කරයි.

2022 දී ඊජිප්තු ආර්ථිකය අඛණ්ඩ අර්බුදයකට අවතීර්ණ වූ අතර, ඊජිප්තු පවුම නරකම ක්‍රියාකාරී මුදල් ඒකකයක්^[216] විය. උද්ධමනය 32.6% දක්වා ළඟා වූ අතර මූලික උද්ධමනය මාර්තු මාසයේදී 40% කට ආසන්න විය^[217]

රජය සන්නිවේදනය සහ භෞතික යටිතල පහසුකම් සඳහා ආයෝජනය කර ඇත. ඊජිප්තුවට 1979 සිට එක්සත් ජනපද විදේශ ආධාර ලැබී ඇත (වසරකට සාමාන්‍යයෙන් ඩොලර් බිලියන 2.2 ක්) සහ ඉරාක යුද්ධයෙන් පසු එක්සත් ජනපදයෙන් එවැනි අරමුදල් ලබන තුන්වන විශාලතම ලබන්නා වේ. ඊජිප්තුවේ ආර්ථිකය ප්‍රධාන වශයෙන් මෙම ආදායම් මූලාශ්‍ර මත රඳා පවතී: සංචාරක ව්‍යාපාරය, විදේශයන්හි සේවය කරන ඊජිප්තු ජාතිකයන්ගෙන් ලැබෙන මුදල් සහ සූවස් ඇළෙන් ලැබෙන ආදායම.^[218]

රජය විසින් වඩාත් ලිබරල් ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කිරීම මෙන්ම සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන් ලැබෙන ආදායම වැඩිවීම සහ කොටස් වෙළඳපොලේ වර්ධනයක් හේතුවෙන් ආර්ථික තත්ත්වයන් එකතැන පල්වීමකින් පසුව සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු වීමට පටන් ගෙන තිබේ. ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) සිය වාර්ෂික වාර්තාවේ ඊජිප්තුව ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කරන ලෝකයේ ඉහළම රටවල්වලින් එකක් ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත.^[219] 2003 සිට රජය විසින් සිදු කරන ලද සමහර ප්‍රධාන ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණවලට රේගු සහ තීරුබදු කප්පාදු කිරීම ඇතුළත් වේ. 2005 දී ක්‍රියාත්මක කරන ලද නව බදු නීතියක් මගින් ආයතනික බදු 40% සිට වර්තමාන 20% දක්වා අඩු කරන ලද අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 2006 වන විට බදු ආදායම 100% කින් වැඩි විය.

Smart Village, අධිතාක්ෂණික ව්‍යාපාරවල වර්ධනයට පහසුකම් සැලසීම සඳහා 2001 දී පිහිටුවන ලද ව්‍යාපාරික දිස්ත්‍රික්කයකි.

ඊජිප්තු ආර්ථිකය තවමත් මුහුණ දෙන ප්‍රධාන බාධාවන්ගෙන් එකක් වන්නේ සාමාන්‍ය ජනගහනයට සීමිත ධනය පහත හෙලීම වුවද, බොහෝ ඊජිප්තු ජාතිකයන් ඔවුන්ගේ ජීවන තත්ත්වය හෝ මිලදී ගැනීමේ හැකියාව සාපේක්ෂව එකතැන පල්වෙන අතරම මූලික භාණ්ඩවල ඉහළ මිල ගණන් සඳහා ඔවුන්ගේ රජය විවේචනය කරයි. තවදුරටත් ආර්ථික වර්ධනයට ඇති ප්‍රධාන බාධාව ලෙස ඊජිප්තුවරුන් විසින් දූෂණය බොහෝ විට සඳහන් කරයි.^[220]^[221] 2006 දී එටිසලාට් විසින් අලුතින් අත්පත් කරගත් තුන්වන ජංගම බලපත්‍රය ($ බිලියන 3) සඳහා ගෙවන ලද මුදල් භාවිතා කරමින් රටේ යටිතල පහසුකම් විශාල වශයෙන් ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට රජය පොරොන්දු විය.^[222] 2013 දූෂණ සංජානන දර්ශකයේ ඊජිප්තුව 177න් 114 වැනි ස්ථානයට පත් විය.^[223]

ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි විදේශයන්හි සිටින මිලියන 2.7ක ඊජිප්තු වැසියන් ප්‍රේෂණ (2009 දී US$ බිලියන 7.8) මෙන්ම මානව සහ සමාජ ප්‍රාග්ධනය සහ ආයෝජන හරහා තම රටේ සංවර්ධනයට සක්‍රීයව දායක වෙති.^[224] ප්‍රේෂණ, විදේශයන්හි වෙසෙන ඊජිප්තුවරුන් විසින් උපයාගත් මුදල් සහ ගෙදර යවන ලද මුදල්, ලෝක බැංකුවට අනුව, 2012 දී වාර්තාගත ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 21 දක්වා ළඟා විය.^[225]

ඊජිප්තු සමාජය ආදායම් ව්‍යාප්තිය සම්බන්ධයෙන් මධ්‍යස්ථ ලෙස අසමාන වන අතර, ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි ඊජිප්තුවේ ජනගහනයෙන් 35-40% ක් දිනකට ඩොලර් 2 ට සමාන ආදායමකට වඩා අඩු ආදායමක් ලබන අතර, ධනවතුන් ලෙස සැලකිය හැක්කේ 2-3% ක් පමණි.^[226]

සංචාරක ව්‍යාපාරය[සංස්කරණය]

සංචාරක ව්‍යාපාරය ඊජිප්තුවේ ආර්ථිකයේ වැදගත්ම අංශයකි. 2008 දී මිලියන 12.8 කට වැඩි සංචාරකයින් ඊජිප්තුවට ගිය අතර එමඟින් ඩොලර් බිලියන 11 කට ආසන්න ආදායමක් ලැබුණි. සංචාරක අංශය ඊජිප්තුවේ ශ්‍රම බලකායෙන් 12% ක් පමණ සේවය කරයි.^[227] සංචාරක අමාත්‍ය හිෂාම් සාසෝ කර්මාන්ත වෘත්තිකයන්ට සහ වාර්තාකරුවන්ට පැවසුවේ සංචාරක ව්‍යාපාරය 2012 දී ඩොලර් බිලියන 9.4ක් උපයා ඇති බවත් එය 2011 වසරේ දක්නට ලැබුණු ඩොලර් බිලියන 9ට වඩා සුළු වැඩිවීමක් බවත්ය.^[228]

ගීසා නෙක්‍රොපොලිස් යනු ඊජිප්තුවේ හොඳම සංචාරක ආකර්ෂණයන්ගෙන් එකකි; එය පැරණි ලෝකයේ පුදුම හතෙන් තවමත් පවතින එකම එකයි.

මධ්‍යධරණී මුහුදේ සහ රතු මුහුදේ ඊජිප්තුවේ වෙරළ තීරයන්, කිලෝමීටර් 3,000 (සැතපුම් 1,900) දක්වා විහිදෙන අතර එය ජනප්‍රිය සංචාරක ගමනාන්ත වේ; අකාබා බොක්ක මුහුදු වෙරළ, සෆාගා, ෂර්ම් එල්-ෂෙයික්, හර්ගාඩා, ලක්සර්, දාහබ්, රාස් සිද්ර් සහ මාර්සා අලාම් ජනප්‍රිය අඩවි වේ.

බලශක්තිය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුව සතුව ගල් අඟුරු, තෙල්, ස්වාභාවික වායු සහ ජල විදුලිය මත පදනම් වූ සංවර්ධිත බලශක්ති වෙළෙඳපොළක් ඇත. ඊසානදිග සිනායිහි සැලකිය යුතු ගල් අඟුරු නිධි වසරකට ටොන් 600,000 (දිගු ටොන් 590,000; කෙටි ටොන් 660,000) ක අනුපාතයකින් කැණීම් කරනු ලැබේ. තෙල් සහ ගෑස් නිෂ්පාදනය කරනු ලබන්නේ බටහිර කාන්තාර ප්‍රදේශ, සූවස් බොක්ක සහ නයිල් ඩෙල්ටාවේ ය. ඊජිප්තුවේ විශාල ගෑස් සංචිත ඇති අතර, ඝන කිලෝමීටර 2,180 (ඝන සැතපුම් 520),^[229] සහ LNG 2012 දක්වා බොහෝ රටවලට අපනයනය කර ඇත. 2013 දී ඊජිප්තු ජෙනරල් පෙට්‍රෝලියම් සමාගම (EGPC) කියා සිටියේ රට ස්වභාවික ගෑස් අපනයනය කපා හරින බවත් බලශක්ති අර්බුදයක් වළක්වා ගැනීමට සහ දේශපාලන නොසන්සුන්තාව වළක්වා ගැනීමට මෙම ගිම්හානයේදී නිෂ්පාදනය මන්දගාමී කරන ලෙස ප්‍රධාන කර්මාන්තවලට පවසන බවත් රොයිටර් වාර්තා කරයි. ගිම්හානයේදී අතිරේක ගෑස් ප්‍රමාණයක් ලබා ගැනීම සඳහා ඊජිප්තුව ඉහළම ද්‍රව ස්වාභාවික වායු (LNG) අපනයනකරු කටාර් වෙත ලබා දෙන ලද අතර, එම මාසවල උපරිම ඉල්ලුම සඳහා ඔවුන්ගේ වාර්ෂික නඩත්තු සැලසුම් කිරීමට කර්මාන්තශාලා දිරිමත් කරන බව EGPC සභාපති Tarek El Barkatawy පැවසීය. ඊජිප්තුව ස්වකීය බලශක්තිය නිපදවන නමුත් 2008 සිට ශුද්ධ තෙල් ආනයනකරුවෙකු වන අතර ශීඝ්‍රයෙන් ස්වභාවික ගෑස් ශුද්ධ ආනයනකරුවෙකු බවට පත්වෙමින් තිබේ.^[230]

ඊජිප්තුව 2013 දී දිනකට තෙල් බැරල් 691,000 ක් සහ ස්වභාවික වායුව ඝන අඩි ට්‍රිලියන 2,141.05 ක් නිෂ්පාදනය කළ අතර එමඟින් රට විශාලතම ඔපෙක් නොවන තෙල් නිෂ්පාදකයා වන අතර අප්‍රිකාවේ දෙවන විශාලතම වියළි ස්වාභාවික වායු නිෂ්පාදකයා බවට පත් විය. 2013 දී, ඊජිප්තුව අප්‍රිකාවේ විශාලතම තෙල් හා ස්වාභාවික වායු පාරිභෝගිකයා වූ අතර, මුළු තෙල් පරිභෝජනයෙන් 20% කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් සහ අප්‍රිකාවේ මුළු වියළි ස්වාභාවික වායු පරිභෝජනයෙන් 40% කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් පරිභෝජනය කර ඇත. එසේම, අප්‍රිකාවේ විශාලතම තෙල් පිරිපහදු ධාරිතාව වන දිනකට තෙල් බැරල් 726,000 ක්(2012 දී) ඊජිප්තුවට ඇත.^[229]

ඊජිප්තුව දැනට එහි ප්‍රථම න්‍යෂ්ටික බලාගාරය රටේ උතුරු ප්‍රදේශයේ එල් ඩබා හි ඉදිකරමින් සිටින අතර රුසියානු මූල්‍යකරණයෙන් ඩොලර් බිලියන 25ක් ලබා දී ඇත.^[231]

ප්‍රවාහනය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුවේ ප්‍රවාහනය කයිරෝව වටා කේන්ද්‍රගත වී ඇති අතර බොහෝ දුරට නයිල් ගඟ දිගේ ජනාවාස රටාව අනුගමනය කරයි. කිලෝමීටර 40,800 (සැතපුම් 25,400) දුම්රිය ජාලයේ ප්‍රධාන මාර්ගය ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ සිට අස්වාන් දක්වා දිවෙන අතර එය මෙහෙයවනු ලබන්නේ ඊජිප්තු ජාතික දුම්රිය මගිනි. වාහන මාර්ග ජාලය කිලෝමීටර 34,000 (සැතපුම් 21,000 ) දක්වා වේගයෙන් ව්‍යාප්ත වී ඇති අතර, එය මාර්ග 28කින්, නැවතුම් ස්ථාන 796කින්, නයිල් නිම්නය සහ නයිල් ඩෙල්ටාව, මධ්‍යධරණී සහ රතු මුහුදේ වෙරළ තීරය, සීනායි සහ බටහිර ක්ෂේම භූමිය ආවරණය වන දුම්රිය 1800කින් සමන්විත වේ.

කයිරෝ මෙට්‍රෝ අනාගතයේදී බලාපොරොත්තු වන සිව්වන මාර්ගයක් සහිත මෙහෙයුම් මාර්ග තුනකින් සමන්විත වේ.

දැනට රටේ නිල වාහකය සහ විශාලතම ගුවන් සේවය වන EgyptAir, 1932 දී ඊජිප්තු රජයට අයත් ඊජිප්තු කර්මාන්තකරුවෙකු වන තලාත් හාබ් විසින් ආරම්භ කරන ලදී. ගුවන් සේවය එහි ප්‍රධාන කේන්ද්‍රස්ථානය වන කයිරෝ ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපලේ පිහිටා ඇත, මැදපෙරදිග, යුරෝපය, අප්‍රිකාව, ආසියාව සහ ඇමරිකාව යන රටවල ගමනාන්ත 75 කට වැඩි ගණනකට නියමිත මගී සහ භාණ්ඩ ප්‍රවාහන සේවා ක්‍රියාත්මක කරයි. වත්මන් ඊජිප්තු ගුවන් යානා සමූහයට ගුවන් යානා 80 ක් ඇතුළත් වේ.

සූවස් ඇල[සංස්කරණය]

ප්‍රධාන ලිපිය: සූවස් ඇළ

සූවස් ඇළ යනු මධ්‍යධරණී මුහුද සහ රතු මුහුද සම්බන්ධ කරන ඊජිප්තුවේ කෘතිම මුහුදු මට්ටමේ ජල මාර්ගයකි. වසර 10 ක ඉදිකිරීම් කටයුතු වලින් පසු 1869 නොවැම්බර් මාසයේදී විවෘත කරන ලද එය අප්‍රිකාව වටා යාත්‍රා කිරීමකින් තොරව යුරෝපය සහ ආසියාව අතර නැව් ප්‍රවාහනයට ඉඩ සලසයි. උතුරු පර්යන්තය පෝර්ට් සේයිඩ් වන අතර දකුණු පර්යන්තය සූවස් නගරයේ තව්ෆික් වරාය වේ. ඉස්මයිලියා එහි බටහිර ඉවුරේ, අර්ධ-මාර්ග ස්ථානයේ සිට කිලෝමීටර් 3 (සැතපුම් 1 7⁄8) පිහිටා ඇත.

ඇළ 2010 වන විට කිලෝමීටර 193.30 (සැතපුම් 120 1⁄8) ක් දිග, මීටර 24 (අඩි 79) ක් ගැඹුර සහ මීටර් 205 (අඩි 673) ක් පළල වේ. එය කිලෝමීටර් 22 (සැතපුම් 14) ක උතුරු ප්‍රවේශ නාලිකාවකින් සමන්විත වන අතර, ඇළ කිලෝමීටර් 162.25 (සැතපුම් 100 7⁄8 ) සහ දකුණු ප්‍රවේශ නාලිකාව කිලෝමීටර් 9 (සැතපුම් 5 1⁄2 ) කින් සමන්විත වේ. ඇළ තනි මංතීරුවක් වන අතර එය බල්ලා අතුරු මාර්ගය සහ මහා තිත්ත විලෙහි ස්ථාන පසු කරයි. එහි අගුල් නොමැත; මුහුදු ජලය ඇළ හරහා නිදහසේ ගලා යයි.

2014 අගෝස්තු 26 දින නව සූවස් ඇළක් විවෘත කිරීම සඳහා යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කරන ලදී. නව සූවස් ඇළෙහි වැඩ 2015 ජූලි මාසයේදී නිම කරන ලදී.^[232]^[233] මෙම නාලිකාව නිල වශයෙන් විවෘත කරන ලද්දේ විදේශීය නායකයින් සහභාගී වූ උත්සවයකින් සහ ව්‍යාපෘතිය සඳහා වෙන් කර ඇති අයවැයට අනුකූලව 2015 අගෝස්තු 6 වන දිනය.^[234]^[235]

ජල සැපයුම සහ සනීපාරක්ෂාව[සංස්කරණය]

1990 සහ 2010 අතර ඊජිප්තුවේ නල ජල සැපයුම නාගරික ප්‍රදේශවල 89% සිට 100% දක්වා ද ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල 39% සිට 93% දක්වා ද වේගවත් ජනගහන වර්ධනයක් තිබියදීත් වැඩි විය. එම කාලය තුළ ඊජිප්තුව ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල එළිමහනේ මලපහ කිරීම තුරන් කළ අතර යටිතල පහසුකම් සඳහා ආයෝජනය කළේය. ඊජිප්තුවේ වැඩිදියුණු කළ ජල මූලාශ්‍රයකට ප්‍රවේශය දැන් 99% ක් වේ. ජනගහනයෙන් අඩක් පමණ සනීපාරක්ෂක මලාපවහන හා සම්බන්ධ වේ.^[236]

අඩු සනීපාරක්‍ෂක ආවරණය නිසා සෑම වසරකම ළමුන් 17,000 ක් පමණ පාචනය හේතුවෙන් මිය යති.^[237] තවත් අභියෝගයක් වන්නේ ලෝකයේ අඩුම ජල ගාස්තු නිසා අඩු වියදම් අයකර ගැනීමයි. මේ සඳහා මෙහෙයුම් වියදම් සඳහා පවා රජයේ සහනාධාර අවශ්‍ය වන අතර, අරාබි වසන්තයෙන් පසු තීරුබදු වැඩිවීමකින් තොරව වැටුප් වැඩිවීම් මගින් උග්‍ර වී ඇති තත්ත්වයකි. ජලය සහ අපජල පවිත්‍රාගාර වැනි පහසුකම්වල දුර්වල ක්‍රියාකාරිත්වය මෙන්ම රජයේ වගකීම් සහ විනිවිදභාවය සීමා කිරීම ද ගැටලු වේ.

සැලකිය යුතු වර්ෂාපතනයක් නොලැබීම හේතුවෙන් ඊජිප්තුවේ කෘෂිකර්මාන්තය සම්පූර්ණයෙන්ම වාරිමාර්ග මත රඳා පවතී. වාරි ජලයේ ප්‍රධාන මූලාශ්‍රය නයිල් ගංගාව වන අතර එහි ගලායාම පාලනය කරනු ලබන්නේ අස්වාන් හි උස් වේල්ල මගිනි. එය වසරකට සාමාන්‍යයෙන් ඝන කිලෝමීටර් 55ක් (අක්කර අඩි 45,000,000ක්) ජලය මුදාහරින අතර, ඉන් ඝන කිලෝමීටර් 46ක් (අක්කර අඩි 37,000,000ක්) වාරි ඇල වෙත හරවා යවනු ලැබේ.^[238]

නයිල් නිම්නයේ සහ ඩෙල්ටාවේ වර්ග කිලෝමීටර් 33,600 (වර්ග සැතපුම් 13,000) පමණ භූමි ප්‍රමාණයක් මෙම වාරි ජලයෙන් ප්‍රතිලාභ ලැබේ.^[238]

ජනවිකාසය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුව යනු අරාබි ලෝකයේ වැඩිම ජනගහනයක් සහිත රට වන අතර අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ තුන්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත රට වන අතර, 2017 වන විට මිලියන 95 ක පමණ වැසියන් ජීවත් විය.^[239] එහි ජනගහනය 1970 සිට 2010 දක්වා ශීඝ්‍රයෙන් වර්ධනය වූයේ වෛද්‍ය ප්‍රගතිය සහ හරිත විප්ලවය^[240] මගින් සක්‍රීය කරන ලද කෘෂිකාර්මික ඵලදායිතාව ඉහළ යාම හේතුවෙනි.^[241] 1798 දී නැපෝලියන් රට ආක්‍රමණය කරන විට ඊජිප්තුවේ ජනගහනය මිලියන 3ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.^[242]

ඊජිප්තුවේ ජනතාව ඉතා නාගරීකරණය වී ඇති අතර, නයිල් ගඟ දිගේ (විශේෂයෙන් කයිරෝ සහ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව) ඩෙල්ටාවේ සහ සූවස් ඇළ අසල සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත. ඊජිප්තුවරුන් ප්‍රධාන නාගරික මධ්‍යස්ථානවල ජීවත් වන අය සහ ග්‍රාමීය ගම්මානවල වෙසෙන ෆෙලාහින් නොහොත් ගොවීන් ලෙස ජනවිකාස වශයෙන් බෙදා ඇත. මුළු ජනාවාස ප්‍රදේශය 77,041 km² පමණක් වන අතර, භෞතික විද්‍යාත්මක ඝනත්වය බංගලිදේශයට සමානව, වර්ග කිලෝමීටරයකට පුද්ගලයන් 1,200කට වඩා වැඩි වේ.

නසාර් යටතේ සංක්‍රමණය සීමා කරන ලද අතර, අරාබි සීතල යුද්ධයේ සන්දර්භය තුළ ඊජිප්තු වෘත්තිකයන් දහස් ගණනක් පිටරට යවන ලදී.^[243] 1971 දී ජනාධිපති සදාත් යටතේ ඊජිප්තු සංක්‍රමණය ලිබරල් කරන ලද අතර, 1973 තෙල් අර්බුදයෙන් පසු වාර්තාගත සංඛ්‍යාවකට ළඟා විය.^[244] ඇස්තමේන්තුගත ඊජිප්තුවරුන් මිලියන 2.7 ක් විදේශයන්හි ජීවත් වෙති. ඊජිප්තු සංක්‍රමණිකයින්ගෙන් ආසන්න වශයෙන් 70%ක් පමණ ජීවත් වන්නේ අරාබි රටවලය. (සෞදි අරාබියේ 923,600, ලිබියාවේ 332,600, ජෝර්දානයේ 226,850, කුවේට්හි හා කලාපයේ වෙනත් රටවල්ක 190,550) ඉතිරි 30% වැඩි වශයෙන් යුරෝපයේ සහ උතුරු ඇමරිකාවේ වාසය කරයි. (එක්සත් ජනපදයේ 318,000, කැනඩාවේ 110,000 සහ ඉතාලියේ 90,000)^[245] අරාබි නොවන රාජ්‍යයන් වෙත සංක්‍රමණය වීමේ ක්‍රියාවලිය 1950 ගණන්වල සිට සිදුවෙමින් පවතී.^[246]

ජනවාර්ගික කණ්ඩායම්[සංස්කරණය]

ජනවාර්ගික ඊජිප්තුවරුන් රටේ විශාලතම ජනවාර්ගික කණ්ඩායම වන අතර, එය මුළු ජනගහනයෙන් 99.7%කි.^[247] වාර්ගික සුළුතරයන් අතරට නැගෙනහිර කාන්තාරවල සහ සීනායි අර්ධද්වීපයේ ජීවත් වන අබාසාස්, ටර්ක්ස්, ග්‍රීක, බෙඩොයින් අරාබි ගෝත්‍රිකයන්, සිවා ක්ෂේම භූමියේ බර්බර් කතා කරන සිවිස් (ඇමසිග්) සහ නයිල් නදිය දිගේ පොකුරු ගැසී සිටින නූබියන් ප්‍රජාවන් ඇතුළත් වේ. රටේ අග්නිදිග කෙළවරේ සංකේන්ද්‍රණය වී ඇති ගෝත්‍රික බෙජා ප්‍රජාවන් ද සිටින අතර, බොහෝ දුරට නයිල් ඩෙල්ටාවේ සහ ෆයියුම් හි ඩොම් ගෝත්‍ර ගණනාවක් නාගරීකරණය වැඩි වන විට ක්‍රමානුකූලව උකහා ගනී.

සංක්‍රමණිකයන් මිලියන 5ක් පමණ ඊජිප්තුවේ වෙසෙති, බොහෝ දුරට සුඩාන ජාතිකයන්, "සමහර අය ඊජිප්තුවේ පරම්පරා ගණනාවක් ජීවත් වී ඇත".^[248] කුඩා සංක්‍රමණිකයන් පැමිණෙන්නේ ඉරාකය, ඉතියෝපියාව, සෝමාලියාව, දකුණු සුඩානය සහ එරිත්‍රියාවෙනි.^[248]

එක්සත් ජාතීන්ගේ සරණාගතයින් සඳහා වූ මහ කොමසාරිස් කාර්යාලය ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ "උනන්දුව ඇති පුද්ගලයින්" (සරණාගතයින්, සරණාගතයින් සහ රට නැති පුද්ගලයින්) මුළු සංඛ්‍යාව 250,000 ක් පමණ වන බවයි. 2015 දී ඊජිප්තුවේ ලියාපදිංචි සිරියානු සරණාගතයින් සංඛ්‍යාව 117,000 ක් වූ අතර එය පෙර වසරට වඩා අඩු වීමකි.^[248] ඊජිප්තු රජය කියා සිටින්නේ මිලියන භාගයක සිරියානු සරණාගතයින් ඊජිප්තුවේ ජීවත් වන බව අතිශයෝක්තියක් ලෙස සැලකේ.^[248] ඊජිප්තුවේ ලියාපදිංචි සුඩාන සරණාගතයින් 28,000ක් සිටිති.^[248]

ඊජිප්තුවේ යුදෙව් ප්‍රජාවන් පාහේ අතුරුදහන් වී ඇත. කයිරෝ, ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාව සහ අනෙකුත් නගරවල වැදගත් යුදෙව් පුරාවිද්‍යාත්මක හා ඓතිහාසික ස්ථාන කිහිපයක් දක්නට ලැබේ.

භාෂා[සංස්කරණය]

ජනරජයේ නිල භාෂාව සාහිත්‍ය අරාබි වේ.^[249] කතා කරන භාෂා වන්නේ: ඊජිප්තු අරාබි (68%), සයිඩි අරාබි (29%), නැගෙනහිර ඊජිප්තු බෙඩාවි අරාබි (1.6%), සුඩාන අරාබි (0.6%), ඩොමාරි (0.3%), නොබියින් (0.3%), බෙජා (0.1%), සිවි සහ වෙනත් අය.^{[තහවුරු කර නොමැත]} මීට අමතරව, ග්‍රීක, ආර්මේනියානු සහ ඉතාලි, සහ වඩාත් මෑතක දී, අම්හාරික් සහ ටිග්‍රිග්නා වැනි අප්‍රිකානු භාෂා සංක්‍රමණිකයන්ගේ ප්‍රධාන භාෂාව වේ.

ජනප්‍රියත්වය අනුව පාසල්වල උගන්වන ප්‍රධාන විදේශ භාෂා ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ, ජර්මන් සහ ඉතාලි වේ.

ඓතිහාසික වශයෙන් ඊජිප්තු භාෂාව කතා කරන ලද අතර, එහි නවතම අදියර කොප්ටික් ඊජිප්තු වේ. කථන කොප්ටික් 17 වන සියවස වන විට වඳ වී ගිය නමුත් 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී නැවත මතුවිය. එය ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ කොප්ටික් ඕතඩොක්ස් පල්ලියේ පූජනීය භාෂාව ලෙස භාවිතයේ පවතී.^[250]^[251] එය ඇෆ්රෝසියාටික් භාෂා පවුල අතර වෙනම ශාඛාවක් සාදයි.

ආගම්[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුව අරාබි ලෝකයේ විශාලතම මුස්ලිම් ජනගහනය සහ හයවන ලෝකයේ විශාලතම මුස්ලිම් ජනගහනය සහ ලෝක මුස්ලිම් ජනගහනයෙන් (5%) සඳහා නිවහන වේ.^[252] මැදපෙරදිග සහ උතුරු අප්‍රිකාවේ විශාලතම ක්‍රිස්තියානි ජනගහනය සිටින්නේ ද ඊජිප්තුවේය.^[253]

ඊජිප්තුව ප්‍රධාන වශයෙන් සුන්නි මුස්ලිම් රටක් වන අතර ඉස්ලාම් රාජ්‍ය ආගම ලෙස සැලකේ. විවිධ ආගම් අදහන අයගේ ප්‍රතිශතය ඊජිප්තුවේ මතභේදාත්මක මාතෘකාවකි. ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි 85-90%ක් මුස්ලිම්වරුන් ලෙසද, 10-15%ක් කොප්ටික් ක්‍රිස්තියානීන් ලෙසද, 1%ක් අනෙකුත් ක්‍රිස්තියානි නිකායන් ලෙසද හඳුනාගෙන ඇතත්, සංගණනයකින් තොරව සංඛ්‍යා දැනගත නොහැක. අනෙකුත් ඇස්තමේන්තු වලට අනුව ක්‍රිස්තියානි ජනගහනය 15-20% තරම් ඉහළ අගයක් ගනී.^{[note 1]} නිකායට අයත් නොවන මුස්ලිම්වරුන් ජනගහනයෙන් දළ වශයෙන් 12%ක් වේ.^[260]^[261]

7වන සියවසට පෙර ඊජිප්තුව ක්‍රිස්තියානි රටක් වූ අතර ඉස්ලාම් ආගමට පැමිණීමෙන් පසු එම රට ක්‍රමයෙන් බහුතර මුස්ලිම් රටක් බවට පත් විය.^[262]^[263] බහුතරයක් මුස්ලිම්වරුන් පැමිණියේ කවදාදැයි නොදනී. සමහර විටක ක්‍රි.ව. 1000 සිට 14 වැනි සියවස දක්වා කාලය තුල විය හැක. ඊජිප්තුව මුස්ලිම් ලෝකයේ දේශපාලනයේ සහ සංස්කෘතියේ මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස මතු විය. අන්වර් සදාත් යටතේ, ඉස්ලාමය නිල රාජ්‍ය ආගම බවට පත් වූ අතර ෂරියා, නීතියේ ප්‍රධාන මූලාශ්‍රය විය.^[264] ඊජිප්තු ජාතිකයන් මිලියන 15ක් ස්වදේශීය සුෆි නියෝග අනුගමනය කරන බවට ගණන් බලා ඇත,^[265]^[266] බොහෝ ඊජිප්තු සුෆිවරුන් නිල වශයෙන් සූෆි නියෝගයක් සමඟ ලියාපදිංචි වී නොමැති බැවින් සංඛ්‍යාව වඩා විශාල බව සුෆි නායකත්වය ප්‍රකාශ කරයි.^[265] 2017 නොවැම්බර් මාසයේදී සිනායි හි සුෆි පල්ලියකට එල්ල වූ ප්‍රහාරයකදී අවම වශයෙන් පුද්ගලයන් 305ක් මිය ගියහ.^[267]

ෂියා සුළුතරයක් ද ඇත. මහජන කටයුතු සඳහා වූ ජෙරුසලමේ මධ්‍යස්ථානය විසින් ෂියා ජනගහනය මිලියන 1 සිට 2.2 දක්වා^[268] ලෙස ගණන් බලා ඇති අතර එය මිලියන 3ක් පමණ මැනිය හැකිය.^[269] අහමදියා ජනගහනය 50,000 ට අඩුවෙන් ඇස්තමේන්තු කර ඇත,^[270] සලාෆි (අති-කොන්සර්වේටිව් සුන්නි) ජනගහනය මිලියන පහ සිට හය දක්වා ඇස්තමේන්තු කර ඇත.^[271] කයිරෝව එහි බොහෝ පල්ලි මිනාර සඳහා ප්‍රසිද්ධ වන අතර එය "මිනාරට් 1,000 නගරය" ලෙස නම් කර ඇත.^[272]

ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ ශාන්ත මාර්ක් කොප්ටික් ආසන දෙව්මැදුර

ඊජිප්තුවේ ක්‍රිස්තියානි ජනගහනයෙන් 90%කට වඩා අයත් වන්නේ පෙරදිග ඕතඩොක්ස් ක්‍රිස්තියානි පල්ලියක් වන ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ ස්වදේශික කොප්ටික් ඕතඩොක්ස් පල්ලියටය.^[273] අනෙකුත් ස්වදේශික ඊජිප්තු කිතුනුවන් කොප්ටික් කතෝලික පල්ලිය, ඊජිප්තුවේ එවැන්ජලිකල් පල්ලිය සහ වෙනත් විවිධ රෙපරමාදු නිකායන් අනුගාමිකයින් වේ. ග්‍රීක කතෝලික, ග්‍රීක ඕතඩොක්ස් සහ මැරොනයිට් කතෝලික නිකායන්ට අයත් සයිරෝ-ලෙබනන් වැනි කයිරෝ සහ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ නාගරික ප්‍රදේශවල ස්වදේශික නොවන ක්‍රිස්තියානි ප්‍රජාවන් විශාල වශයෙන් දක්නට ලැබේ.

ඊජිප්තුව ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ කොප්ටික් ඕතඩොක්ස් පල්ලියට සත්කාරකත්වය සපයයි. එය පළමු සියවසේදී ආරම්භ කරන ලද අතර එය රටේ විශාලතම පල්ලිය ලෙස සැලකේ.

ඊජිප්තුව අල්-අසාර් විශ්ව විද්‍යාලයේ නිවහන ද වේ (ක්‍රි.ව. 969 දී ආරම්භ කරන ලදී, ක්‍රි.ව. 975 දී ඉගැන්වීම ආරම්භ කරන ලදී), එය අද ලෝකයේ "සංස්ථාපිත සුන්නි ඉස්ලාමයේ වඩාත්ම බලගතු හඬ" වන අතර සමහර පියවරයන්ට අනුව, අඛණ්ඩව ක්‍රියාත්මක වන ලෝකයේ දෙවන පැරණිතම විශ්ව විද්‍යාලයවේ.^[274]

ඊජිප්තුව පිළිගන්නේ ආගම් තුනක් පමණි: ඉස්ලාම්, ක්‍රිස්තියානි සහ යුදෙව් ආගමයි. කුඩා බහායි ඇදහිල්ල සහ අහමදියා ප්‍රජාවන් වැනි ඊජිප්තුවරුන් විසින් අනුගමනය කරනු ලබන අනෙකුත් ඇදහිලි සහ සුළුතර මුස්ලිම් නිකායන් රාජ්‍යය විසින් පිළි නොගන්නා අතර මෙම කණ්ඩායම් ඊජිප්තුවේ ජාතික ආරක්ෂාවට තර්ජනයක් ලෙස හංවඩු ගසන රජය විසින් හිංසා පීඩාවලට ලක් කරයි.^[275]^[276] විශේෂයෙන්ම බහායිවරුන් සහ අදේවවාදීන්, ඔවුන්ගේ අනිවාර්ය රාජ්‍ය විසින් නිකුත් කරන ලද හැඳුනුම්පත්වල තම ආගම ඇතුළත් කිරීමට ඇති හැකියාව ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබේ, සහ අවශ්‍ය හැඳුනුම්පත ලබා නොගැනීම හෝ ඔවුන්ගේ ඇදහිල්ල ගැන බොරු කීම යන තත්ත්වයට පත් කරනු ලැබේ. 2008 උසාවි තීන්දුවක් මගින් හඳුනා නොගත් ඇදහිලිවල සාමාජිකයන්ට අනන්‍යතාවය ලබා ගැනීමට සහ ආගමික ක්ෂේත්‍රය හිස්ව තැබීමට අවසර දෙන ලදී.^[277]^[278]

අධ්‍යාපනය[සංස්කරණය]

සාක්ෂරතා අනුපාතය 1996 සිට 2013 දී සියයට 39.4 සිට 25.9 දක්වා අඩු වී ඇත. වැඩිහිටි සාක්ෂරතා අනුපාතය 2014 වන විට 73.9% ලෙස ගණන් බලා ඇත.^[279] වයස අවුරුදු 60ට වැඩි අය අතර සාක්ෂරතා අනුපාතය ඉහළම අගයක් ගන්නා අතර එය 64.9% ලෙස ගණන් බලා ඇති අතර වයස අවුරුදු 15 සහ 24 අතර තරුණයින් අතර නූගත්කම සියයට 8.6ක් ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇත.^[280]

19 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේදී ඔටෝමන්වරුන් විසින් පක්ෂපාතී නිලධරයන් සහ හමුදා නිලධාරීන්ගේ පන්තියක් පෝෂණය කිරීම සඳහා යුරෝපීය පන්නයේ අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් මුලින්ම ඊජිප්තුවේ හඳුන්වා දෙන ලදී.^[281] බ්‍රිතාන්‍ය ආක්‍රමණය යටතේ අධ්‍යාපනය සඳහා ආයෝජනය දැඩි ලෙස සීමා කරන ලද අතර, කලින් නොමිලේ තිබූ ලෞකික රජයේ පාසල් ගාස්තු අය කිරීමට පටන් ගත්තේය.^[281]

1950 ගණන් වලදී, ජනාධිපති නසාර් සියලු ඊජිප්තුවරුන් සඳහා නිදහස් අධ්‍යාපනය ක්‍රියාත්මක කළේය.^[281] ඊජිප්තු විෂය මාලාව අනෙකුත් අරාබි අධ්‍යාපන ක්‍රම කෙරෙහි බලපෑ අතර, බොහෝ විට ඊජිප්තු-පුහුණු ගුරුවරුන් සේවයේ යොදවා ඇත.^[281] ඉල්ලුම ඉතා ඉක්මනින් පවතින රාජ්‍ය සම්පත් මට්ටම ඉක්මවා ගිය අතර, රාජ්‍ය අධ්‍යාපනයේ ගුණාත්මක භාවය පිරිහීමට හේතු විය.^[281] අද මෙම ප්‍රවණතාවය දුර්වල ගුරු-ශිෂ්‍ය අනුපාත (බොහෝ විට එක සිට පනහ දක්වා) සහ නොනැසී පවතින ස්ත්‍රී පුරුෂ අසමානතාවයෙන් අවසන් වී ඇත.^[281]

අවුරුදු හයක ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය සහ අවුරුදු තුනක සූදානම් කිරීමේ පාසල ඇතුළත් මූලික අධ්‍යාපනය, වයස අවුරුදු හයේ සිට ඊජිප්තු දරුවන්ට අයිතියකි.^[282] 9 ශ්‍රේණියෙන් පසු, සිසුන් ද්විතීයික අධ්‍යාපනය සාමාන්‍ය හෝ කාර්මික පාසල්. ඔස්සේ ලබා ගත හැක. සාමාන්‍ය ද්විතීයික අධ්‍යාපනය මගින් සිසුන් වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා සූදානම් කරන අතර, මෙම උපාධිධාරීන් සාමාන්‍යයෙන් උසස් අධ්‍යාපන ආයතනවලට එක්වන්නේ පිටවන විභාගයේ ප්‍රතිඵල මත පදනම්වය.^[282]

තාක්ෂණික ද්විතියික අධ්‍යාපනයට මාර්ග දෙකක් ඇත, එකක් වසර තුනක් පවතින අතර වඩා උසස් අධ්‍යාපනයක් වසර පහක් පවතී. මෙම පාසල්වල උපාධිධාරීන්ට අවසාන විභාගයේ ප්‍රතිඵල මත උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා ප්‍රවේශය තිබිය හැකි නමුත් මෙය සාමාන්‍යයෙන් අසාමාන්‍ය වේ.^[282]

කයිරෝ විශ්ව විද්‍යාලය ඊජිප්තුවේ ප්‍රමුඛතම පොදු විශ්ව විද්‍යාලයයි. ජාතිය තුළ පර්යේෂණ නවීකරණය කිරීමේ අරමුණ සඳහා රට මේ වන විට නව පර්යේෂණ ආයතන විවෘත කරමින් සිටින අතර, එහි ආසන්නතම උදාහරණය වන්නේ Zewail City of Science and Technology ය. ඊජිප්තුව 2021 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ 94 වැනි ස්ථානයට පත් වූ අතර 2019 දී 92 වැනි ස්ථානයට පත් විය.^[283]^[284]

සෞඛ්‍ය[සංස්කරණය]

උපතේදී ඊජිප්තුවේ ආයු අපේක්ෂාව 2011 දී අවුරුදු 73.20 ක් හෝ පිරිමින් සඳහා අවුරුදු 71.30 ක් සහ කාන්තාවන් සඳහා අවුරුදු 75.20 ක් විය. ඊජිප්තුව සිය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 3.7 ක් සෞඛ්‍ය සඳහා වැය කරයි, ප්‍රතිකාර වියදම් ඇතුළුව සියයට 22 ක් පුරවැසියන් විසින් දරනු ලබන අතර ඉතිරිය රජය විසින් දරනු ලැබේ.^[285] 2010 දී සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා වැය කළ මුදල රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 4.66% කි. 2009 දී, වැසියන් 10,000 කට වෛද්‍යවරුන් 16.04 ක් සහ හෙදියන් 33.80 ක් සිටියහ.^[286]

වසර ගණනාවක් පුරා නවීකරණය කිරීමේ ප්‍රයත්නයන්ගේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඊජිප්තුවේ සෞඛ්‍ය සේවා පද්ධතිය විශාල ප්‍රගතියක් ලබා ඇත. නාගරික සහ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා ප්‍රවේශය විශාල වශයෙන් වැඩිදියුණු වී ඇති අතර ප්‍රතිශක්තිකරණ වැඩසටහන් දැන් ජනගහනයෙන් 98% ක් ආවරණය කිරීමට සමත් වී ඇත. ආයු අපේක්ෂාව 1960 ගණන්වල අවුරුදු 44.8 සිට 2009 වසර 72.12 දක්වා වැඩි විය. ළදරු මරණ අනුපාතිකයේ කැපී පෙනෙන අඩුවීමක් දක්නට ලැබුණි (1970 සිට 1980 දක්වා කාලය තුළ ළදරු මරණ අනුපාතය සජීවී උපත් 101-132/1000 ක් වූ අතර 2000 දී එම අනුපාතය 50-60/1000 ක් වූ අතර 2008 දී එය 28-30/1000 ක් විය.)^[287]

2008 ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයට අනුව, ඊජිප්තුවේ වයස අවුරුදු 15 ත් 49 ත් අතර ගැහැණු ළමයින් සහ කාන්තාවන්ගෙන් 91.1% ක් රට තුළ නීතිවිරෝධී වුවද, ලිංගික ඡේදනයට ලක්ව ඇත,^[288] 2016 දී මෙම ක්‍රියා පටිපාටිය ක්‍රියාත්මක කිරීම සම්බන්ධයෙන් වරදකරුවන් වූවන්ට දැඩි දඬුවම් පැනවීම සඳහා නීතිය සංශෝධනය කරන ලද අතර, ඉහළම සිර දඬුවම වසර 15ක් ලෙස නියම කරන ලදී. වින්දිතයන් පරිවාර ක්‍රියාපටිපාටියට රැගෙන යන අයට වසර 3ක් දක්වා සිරදඬුවම් ද ලැබිය හැකිය.^[289]

2009 දී සෞඛ්‍ය රක්‍ෂණය සහිත මුළු ඊජිප්තු ජාතිකයින් සංඛ්‍යාව මිලියන 37ක් වූ අතර, ඉන් මිලියන 11ක් බාලවයස්කරුවන් වන අතර, ඊජිප්තුවේ ජනගහනයෙන් දළ වශයෙන් සියයට 52කට රක්ෂණ ආවරණයක් සපයයි.^[290]

විශාලතම නගර[සංස්කරණය]

v t e ඊජිප්තුව හි විශාලතම නගර 2017 සංගණනය
	ස්ථානය		ආණ්ඩුකාර ප්‍රදේශ	ජනගහණය	ස්ථානය		ආණ්ඩුකාර ප්‍රදේශ	ජනගහණය
කයිරෝ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියා	1	කයිරෝ	කයිරෝ	9,153,135	11	අස්යුත්	අස්යුත්	462,061	ගීසා ශුබ්‍රා එල් කයිමා
	2	ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියා	ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියා	5,039,975	12	කුසුස්	කලියුබියා	459,586
	3	ගීසා	ගීසා	4,146,340	13	ඉස්මයිලියා	ඉස්මයිලියා	386,372
	4	ශුබ්‍රා එල් කයිමා	කලියුබියා	1,165,914	14	සගාසිග්	ෂර්කියා	383,703
	5	පෝර්ට් සෙයිඩ්	පෝර්ට් සෙයිඩ්	751,073	15	ඔක්තෝබර් 6 (නගරය)	ගීසා	350,018
	6	සූවස්	සූවස්	660,592	16	අස්වාන්	අස්වාන්	321,761
	7	මන්සූර	ඩකාලියා	548,259	17	නව කයිරෝ	කයිරෝ	298,343
	8	එල් මහල්ලා එල් කුබ්රා	ගාර්බියා	522,799	18	දමියෙටා	දමියෙටා	282,879
	9	ටැන්ටා	ගාර්බියා	508,754	19	දමන්හුර්	බෙහෙයිරා	262,505
	10	ෆායුම්	ෆායුම්	475,139	20	මින්යා	මින්යා	245,478

සංස්කෘතිය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුව යනු අරාබි භාෂාව කතා කරන ලෝකයේ පිළිගත් සංස්කෘතික ප්‍රවණතා සකසන රටකි. සමකාලීන අරාබි සහ මැද-පෙරදිග සංස්කෘතිය ඊජිප්තු සාහිත්‍යය, සංගීතය, චිත්‍රපටය සහ රූපවාහිනිය මගින් දැඩි ලෙස බලපායි. 1950 සහ 1960 ගණන් වලදී ඊජිප්තුව කලාපීය නායකත්ව භූමිකාවක් අත්පත් කර ගත් අතර, අරාබි භාෂාව කතා කරන ලෝකයේ ඊජිප්තු සංස්කෘතියේ ස්ථාවරය සඳහා තවදුරටත් කල් පවතින තල්ලුවක් ලබා දුන්නේය.^[291]

ඊජිප්තු අනන්‍යතාවය ඉස්ලාමය, ක්‍රිස්තියානි ධර්මය සහ යුදෙව් ආගමට අනුගත වීම සඳහා දීර්ඝ කාලීන වාඩිලාගැනීමේ කාල පරාසය තුළ විකාශනය විය. සහ නව භාෂාවක්, අරාබි සහ එහි කථා කරන පරම්පරාව, බොහෝ පැරණි ඊජිප්තු වචන මත පදනම් වූ ඊජිප්තු අරාබි භාෂාව විය.^[292]

19 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගයේ විශාරද Rifa'a al-Tahtawi ගේ කෘතිය ඊජිප්තු පෞරාණිකත්වය පිළිබඳ උනන්දුව අලුත් කළ අතර ඊජිප්තු සමාජය ප්‍රබුද්ධ මූලධර්මවලට නිරාවරණය කළේය. තහ්තාවි අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කාරක අලි මුබාරක් සමඟ සම-ආරම්භ කරන ලද ස්වදේශීය ඊජිප්තු විද්‍යා පාසලක් වන අතර එය ඊජිප්තුවේ ඉතිහාසය, භාෂාව සහ පුරාවස්තු අධ්‍යයනය කළ සුයුටි සහ මක්රිසි වැනි මධ්‍යකාලීන ඊජිප්තු විද්වතුන්ට ආශ්වාදයක් ලබා දුන්නේය.^[293]

මුහම්මද් අබ්දු, අහමඩ් ලුට්ෆි එල්-සයීඩ්, මුහම්මද් ලූට්ෆි ගූමා, තවුෆික් එල්-හකිම්, ලුවී අවාඩ්, කාසිම් අමීන්, සලාමා මුසා, ටහා හුසේන් සහ ටහා හුසේන් වැනි අයගේ ක්‍රියාකාරකම් හරහා ඊජිප්තුවේ පුනරුදයේ උච්චතම අවස්ථාව 19 වැනි සියවසේ අගභාගයේ සහ 20 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේදී සිදුවිය. ඔවුන් ඊජිප්තුව සඳහා ලිබරල් මාවතක් නිර්මාණය කර ඇත.^[294]

කලාව[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුවරුන් කලාවේ සහ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ සැලසුම් අංගයන් සංකේතනය කළ පළමු ප්‍රධාන ශිෂ්ටාචාරවලින් එකකි. ඊජිප්තු නිල්, කැල්සියම් තඹ සිලිකේට් ලෙසද හැඳින්වේ, එය වසර දහස් ගණනක් ඊජිප්තුවරුන් විසින් භාවිතා කරන ලද වර්ණකයකි. එය පළමු කෘතිම වර්ණක ලෙස සැලකේ. පාරාවෝවරුන්ගේ සේවය සඳහා සිදු කරන ලද බිත්ති සිතුවම් දෘෂ්‍ය නීති සහ අර්ථයන්හි දෘඩ සංග්‍රහයක් අනුගමනය කළේය. ඊජිප්තු ශිෂ්ටාචාරය එහි දැවැන්ත පිරමිඩ, විහාරස්ථාන සහ ස්මාරක සොහොන් සඳහා ප්‍රසිද්ධය.

සුප්‍රසිද්ධ උදාහරණ නම් පැරණි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පී සහ ඉංජිනේරු ඉම්හොටෙප් විසින් නිර්මාණය කරන ලද ජෝසර් පිරමිඩය, ස්පින්ක්ස් සහ අබු සිම්බල් දේවාලයයි. නූතන සහ සමකාලීන ඊජිප්තු කලාව, හසන් ෆාති සහ රම්සෙස් විසා වසෙෆ්ගේ ස්වදේශීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ සිට මහමුද් මොක්තාර්ගේ මූර්ති දක්වා, අයිසැක් ෆැනස්ගේ සුවිශේෂී කොප්ටික් නිරූපණ දක්වා, ලෝක කලා ක්ෂේත්‍රයේ ඕනෑම කෘති මෙන් විවිධ විය හැකිය. කයිරෝ ඔපෙරා හවුස් ඊජිප්තු අගනුවර ප්‍රධාන රංග කලා ස්ථානය ලෙස සේවය කරයි.

සාහිත්‍ය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තු සාහිත්‍යය එහි ආරම්භය පුරාණ ඊජිප්තුව දක්වා දිවෙන අතර එය පැරණිතම දන්නා සාහිත්‍යයකි. ඇත්ත වශයෙන්ම, අද අප දන්නා පරිදි සාහිත්‍යය වර්ධනය කළ පළමු සංස්කෘතිය ඊජිප්තුවරුන්ය, එනම් පොතයි.^[295] එය ඊජිප්තුවේ ජීවිතයේ වැදගත් සංස්කෘතික අංගයකි. අරාබි සාහිත්‍යයේ නවීන ශෛලීන් අත්හදා බැලූ පළමු අය අතර ඊජිප්තු නවකතාකරුවන් සහ කවියන් ද වූ අතර ඔවුන් විසින් වර්ධනය කරන ලද ආකෘති අරාබි ලෝකය පුරා පුළුල් ලෙස අනුකරණය කර ඇත.^[296] මුහම්මද් හුසේන් හේකල් විසින් රචිත පළමු නූතන ඊජිප්තු නවකතාව සයිනාබ් 1913 දී ඊජිප්තු ව්‍යවහාරයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.^[297] ඊජිප්තු නවකතාකරු නාගුයිබ් මහෆුස් සාහිත්‍ය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් පළමු අරාබි භාෂා ලේඛකයා විය. ඊජිප්තු කාන්තා ලේඛිකාවන් අතර ස්ත්‍රීවාදී ක්‍රියාකාරීත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධියට පත් නවාල් එල් සාදාවි සහ කාන්තාවන් සහ සම්ප්‍රදාය ගැන ද ලියන අලිෆා රිෆාත් ඇතුළත් වේ.

අහමඩ් ෆවුඩ් නෙග්ම් (ෆගුමි), සලාහ් ජහීන් සහ අබ්දෙල් රහ්මාන් එල්-අබ්නුඩිගේ කෘතිවලින් නියෝජනය වන ඊජිප්තු ජාතිකයන් අතර වඩාත් ජනප්‍රිය සාහිත්‍ය ප්‍රභේදය ස්වදේශීය කාව්‍යය විය හැකිය.^[298]

මාධ්‍ය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තු මාධ්‍ය අරාබි ලෝකය පුරා බෙහෙවින් බලපෑම් ඇති කරයි, විශාල ප්‍රේක්ෂක පිරිසක් සහ රජයේ පාලනයෙන් නිදහස වැඩි වීම ආරෝපණය කර ඇත.^[299]^[300] මාධ්‍ය නිදහස ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් සහතික කර ඇත; කෙසේ වෙතත්, බොහෝ නීති තවමත් මෙම අයිතිය සීමා කරයි.^[299]^[301]

සිනමාව[සංස්කරණය]

ඊජිප්තු සිනමාව කලාපීය බලවේගයක් බවට පත් වූයේ ශබ්දය පැමිණීමත් සමඟය. 1936 දී, කාර්මිකයෙකු වන තලාත් හාබ් විසින් මූල්‍යකරණය කරන ලද ස්ටුඩියෝ මිසර්, ප්‍රමුඛ ඊජිප්තු චිත්‍රාගාරය ලෙස ඉස්මතු වූ අතර, එම තත්වය සමාගම දශක තුනක් තිස්සේ එය රඳවා ගෙන සිටියේය.^[302] වසර 100කට වැඩි කාලයක් ඊජිප්තුවේ චිත්‍රපට 4000කට වඩා නිෂ්පාදනය කර ඇත, එය මුළු අරාබි නිෂ්පාදනයෙන් හතරෙන් තුනකි.^[303]^[304] ඊජිප්තුව අරාබි ලෝකයේ සිනමා ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රමුඛ රට ලෙස සැලකේ.^[305] අරාබි ලෝකය පුරා සිටින නළු නිළියන් කීර්තිය සඳහා ඊජිප්තු සිනමාවේ පෙනී සිටීමට උත්සාහ කරති. කයිරෝ ජාත්‍යන්තර චිත්‍රපට උළෙල ජාත්‍යන්තර චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයින්ගේ සංගම් සම්මේලනය විසින් ලොව පුරා ඉහළම මට්ටමේ ශ්‍රේණිගත කිරීමක් සහිත උත්සව 11 න් එකක් ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත.^[306]

කතා කරන චිත්‍රපට බිහිවීමත් සමඟ සිනමා ශාලා සංඛ්‍යාව වැඩි වූ අතර 1958 දී 395 දක්වා ළඟා විය. 1960 දී රූපවාහිනිය ආරම්භ වී 1962 දී සිනමා ශාලා තුළ රාජ්‍ය අංශය පිහිටුවීමෙන් පසු මෙම සංඛ්‍යාව පහත වැටීමට පටන් ගත් අතර 1965 දී 297 දක්වා ද පසුව 1995 දී 141 දක්වා ද සිනමා ශාලා අඩුවිය. මෙම කාලය තුළ කර්මාන්තය බිද වැටීමට වීඩියෝ උපකරණ හරහා චිත්‍රපට සංසරණය වීම හේතු විය. පුද්ගලික සිනමා ශාලා පිහිටුවීම සඳහා ආයෝජන දිරිමත් කරන ලද නීති සහ ක්‍රියා පටිපාටි හේතුවෙන්, 2001 දී ඔවුන්ගේ සංඛ්‍යාව 200 සහ 2009 දී 400 දක්වා ළඟා වන තෙක්, විශේෂයෙන් වාණිජ මධ්‍යස්ථානවල ඒවා නැවත වැඩි විය. වසර සියයකට වැඩි කාලයක් පුරා ඊජිප්තු සිනමාව චිත්‍රපට හාරදහසකට වඩා ඉදිරිපත් කර ඇත.^[307]^[308]

සංගීතය[සංස්කරණය]

ඊජිප්තු සංගීතය යනු දේශීය, මධ්‍යධරණී, අප්‍රිකානු සහ බටහිර අංගවල පොහොසත් මිශ්‍රණයකි. එය පුරාණ කාලයේ සිටම ඊජිප්තු සංස්කෘතියේ අනිවාර්ය අංගයකි. පුරාණ ඊජිප්තුවරුන් සංගීතය සොයා ගැනීම සඳහා ඔවුන්ගේ දෙවිවරුන්ගෙන් කෙනෙකු වන හතෝර්ට ගෞරවය ලබා දුන් අතර, එය ඔසිරිස් විසින් ලෝකය ශිෂ්ඨාචාර කිරීමට ගත් උත්සාහයේ කොටසක් ලෙස භාවිතා කළේය. එතැන් සිට ඊජිප්තුවරුන් සංගීත භාණ්ඩ භාවිතා කළහ.^[309]

සමකාලීන ඊජිප්තු සංගීතය එහි ආරම්භය සයිඩ් ඩාර්විෂ්, උම් කුල්තුම්, මොහොමඩ් අබ්දෙල් වහබ් සහ අබ්දෙල් හලීම් හෆීස්ගේ පසුකාලීන කෘතිවලට බලපෑම් කළ අබ්දු අල්-හමුලි, අල්මාස් සහ මහමුද් ඔස්මාන් වැනි පුද්ගලයින්ගේ නිර්මාණාත්මක කාර්යයන් වෙත යොමු කරයි. ප්‍රමුඛ සමකාලීන ඊජිප්තු පොප් ගායකයින් අතර අම්ර් ඩයබ් සහ මොහොමඩ් මුනීර් ඇතුළත් වේ.

නැටුම්[සංස්කරණය]

අද ඊජිප්තුව බොහෝ විට බේලි නැටුම් නිවහන ලෙස සැලකේ. ඊජිප්තු බේලි නැටුම ප්‍රධාන ශෛලීන් දෙකක් ඇත - රැක්ස් බාලඩි සහ රැක්ස් ෂරිකි. ඊජිප්තු විලාසිතාවේ බඩ නර්තන ශිල්පියෙකුගේ ප්‍රසංගයේ කොටසක් විය හැකි ජනප්‍රවාද සහ චරිත නැටුම් රාශියක් මෙන්ම රක්ස් බලඩි සමඟ සමහර අංග බෙදා ගන්නා නවීන ෂාබි වීදි නැටුම් ද ඇත.

කෞතුකාගාර[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුවේ ලෝකයේ පැරණිතම ශිෂ්ටාචාරයක් ඇත. එය වෙනත් බොහෝ ශිෂ්ටාචාර හා ජාතීන් සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති අතර ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගයේ සිට නූතන යුගය දක්වා ෆැරොනික්, රෝම, ග්‍රීක, ඉස්ලාම් සහ තවත් බොහෝ යුග පසුකරමින් බොහෝ යුග පසුකර ඇත. ඊජිප්තුවේ අවම වශයෙන් කෞතුකාගාර 60 ක් සොයා ගත හැකිය.

ඊජිප්තුවේ ඇති ප්‍රධාන කෞතුකාගාර තුන වන්නේ අයිතම 120,000කට වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇති ඊජිප්තු කෞතුකාගාරය, ඊජිප්තු ජාතික හමුදා කෞතුකාගාරය සහ ඔක්තෝබර් 6 වැනි දින පැනොරාමා කෞතුකාගාරයයි.

ටූටන්කාමන්ගේ සුසාන වෙස් මුහුණ කයිරෝවේ ඊජිප්තු කෞතුකාගාරයේ ප්‍රධාන ආකර්ෂණයකි.

ග්‍රෑන්ඩ් ඊජිප්තු කෞතුකාගාරය (GEM), Giza කෞතුකාගාරය ලෙසද හැඳින්වේ, එය ඉදිවෙමින් පවතින කෞතුකාගාරයක් වන අතර එය ලොව විශාලතම පුරාණ ඊජිප්තු කෞතුක වස්තු එකතුවකි, එය ලොව විශාලතම පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරය ලෙස විස්තර කර ඇත.^[310] කෞතුකාගාරය 2015 දී විවෘත කිරීමට නියමිතව තිබූ අතර එය ගීසා නෙක්‍රොපොලිස් සිට දළ වශයෙන් කිලෝමීටර දෙකක් (සැතපුම් 1.2) දුරින් හෙක්ටයාර 50 (අක්කර 120) ක භූමි භාගයක පිහිටා ඇත. පුරාවස්තු අමාත්‍ය මැම්ඩෝහ් අල්-දමාටි 2015 මැයි මාසයේදී නිවේදනය කළේ කෞතුකාගාරය 2018 මැයි මාසයේදී අර්ධ වශයෙන් විවෘත කරන බවයි.^[311]

උත්සව[සංස්කරණය]

ඊජිප්තුව බොහෝ උත්සව සහ ආගමික සැණකෙළි සමරයි, එය මුලිඩ් ලෙසද හැඳින්වේ. ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් විශේෂිත කොප්ටික් හෝ සූෆි සාන්තුවරයෙකු සමඟ සම්බන්ධ වී ඇත, නමුත් ආගම හෝ ආගම නොසලකා ඊජිප්තුවරුන් විසින් බොහෝ විට සමරනු ලැබේ.

පුරාණ වසන්ත උත්සවය වන ෂාම් එන් නිසාම් (කොප්ටික්: Ϭⲱⲙ‘ⲛⲛⲓⲥⲓⲙ shom en nisim) ඊජිප්තුවරුන් විසින් වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ සමරනු ලැබ ඇත, සාමාන්‍යයෙන් පාස්කු ඉරිදාට පසුව ඊජිප්තු මාසවල පෙරමූඩ් (අප්‍රේල්) සහ පැෂොන්ස් (මැයි), සමරනු ලබයි.

ආහාර පිසීම[සංස්කරණය]

ඊජිප්තු ආහාර රනිල කුලයට අයත් ආහාර සහ එළවළු ආහාර මත දැඩි ලෙස රඳා පවතී. ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවේ සහ ඊජිප්තුවේ වෙරළ තීරයේ ආහාර විශාල වශයෙන් මාළු සහ අනෙකුත් මුහුදු ආහාර භාවිතා කිරීමට නැඹුරු වුවද, බොහෝ දුරට ඊජිප්තු ආහාර පදනම් වී ඇත්තේ බිමෙන් වැඩෙන ආහාර මත ය. ඉතිහාසය පුරා බොහෝ ඊජිප්තුවරුන් සඳහා මස් ඉතා මිල අධික වී ඇත, එබැවින් නිර්මාංශ ආහාර විශාල සංඛ්‍යාවක් සංවර්ධනය කර ඇත.

සමහරු කුෂාරි (බත්, පරිප්පු සහ මැකරෝනි මිශ්‍රණයක්) ජාතික ආහාරය ලෙස සලකති. මීට අමතරව, ෆුල් මෙඩම්ස් (මෑඩ් ෆාවා බෝංචි) වඩාත් ජනප්‍රිය ආහාර වලින් එකකි. ෆාවා බෝංචි ඊජිප්තුවෙන් ආරම්භ වී මැද පෙරදිග අනෙකුත් ප්‍රදේශවලට ව්‍යාප්ත වන්නට ඇති ෆැලෆෙල් ("ට'මියා" ලෙසද හැඳින්වේ) සෑදීමේදීද භාවිතා වේ.කොත්තමල්ලි සමඟ බදින ලද සුදුළූණු, සිහින්ව කැපූ ජුට් කොළ වලින් සාදන ලද ජනප්‍රිය හරිත සුප් වර්ගයක් වන මොලොකියා සඳහා එකතු කරනු ලැබේ, සමහර විට කුකුල් මස් හෝ හා මස් සමඟ සාදයි.

ක්‍රීඩා[සංස්කරණය]

පාපන්දු යනු ඊජිප්තුවේ ජනප්‍රියම ජාතික ක්‍රීඩාවයි. කයිරෝ ඩර්බි (ඊජිප්තු පාපන්දු සමාජ වන අල් අහ්ලි සහ සමලෙක් අතර එදිරිවාදි තරග) යනු අප්‍රිකාවේ ඇති දරුණුතම ඩර්බි වලින් එකක් වන අතර BBC එය ලොව ඇති දැඩිම ඩර්බි 7න් එකක් ලෙස තෝරා ගන්නා ලදී.^[312] අල් අහ්ලි යනු CAF ට අනුව අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ 20 වන සියවසේ වඩාත්ම සාර්ථක සමාජය වන අතර ඔවුන්ගේ ප්‍රතිවාදීන් වන සමලෙක් SC විසින් සමීපව අනුගමනය කරයි. ඔවුන් "සියවසේ අප්‍රිකානු සමාජය" ලෙස හැඳින්වේ. ශූරතා විස්සක් සමඟින්, Al Ahly දැනට ජාත්‍යන්තර කුසලාන අනුව ලෝකයේ වඩාත්ම සාර්ථක සමාජය වන අතර, ඉතාලියේ A.C. මිලාන් සහ ආර්ජන්ටිනාවේ බොකා ජූනියර්ස් යන කණ්ඩායම් දෙකටම දහඅටක් හිමි විය.^[313]

පාරාවෝ නමින් හැඳින්වෙන ඊජිප්තු ජාතික පාපන්දු කණ්ඩායම, 2006, 2008 සහ 2010 දී පිට පිට තුන් වතාවක් ඇතුළුව අප්‍රිකානු ජාතීන්ගේ කුසලානය හත් වතාවක් දිනා ගත්හ. වඩාත්ම සාර්ථක අප්‍රිකානු ජාතික කණ්ඩායම ලෙස සැලකෙන සහ FIFA ලෝක ශ්‍රේණිගත කිරීම්වල පළමු 10 දක්වා පැමිණි එකක් ලෙස සැලකෙන ඊජිප්තුව FIFA ලෝක කුසලානය සඳහා තුන් වතාවක් සුදුසුකම් ලබා ඇත. ඔවුන්ගේ අවසන් සුදුසුකම් ලැබීමේ තරඟයේදී තරු ක්‍රීඩක මොහොමඩ් සලාගේ ගෝල දෙකක් ඊජිප්තුව 2018 FIFA ලෝක කුසලානය දක්වා ගෙන ගියේය.^[314] 2001 ආර්ජන්ටිනාවේ පැවති FIFA යොවුන් ලෝක කුසලානයේ ලෝකඩ පදක්කම දිනා ගැනීමට ඊජිප්තු තරුණ ජාතික කණ්ඩායම තරුණ පාරාවෝ සමත් විය. 1928 සහ 1964 ඔලිම්පික් තරඟාවලියේ පාපන්දු තරඟාවලියේ 4 වන ස්ථානය ඊජිප්තුව විය.

ස්කොෂ් සහ ටෙනිස් ඊජිප්තුවේ අනෙකුත් ජනප්‍රිය ක්‍රීඩා වේ. ඊජිප්තු ස්කොෂ් කණ්ඩායම 1930 ගණන්වල සිට ජාත්‍යන්තර ශූරතාවලි සඳහා තරඟ කර ඇත. අම්ර් ෂබානා, අලි ෆරාග් සහ රමි අෂූර් ඊජිප්තුවේ හොඳම ක්‍රීඩකයින් වන අතර ඔවුන් සියලු දෙනාම ලොව අංක එකේ ස්කොෂ් ක්‍රීඩකයා ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත. ඊජිප්තුව පස් වතාවක් ස්කොෂ් ලෝක ශූරතාව දිනාගෙන ඇති අතර අවසන් ශූරතාව 2019 දී විය.

1999 දී, ඊජිප්තුව IHF ලෝක පිරිමි හෑන්ඩ්බෝල් ශූරතාවලියට සත්කාරකත්වය ලබා දුන් අතර, එය 2021 දී නැවතත් සත්කාරකත්වය දැරීය. 2001 වසරේ ජාතික හෑන්ඩ්බෝල් කණ්ඩායම සිවුවැනි ස්ථානයට පැමිණ තරගාවලියේ හොඳම ප්‍රතිඵලය ලබා ගත්තේය. අප්‍රිකානු පිරිමි හෑන්ඩ්බෝල් ශූරතාවලියේදී ඊජිප්තුව පස් වතාවක් ජයග්‍රහණය කර ඇති අතර එය අප්‍රිකාවේ හොඳම කණ්ඩායම වේ. ඊට අමතරව, එය 2013 මධ්‍යධරණී ක්‍රීඩා, 2004 බීච් හෑන්ඩ්බෝල් ලෝක ශූරතා සහ 2010 ගිම්හාන යොවුන් ඔලිම්පික් තරඟාවලි ද ශූරයා විය. සියලුම අප්‍රිකානු ජාතීන් අතර, ඊජිප්තු ජාතික පැසිපන්දු කණ්ඩායම පැසිපන්දු ලෝක කුසලානයේ සහ ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් තරඟාවලියේ හොඳම දක්‍ෂතාවයේ වාර්තාවට හිමිකම් කියයි.^[315]^[316] තවද එම කණ්ඩායම අප්‍රිකානු ශූරතාවලියේදී වාර්තාගත පදක්කම් 16ක් දිනාගෙන තිබේ.

ඊජිප්තුව 1912 සිට ගිම්හාන ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලට සහභාගී වී ඇති අතර 1951 දී පළමු මධ්‍යධරණී ක්‍රීඩා උළෙල, 1991 සමස්ත අප්‍රිකානු ක්‍රීඩා උළෙල, 2009 FIFA U-20 ලෝක කුසලානය සහ පෑන් අරාබි ක්‍රීඩා 1953, 1965 සහ 2007 සංස්කරණ ඇතුළු තවත් ජාත්‍යන්තර තරඟ කිහිපයකට සත්කාරකත්වය ලබා දී ඇත.

2018-2020 CAVB බීච් වොලිබෝල් මහාද්වීපික කුසලානයේ කාන්තා සහ පිරිමි අංශයන් දෙකෙන්ම තරඟ වැදුනු ජාතික කණ්ඩායමක් ඊජිප්තුව විසින් ඉදිරිපත් කරන ලදී.^[317]

මේවාද බලන්න[සංස්කරණය]

සටහන්[සංස්කරණය]

↑ The population of Egypt is estimated as being 90% Muslim, 9% Coptic Christian and 1% other Christian, though estimates vary.^[254]^[255]^[256] Microsoft Encarta Online similarly estimates the Sunni population at 90% of the total.^[257] The Pew Forum on Religion and Public Life gave a higher estimate of the Muslim population, at 94.6%.^[258] In 2017, the government-owned newspaper Al Ahram estimated the percentage of Christians at 10 to 15%.^[259]

යොමු කිරීම්[සංස්කරණය]

↑ ^1.0 ^1.1 Goldschmidt, Arthur (1988). Modern Egypt: The Formation of a Nation-State. Boulder, CO: Westview Press. p. 5. ISBN 978-0-86531-182-4. 17 December 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2015. Among the peoples of the ancient Near East, only the Egyptians have stayed where they were and remained what they were, although they have changed their language once and their religion twice. In a sense, they constitute the world's oldest nation. For most of their history, Egypt has been a state, but only in recent years has it been truly a nation-state, with a government claiming the allegiance of its subjects on the basis of a common identity.
↑ "Background Note: Egypt". United States Department of State Bureau of Near Eastern Affairs. 10 November 2010. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2011.
↑ Pierre Crabitès (1935). Ibrahim of Egypt. Routledge. p. 1. ISBN 978-0-415-81121-7. 9 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2013. ... on July 9, 1805, Constantinople conferred upon Muhammad Ali the pashalik of Cairo ...
↑ "Density By Governorate 1/7/2020 – Area km2 (Theme: Population – pg.14)". Capmas.gov.eg. සම්ප්‍රවේශය 8 July 2021.
↑ "Total area km2, pg.15" (PDF). Capmas.Gov – Arab Republic of Egypt. 21 March 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 May 2015.
↑ "Egypt". The World Factbook (2024 ed.). Central Intelligence Agency. සම්ප්‍රවේශය 22 June 2023.
↑ ^7.0 ^7.1 ^7.2 ^7.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Egypt)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. සම්ප්‍රවේශය 11 October 2023.
↑ "GINI index". World Bank. 21 September 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 September 2021.
↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 8 September 2022. සම්ප්‍රවේශය 8 September 2022.
↑ "Constitutional Declaration: A New Stage in the History of the Great Egyptian People". Egypt State Information Service. 30 March 2011. 27 April 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 April 2011.
↑ "How many Christians are there in Egypt?". Pew Research Center. 16 පෙබරවාරි 2011. සම්ප්‍රවේශය 19 මාර්තු 2018.
↑ "Egypt's Sisi meets world Evangelical churches delegation in Cairo". english.ahram.org.eg. සම්ප්‍රවේශය 28 පෙබරවාරි 2018.
↑ "Egyptian Copts reject population estimate – Politics". english.ahram.org.eg. සම්ප්‍රවේශය 28 පෙබරවාරි 2018.
↑ Map, Egypt's Projects. "محافظة الأسكندرية". www.egy-map.com.
↑ Midant-Reynes, Béatrix. The Prehistory of Egypt: From the First Egyptians to the First Kings. Oxford: Blackwell Publishers.
↑ "Egyptian Identity". www.ucl.ac.uk. සම්ප්‍රවේශය 4 March 2021.
↑ "Constitution of The Arab Republic of Egypt 2014" (PDF). sis.gov.eg. 18 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 13 April 2017.
↑ "Urban population (% of total population) - Egypt, Arab Rep". World Bank. සම්ප්‍රවේශය 1 August 2022.
↑ "Lessons from/for BRICSAM about south–north Relations at the Start of the 21st Century: Economic Size Trumps All Else?". International Studies Review. 9.
↑ Hoffmeier, James K (1 ඔක්තෝබර් 2007). "Rameses of the Exodus narratives is the 13th B.C. Royal Ramesside Residence". Trinity Journal: 1. 24 නොවැම්බර් 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 සැප්තැම්බර් 2012.
↑ Z., T. (1928). "Il-Belt (Valletta)" (PDF). Il-Malti (මොල්ටිස් බසින්) (2 ed.). Il-Ghaqda tal-Kittieba tal-Malti. 2 (1): 35. 17 April 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
↑ The ending of the Hebrew form is either a dual or an ending identical to the dual in form (perhaps a locative), and this has sometimes been taken as referring to the two kingdoms of Upper and Lower Egypt. However, the application of the (possibly) "dual" ending to some toponyms and other words, a development peculiar to Hebrew, does not in fact imply any "two-ness" about the place. The ending is found, for example, in the Hebrew words for such single entities as "water" ("מַיִם"), "noon" ("צָהֳרַיִם"), "sky/heaven" ("שָׁמַיִם"), and in the qere – but not the original "ketiv" – of "Jerusalem" ("ירושל[י]ם"). It should also be noted that the dual ending – which may or may not be what the -áyim in "Mitzráyim" actually represents – was available to other Semitic languages, such as Arabic, but was not applied to Egypt. See inter alia Aaron Demsky ("Hebrew Names in the Dual Form and the Toponym Yerushalayim" in Demsky (ed.) These Are the Names: Studies in Jewish Onomastics, Vol. 3 (Ramat Gan, 2002), pp. 11–20), Avi Hurvitz (A Concise Lexicon of Late Biblical Hebrew: Linguistic Innovations in the Writings of the Second Temple Period (Brill, 2014), p. 128) and Nadav Na'aman ("Shaaraim – The Gateway to the Kingdom of Judah" in The Journal of Hebrew Scriptures, Vol. 8 (2008), article no. 24 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 17 ඔක්තෝබර් 2014 at the Wayback Machine, pp. 2–3).
↑ Izre&#39, Shlomo. "On the So-Called Ventive Morpheme in the Akkadian Texts of Amurru". www.academia.edu: 84. 18 ජනවාරි 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 නොවැම්බර් 2015.{{cite journal}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)
↑ Black, Jeremy A.; George, Andrew; Postgate, J.N. (2000). A Concise Dictionary of Akkadian. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-04264-2.
↑ As in inscriptions such as the Rassam cylinder of Ashurbanipal. For transcription, the word being written Mu-s,ur [1]
↑ Rosalie, David (1997). Pyramid Builders of Ancient Egypt: A Modern Investigation of Pharaoh's Workforce. Routledge. p. 18.
↑ Muḥammad Jamāl al-Dīn Mukhtār (1990). Ancient Civilizations of Africa. Currey. p. 43. ISBN 978-0-85255-092-2. 31 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 May 2016.
↑ Antonio Loprieno, "Egyptian and Coptic Phonology", in Phonologies of Asia and Africa (including the Caucasus). Vol 1 of 2. Ed: Alan S Kaye. Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns, 1997: p. 449
↑ "Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, Χ χ, χεσι^φωνέω, Χημία". www.perseus.tufts.edu. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-09.
↑ "A Brief History of Alchemy". University of Bristol School of Chemistry. 5 October 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.
↑ Breasted, James Henry; Peter A. Piccione (2001). Ancient Records of Egypt. University of Illinois Press. pp. 76, 40. ISBN 978-0-252-06975-8.
↑ Midant-Reynes, Béatrix. The Prehistory of Egypt: From the First Egyptians to the First Kings. Oxford: Blackwell Publishers.
↑ "The Nile Valley 6000–4000 BCE Neolithic". The British Museum. 2005. 14 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.
↑ Shaw, Ian, ed. (2003). The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford: Oxford University Press. p. 69. ISBN 0-19-280458-8.
↑ "The Fall of the Egyptian Old Kingdom". BBC. 17 February 2011. 17 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.
↑ "The Kushite Conquest of Egypt". Ancientsudan.org. 1 February 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ Shaw, Ian, ed. (2003). The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford: Oxford University Press. p. 383. ISBN 0-19-280458-8.
↑ Jones, Prudence J. (2006). Cleopatra: A Sourcebook. Norman: University of Oklahoma Press. p. 14. ISBN 978-0806137414. They were members of the Ptolemaic dynasty of Macedonian Greeks, who ruled Egypt after the death of its conqueror, Alexander the Great.
↑ Bowman, Alan K (1996). Egypt after the Pharaohs 332 BC – AD 642 (2nd ed.). Berkeley: University of California Press. pp. 25–26. ISBN 0-520-20531-6.
↑ Stanwick, Paul Edmond (2003). Portraits of the Ptolemies: Greek kings as Egyptian pharaohs. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-77772-8.
↑ ^41.0 ^41.1 "Egypt". Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs. 20 December 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2011. See drop-down essay on "Islamic Conquest and the Ottoman Empire"
↑ Kamil, Jill. Coptic Egypt: History and Guide. Cairo: American University in Cairo, 1997. p. 39
↑ El-Daly, Okasha (2005). Egyptology: The Missing Millennium. London: UCL Press. p. 140.
↑ ^44.0 ^44.1 ^44.2 Abu-Lughod, Janet L. (1991) [1989]. "The Mideast Heartland". Before European Hegemony: The World System A.D. 1250–1350. New York: Oxford University Press. pp. 243–244. ISBN 978-0-19-506774-3.
↑ "Egypt – Major Cities". Countrystudies.us. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ Donald Quataert (2005). The Ottoman Empire, 1700–1922. Cambridge University Press. p. 115. ISBN 978-1-139-44591-7. 13 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 June 2013.
↑ "Icelandic Volcano Caused Historic Famine In Egypt, Study Shows". ScienceDaily. 22 November 2006. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ ^48.0 ^48.1 Izzeddin, Nejla M. Abu (1981). Nasser of the Arabs: an Arab assessment. Third World Centre for Research and Publishing. p. 2. ISBN 978-0-86199-012-2.
↑ ^49.0 ^49.1 Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. p. 217. ISBN 978-1-107-50718-0.
↑ Fahmy, Khaled (1997). All the Pasha's Men: Mehmed Ali, his army and the making of modern Egypt. Cambridge Middle East Studies. Vol. 8. Cambridge University Press. pp. 119–147. ISBN 978-0-521-56007-8.
↑ Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. p. 220, Figure 7.4 "Numeracy in selected Middle Eastern countries", based on Prayon and Baten (2013). ISBN 978-1-107-50718-0.
↑ Nejla M. Abu Izzeddin, Nasser of the Arabs, p. 2.
↑ Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. pp. 217, 224 Figure 7.6: "Height development in the Middle East and the world (male)" and 225. ISBN 978-1-107-50718-0.
↑ Anglo French motivation: Derek Hopwood, Egypt: Politics and Society 1945–1981. London, 1982, George Allen & Unwin. p. 11.
↑ De facto protectorate: Joan Wucher King, Historical Dictionary of Egypt. Metuchen, NJ; 1984; Scarecrow. p. 17.
↑ Jankowski, James. Egypt, A Short History. p. 111.
↑ "Treaty of Lausanne – World War I Document Archive". wwi.lib.byu.edu. සම්ප්‍රවේශය 29 January 2020.
↑ Jankowski, James. Egypt, A Short History. p. 112.
↑ Collins, Robert O.; Collins, Professor of History Robert O. (29 May 2008). A History of Modern Sudan (ඉංග්‍රීසි බසින්). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85820-5.
↑ "Egypt". The World Factbook. CIA. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2011.
↑ "ذاكرة مصر المعاصر – السيرة الذاتية". modernegypt.bibalex.org. 14 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 September 2018.
↑ Aburish, Said K. (2004). Nasser, the Last Arab. New York City: St. Martin's Press. p. 252. ISBN 978-0-312-28683-5.
↑ Kandil, Hazem (2012). Soldiers, Spies and Statesmen: Egypt's Road to Revolt. Brooklyn: Verso Books. p. 76. ISBN 978-1-84467-962-1.
↑ Shlaim, Rogan, 2012 pp. 7, 106
↑ Samir A. Mutawi (2002). Jordan in the 1967 War. Cambridge University Press. p. 95. ISBN 978-0-521-52858-0. 6 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2015.
↑ "The Emergency Law in Egypt". International Federation for Human Rights. 1 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2011.
↑ "Egypt – Emergency Law No. 162/1958". www.ilo.org. සම්ප්‍රවේශය 2022-05-07.
↑ ^68.0 ^68.1 Egypt on the Brink by Tarek Osman, Yale University Press, 2010, p. 120
↑ Jesse Ferris (2013). Nasser's Gamble: How Intervention in Yemen Caused the Six-Day War and the Decline of Egyptian Power. Princeton University Press. p. 2. ISBN 978-0-691-15514-2. 6 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2015.
↑ Amin, Galal. Egypt's Economic Predicament: A Study in the Interaction of External Pressure, Political Folly, and Social Tension in Egypt, 1960–1990, 1995
↑ Vatikiotis, P.J. (1991). The History of Modern Egypt: From Muhammad Ali to Mubarak (4. ed.). London: Weidenfeld and Nicolson. p. 443. ISBN 978-0-297-82034-5.
↑ Cambanis, Thanassis (11 September 2010). "Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt". The New York Times. Egypt. 27 October 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.
↑ Middle East International No 270, 7 March 1986, Publishers Lord Mayhew, Dennis Walters. Simon Ingram p. 8, Per Gahrton p.20
↑ Murphy, Caryle Passion for Islam: Shaping the Modern Middle East: the Egyptian Experience, Scribner, 2002, p. 4
↑ "Solidly ahead of oil, Suez Canal revenues, and remittances, tourism is Egypt's main hard currency earner at $6.5 billion per year." (in 2005) ... concerns over tourism's future සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 සැප්තැම්බර් 2013 at the Wayback Machine. Retrieved 27 September 2007.
↑ Kepel, Gilles (2002). Jihad: The Trail of Political Islam (ඉංග්‍රීසි බසින්). Harvard University Press. p. ^{[page needed]}. ISBN 978-0-674-01090-1.
↑ "Evaluating Egyptian REfoRm" (PDF). Carnegie P a P e R S.
↑ Dunne, Michele (January 2006). "Evaluating Egyptian Reform". Carnegie Papers: Middle East Series (66): 4.
↑ "Mubarak throws presidential race wide open". Business Today Egypt. 10 March 2005. 10 March 2005 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Democracy on the Nile: The story of Ayman Nour and Egypt's problematic attempt at free elections". Weeklystandard.com. 27 March 2006. 7 January 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.
↑ Gomez, Edward M (12 September 2005). "Hosni Mubarak's pretend democratic election". San Francisco Chronicle. 15 September 2005 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Egyptian vote marred by violence". Christian Science Monitor. 26 May 2005. 8 February 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "United States "Deeply Troubled" by Sentencing of Egypt's Nour". U.S. Department of State. 24 December 2005. 21 October 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Egypt: Events of 2005". Egypt: Overview of human rights issues in Egypt. Human Rights Watch. 5 January 2006. 14 November 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Egypt rejects torture criticism". BBC News. 13 April 2007. 31 March 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.
↑ "Anger over Egypt vote timetable". BBC News. 20 March 2007. 29 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.
↑ "NDP Insider: Military will ensure transfer of power". US Department of State. 30 July 2009. 28 January 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
↑ "Mubarak Resigns As Egypt's President, Armed Forces To Take Control". Huffington Post. 11 February 2011. 22 March 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ Kirkpatrick, David D. (11 February 2010). "Mubarak Steps Down, Ceding Power to Military". The New York Times. 11 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 February 2011.
↑ "Egypt crisis: President Hosni Mubarak resigns as leader". BBC. 11 February 2010. 11 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 February 2011.
↑ Hope, Christopher; Swinford, Steven (15 February 2011). "WikiLeaks: Egypt's new man at the top 'was against reform'". The Daily Telegraph. 10 March 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2011.
↑ "The Supreme Council of the Armed Forces: Constitutional Proclamation". Egypt State Information Service. 13 February 2011. 27 April 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2011. The Chairman of the Supreme Council of the Armed Forces shall represent it internally and externally.
↑ "Egyptian Parliament dissolved, constitution suspended". BBC. 13 February 2011. 14 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 February 2011.
↑ Harris, Marty. "The Egyptian constitutional referendum of March 2011 a new beginning". www.aph.gov.au (ඕස්ට්‍රේලියානු ඉංග්‍රීසි බසින්).
↑ Memmott, Mark (28 November 2011). "Egypt's Historic Day Proceeds Peacefully, Turnout High For Elections". NPR. Npr.org. 2 December 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Egypt's new president moves into his offices, begins choosing a Cabinet". CNN. 25 June 2012. 12 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 February 2013.
↑ "Mohamed Morsi sworn in as Egypt's president". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්).
↑ "Egypt unveils new cabinet, Tantawi keeps defence post". 3 August 2012.
↑ "Rallies for, against Egypt president's new powers". Associated Press. 23 November 2012. 29 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 November 2012.
↑ "Egypt's President Mursi assumes sweeping powers". BBC News. 22 November 2012. 22 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 November 2012.
↑ Spencer, Richard (23 November 2012). "Violence breaks out across Egypt as protesters decry Mohammed Morsi's constitutional 'coup'". The Daily Telegraph. London. 27 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 November 2012.
↑ "Egypt Sees Largest Clash Since Revolution". Wall Street Journal. 6 December 2012. 21 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2012.
↑ Fleishman, Jeffrey (6 December 2012). "Morsi refuses to cancel Egypt's vote on constitution". Los Angeles Times. 8 December 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2012.
↑ ^104.0 ^104.1 "Think Again: The Muslim Brotherhood". Al-Monitor. 28 January 2013. 2 February 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 December 2016.
↑ Kirkpatrick, David D. (3 July 2013). "Army Ousts Egypt's President; Morsi Denounces 'Military Coup'". The New York Times. 4 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2013.
↑ Holpuch, Amanda; Siddique, Haroon; Weaver, Matthew (4 July 2013). "Egypt's interim president sworn in - Thursday 4 July". The Guardian.
↑ "Egypt protests: Hundreds killed after police storm pro-Morsi camps". ABC News. Australian Broadcasting Corporation. 15 August 2013. 4 August 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.
↑ "Abuse claims rife as Egypt admits jailing 16,000 Islamists in eight months". The Independent. 16 March 2014. 4 September 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.
↑ "Egypt sentences 683 to death in latest mass trial of dissidents". The Washington Post. 28 April 2014. 20 June 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.
↑ "Egyptian court sentences 529 people to death". The Washington Post. 24 March 2014. 5 August 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.
↑ "Egyptian court sentences Muslim Brotherhood leader to life in prison". Reuters. 4 July 2014. 29 July 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.
↑ "Egypt constitution 'approved by 98.1 percent'". Al Jazeera English. 18 January 2014. 19 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 January 2014.
↑ "Egypt's new constitution gets 98% 'yes' vote". the Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2014-01-18. සම්ප්‍රවේශය 2022-11-25.
↑ "Egypt's El-Sisi bids military farewell, says he will run for presidency". Ahram Online. 26 March 2014. 27 March 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 March 2014.
↑ "Former army chief scores landslide victory in Egypt presidential polls". The Guardian. 29 May 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 May 2014.
↑ "Sisi sworn in as Egypt's president". France 24 (ඉංග්‍රීසි බසින්). 8 June 2014.
↑ "Sisi elected Egypt president by landslide". 30 May 2014. 2 June 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.
↑ "Egypt election: Sisi secures landslide win". BBC. 29 May 2014. 22 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.
↑ "Egypt's elections committee announces final parliamentary results - Egypt Elections 2015 - Egypt". Ahram Online.
↑ "Giulio Regeni murder: Italy recalls ambassador to Egypt". BBC News. 8 April 2016.
↑ "Italy to return ambassador to Cairo, ending standoff over murdered student". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 14 August 2017.
↑ "Egypt's Sisi wins 97 percent in election with no real opposition". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2 April 2018.
↑ "Egypt parliament extends presidential term to six years". www.aa.com.tr.
↑ "Sisi wins snap Egyptian referendum amid vote-buying claims". the Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 23 April 2019.
↑ Walsh, Decian (9 February 2020). "For Thousands of Years, Egypt Controlled the Nile. A New Dam Threatens That". New York Times. 10 February 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
↑ "An Egyptian cyber attack on Ethiopia by hackers is the latest strike over the Grand Dam". Quartz. 27 June 2020.
↑ "Are Egypt and Ethiopia heading for a water war?". The Week. 8 July 2020.
↑ "Row over Africa's largest dam in danger of escalating, warn scientists". Nature. 15 July 2020.
↑ "Pro-Sisi party wins majority in Egypt's parliamentary polls". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 14 December 2020.
↑ "World Factbook area rank order". Cia.gov. 9 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.
↑ "Land use and Coastal Management in the Third Countries: Egypt as a case" (PDF). 24 March 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.
↑ Fouberg, Erin H.; Murphy, Alexander B.; de Blij (2009). Human Geography: People, Place, and Culture. John Wiley & Sons. p. 91. ISBN 978-0-470-57647-2. 9 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2013.
↑ "Egypt to build new administrative and business capital". BBC News. 13 March 2015. 16 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2018.
↑ Soliman, KH. Rainfall over Egypt. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, vol. 80, issue 343, p. 104.
↑ "Marsa Matruh, Egypt". Weatherbase.com. 4 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.
↑ Samenow, Jason (13 දෙසැම්බර් 2013). "Biblical snowstorm: Rare flakes in Cairo, Jerusalem paralyzed by over a foot". The Washington Post. 3 සැප්තැම්බර් 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 අගෝස්තු 2017.
↑ "Contingency planning for rising sea levels in Egypt | IRIN News, March 2008". Irinnews.org. 12 March 2008. 27 August 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ El Deeb and Keath, Sarah and Lee. "Islamist claims victory in Egypt president vote". Associated Press. 20 June 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2012.
↑ "List of Parties". 24 January 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2012.
↑ "Egypt: National Strategy and Action Plan for Biodiversity Conservation" (PDF). 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 9 December 2012.
↑ A.M. Abdel-Azeem, The History, Fungal Biodiversity, Conservation, and Future Perspectives for Mycology in Egypt IMA Fungus 1 (2): 123–142 (2010).
↑ Ibrahim, Kamal M.; Hosni, Hasnaa A.; Peterson, Paul M. (2016). Grasses of Egypt. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Scholarly Press. සම්ප්‍රවේශය 16 April 2016.
↑ "Timetable for Egypt's parliamentary elections announced; voting to start 17 Oct". Ahram Online. 30 August 2015. 4 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2015.
↑ "Egypt to Hold Presidential Polls First: Interim President". Ahram Online. 26 January 2014. 7 April 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 April 2014.
↑ "El-Sisi wins Egypt's presidential race with 96.91%". English.Ahram.org. Ahram Online. 31 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 July 2014.
↑ "Who's Who: Members of Egypt's 50-member constitution committee". Al-Ahram. 3 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 September 2013.
↑ "Egypt". Freedom in the World 2013. Freedom House. 4 February 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 February 2013.
↑ Jankowski, James. "Egypt and Early Arab Nationalism" in Rashid Khalidi, ed. The Origins of Arab Nationalism. New York: Columbia University Press, 1990, pp. 244–45
↑ Dawisha, Adeed (2003). Arab Nationalism in the Twentieth Century. Princeton: Princeton University Press. pp. 264–265, 267.
↑ ^150.0 ^150.1 Brown, Nathan J. "Mechanisms of Accountability in Arab Governance: The Present and Future of Judiciaries and Parliaments in the Arab World". Programme on Governance in the Arab Region. 5 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
↑ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; nytimes.com2 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
↑ Cambanis, Thanassis (11 September 2010). "Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt". The New York Times. 3 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2010.
↑ Marshall, Shana (15 April 2015). "The Egyptian Armed Forces and the Remaking of an Economic Empire". Carnegie Endowment for International Peace. 9 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2015.
↑ Katz, Yaacov (15 January 2007). "Egypt to launch first spy satellite". The Jerusalem Post.
↑ Stephen Clark (16 April 2014). "Egyptian reconnaissance satellite launched by Soyuz". Spaceflight Now. 19 April 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 April 2014.
↑ "Obama restores US military aid to Egypt over Islamic State concerns". The Guardian. 31 March 2015. 14 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2016.
↑ "The U.S. gives Egypt $1.5 billion a year in aid. Here's what it does". The Washington Post. 9 July 2013. 15 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.
↑ Sharp, Jeremy M. (5 June 2014). "Egypt: Background and U.S. Relations" (PDF). Congressional Research Service. 9 September 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.
↑ Holland, Steve; Mason, Jeff (15 August 2013). "Obama cancels military exercises, condemns violence in Egypt". Reuters. 14 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.
↑ Iqbal, Jawad (7 May 2015). "Business as usual for Egypt and the West". BBC. 1 August 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2015.
↑ "Egypt 'has key role' in fight against Islamic State – Kerry". BBC. 13 September 2014. 4 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 October 2014.
↑ Adler, Stephen; Mably, Richard (15 May 2014). "Exclusive: Egypt's Sisi asks for U.S. help in fighting terrorism". Reuters. 23 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 October 2014.
↑ Baker, Peter; Walsh, Declan (3 April 2017). "Trump Shifts Course on Egypt, Praising Its Authoritarian Leader". The New York Times (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). ISSN 0362-4331. 15 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2019.
↑ Naumkin, Vitaly (13 August 2014). "Russia, Egypt draw closer". Al-Monitor. 17 August 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.
↑ "Russia, Egypt seal preliminary arms deal worth $3.5 billion: agency". Reuters. 17 September 2014. 14 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.
↑ Anishchuk, Alexei (12 August 2014). "Russia to boost trade with Egypt after Western food ban". Yahoo News. 14 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.
↑ "China's Egypt Opportunity සංරක්ෂණය කළ පිටපත 27 සැප්තැම්බර් 2015 at the Wayback Machine". The Diplomat. 24 December 2014
↑ Wilson, Nigel (13 October 2014). "Saudi Arabia and UAE to Prop Up Egypt With $5bn Aid Boost". International Business Times. 19 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 October 2014.
↑ Knickmeyer, Ellen (18 August 2013). "Saudi King Offers Support to Egyptian Military". The Wall Street Journal. 11 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 October 2014.
↑ "Saudi King Abdullah visits Egypt's Sisi සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 පෙබරවාරි 2015 at the Wayback Machine". Al-Jazeera. 20 June 2014.
↑ "Massive Israel protests hit universities" (Egyptian Mail, 16 March 2010) "According to most Egyptians, almost 31 years after a peace treaty was signed between Egypt and Israel, having normal ties between the two countries is still a potent accusation and Israel is largely considered to be an enemy country"
↑ Maddy-Weitzmann, Bruce (1997). Middle East Contemporary Survey: 1995, Volume 19; Volume 1995. Moshe Dayan Center. p. 265. ISBN 978-0-8133-3411-0.
↑ "This time, Gaza fighting is 'proxy war' for entire Mideast සංරක්ෂණය කළ පිටපත 16 ඔක්තෝබර් 2014 at the Wayback Machine". CNN News. 1 August 2014.
↑ Hanna, Michael W. (13 August 2014). "The Sisi Doctrine". Foreign Policy. 13 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.
↑ Shama, Nael (2013). Egyptian Foreign Policy: Against the National Interest. Routledge. pp. 129–131.
↑ Cagaptay, Soner; Sievers, Marc (8 March 2015). "Turkey and Egypt's Great Game in the Middle East". Foreign Affairs. 23 June 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2015.
↑ Soussi, Alasdair (9 November 2008). "Desperate on the Border". Jerusalem Report. 31 October 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2012.
↑ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; factbook2 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
↑ "Incorporating Sharia into legal systems". BBC News. 8 February 2008. 25 April 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2013.
↑ "Egypt Gender Equality Profile" (PDF). UNICEF. 19 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 20 February 2013.
↑ "Egyptian constitution 'approved' in referendum". BBC News. 23 December 2012. 23 December 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 December 2012.
↑ "Legislation Egypt". Lexadin.nl. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "7 Egyptian Christians, Florida pastor sentenced to death for anti-Islam film". Fox News. 28 November 2012. 31 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ ^184.0 ^184.1 ^184.2 ^184.3 ^184.4 ^184.5 BBC (18 January 2014). "BBC News – Egypt referendum: '98% back new constitution'". BBC Online. 18 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 January 2014.
↑ "Egyptian Organization for Human Rights". En.eohr.org. 27 August 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ "Law No. 94 of 2003 Promulgating The National Council for Human Rights". Nchregypt.org. 16 February 2010. 17 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Egyptian National Council for Human Rights Against Human Rights NGOs". EOHR. 3 June 2003. 1 July 2003 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "The Egyptian Human Rights Council: The Apple Falls Close to the Tree". ANHRI. 5 January 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Religion: Few States Enjoy Freedom of Faith, Report Says". Ipsnews.net. 17 December 2009. 12 January 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.
↑ "Global Restrictions on Religion" (PDF). Pew Forum on Religion & Public Life. 17 December 2009. 6 February 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.
↑ "USCIRF Watch List – USCIRF". Uscirf.gov. 14 November 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.
↑ "Muslim Publics Divided on Hamas and Hezbollah". Pew Global Attitudes Project. 2 December 2010. 13 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Christianity's Modern-Day Martyrs: Victims of Radical Islam – Rising Islamic Extremism Is Putting Pressure on Christians in Muslim Nations". Abcnews.go.com. 1 March 2010. 30 April 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.
↑ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; HRW2 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
↑ "Egypt, International Religious Freedom Report 2008". Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 19 සැප්තැම්බර් 2008. සම්ප්‍රවේශය 24 ජූනි 2017.
↑ Johnston, Cynthia (29 January 2008). "Egypt Baha'is win court fight over identity papers". Reuters. 15 February 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2008.
↑ Mohsen, Manar (16 August 2013). "Health Ministry raises death toll of Wednesday's clashes to 638". Daily News Egypt. 21 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 August 2013.
↑ "Memory of a Mass Killing Becomes Another Casualty of Egyptian Protests සංරක්ෂණය කළ පිටපත 25 මාර්තු 2017 at the Wayback Machine". The New York Times. 13 November 2013.
↑ ^199.0 ^199.1 "Egypt: More than 500 sentenced to death in 'grotesque' ruling – Amnesty International". amnesty.org. 24 March 2014. 11 November 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
↑ Cumming-Bruce, Nick (25 March 2014). "U.N. Expresses Alarm Over Egyptian Death Sentences". The New York Times. 18 July 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 February 2017.
↑ "Egypt: Shocking Death Sentences Follow Sham Trial – Human Rights Watch". hrw.org. 24 March 2014. 12 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 December 2016.
↑ "Egyptian court sentences nearly 530 to death". Washington Post. 24 March 2014. 25 March 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
↑ "Egypt sentences to death 529 supporters of Mohamed Morsi සංරක්ෂණය කළ පිටපත 25 පෙබරවාරි 2017 at the Wayback Machine". The Guardian. 24 March 2014.
↑ A coronation flop: President Abdel Fattah al-Sisi fails to bring enough voters to the ballot box සංරක්ෂණය කළ පිටපත 5 සැප්තැම්බර් 2017 at the Wayback Machine, economist.com.
↑ "Egypt's interim Cabinet officially labels Muslim Brotherhood a terrorist group". CNN. 26 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 July 2014.
↑ "My brother is one of Egypt's 60,000 political prisoners – and Trump is happy to let him rot in jail". The Independent. 17 January 2020.
↑ "No political prisoners freed as Egypt pardons thousands on Eid". Al-Jazeera. 24 May 2020.
↑ "Alaa Abdel Fattah: Leading Egyptian activist jailed for five years". BBC News. 20 December 2021.
↑ "Here are the 10 countries where homosexuality may be punished by death". The Washington Post. 16 June 2016. 11 November 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 May 2017.
↑ "The Global Divide on Homosexuality." සංරක්ෂණය කළ පිටපත 3 නොවැම්බර් 2013 at the Wayback Machine pewglobal. 4 June 2013. 4 June 2013.
↑ "The world's most dangerous megacities for women 2017". poll2017.trust.org. Thomson Reuters Foundation. 25 October 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 October 2017.
↑ Gehlen, M. (2015) Al-Dschasira-Journalisten zu drei Jahren Haft verurteilt සංරක්ෂණය කළ පිටපත 30 අගෝස්තු 2015 at the Wayback Machine, Zeit Online, 29 August 2015
↑ "Reporting on the coronavirus: Egypt muzzles critical journalists". Deutsche Welle. 3 April 2020.
↑ "Egypt is more concerned with controlling information than containing the coronavirus". The Globe and Mail. 3 April 2020.
↑ Pierre Beckouche (2017). Europe's Mediterranean Neighbourhood. Edward Elgar Publishing. p. 121. ISBN 978-1-78643-149-3.
↑ Shan, Lee Ying (2023-04-05). "Egypt's pound is among the worst performing currencies in 2023. And it's expected to plummet further". CNBC (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-04-11.
↑ "Egypt's annual core inflation records 39.5% in March 2023: CBE - Dailynewsegypt" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2023-04-11. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-11.
↑ Egypt Country Profile සංරක්ෂණය කළ පිටපත 1 ජූනි 2013 at the Wayback Machine. Undp.org.eg (11 February 2011). Retrieved 29 July 2013.
↑ Enders, Klaus. "Egypt: Reforms Trigger Economic Growth". International Monetary Fund. 4 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2011. In its most recent review of Egypt's economy, the IMF has said the expansion has broadened from energy, construction, and telecommunications to labor-intensive sectors such as agriculture and manufacturing.
↑ "IRIN Middle East | Egypt: Corruption hampering development, says opposition report | Breaking News". Irinnews.org. 5 July 2006. 14 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ Rania Al Malky. "et — Full Story". Egypttoday.com. 8 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ Fatima El Saadani (August 2006). "Etisalat Wins Third License". Business Today. 20 August 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.
↑ "Egypt ranks 114th on corruption scale". 3 December 2013. 7 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2013.
↑ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; IOMEgypt නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
↑ Saifur Rahman (April 2013). "Global remittance flow grows 10.77% to $514 billion in 2012: World Bank". Gulf News. 23 April 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2013.
↑ Lauren E. Bohn; Sarah Lynch (8 February 2011). "Egypt Over the Brink, interview with Tarek Osman". Foreignpolicy.com. 22 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ Dziadosz, Alexander (20 October 2009). "Egypt tourism numbers to fall less than feared". Reuters Africa. 10 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ Farouk, Dalia (27 December 2012). "Egypt tourism shows little recovery in 2012". Ahram Online. 13 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2013.
↑ ^229.0 ^229.1 "Egypt". U.S. Energy Information Administration. 14 August 2014. 18 February 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 February 2015.
↑ "Egypt to reduce natural gas exports to avoid energy crisis". AMEinfo.com. 3 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.
↑ "Russia to lend Egypt $25 billion to build nuclear power plant". Reuters. 19 May 2016. 16 May 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 July 2017.
↑ "Egypt Says Work Finished on New Suez Canal". Voice of America. 29 July 2015. 3 August 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2015.
↑ "Egypt's New Suez Canal to Be Completed for Aug. 6 Ceremony". The New York Times. 30 June 2015. 16 June 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 August 2015.
↑ "Egypt launches Suez Canal expansion". BBC News. 6 August 2015. 6 August 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2015.
↑ Tadros, Sherine (6 August 2015). "Egypt Opens New £6bn Suez Canal". Sky News. 6 August 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2015.
↑ As per the 2006 census
↑ National Water Research Center, Ministry of Water Resources and Irrigation (2007): Actualizing the Right to Water: An Egyptian Perspective for an Action Plan, Shaden Abdel-Gawad. Retrieved 30 April 2012.
↑ ^238.0 ^238.1 Egyptian Water Use Management Project (EWUP), 1984. Improving Egypt's Irrigation System in the Old Lands, Final Report. Colorado State University and Ministry of Public Works and Water Resources.
↑ "Population Clock". Central Agency for Public Mobilization and Statistics. 27 April 2013. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 April 2013.
↑ admin (8 April 2000). "Food First/Institute for Food and Development Policy". Foodfirst.org. 14 July 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ "The limits of a Green Revolution?". BBC News. 29 March 2007. 28 July 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ "Egypt – Population". Countrystudies.us. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ Tsourapas, Gerasimos (2 July 2016). "Nasser's Educators and Agitators across al-Watan al-'Arabi: Tracing the Foreign Policy Importance of Egyptian Regional Migration, 1952–1967" (PDF). British Journal of Middle Eastern Studies. 43 (3): 324–341. doi:10.1080/13530194.2015.1102708. ISSN 1353-0194. S2CID 159943632. 20 July 2018 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 July 2019.
↑ Tsourapas, Gerasimos (10 November 2015). "Why Do States Develop Multi-tier Emigrant Policies? Evidence from Egypt" (PDF). Journal of Ethnic and Migration Studies. 41 (13): 2192–2214. doi:10.1080/1369183X.2015.1049940. ISSN 1369-183X. S2CID 73675854.^{[permanent dead link]}
↑ "Migration and Development in Egypt: Facts and Figures" (PDF). International Organization for Migration. 2010. 5 February 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2010.
↑ Simona., Talani, Leila (1 January 2010). From Egypt to Europe : globalisation and migration across the Mediterranean. Tauris Academic Studies. OCLC 650606660.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; factbook3 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
↑ ^248.0 ^248.1 ^248.2 ^248.3 ^248.4 Omer Karasapan, Who are the 5 million refugees and immigrants in Egypt? සංරක්ෂණය කළ පිටපත 6 ජූලි 2017 at the Wayback Machine, Brookings Institution (4 October 2016).
↑ "Constitutional Declaration 2011". Egyptian Government Services. 1 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 December 2017.
↑ The language may have survived in isolated pockets in Upper Egypt as late as the 19th century, according to James Edward Quibell, "When did Coptic become extinct?" in Zeitschrift für ägyptische Sprache und Altertumskunde, 39 (1901), p. 87.
↑ "Daily News Egypt – Full Article". 21 July 2011. 21 July 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
↑ "The Global Religious Landscape". Pew Research Center. December 2012. සම්ප්‍රවේශය 5 November 2018.
↑ Analysis (19 December 2011). "Global Christianity". Pew Research Center. සම්ප්‍රවේශය 17 August 2012.
↑ "Background Note: Egypt". US Department of State. 10 November 2010. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2011.
↑ "Egypt". CIA. 4 September 2008. සම්ප්‍රවේශය 15 May 2007.
↑ "Egypt". UK Foreign and Commonwealth Office. 27 January 2008. 12 December 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2016.
↑ "Egypt". Egypt. Microsoft Encarta Online. 30 September 2008. http://encarta.msn.com/text_761557408___0/Egypt.html.
↑ "Mapping The Global Muslim Population" (PDF). Pew Forum on Religion and Public Life. p. 8. 10 October 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 July 2011.
↑ Alhram Online (19 November 2017). "Egypt's Sisi meets world Evangelical churches delegation in Cairo". Al Ahram. 4 May 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 April 2018.
↑ "Egypt's Sisi meets world Evangelical churches delegation in Cairo". english.ahram.org.eg (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 May 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 April 2018.
↑ Chapter 1: Religious Affiliation සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 දෙසැම්බර් 2016 at the Wayback Machine retrieved 4 September 2013
↑ "Encyclopedia Coptica: The Christian Coptic Orthodox Church Of Egypt". www.coptic.net. 31 අගෝස්තු 2005 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 ජනවාරි 2016.
↑ Butler, Alfred J. (1978). The Arab Conquest of Egypt. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-821678-0.
↑ "Egypt". Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs. 20 December 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2011.
↑ ^265.0 ^265.1 Hassan Ammar (14 June 2013). "Sufis In Egypt Thrive With More Than 15 Million Despite Attacks By Islamist Hardliners". Huffington Post. 8 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.
↑ Hoffman, Valerie J. (1995). Sufism, Mystics, and Saints in Modern Egypt. University of South Carolina Press.
↑ Walsh, Declan, and Youssef, Nour, Militants Kill 305 at Sufi Mosque in Egypt's Deadliest Terrorist Attack සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 නොවැම්බර් 2017 at the Wayback Machine, The New York Times, 24 November 2017
↑ Col. (ret.) Jacques Neriah (23 September 2012). "Egypt's Shiite Minority: Between the Egyptian Hammer and the Iranian Anvil". Jerusalem Center for Public Affairs. 9 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.
↑ Tim Marshall (25 June 2013). "Egypt: Attack On Shia Comes At Dangerous Time". Sky News. 30 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.
↑ Mohammad Hassan Khalil (2013). Between Heaven and Hell: Islam, Salvation, and the Fate of Others. Oxford University Press. p. 297. ISBN 978-0-19-994541-2.
↑ Venetia Rainey (20 April 2011). "What is Salafism and should we be worried?". Theweek.co.uk. 11 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.
↑ Robin Barton (19 පෙබරවාරි 2001). "Cairo: Welcome to the city of 1,000 minarets". The Independent. London. 25 සැප්තැම්බර් 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 අගෝස්තු 2017.
↑ Who are the Christians in the Middle East?. Betty Jane Bailey. 2009. ISBN 978-0-8028-1020-5.
↑ Indira Falk Gesink, Islamic Reform and Conservatism: Al-Azhar and the Evolution of Modern Sunni Islam (I.B.Tauris, 2014), p. 2.
↑ al-Shahat, Abdel Moneim (18 පෙබරවාරි 2012). "Shahat: Baha'is threaten Egypt's national security". Egypt Independent. 20 පෙබරවාරි 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 පෙබරවාරි 2012.
↑ "Egypt Ahmadis detained under emergency law: rights group". 14 May 2010. 6 June 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2014.
↑ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; International Religious Freedom Report 20082 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
↑ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; reuters2 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
↑ "Egypt Literacy". indexmundi.com. 13 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2015.
↑ The Cairo Post (9 September 2014). "More than 25% of Egypt's population 'illiterate'". Egyptian Streets. 29 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2015.
↑ ^281.0 ^281.1 ^281.2 ^281.3 ^281.4 ^281.5 "Education in Egypt: Key Challenges" (PDF). Chatham House. March 2012. 24 December 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
↑ ^282.0 ^282.1 ^282.2 Higher education in Egypt (2010 ed.). OECD. 2010. p. 60. ISBN 978-92-64-08434-6. 25 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2013.
↑ "Global Innovation Index 2021". World Intellectual Property Organization (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations. සම්ප්‍රවේශය 2022-03-05.
↑ "EGYPT" (PDF). World Intellectual Property Organization. United Nations. 2020. සම්ප්‍රවේශය 24 January 2022.
↑ "Demography". SESRIC. 22 June 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Health". SESRIC. 22 June 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Egypt Health Insurance". globalsurance.com. 5 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2015.
↑ "Female genital mutilation and other harmful practices". WHO. 2011. 23 April 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 January 2011.
↑ "Egypt's parliament passes bill designating FGM a felony, imposes stricter penalties". Ahram Online. 2 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 December 2016.
↑ "SIS". State Information Service. 13 November 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 November 2013.
↑ "Mideast: Egypt Makes Cultural Clout Count (IPS, Oct. 29, 2009)". Ipsnews.net. 29 October 2009. 27 April 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ Raymon Kondos (15 February 2004). "The Egyptian Identity: Pharaohs, Moslems, Arabs, Africans, Middle Easterners or Mediterranean People?". 29 August 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.
↑ El-Daly, Okasha (2005). Egyptology: The Missing Millennium. London: UCL Press. p. 29.
↑ Jankowski, James. Egypt, A Short History. p. 130.
↑ Edwards, Amelia, The Literature and Religion of Ancient Egypt, http://digital.library.upenn.edu/women/edwards/pharaohs/pharaohs-6.html, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 30 September 2007
↑ "Global influence of Egyptian culture". Egypt State Information Service. 4 February 2006. 24 November 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.
↑ Vatikiotis, P.J. (1991). The history of modern Egypt: from Muhammad Ali to Mubarak (4 ed.). London: Weidenfeld and Nicolson. p. 486. ISBN 978-0-297-82034-5.
↑ "Culture of Egypt". www.chinadaily.com.cn. සම්ප්‍රවේශය 2022-05-09.
↑ ^299.0 ^299.1 "Country profiles: Egypt". BBC News. 15 January 2013. 21 April 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Plus ca Change: The Role of the Media in Egypt's First Contested Presidential Elections". Tbsjournal.com. 16 August 2006 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.
↑ "Freedom House 2007 report". Freedomhouse.org. 10 May 2004. 27 December 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ Darwish, Mustafa (1998). Dream Makers on the Nile: A Portrait of Egyptian Cinema. Cairo: American University in Cairo Press. pp. 12–13.
↑ Houissa, Ali. "LibGuides: Middle Eastern & North African Cinema & Film: Egyptian Cinema & Film". guides.library.cornell.edu (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 4 October 2021.
↑ Dajani, Karen Finlon (1 May 1980). "Cairo: the Hollywood of the Arab World". Gazette (Leiden, Netherlands) (ඉංග්‍රීසි බසින්). 26 (2): 89–98. doi:10.1177/001654928002600202. ISSN 0016-5492. S2CID 144015456.
↑ "The golden age of Egyptian cinema - Focus". Ahram Online. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2022.
↑ "Cairo International Film Festival information". UKHotMovies. 1 December 2005. 5 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 February 2018.
↑ سعد, عبدالمنعم (1976). موجز تاريخ السينما المصرية (අරාබි බසින්). مطابع الأهرام التجارية.
↑ Shafik, Viola (2007). Popular Egyptian Cinema: Gender, Class, and Nation (ඉංග්‍රීසි බසින්). Oxford University Press. ISBN 978-977-416-053-0.
↑ Music of Ancient Egypt සංරක්ෂණය කළ පිටපත 13 ඔක්තෝබර් 2015 at the Wayback Machine, Kelsey Museum of Archaeology, University of Michigan.
↑ Nancy Farghalli (25 July 2006). "Marketplace: Egypt's next big thing". Marketplace. American Public Media. 15 May 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 May 2011.
↑ "Great Museum to be inaugurated in May 2018 – Egypt Independent". 10 May 2015. 9 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2016.
↑ "BBC Sport Academy | Al-Ahly v Zamalek". BBC News. 5 August 2002. 11 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.
↑ "Al-Ahly – master of the world". Daily News Egypt. 11 December 2014. 11 December 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 December 2014.
↑ "Mo Salah's late penalty gives Egypt first World Cup qualification since 1990". The Guardian. 8 October 2017. 6 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 March 2018.
↑ "1950 World Championship for Men". FIBA. 9 June 2012. 13 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2012.
↑ "Egypt – 1952 Olympic Games; Tournament for Men". FIBA. 9 June 2012. 11 August 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2012.
↑ "Continental Cup Finals start in Africa". FIVB. 22 June 2021. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2021.

අප්‍රිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍ය සහ යැපෙන භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව

[260] The population of Egypt is estimated as being 90% Muslim, 9% Coptic Christian and 1% other Christian, though estimates vary.^[254]^[255]^[256] Microsoft Encarta Online similarly estimates the Sunni population at 90% of the total.^[257] The Pew Forum on Religion and Public Life gave a higher estimate of the Muslim population, at 94.6%.^[258] In 2017, the government-owned newspaper Al Ahram estimated the percentage of Christians at 10 to 15%.^[259]

[goldschmidt_oldest_nation-1] 1.0 ^1.1 Goldschmidt, Arthur (1988). Modern Egypt: The Formation of a Nation-State. Boulder, CO: Westview Press. p. 5. ISBN 978-0-86531-182-4. 17 December 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2015. Among the peoples of the ancient Near East, only the Egyptians have stayed where they were and remained what they were, although they have changed their language once and their religion twice. In a sense, they constitute the world's oldest nation. For most of their history, Egypt has been a state, but only in recent years has it been truly a nation-state, with a government claiming the allegiance of its subjects on the basis of a common identity.

[2] "Background Note: Egypt". United States Department of State Bureau of Near Eastern Affairs. 10 November 2010. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2011.

[3] Pierre Crabitès (1935). Ibrahim of Egypt. Routledge. p. 1. ISBN 978-0-415-81121-7. 9 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2013. ... on July 9, 1805, Constantinople conferred upon Muhammad Ali the pashalik of Cairo ...

[4] "Density By Governorate 1/7/2020 – Area km2 (Theme: Population – pg.14)". Capmas.gov.eg. සම්ප්‍රවේශය 8 July 2021.

[5] "Total area km2, pg.15" (PDF). Capmas.Gov – Arab Republic of Egypt. 21 March 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 May 2015.

[6] "Egypt". The World Factbook (2024 ed.). Central Intelligence Agency. සම්ප්‍රවේශය 22 June 2023.

[IMFWEO.EG-7] 7.0 ^7.1 ^7.2 ^7.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Egypt)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. සම්ප්‍රවේශය 11 October 2023.

[8] "GINI index". World Bank. 21 September 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 September 2021.

[HDI-9] "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 8 September 2022. සම්ප්‍රවේශය 8 September 2022.

[Provisional_Constitution-10] "Constitutional Declaration: A New Stage in the History of the Great Egyptian People". Egypt State Information Service. 30 March 2011. 27 April 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 April 2011.

[:0-11] "How many Christians are there in Egypt?". Pew Research Center. 16 පෙබරවාරි 2011. සම්ප්‍රවේශය 19 මාර්තු 2018.

[12] "Egypt's Sisi meets world Evangelical churches delegation in Cairo". english.ahram.org.eg. සම්ප්‍රවේශය 28 පෙබරවාරි 2018.

[13] "Egyptian Copts reject population estimate – Politics". english.ahram.org.eg. සම්ප්‍රවේශය 28 පෙබරවාරි 2018.

[gov-14] Map, Egypt's Projects. "محافظة الأسكندرية". www.egy-map.com.

[15] Midant-Reynes, Béatrix. The Prehistory of Egypt: From the First Egyptians to the First Kings. Oxford: Blackwell Publishers.

[16] "Egyptian Identity". www.ucl.ac.uk. සම්ප්‍රවේශය 4 March 2021.

[17] "Constitution of The Arab Republic of Egypt 2014" (PDF). sis.gov.eg. 18 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 13 April 2017.

[18] "Urban population (% of total population) - Egypt, Arab Rep". World Bank. සම්ප්‍රවේශය 1 August 2022.

[19] "Lessons from/for BRICSAM about south–north Relations at the Start of the 21st Century: Economic Size Trumps All Else?". International Studies Review. 9.

[20] Hoffmeier, James K (1 ඔක්තෝබර් 2007). "Rameses of the Exodus narratives is the 13th B.C. Royal Ramesside Residence". Trinity Journal: 1. 24 නොවැම්බර් 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 සැප්තැම්බර් 2012.

[21] Z., T. (1928). "Il-Belt (Valletta)" (PDF). Il-Malti (මොල්ටිස් බසින්) (2 ed.). Il-Ghaqda tal-Kittieba tal-Malti. 2 (1): 35. 17 April 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.

[22] The ending of the Hebrew form is either a dual or an ending identical to the dual in form (perhaps a locative), and this has sometimes been taken as referring to the two kingdoms of Upper and Lower Egypt. However, the application of the (possibly) "dual" ending to some toponyms and other words, a development peculiar to Hebrew, does not in fact imply any "two-ness" about the place. The ending is found, for example, in the Hebrew words for such single entities as "water" ("מַיִם"), "noon" ("צָהֳרַיִם"), "sky/heaven" ("שָׁמַיִם"), and in the qere – but not the original "ketiv" – of "Jerusalem" ("ירושל[י]ם"). It should also be noted that the dual ending – which may or may not be what the -áyim in "Mitzráyim" actually represents – was available to other Semitic languages, such as Arabic, but was not applied to Egypt. See inter alia Aaron Demsky ("Hebrew Names in the Dual Form and the Toponym Yerushalayim" in Demsky (ed.) These Are the Names: Studies in Jewish Onomastics, Vol. 3 (Ramat Gan, 2002), pp. 11–20), Avi Hurvitz (A Concise Lexicon of Late Biblical Hebrew: Linguistic Innovations in the Writings of the Second Temple Period (Brill, 2014), p. 128) and Nadav Na'aman ("Shaaraim – The Gateway to the Kingdom of Judah" in The Journal of Hebrew Scriptures, Vol. 8 (2008), article no. 24 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 17 ඔක්තෝබර් 2014 at the Wayback Machine, pp. 2–3).

[23] Izre&#39, Shlomo. "On the So-Called Ventive Morpheme in the Akkadian Texts of Amurru". www.academia.edu: 84. 18 ජනවාරි 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 නොවැම්බර් 2015.{{cite journal}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)

[akkadian-24] Black, Jeremy A.; George, Andrew; Postgate, J.N. (2000). A Concise Dictionary of Akkadian. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-04264-2.

[25] As in inscriptions such as the Rassam cylinder of Ashurbanipal. For transcription, the word being written Mu-s,ur [1]

[26] Rosalie, David (1997). Pyramid Builders of Ancient Egypt: A Modern Investigation of Pharaoh's Workforce. Routledge. p. 18.

[27] Muḥammad Jamāl al-Dīn Mukhtār (1990). Ancient Civilizations of Africa. Currey. p. 43. ISBN 978-0-85255-092-2. 31 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 May 2016.

[28] Antonio Loprieno, "Egyptian and Coptic Phonology", in Phonologies of Asia and Africa (including the Caucasus). Vol 1 of 2. Ed: Alan S Kaye. Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns, 1997: p. 449

[29] "Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, Χ χ, χεσι^φωνέω, Χημία". www.perseus.tufts.edu. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-09.

[30] "A Brief History of Alchemy". University of Bristol School of Chemistry. 5 October 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.

[31] Breasted, James Henry; Peter A. Piccione (2001). Ancient Records of Egypt. University of Illinois Press. pp. 76, 40. ISBN 978-0-252-06975-8.

[32] Midant-Reynes, Béatrix. The Prehistory of Egypt: From the First Egyptians to the First Kings. Oxford: Blackwell Publishers.

[33] "The Nile Valley 6000–4000 BCE Neolithic". The British Museum. 2005. 14 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.

[34] Shaw, Ian, ed. (2003). The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford: Oxford University Press. p. 69. ISBN 0-19-280458-8.

[35] "The Fall of the Egyptian Old Kingdom". BBC. 17 February 2011. 17 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.

[36] "The Kushite Conquest of Egypt". Ancientsudan.org. 1 February 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[37] Shaw, Ian, ed. (2003). The Oxford History of Ancient Egypt. Oxford: Oxford University Press. p. 383. ISBN 0-19-280458-8.

[38] Jones, Prudence J. (2006). Cleopatra: A Sourcebook. Norman: University of Oklahoma Press. p. 14. ISBN 978-0806137414. They were members of the Ptolemaic dynasty of Macedonian Greeks, who ruled Egypt after the death of its conqueror, Alexander the Great.

[39] Bowman, Alan K (1996). Egypt after the Pharaohs 332 BC – AD 642 (2nd ed.). Berkeley: University of California Press. pp. 25–26. ISBN 0-520-20531-6.

[40] Stanwick, Paul Edmond (2003). Portraits of the Ptolemies: Greek kings as Egyptian pharaohs. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-77772-8.

[georgetown-41] 41.0 ^41.1 "Egypt". Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs. 20 December 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2011. See drop-down essay on "Islamic Conquest and the Ottoman Empire"

[42] Kamil, Jill. Coptic Egypt: History and Guide. Cairo: American University in Cairo, 1997. p. 39

[43] El-Daly, Okasha (2005). Egyptology: The Missing Millennium. London: UCL Press. p. 140.

[Abu-Lughod-44] 44.0 ^44.1 ^44.2 Abu-Lughod, Janet L. (1991) [1989]. "The Mideast Heartland". Before European Hegemony: The World System A.D. 1250–1350. New York: Oxford University Press. pp. 243–244. ISBN 978-0-19-506774-3.

[45] "Egypt – Major Cities". Countrystudies.us. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[46] Donald Quataert (2005). The Ottoman Empire, 1700–1922. Cambridge University Press. p. 115. ISBN 978-1-139-44591-7. 13 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 June 2013.

[47] "Icelandic Volcano Caused Historic Famine In Egypt, Study Shows". ScienceDaily. 22 November 2006. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[Nejla_M._Abu_Izzeddin_1973,_p_2-48] 48.0 ^48.1 Izzeddin, Nejla M. Abu (1981). Nasser of the Arabs: an Arab assessment. Third World Centre for Research and Publishing. p. 2. ISBN 978-0-86199-012-2.

[auto-49] 49.0 ^49.1 Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. p. 217. ISBN 978-1-107-50718-0.

[50] Fahmy, Khaled (1997). All the Pasha's Men: Mehmed Ali, his army and the making of modern Egypt. Cambridge Middle East Studies. Vol. 8. Cambridge University Press. pp. 119–147. ISBN 978-0-521-56007-8.

[51] Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. p. 220, Figure 7.4 "Numeracy in selected Middle Eastern countries", based on Prayon and Baten (2013). ISBN 978-1-107-50718-0.

[52] Nejla M. Abu Izzeddin, Nasser of the Arabs, p. 2.

[53] Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. pp. 217, 224 Figure 7.6: "Height development in the Middle East and the world (male)" and 225. ISBN 978-1-107-50718-0.

[54] Anglo French motivation: Derek Hopwood, Egypt: Politics and Society 1945–1981. London, 1982, George Allen & Unwin. p. 11.

[55] De facto protectorate: Joan Wucher King, Historical Dictionary of Egypt. Metuchen, NJ; 1984; Scarecrow. p. 17.

[56] Jankowski, James. Egypt, A Short History. p. 111.

[57] "Treaty of Lausanne – World War I Document Archive". wwi.lib.byu.edu. සම්ප්‍රවේශය 29 January 2020.

[58] Jankowski, James. Egypt, A Short History. p. 112.

[59] Collins, Robert O.; Collins, Professor of History Robert O. (29 May 2008). A History of Modern Sudan (ඉංග්‍රීසි බසින්). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85820-5.

[factbook-60] "Egypt". The World Factbook. CIA. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2011.

[61] "ذاكرة مصر المعاصر – السيرة الذاتية". modernegypt.bibalex.org. 14 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 September 2018.

[62] Aburish, Said K. (2004). Nasser, the Last Arab. New York City: St. Martin's Press. p. 252. ISBN 978-0-312-28683-5.

[63] Kandil, Hazem (2012). Soldiers, Spies and Statesmen: Egypt's Road to Revolt. Brooklyn: Verso Books. p. 76. ISBN 978-1-84467-962-1.

[64] Shlaim, Rogan, 2012 pp. 7, 106

[65] Samir A. Mutawi (2002). Jordan in the 1967 War. Cambridge University Press. p. 95. ISBN 978-0-521-52858-0. 6 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2015.

[66] "The Emergency Law in Egypt". International Federation for Human Rights. 1 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2011.

[67] "Egypt – Emergency Law No. 162/1958". www.ilo.org. සම්ප්‍රවේශය 2022-05-07.

[Tarek_Osman_2010,_p._120-68] 68.0 ^68.1 Egypt on the Brink by Tarek Osman, Yale University Press, 2010, p. 120

[69] Jesse Ferris (2013). Nasser's Gamble: How Intervention in Yemen Caused the Six-Day War and the Decline of Egyptian Power. Princeton University Press. p. 2. ISBN 978-0-691-15514-2. 6 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2015.

[70] Amin, Galal. Egypt's Economic Predicament: A Study in the Interaction of External Pressure, Political Folly, and Social Tension in Egypt, 1960–1990, 1995

[71] Vatikiotis, P.J. (1991). The History of Modern Egypt: From Muhammad Ali to Mubarak (4. ed.). London: Weidenfeld and Nicolson. p. 443. ISBN 978-0-297-82034-5.

[nytimes.com-72] Cambanis, Thanassis (11 September 2010). "Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt". The New York Times. Egypt. 27 October 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.

[73] Middle East International No 270, 7 March 1986, Publishers Lord Mayhew, Dennis Walters. Simon Ingram p. 8, Per Gahrton p.20

[74] Murphy, Caryle Passion for Islam: Shaping the Modern Middle East: the Egyptian Experience, Scribner, 2002, p. 4

[75] "Solidly ahead of oil, Suez Canal revenues, and remittances, tourism is Egypt's main hard currency earner at $6.5 billion per year." (in 2005) ... concerns over tourism's future සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 සැප්තැම්බර් 2013 at the Wayback Machine. Retrieved 27 September 2007.

[76] Kepel, Gilles (2002). Jihad: The Trail of Political Islam (ඉංග්‍රීසි බසින්). Harvard University Press. p. ^{[page needed]}. ISBN 978-0-674-01090-1.

[77] "Evaluating Egyptian REfoRm" (PDF). Carnegie P a P e R S.

[78] Dunne, Michele (January 2006). "Evaluating Egyptian Reform". Carnegie Papers: Middle East Series (66): 4.

[79] "Mubarak throws presidential race wide open". Business Today Egypt. 10 March 2005. 10 March 2005 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[80] "Democracy on the Nile: The story of Ayman Nour and Egypt's problematic attempt at free elections". Weeklystandard.com. 27 March 2006. 7 January 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.

[81] Gomez, Edward M (12 September 2005). "Hosni Mubarak's pretend democratic election". San Francisco Chronicle. 15 September 2005 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[82] "Egyptian vote marred by violence". Christian Science Monitor. 26 May 2005. 8 February 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[83] "United States "Deeply Troubled" by Sentencing of Egypt's Nour". U.S. Department of State. 24 December 2005. 21 October 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[HRW-84] "Egypt: Events of 2005". Egypt: Overview of human rights issues in Egypt. Human Rights Watch. 5 January 2006. 14 November 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[85] "Egypt rejects torture criticism". BBC News. 13 April 2007. 31 March 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.

[86] "Anger over Egypt vote timetable". BBC News. 20 March 2007. 29 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.

[87] "NDP Insider: Military will ensure transfer of power". US Department of State. 30 July 2009. 28 January 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.

[88] "Mubarak Resigns As Egypt's President, Armed Forces To Take Control". Huffington Post. 11 February 2011. 22 March 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[89] Kirkpatrick, David D. (11 February 2010). "Mubarak Steps Down, Ceding Power to Military". The New York Times. 11 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 February 2011.

[90] "Egypt crisis: President Hosni Mubarak resigns as leader". BBC. 11 February 2010. 11 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 February 2011.

[91] Hope, Christopher; Swinford, Steven (15 February 2011). "WikiLeaks: Egypt's new man at the top 'was against reform'". The Daily Telegraph. 10 March 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2011.

[92] "The Supreme Council of the Armed Forces: Constitutional Proclamation". Egypt State Information Service. 13 February 2011. 27 April 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2011. The Chairman of the Supreme Council of the Armed Forces shall represent it internally and externally.

[93] "Egyptian Parliament dissolved, constitution suspended". BBC. 13 February 2011. 14 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 February 2011.

[94] Harris, Marty. "The Egyptian constitutional referendum of March 2011 a new beginning". www.aph.gov.au (ඕස්ට්‍රේලියානු ඉංග්‍රීසි බසින්).

[95] Memmott, Mark (28 November 2011). "Egypt's Historic Day Proceeds Peacefully, Turnout High For Elections". NPR. Npr.org. 2 December 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[96] "Egypt's new president moves into his offices, begins choosing a Cabinet". CNN. 25 June 2012. 12 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 February 2013.

[97] "Mohamed Morsi sworn in as Egypt's president". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්).

[98] "Egypt unveils new cabinet, Tantawi keeps defence post". 3 August 2012.

[99] "Rallies for, against Egypt president's new powers". Associated Press. 23 November 2012. 29 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 November 2012.

[100] "Egypt's President Mursi assumes sweeping powers". BBC News. 22 November 2012. 22 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 November 2012.

[101] Spencer, Richard (23 November 2012). "Violence breaks out across Egypt as protesters decry Mohammed Morsi's constitutional 'coup'". The Daily Telegraph. London. 27 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 November 2012.

[102] "Egypt Sees Largest Clash Since Revolution". Wall Street Journal. 6 December 2012. 21 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2012.

[103] Fleishman, Jeffrey (6 December 2012). "Morsi refuses to cancel Egypt's vote on constitution". Los Angeles Times. 8 December 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2012.

[morsi-think-again-104] 104.0 ^104.1 "Think Again: The Muslim Brotherhood". Al-Monitor. 28 January 2013. 2 February 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 December 2016.

[105] Kirkpatrick, David D. (3 July 2013). "Army Ousts Egypt's President; Morsi Denounces 'Military Coup'". The New York Times. 4 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2013.

[106] Holpuch, Amanda; Siddique, Haroon; Weaver, Matthew (4 July 2013). "Egypt's interim president sworn in - Thursday 4 July". The Guardian.

[107] "Egypt protests: Hundreds killed after police storm pro-Morsi camps". ABC News. Australian Broadcasting Corporation. 15 August 2013. 4 August 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.

[108] "Abuse claims rife as Egypt admits jailing 16,000 Islamists in eight months". The Independent. 16 March 2014. 4 September 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.

[109] "Egypt sentences 683 to death in latest mass trial of dissidents". The Washington Post. 28 April 2014. 20 June 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.

[110] "Egyptian court sentences 529 people to death". The Washington Post. 24 March 2014. 5 August 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.

[111] "Egyptian court sentences Muslim Brotherhood leader to life in prison". Reuters. 4 July 2014. 29 July 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.

[112] "Egypt constitution 'approved by 98.1 percent'". Al Jazeera English. 18 January 2014. 19 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 January 2014.

[113] "Egypt's new constitution gets 98% 'yes' vote". the Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2014-01-18. සම්ප්‍රවේශය 2022-11-25.

[114] "Egypt's El-Sisi bids military farewell, says he will run for presidency". Ahram Online. 26 March 2014. 27 March 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 March 2014.

[115] "Former army chief scores landslide victory in Egypt presidential polls". The Guardian. 29 May 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 May 2014.

[116] "Sisi sworn in as Egypt's president". France 24 (ඉංග්‍රීසි බසින්). 8 June 2014.

[117] "Sisi elected Egypt president by landslide". 30 May 2014. 2 June 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.

[118] "Egypt election: Sisi secures landslide win". BBC. 29 May 2014. 22 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2014.

[119] "Egypt's elections committee announces final parliamentary results - Egypt Elections 2015 - Egypt". Ahram Online.

[120] "Giulio Regeni murder: Italy recalls ambassador to Egypt". BBC News. 8 April 2016.

[121] "Italy to return ambassador to Cairo, ending standoff over murdered student". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 14 August 2017.

[122] "Egypt's Sisi wins 97 percent in election with no real opposition". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2 April 2018.

[123] "Egypt parliament extends presidential term to six years". www.aa.com.tr.

[124] "Sisi wins snap Egyptian referendum amid vote-buying claims". the Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 23 April 2019.

[125] Walsh, Decian (9 February 2020). "For Thousands of Years, Egypt Controlled the Nile. A New Dam Threatens That". New York Times. 10 February 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.

[126] "An Egyptian cyber attack on Ethiopia by hackers is the latest strike over the Grand Dam". Quartz. 27 June 2020.

[127] "Are Egypt and Ethiopia heading for a water war?". The Week. 8 July 2020.

[128] "Row over Africa's largest dam in danger of escalating, warn scientists". Nature. 15 July 2020.

[129] "Pro-Sisi party wins majority in Egypt's parliamentary polls". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 14 December 2020.

[130] "World Factbook area rank order". Cia.gov. 9 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.

[131] "Land use and Coastal Management in the Third Countries: Egypt as a case" (PDF). 24 March 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.

[132] Fouberg, Erin H.; Murphy, Alexander B.; de Blij (2009). Human Geography: People, Place, and Culture. John Wiley & Sons. p. 91. ISBN 978-0-470-57647-2. 9 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2013.

[133] "Egypt to build new administrative and business capital". BBC News. 13 March 2015. 16 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2018.

[134] Soliman, KH. Rainfall over Egypt. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, vol. 80, issue 343, p. 104.

[135] "Marsa Matruh, Egypt". Weatherbase.com. 4 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2011.

[136] Samenow, Jason (13 දෙසැම්බර් 2013). "Biblical snowstorm: Rare flakes in Cairo, Jerusalem paralyzed by over a foot". The Washington Post. 3 සැප්තැම්බර් 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 අගෝස්තු 2017.

[137] "Contingency planning for rising sea levels in Egypt | IRIN News, March 2008". Irinnews.org. 12 March 2008. 27 August 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[138] El Deeb and Keath, Sarah and Lee. "Islamist claims victory in Egypt president vote". Associated Press. 20 June 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2012.

[139] "List of Parties". 24 January 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2012.

[140] "Egypt: National Strategy and Action Plan for Biodiversity Conservation" (PDF). 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 9 December 2012.

[141] A.M. Abdel-Azeem, The History, Fungal Biodiversity, Conservation, and Future Perspectives for Mycology in Egypt IMA Fungus 1 (2): 123–142 (2010).

[142] Ibrahim, Kamal M.; Hosni, Hasnaa A.; Peterson, Paul M. (2016). Grasses of Egypt. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Scholarly Press. සම්ප්‍රවේශය 16 April 2016.

[ao30aug-143] "Timetable for Egypt's parliamentary elections announced; voting to start 17 Oct". Ahram Online. 30 August 2015. 4 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2015.

[144] "Egypt to Hold Presidential Polls First: Interim President". Ahram Online. 26 January 2014. 7 April 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 April 2014.

[145] "El-Sisi wins Egypt's presidential race with 96.91%". English.Ahram.org. Ahram Online. 31 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 July 2014.

[146] "Who's Who: Members of Egypt's 50-member constitution committee". Al-Ahram. 3 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 September 2013.

[147] "Egypt". Freedom in the World 2013. Freedom House. 4 February 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 February 2013.

[148] Jankowski, James. "Egypt and Early Arab Nationalism" in Rashid Khalidi, ed. The Origins of Arab Nationalism. New York: Columbia University Press, 1990, pp. 244–45

[149] Dawisha, Adeed (2003). Arab Nationalism in the Twentieth Century. Princeton: Princeton University Press. pp. 264–265, 267.

[pogar-150] 150.0 ^150.1 Brown, Nathan J. "Mechanisms of Accountability in Arab Governance: The Present and Future of Judiciaries and Parliaments in the Arab World". Programme on Governance in the Arab Region. 5 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.

[nytimes.com2-151] උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; nytimes.com2 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි

[152] Cambanis, Thanassis (11 September 2010). "Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt". The New York Times. 3 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2010.

[153] Marshall, Shana (15 April 2015). "The Egyptian Armed Forces and the Remaking of an Economic Empire". Carnegie Endowment for International Peace. 9 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2015.

[154] Katz, Yaacov (15 January 2007). "Egypt to launch first spy satellite". The Jerusalem Post.

[155] Stephen Clark (16 April 2014). "Egyptian reconnaissance satellite launched by Soyuz". Spaceflight Now. 19 April 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 April 2014.

[156] "Obama restores US military aid to Egypt over Islamic State concerns". The Guardian. 31 March 2015. 14 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2016.

[157] "The U.S. gives Egypt $1.5 billion a year in aid. Here's what it does". The Washington Post. 9 July 2013. 15 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2017.

[158] Sharp, Jeremy M. (5 June 2014). "Egypt: Background and U.S. Relations" (PDF). Congressional Research Service. 9 September 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.

[159] Holland, Steve; Mason, Jeff (15 August 2013). "Obama cancels military exercises, condemns violence in Egypt". Reuters. 14 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.

[160] Iqbal, Jawad (7 May 2015). "Business as usual for Egypt and the West". BBC. 1 August 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2015.

[161] "Egypt 'has key role' in fight against Islamic State – Kerry". BBC. 13 September 2014. 4 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 October 2014.

[162] Adler, Stephen; Mably, Richard (15 May 2014). "Exclusive: Egypt's Sisi asks for U.S. help in fighting terrorism". Reuters. 23 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 October 2014.

[163] Baker, Peter; Walsh, Declan (3 April 2017). "Trump Shifts Course on Egypt, Praising Its Authoritarian Leader". The New York Times (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). ISSN 0362-4331. 15 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2019.

[164] Naumkin, Vitaly (13 August 2014). "Russia, Egypt draw closer". Al-Monitor. 17 August 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.

[165] "Russia, Egypt seal preliminary arms deal worth $3.5 billion: agency". Reuters. 17 September 2014. 14 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.

[166] Anishchuk, Alexei (12 August 2014). "Russia to boost trade with Egypt after Western food ban". Yahoo News. 14 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.

[167] "China's Egypt Opportunity සංරක්ෂණය කළ පිටපත 27 සැප්තැම්බර් 2015 at the Wayback Machine". The Diplomat. 24 December 2014

[168] Wilson, Nigel (13 October 2014). "Saudi Arabia and UAE to Prop Up Egypt With $5bn Aid Boost". International Business Times. 19 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 October 2014.

[169] Knickmeyer, Ellen (18 August 2013). "Saudi King Offers Support to Egyptian Military". The Wall Street Journal. 11 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 October 2014.

[170] "Saudi King Abdullah visits Egypt's Sisi සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 පෙබරවාරි 2015 at the Wayback Machine". Al-Jazeera. 20 June 2014.

[171] "Massive Israel protests hit universities" (Egyptian Mail, 16 March 2010) "According to most Egyptians, almost 31 years after a peace treaty was signed between Egypt and Israel, having normal ties between the two countries is still a potent accusation and Israel is largely considered to be an enemy country"

[172] Maddy-Weitzmann, Bruce (1997). Middle East Contemporary Survey: 1995, Volume 19; Volume 1995. Moshe Dayan Center. p. 265. ISBN 978-0-8133-3411-0.

[173] "This time, Gaza fighting is 'proxy war' for entire Mideast සංරක්ෂණය කළ පිටපත 16 ඔක්තෝබර් 2014 at the Wayback Machine". CNN News. 1 August 2014.

[174] Hanna, Michael W. (13 August 2014). "The Sisi Doctrine". Foreign Policy. 13 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.

[175] Shama, Nael (2013). Egyptian Foreign Policy: Against the National Interest. Routledge. pp. 129–131.

[176] Cagaptay, Soner; Sievers, Marc (8 March 2015). "Turkey and Egypt's Great Game in the Middle East". Foreign Affairs. 23 June 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2015.

[177] Soussi, Alasdair (9 November 2008). "Desperate on the Border". Jerusalem Report. 31 October 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2012.

[factbook2-178] උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; factbook2 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි

[179] "Incorporating Sharia into legal systems". BBC News. 8 February 2008. 25 April 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2013.

[180] "Egypt Gender Equality Profile" (PDF). UNICEF. 19 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 20 February 2013.

[181] "Egyptian constitution 'approved' in referendum". BBC News. 23 December 2012. 23 December 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 December 2012.

[182] "Legislation Egypt". Lexadin.nl. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[183] "7 Egyptian Christians, Florida pastor sentenced to death for anti-Islam film". Fox News. 28 November 2012. 31 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[BBC-184] 184.0 ^184.1 ^184.2 ^184.3 ^184.4 ^184.5 BBC (18 January 2014). "BBC News – Egypt referendum: '98% back new constitution'". BBC Online. 18 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 January 2014.

[185] "Egyptian Organization for Human Rights". En.eohr.org. 27 August 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[186] "Law No. 94 of 2003 Promulgating The National Council for Human Rights". Nchregypt.org. 16 February 2010. 17 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[187] "Egyptian National Council for Human Rights Against Human Rights NGOs". EOHR. 3 June 2003. 1 July 2003 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[188] "The Egyptian Human Rights Council: The Apple Falls Close to the Tree". ANHRI. 5 January 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[189] "Religion: Few States Enjoy Freedom of Faith, Report Says". Ipsnews.net. 17 December 2009. 12 January 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.

[190] "Global Restrictions on Religion" (PDF). Pew Forum on Religion & Public Life. 17 December 2009. 6 February 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.

[191] "USCIRF Watch List – USCIRF". Uscirf.gov. 14 November 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.

[192] "Muslim Publics Divided on Hamas and Hezbollah". Pew Global Attitudes Project. 2 December 2010. 13 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[193] "Christianity's Modern-Day Martyrs: Victims of Radical Islam – Rising Islamic Extremism Is Putting Pressure on Christians in Muslim Nations". Abcnews.go.com. 1 March 2010. 30 April 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 February 2011.

[HRW2-194] උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; HRW2 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි

[International_Religious_Freedom_Report_2008-195] "Egypt, International Religious Freedom Report 2008". Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. 19 සැප්තැම්බර් 2008. සම්ප්‍රවේශය 24 ජූනි 2017.

[reuters-196] Johnston, Cynthia (29 January 2008). "Egypt Baha'is win court fight over identity papers". Reuters. 15 February 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2008.

[197] Mohsen, Manar (16 August 2013). "Health Ministry raises death toll of Wednesday's clashes to 638". Daily News Egypt. 21 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 August 2013.

[198] "Memory of a Mass Killing Becomes Another Casualty of Egyptian Protests සංරක්ෂණය කළ පිටපත 25 මාර්තු 2017 at the Wayback Machine". The New York Times. 13 November 2013.

[amnesty.org-199] 199.0 ^199.1 "Egypt: More than 500 sentenced to death in 'grotesque' ruling – Amnesty International". amnesty.org. 24 March 2014. 11 November 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.

[200] Cumming-Bruce, Nick (25 March 2014). "U.N. Expresses Alarm Over Egyptian Death Sentences". The New York Times. 18 July 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 February 2017.

[201] "Egypt: Shocking Death Sentences Follow Sham Trial – Human Rights Watch". hrw.org. 24 March 2014. 12 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 December 2016.

[202] "Egyptian court sentences nearly 530 to death". Washington Post. 24 March 2014. 25 March 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.

[203] "Egypt sentences to death 529 supporters of Mohamed Morsi සංරක්ෂණය කළ පිටපත 25 පෙබරවාරි 2017 at the Wayback Machine". The Guardian. 24 March 2014.

[204] A coronation flop: President Abdel Fattah al-Sisi fails to bring enough voters to the ballot box සංරක්ෂණය කළ පිටපත 5 සැප්තැම්බර් 2017 at the Wayback Machine, economist.com.

[205] "Egypt's interim Cabinet officially labels Muslim Brotherhood a terrorist group". CNN. 26 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 July 2014.

[206] "My brother is one of Egypt's 60,000 political prisoners – and Trump is happy to let him rot in jail". The Independent. 17 January 2020.

[207] "No political prisoners freed as Egypt pardons thousands on Eid". Al-Jazeera. 24 May 2020.

[208] "Alaa Abdel Fattah: Leading Egyptian activist jailed for five years". BBC News. 20 December 2021.

[209] "Here are the 10 countries where homosexuality may be punished by death". The Washington Post. 16 June 2016. 11 November 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 May 2017.

[pewglobal.org-210] "The Global Divide on Homosexuality." සංරක්ෂණය කළ පිටපත 3 නොවැම්බර් 2013 at the Wayback Machine pewglobal. 4 June 2013. 4 June 2013.

[211] "The world's most dangerous megacities for women 2017". poll2017.trust.org. Thomson Reuters Foundation. 25 October 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 October 2017.

[212] Gehlen, M. (2015) Al-Dschasira-Journalisten zu drei Jahren Haft verurteilt සංරක්ෂණය කළ පිටපත 30 අගෝස්තු 2015 at the Wayback Machine, Zeit Online, 29 August 2015

[213] "Reporting on the coronavirus: Egypt muzzles critical journalists". Deutsche Welle. 3 April 2020.

[214] "Egypt is more concerned with controlling information than containing the coronavirus". The Globe and Mail. 3 April 2020.

[Beckouche2017-215] Pierre Beckouche (2017). Europe's Mediterranean Neighbourhood. Edward Elgar Publishing. p. 121. ISBN 978-1-78643-149-3.

[216] Shan, Lee Ying (2023-04-05). "Egypt's pound is among the worst performing currencies in 2023. And it's expected to plummet further". CNBC (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-04-11.

[217] "Egypt's annual core inflation records 39.5% in March 2023: CBE - Dailynewsegypt" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2023-04-11. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-11.

[218] Egypt Country Profile සංරක්ෂණය කළ පිටපත 1 ජූනි 2013 at the Wayback Machine. Undp.org.eg (11 February 2011). Retrieved 29 July 2013.

[IMF-219] Enders, Klaus. "Egypt: Reforms Trigger Economic Growth". International Monetary Fund. 4 February 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 February 2011. In its most recent review of Egypt's economy, the IMF has said the expansion has broadened from energy, construction, and telecommunications to labor-intensive sectors such as agriculture and manufacturing.

[220] "IRIN Middle East | Egypt: Corruption hampering development, says opposition report | Breaking News". Irinnews.org. 5 July 2006. 14 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[221] Rania Al Malky. "et — Full Story". Egypttoday.com. 8 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[222] Fatima El Saadani (August 2006). "Etisalat Wins Third License". Business Today. 20 August 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.

[223] "Egypt ranks 114th on corruption scale". 3 December 2013. 7 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2013.

[IOMEgypt-224] උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; IOMEgypt නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි

[225] Saifur Rahman (April 2013). "Global remittance flow grows 10.77% to $514 billion in 2012: World Bank". Gulf News. 23 April 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2013.

[226] Lauren E. Bohn; Sarah Lynch (8 February 2011). "Egypt Over the Brink, interview with Tarek Osman". Foreignpolicy.com. 22 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[227] Dziadosz, Alexander (20 October 2009). "Egypt tourism numbers to fall less than feared". Reuters Africa. 10 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[228] Farouk, Dalia (27 December 2012). "Egypt tourism shows little recovery in 2012". Ahram Online. 13 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2013.

[eia-229] 229.0 ^229.1 "Egypt". U.S. Energy Information Administration. 14 August 2014. 18 February 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 February 2015.

[230] "Egypt to reduce natural gas exports to avoid energy crisis". AMEinfo.com. 3 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.

[231] "Russia to lend Egypt $25 billion to build nuclear power plant". Reuters. 19 May 2016. 16 May 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 July 2017.

[232] "Egypt Says Work Finished on New Suez Canal". Voice of America. 29 July 2015. 3 August 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2015.

[233] "Egypt's New Suez Canal to Be Completed for Aug. 6 Ceremony". The New York Times. 30 June 2015. 16 June 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 August 2015.

[234] "Egypt launches Suez Canal expansion". BBC News. 6 August 2015. 6 August 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2015.

[235] Tadros, Sherine (6 August 2015). "Egypt Opens New £6bn Suez Canal". Sky News. 6 August 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2015.

[236] As per the 2006 census

[IDRC-237] National Water Research Center, Ministry of Water Resources and Irrigation (2007): Actualizing the Right to Water: An Egyptian Perspective for an Action Plan, Shaden Abdel-Gawad. Retrieved 30 April 2012.

[ewup-238] 238.0 ^238.1 Egyptian Water Use Management Project (EWUP), 1984. Improving Egypt's Irrigation System in the Old Lands, Final Report. Colorado State University and Ministry of Public Works and Water Resources.

[popclock-239] "Population Clock". Central Agency for Public Mobilization and Statistics. 27 April 2013. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 April 2013.

[240] (8 April 2000). "Food First/Institute for Food and Development Policy". Foodfirst.org. 14 July 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[241] "The limits of a Green Revolution?". BBC News. 29 March 2007. 28 July 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[242] "Egypt – Population". Countrystudies.us. 17 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[243] Tsourapas, Gerasimos (2 July 2016). "Nasser's Educators and Agitators across al-Watan al-'Arabi: Tracing the Foreign Policy Importance of Egyptian Regional Migration, 1952–1967" (PDF). British Journal of Middle Eastern Studies. 43 (3): 324–341. doi:10.1080/13530194.2015.1102708. ISSN 1353-0194. S2CID 159943632. 20 July 2018 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 July 2019.

[244] Tsourapas, Gerasimos (10 November 2015). "Why Do States Develop Multi-tier Emigrant Policies? Evidence from Egypt" (PDF). Journal of Ethnic and Migration Studies. 41 (13): 2192–2214. doi:10.1080/1369183X.2015.1049940. ISSN 1369-183X. S2CID 73675854.^{[permanent dead link]}

[IOMEgypt2-245] "Migration and Development in Egypt: Facts and Figures" (PDF). International Organization for Migration. 2010. 5 February 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2010.

[246] Simona., Talani, Leila (1 January 2010). From Egypt to Europe : globalisation and migration across the Mediterranean. Tauris Academic Studies. OCLC 650606660.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[factbook3-247] උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; factbook3 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි

[Karasapan-248] 248.0 ^248.1 ^248.2 ^248.3 ^248.4 Omer Karasapan, Who are the 5 million refugees and immigrants in Egypt? සංරක්ෂණය කළ පිටපත 6 ජූලි 2017 at the Wayback Machine, Brookings Institution (4 October 2016).

[249] "Constitutional Declaration 2011". Egyptian Government Services. 1 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 December 2017.

[extinct-250] The language may have survived in isolated pockets in Upper Egypt as late as the 19th century, according to James Edward Quibell, "When did Coptic become extinct?" in Zeitschrift für ägyptische Sprache und Altertumskunde, 39 (1901), p. 87.

[Daily_Star_Egypt-251] "Daily News Egypt – Full Article". 21 July 2011. 21 July 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.

[PewDec2012-252] "The Global Religious Landscape". Pew Research Center. December 2012. සම්ප්‍රවේශය 5 November 2018.

[Global_Christianity-253] Analysis (19 December 2011). "Global Christianity". Pew Research Center. සම්ප්‍රවේශය 17 August 2012.

[254] "Background Note: Egypt". US Department of State. 10 November 2010. සම්ප්‍රවේශය 5 March 2011.

[255] "Egypt". CIA. 4 September 2008. සම්ප්‍රවේශය 15 May 2007.

[256] "Egypt". UK Foreign and Commonwealth Office. 27 January 2008. 12 December 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2016.

[257] "Egypt". Egypt. Microsoft Encarta Online. 30 September 2008. http://encarta.msn.com/text_761557408___0/Egypt.html.

[258] "Mapping The Global Muslim Population" (PDF). Pew Forum on Religion and Public Life. p. 8. 10 October 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 July 2011.

[259] Alhram Online (19 November 2017). "Egypt's Sisi meets world Evangelical churches delegation in Cairo". Al Ahram. 4 May 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 April 2018.

[261] "Egypt's Sisi meets world Evangelical churches delegation in Cairo". english.ahram.org.eg (ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 May 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 April 2018.

[262] Chapter 1: Religious Affiliation සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 දෙසැම්බර් 2016 at the Wayback Machine retrieved 4 September 2013

[263] "Encyclopedia Coptica: The Christian Coptic Orthodox Church Of Egypt". www.coptic.net. 31 අගෝස්තු 2005 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 ජනවාරි 2016.

[264] Butler, Alfred J. (1978). The Arab Conquest of Egypt. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-821678-0.

[265] "Egypt". Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs. 20 December 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2011.

[HuffPost15Million-266] 265.0 ^265.1 Hassan Ammar (14 June 2013). "Sufis In Egypt Thrive With More Than 15 Million Despite Attacks By Islamist Hardliners". Huffington Post. 8 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.

[267] Hoffman, Valerie J. (1995). Sufism, Mystics, and Saints in Modern Egypt. University of South Carolina Press.

[268] Walsh, Declan, and Youssef, Nour, Militants Kill 305 at Sufi Mosque in Egypt's Deadliest Terrorist Attack සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 නොවැම්බර් 2017 at the Wayback Machine, The New York Times, 24 November 2017

[269] Col. (ret.) Jacques Neriah (23 September 2012). "Egypt's Shiite Minority: Between the Egyptian Hammer and the Iranian Anvil". Jerusalem Center for Public Affairs. 9 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.

[270] Tim Marshall (25 June 2013). "Egypt: Attack On Shia Comes At Dangerous Time". Sky News. 30 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.

[271] Mohammad Hassan Khalil (2013). Between Heaven and Hell: Islam, Salvation, and the Fate of Others. Oxford University Press. p. 297. ISBN 978-0-19-994541-2.

[272] Venetia Rainey (20 April 2011). "What is Salafism and should we be worried?". Theweek.co.uk. 11 July 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 July 2013.

[273] Robin Barton (19 පෙබරවාරි 2001). "Cairo: Welcome to the city of 1,000 minarets". The Independent. London. 25 සැප්තැම්බර් 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 අගෝස්තු 2017.

[274] Who are the Christians in the Middle East?. Betty Jane Bailey. 2009. ISBN 978-0-8028-1020-5.

[275] Indira Falk Gesink, Islamic Reform and Conservatism: Al-Azhar and the Evolution of Modern Sunni Islam (I.B.Tauris, 2014), p. 2.

[276] -Shahat, Abdel Moneim (18 පෙබරවාරි 2012). "Shahat: Baha'is threaten Egypt's national security". Egypt Independent. 20 පෙබරවාරි 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 පෙබරවාරි 2012.

[277] "Egypt Ahmadis detained under emergency law: rights group". 14 May 2010. 6 June 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2014.

[International_Religious_Freedom_Report_20082-278] උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; International Religious Freedom Report 20082 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි

[reuters2-279] උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; reuters2 නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි

[280] "Egypt Literacy". indexmundi.com. 13 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2015.

[281] The Cairo Post (9 September 2014). "More than 25% of Egypt's population 'illiterate'". Egyptian Streets. 29 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2015.

[edu-chatham-282] 281.0 ^281.1 ^281.2 ^281.3 ^281.4 ^281.5 "Education in Egypt: Key Challenges" (PDF). Chatham House. March 2012. 24 December 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.

[oecd-edu-283] 282.0 ^282.1 ^282.2 Higher education in Egypt (2010 ed.). OECD. 2010. p. 60. ISBN 978-92-64-08434-6. 25 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2013.

[284] "Global Innovation Index 2021". World Intellectual Property Organization (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations. සම්ප්‍රවේශය 2022-03-05.

[285] "EGYPT" (PDF). World Intellectual Property Organization. United Nations. 2020. සම්ප්‍රවේශය 24 January 2022.

[286] "Demography". SESRIC. 22 June 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[287] "Health". SESRIC. 22 June 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[288] "Egypt Health Insurance". globalsurance.com. 5 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2015.

[289] "Female genital mutilation and other harmful practices". WHO. 2011. 23 April 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 January 2011.

[290] "Egypt's parliament passes bill designating FGM a felony, imposes stricter penalties". Ahram Online. 2 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 December 2016.

[291] "SIS". State Information Service. 13 November 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 November 2013.

[292] "Mideast: Egypt Makes Cultural Clout Count (IPS, Oct. 29, 2009)". Ipsnews.net. 29 October 2009. 27 April 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[293] Raymon Kondos (15 February 2004). "The Egyptian Identity: Pharaohs, Moslems, Arabs, Africans, Middle Easterners or Mediterranean People?". 29 August 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.

[294] El-Daly, Okasha (2005). Egyptology: The Missing Millennium. London: UCL Press. p. 29.

[295] Jankowski, James. Egypt, A Short History. p. 130.

[296] Edwards, Amelia, The Literature and Religion of Ancient Egypt, http://digital.library.upenn.edu/women/edwards/pharaohs/pharaohs-6.html, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 30 September 2007

[297] "Global influence of Egyptian culture". Egypt State Information Service. 4 February 2006. 24 November 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2008.

[298] Vatikiotis, P.J. (1991). The history of modern Egypt: from Muhammad Ali to Mubarak (4 ed.). London: Weidenfeld and Nicolson. p. 486. ISBN 978-0-297-82034-5.

[299] "Culture of Egypt". www.chinadaily.com.cn. සම්ප්‍රවේශය 2022-05-09.

[bbc-300] 299.0 ^299.1 "Country profiles: Egypt". BBC News. 15 January 2013. 21 April 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[301] "Plus ca Change: The Role of the Media in Egypt's First Contested Presidential Elections". Tbsjournal.com. 16 August 2006 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2013.

[302] "Freedom House 2007 report". Freedomhouse.org. 10 May 2004. 27 December 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[303] Darwish, Mustafa (1998). Dream Makers on the Nile: A Portrait of Egyptian Cinema. Cairo: American University in Cairo Press. pp. 12–13.

[304] Houissa, Ali. "LibGuides: Middle Eastern & North African Cinema & Film: Egyptian Cinema & Film". guides.library.cornell.edu (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 4 October 2021.

[305] Dajani, Karen Finlon (1 May 1980). "Cairo: the Hollywood of the Arab World". Gazette (Leiden, Netherlands) (ඉංග්‍රීසි බසින්). 26 (2): 89–98. doi:10.1177/001654928002600202. ISSN 0016-5492. S2CID 144015456.

[306] "The golden age of Egyptian cinema - Focus". Ahram Online. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2022.

[307] "Cairo International Film Festival information". UKHotMovies. 1 December 2005. 5 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 February 2018.

[308] سعد, عبدالمنعم (1976). موجز تاريخ السينما المصرية (අරාබි බසින්). مطابع الأهرام التجارية.

[309] Shafik, Viola (2007). Popular Egyptian Cinema: Gender, Class, and Nation (ඉංග්‍රීසි බසින්). Oxford University Press. ISBN 978-977-416-053-0.

[310] Music of Ancient Egypt සංරක්ෂණය කළ පිටපත 13 ඔක්තෝබර් 2015 at the Wayback Machine, Kelsey Museum of Archaeology, University of Michigan.

[311] Nancy Farghalli (25 July 2006). "Marketplace: Egypt's next big thing". Marketplace. American Public Media. 15 May 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 May 2011.

[312] "Great Museum to be inaugurated in May 2018 – Egypt Independent". 10 May 2015. 9 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2016.

[313] "BBC Sport Academy | Al-Ahly v Zamalek". BBC News. 5 August 2002. 11 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2010.

[314] "Al-Ahly – master of the world". Daily News Egypt. 11 December 2014. 11 December 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 December 2014.

[315] "Mo Salah's late penalty gives Egypt first World Cup qualification since 1990". The Guardian. 8 October 2017. 6 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 March 2018.

[316] "1950 World Championship for Men". FIBA. 9 June 2012. 13 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2012.

[317] "Egypt – 1952 Olympic Games; Tournament for Men". FIBA. 9 June 2012. 11 August 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2012.

[318] "Continental Cup Finals start in Africa". FIVB. 22 June 2021. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2021.

[a]

[1]

[2]

[c]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[d]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

පිළිගත් ස්වෛරී රාජ්‍යයන්
ඇල්ජීරියාව * ඇන්ගෝලාව * බෙනින් * බොට්ස්වානාව * බුර්කිනා ෆාසෝ * බුරුන්ඩි * කැමරූන් * කේප් වර්ඩ් * මධ්‍යම අප්‍රිකාව * චෑඩ් * කොමරොස් * කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය * කොංගෝ ජනරජය * ජිබුටි * ඊජිප්තුව * සමක ගිනියාව * එරිත්‍රියාව * එස්වාටිනි * ඉතියෝපියාව * ගැබොන් * ගැම්බියාව * ඝානාව * ගිනියාව * ගිනි බිසවු * අයිවරි කෝස්ට් * කෙන්යාව * ලෙසොතෝව * ලයිබීරියාව * ලිබියාව * මැඩගස්කරය * මලාවි * මාලි * මොරිටේනියාව * මුරුසිය * මොරොක්කෝව * මොසැම්බික් * නැමීබියාව * නයිජර් * නයිජීරියාව * රුවන්ඩාව * සාඕ ටොමේ සහ ප්‍රින්සිපේ * සෙනෙගල් * සීෂෙල්ස් * සියෙරා ලියොන් * සෝමාලියාව * දකුණු අප්‍රිකාව * දකුණු සුඩානය * සුඩානය * ටැන්සානියාව * ටෝගෝ * ටියුනීසියාව * උගන්ඩාව * සැම්බියාව * සිම්බාබ්වේ
සීමිත හෝ පිළිගැනීමක් නොමැති රාජ්‍යයන්
සහරාවි අරාබි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය * සෝමාලිලන්තය
අප්‍රිකානු නොවන රාජ්‍යවල සංඝටක කොටස්
අසෝර්ස් * කැනරි දූපත් * සියුටා * ප්‍රංශ දකුණු සහ ඇන්ටාක්ටික් ඉඩම් * මැඩෙයිරා * මයෝට්ටේ * මෙලිලා * පෙලගී දූපත් * ප්ලාසාස් ඩි සොබෙරානියා * රීයූනියන් * සොකොත්‍රා දූපත් සමූහය
ස්වෛරී රාජ්‍යයක යැපෙන භූමි
ශාන්ත හෙලේනා, ඇසෙන්ෂන් සහ ට්‍රිස්ටන් ඩා කුන්හා