කැනඩාව
කැනඩාව | |
|---|---|
.svg) ජාතික ධජය
 රාජ්‍ය ලාංඡනය
| |
| උද්යෝග පාඨය: A mari usque ad mare (ලතින්) "මුහුදේ සිට මුහුද දක්වා" | |
| ජාතික ගීය: "ඕ කැනඩා" | |
 | |
| අගනුවර | ඔටාවා 45°24′N 75°40′W / 45.400°N 75.667°W |
| විශාලතම නගරය | ටොරොන්ටෝ |
| නිල භාෂා(ව) | |
| ජාති නාම(ය) | කැනේඩියානුවන් |
| රජය | ෆෙඩරල් පාර්ලිමේන්තු ව්‍යවස්ථාපිත රාජාණ්ඩුව |
• කැනඩාවේ රාජාණ්ඩුව | III වන චාල්ස් |
• ආණ්ඩුකාර ජනරාල් | මේරි සයිමන් |
• අගමැති | ජස්ටින් ටෲඩෝ |
| ව්‍යවස්ථාදායකය | පාර්ලිමේන්තුව |
| සෙනෙට් සභාව | |
| පොදු මණ්ඩලය | |
| ස්වාධීනත්වය එක්සත් රාජධානිය වෙතින් | |
• කැනේඩියානු සම්මේලනය | 1867 ජූලි 1 |
• 1931 වෙස්ට්මිනිස්ටර් ප්‍රඥප්තිය | 1931 දෙසැම්බර් 11 |
| 1982 අප්‍රේල් 17 | |
| වර්ග ප්‍රමාණය | |
• මුළු ප්‍රදේශය | 9,984,670 km2 (3,855,100 sq mi) (2 වෙනි) |
• ජලය (%) | 11.76 (2015)[2] |
• මුළු භූමි ප්‍රමාණය | 9,093,507 km2 (3,511,023 sq mi) |
| ජනගහණය | |
• 2024 Q3 ඇස්තමේන්තුව |  41,288,599[3] (36 වෙනි) |
• 2021 ජන සංගණනය | 36,991,981[4] |
• ජන ඝණත්වය | 4.2/km2 (10.9/sq mi) (236 වෙනි) |
| දදේනි (ක්‍රශසා) | 2024 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ |  ඇ.ඩො. ට්‍රිලියන 2.582[5] (16 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඇ.ඩො. 62,766[5] (30 වෙනි) |
| දදේනි (නාමික) | 2024 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඇ.ඩො. ට්‍රිලියන 2.215[5] (9 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඇ.ඩො. 53,834[5] (19 වෙනි) |
| ගිනි (2024) |  29.2[6]පහළ |
| මාසද (2022) | 0.935[7] ඉතා ඉහළ · 18 වෙනි |
| ව්‍යවහාර මුදල | කැනේඩියානු ඩොලරය ($) (CAD) |
| වේලා කලාපය | UTC−3.5 to −8 |
• ගිම්හාන (DST) | UTC−2.5 to −7 |
| අන්තර්ජාල TLD | .ca |
කැනඩාව උතුරු ඇමරිකාවේ පිහිටි රටකි. එහි පළාත් දහය සහ භූමි ප්‍රදේශ තුන අත්ලාන්තික් සාගරයේ සිට පැසිෆික් සාගරය දක්වාත් උතුරු දෙසට ආක්ටික් සාගරය දක්වාත් විහිදෙන අතර, එය ලොව දිගම වෙරළ තීරය සමඟ මුළු භූමි ප්‍රමාණය අනුව ලොව දෙවන විශාලතම රට බවට පත් කරයි. එක්සත් ජනපදය සමඟ එහි දේශසීමා ලෝකයේ දිගම ජාත්‍යන්තර ගොඩබිම් දේශ සීමාවයි. රට කාලගුණ විද්‍යාත්මක සහ භූ විද්‍යාත්මක කලාපවල පුළුල් පරාසයකින් සංලක්ෂිත වේ. යන්තම් මිලියන 41 කට වැඩි ජනගහනයක් සහිත, එය පුළුල් ලෙස වෙනස් වන ජන ඝනත්වයකින් යුක්ත වන අතර, බහුතරයක් නාගරික ප්‍රදේශවල වාසය කරන අතර රටේ විශාල ප්‍රදේශ වල ජනාකීර්ණ වී ඇත. කැනඩාවේ අගනුවර ඔටාවා වන අතර එහි විශාලතම නාගරික ප්‍රදේශ තුන වන්නේ ටොරොන්ටෝ, මොන්ට්‍රියල් සහ වැන්කුවර් ය.
ආදිවාසීන් වසර දහස් ගණනක් තිස්සේ වර්තමාන කැනඩාවෙහි අඛණ්ඩව වාසය කර ඇත. 16 වැනි සියවසේ පටන් බ්‍රිතාන්‍ය සහ ප්‍රංශ ගවේෂණ ගවේෂණය කර පසුව අත්ලාන්තික් වෙරළ තීරයේ පදිංචි විය. විවිධ සන්නද්ධ ගැටුම්වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ප්‍රංශය 1763 දී උතුරු ඇමරිකාවේ සිය යටත් විජිත සියල්ලම පාහේ පවරා දෙන ලදී. 1867 දී, කොන්ෆෙඩරේෂන් හරහා බ්‍රිතාන්‍ය උතුරු ඇමරිකානු ජනපද තුනක් එක් කිරීමත් සමඟ කැනඩාව පළාත් හතරක ෆෙඩරල් ආධිපත්‍යයක් ලෙස පිහිටුවන ලදී. මෙය ආදිවාසී ජනගහන අවතැන් වීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පළාත් සහ ප්‍රදේශ සමුච්චය වීමක් ආරම්භ කරන ලද අතර එක්සත් රාජධානියේ ස්වයං පාලනය වැඩි කිරීමේ ක්‍රියාවලියක් ආරම්භ විය. මෙම වැඩි කරන ලද ස්වෛරීභාවය 1931 වෙස්ට්මිනිස්ටර් ප්‍රඥප්තිය මගින් ඉස්මතු කරන ලද අතර, එක්සත් රාජධානියේ පාර්ලිමේන්තුව මත නීත්‍යානුකූලව යැපීමේ ශේෂයන් ඉවත් කරන ලද කැනඩා පනත 1982 මගින් අවසන් විය.
කැනඩාව පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් සහ වෙස්ට්මිනිස්ටර් සම්ප්‍රදායට අනුව ව්‍යවස්ථාපිත රාජාණ්ඩුවකි. රටේ රජයේ ප්‍රධානියා අගමැති වන අතර, තේරී පත් වූ පොදු මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ විශ්වාසය දිනා ගැනීමේ හැකියාවෙන් නිලය දරන අතර, කැනඩාවේ රජතුමා, චාරිත්‍රානුකූල රාජ්‍ය නායකයා නියෝජනය කරමින් ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් පත් කරනු ලැබේ. රට පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය රාජ්‍යයක් වන අතර ෆෙඩරල් අධිකරණ බලය තුළ නිල වශයෙන් ද්විභාෂා (ඉංග්‍රීසි සහ ප්‍රංශ) වේ. එය රජයේ විනිවිදභාවය, ජීවන තත්ත්වය, ආර්ථික තරඟකාරිත්වය, නවෝත්පාදන, අධ්‍යාපනය සහ මානව හිමිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර මිනුම්වල ඉතා ඉහළ ශ්‍රේණිගත කර ඇත. එය මහා පරිමාණ සංක්‍රමණවල ප්‍රතිඵලයක් වන ලෝකයේ වඩාත්ම වාර්ගික වශයෙන් විවිධ වූ සහ බහු සංස්කෘතික ජාතීන්ගෙන් එකකි. එක්සත් ජනපදය සමඟ කැනඩාවේ දිගු හා සංකීර්ණ සබඳතාව එහි ඉතිහාසය, ආර්ථිකය සහ සංස්කෘතිය කෙරෙහි සැලකිය යුතු බලපෑමක් ඇති කර ඇත.
සංවර්ධිත රටක්, කැනඩාව ගෝලීය වශයෙන් ඉහළ නාමික ඒක පුද්ගල ආදායමක් ඇති අතර එහි දියුණු ආර්ථිකය නාමික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය අනුව ලොව විශාලතම රටවල් අතර ශ්‍රේණිගත කරයි, ප්‍රධාන වශයෙන් එහි බහුල ස්වභාවික සම්පත් සහ හොඳින් සංවර්ධිත ජාත්‍යන්තර වෙළඳ ජාලයන් මත රඳා පවතී. මධ්‍යම බලවතෙකු ලෙස පිළිගත් කැනඩාවේ බහුපාර්ශ්විකත්වයට සහ ජාත්‍යන්තරවාදයට ඇති ප්‍රබල සහයෝගය සාම සාධක හා සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට ආධාර කිරීමේ විදේශ සබඳතා ප්‍රතිපත්ති සමඟ සමීපව සම්බන්ධ වී ඇත. කැනඩාව බහු ජාත්‍යන්තර සංවිධාන සහ සංසදවල කොටසකි.
නිරුක්තිය
[සංස්කරණය]කැනඩාවේ ව්‍යුත්පන්න මූලාරම්භය සඳහා විවිධ න්‍යායන් ඉදිරිපත් කර ඇති අතර, එම නම දැන් "ගම" හෝ "පදිංචි කිරීම" යන අර්ථය ඇති ශාන්ත ලෝරන්ස් ඉරොක්වොයියන් වචනය වන කනාටා වෙතින් පැමිණි බව පිළිගෙන ඇත.[8] 1535 දී, වර්තමාන ක්විබෙක් සිටි ප්‍රදේශයේ ආදිවාසී වැසියන් ප්‍රංශ ගවේෂක ජැක් කාටියර් ස්ටඩකෝනා ගම්මානයට යොමු කිරීමට මෙම වචනය භාවිතා කළහ.[9] කාටියර් පසුව කැනඩාව යන වචනය භාවිතා කළේ එම ගම්මානයට පමණක් නොව ඩොනකෝනාට (ස්ටැඩකෝනාහි ප්‍රධානියාට යටත් වූ) මුළු ප්‍රදේශයටම යොමු කිරීමටය;[9] 1545 වන විට, යුරෝපීය පොත් සහ සිතියම් මගින් ශාන්ත ලෝරන්ස් ගඟ දිගේ මෙම කුඩා කලාපය කැනඩාව ලෙස හැඳින්වීමට පටන් ගෙන ඇත.[9]
16 වැනි සියවසේ සිට 18 වැනි සියවසේ මුල් භාගය දක්වා, කැනඩාව ශාන්ත ලෝරන්ස් ගඟ දිගේ පිහිටි නව ප්‍රංශයේ කොටස ගැන සඳහන් කළේය.[10] බ්‍රිතාන්‍ය නව ප්‍රංශය යටත් කර ගැනීමෙන් පසුව, මෙම ප්‍රදේශය 1763 සිට 1791 දක්වා බ්‍රිතාන්‍ය ක්විබෙක් පළාත ලෙස හැඳින්විණි.[11] 1791 දී මෙම ප්‍රදේශය ඉහළ කැනඩාව සහ පහළ කැනඩාව නමින් බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත දෙකක් බවට පත් විය. මෙම ජනපද දෙක 1841 දී කැනඩාවේ බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රාන්තය ලෙස එක්වන තෙක් කැනඩාව ලෙස නම් කරන ලදී.[12]
1867 දී කන්ෆෙඩරේෂන් පසු, ලන්ඩන් සමුළුවේදී නව රට සඳහා නීත්‍යානුකූල නාමය ලෙස කැනඩාව පිළිගනු ලැබූ අතර ඩොමීනියන් යන වචනය රටේ මාතෘකාව ලෙස ප්‍රදානය කරන ලදී.[13] 1950 ගණන් වන විට, කැනඩාව "පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයේ රාජ්‍යයක්" ලෙස සැලකූ එක්සත් රාජධානිය විසින් කැනඩාවේ ඩොමීනියන් යන පදය තවදුරටත් භාවිතා නොකළේය.[14]
කැනඩාවේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව සම්පූර්ණයෙන්ම කැනේඩියානු පාලනය යටතට ගෙන ආ කැනඩා පනත 1982 කැනඩාවට පමණක් යොමු විය. එම වසරේ පසුව, ජාතික නිවාඩුවේ නම ඩොමීනියන් දිනය සිට කැනඩා දිනය ලෙස වෙනස් කරන ලදී.[15]
ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]ආදිවාසී ජනතාව
[සංස්කරණය]උතුරු ඇමරිකාවේ පළමු වැසියන් සාමාන්‍යයෙන් උපකල්පනය කරන්නේ සයිබීරියාවේ සිට බෙරිං ගොඩ පාලම හරහා සංක්‍රමණය වී අවම වශයෙන් වසර 14,000 කට පෙර පැමිණ ඇති බවයි.[16] Old Crow Flats සහ Bluefish Caves හි ඇති පැලියෝ-ඉන්දියානු පුරාවිද්‍යා ස්ථාන කැනඩාවේ පැරණිතම මිනිස් වාසයේ ස්ථාන දෙකකි.[17] ස්ථිර ජනාවාස, කෘෂිකර්මාන්තය, සංකීර්ණ සමාජ ධූරාවලිය සහ වෙළෙඳ ජාලයන් ආදිවාසී සමාජවල ලක්‍ෂණ ඇතුළත් විය.[18] යුරෝපීය ගවේෂකයන් 15 වැනි සියවසේ අගභාගයේ සහ 16 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේ පැමිණි කාලය වන විට මෙම සංස්කෘතීන්ගෙන් සමහරක් බිඳ වැටී තිබූ අතර ඒවා සොයා ගෙන ඇත්තේ පුරාවිද්‍යාත්මක පරීක්ෂණවලින් පමණි.[19] වර්තමාන කැනඩාවේ ආදිවාසී ජනයාට පළමු ජාතීන්, ඉනුයිට් සහ මෙටිස් ඇතුළත් වේ,[20] මිශ්‍ර සම්භවයක් ඇති අවසන් ජීවියා වන අතර, 17 වන සියවසේ මැද භාගයේ දී පළමු ජාතීන් යුරෝපීය පදිංචිකරුවන් සමඟ විවාහ වී පසුව ඔවුන්ගේම අනන්‍යතාවය වර්ධනය කර ගත්හ.[20]
ප්‍රථම යුරෝපීය ජනාවාස ඇති වන විට ආදිවාසී ජනගහනය 200,000[22] සහ මිලියන දෙකක් අතර වූ බවට ඇස්තමේන්තු කර ඇත,[23] 500,000 ක අගයක් කැනඩාවේ ආදිවාසී ජනතාව පිළිබඳ රාජකීය කොමිසම විසින් පිළිගෙන ඇත.[24] යුරෝපීය යටත් විජිතකරණයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ස්වදේශික ජනගහනය සියයට හතළිහකින් අසූවකින් අඩු විය.[25] ඔවුන්ට ස්වභාවික ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබූ යුරෝපීය රෝග මාරු කිරීම,[26] ලොම් වෙළඳාම පිළිබඳ ගැටුම්, යටත් විජිත බලධාරීන් සහ පදිංචිකරුවන් සමඟ ගැටුම්, සහ ස්වදේශික ඉඩම් පදිංචිකරුවන්ට අහිමි වීම ඇතුළු හේතු කිහිපයක් පහත වැටීමට හේතු වී ඇත. ජාතීන් කිහිපයක ස්වයංපෝෂිතභාවය පසුකාලීන බිඳවැටීම.[27]
ගැටුමකින් තොරව නොතිබුණද, යුරෝපීය කැනේඩියානුවන් පළමු ජාතීන් සහ ඉනුයිට් ජනගහනය සමඟ මුල් අන්තර්ක්‍රියා සාපේක්ෂව සාමකාමී විය.[28] පළමු ජාතීන් සහ මෙටිස් ජනයා කැනඩාවේ යුරෝපීය යටත් විජිත සංවර්ධනය කිරීමේදී තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කළහ.[29] පළමු ජාතීන් සමඟ මෙම මුල් යුරෝපීය අන්තර්ක්‍රියා මිත්‍රත්වය සහ සාම ගිවිසුම් වල සිට ගිවිසුම් හරහා ස්වදේශික ඉඩම් පවරා ගැනීම දක්වා වෙනස් වනු ඇත.[30] 18 වැනි සියවසේ අග භාගයේ සිට, යුරෝපීය කැනේඩියානුවන් විසින් බටහිර කැනේඩියානු සමාජයක් තුලට ආදිවාසීන්ට උකහා ගැනීමට බල කරන ලදී.[31] පදිංචිකරුවන්ගේ යටත්විජිතවාදය 19වන සියවසේ අගභාගයේ සහ 20වන සියවසේ මුල්භාගයේ උච්චස්ථානයකට ලඟා විය.[32] 2008 දී කැනඩා රජය විසින් ප්‍රතිසන්ධාන කොමිසමක් පිහිටුවීමත් සමඟ සහන කාලයක් ආරම්භ විය.[33] මෙයට සංස්කෘතික ජන සංහාරය පිළිගැනීම,[34] බේරුම්කරණ ගිවිසුම්,[33] සහ අතුරුදහන් වූ සහ ඝාතනයට ලක් වූ ආදිවාසී කාන්තාවන්ගේ දුක්ඛිත තත්ත්වයට විසඳුම් සෙවීම වැනි වාර්ගික වෙනස්කම් කිරීම් ගැටළු වැඩිදියුණු කිරීම ඇතුළත් විය.[35]
යුරෝපීය ජනපදකරණය
[සංස්කරණය]
කැනඩාවේ නැගෙනහිර වෙරළ තීරය ගවේෂණය කළ පළමු ලේඛනගත යුරෝපීයයා නෝර්ස් ගවේෂක ලීෆ් එරික්සන් බව විශ්වාස කෙරේ.[37] ආසන්න වශයෙන් ක්‍රි.ව. 1000 දී, නෝර්ස්වරු නිව්ෆවුන්ඩ්ලන්ඩ් හි උතුරු කෙළවරේ එල්'ඇන්සේ ඕක්ස් තණබිම් හි වසර 20 ක් ඉඳහිට වාඩිලාගෙන සිටි කුඩා කෙටි කාලීන කඳවුරු ගොඩනඟා ගත්හ.[38] 1497 දී නාවික යාත්‍රා ජෝන් කැබට් එංගලන්තයේ VII වන හෙන්රි නමින් කැනඩාවේ අත්ලාන්තික් වෙරළ තීරය ගවේෂණය කර හිමිකම් කියන තෙක් තවත් යුරෝපීය ගවේෂණයක් සිදු නොවීය.[39] 1534 දී ප්‍රංශ ගවේෂක ජැක් කාටියර් ශාන්ත ලෝරන්ස් බොක්ක ගවේෂණය කළ අතර එහිදී ඔහු ජූලි 24 වන දින "ප්‍රංශයේ රජුට දීර්ඝායුෂ ලැබේවා" යන වදන් සහිත මීටර් 10 (අඩි 33) කුරුසයක් සිටුවා නව ප්‍රදේශය අත්පත් කර ගත්තේය. පළමුවන ෆ්‍රැන්සිස් රජුගේ නාමයෙන් ප්‍රංශය.[40] 16 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගයේදී, බාස්ක් සහ පෘතුගීසීන් විසින් පුරෝගාමී වූ නාවික ශිල්පීය ක්‍රම සහිත යුරෝපීය නාවිකයින් අත්ලාන්තික් වෙරළ තීරයේ සෘතුමය තල්මසුන් ඇල්ලීමේ සහ මසුන් ඇල්ලීමේ මුරපොලවල් පිහිටුවා ගත්හ.[41] සාමාන්‍යයෙන්, සොයාගැනීමේ යුගයේ මුල් ජනාවාස කෙටිකාලීනව පැවතියේ කටුක දේශගුණය, වෙළෙඳ මාර්ගවල සැරිසැරීමේ ගැටලු සහ ස්කැන්ඩිනේවියාවේ තරගකාරී ප්‍රතිදානයන් හේතුවෙනි.[42]
1583 දී, ශ්‍රීමත් හම්ෆ්‍රි ගිල්බට්, පළමුවන එලිසබෙත් රැජිනගේ රාජකීය වරප්‍රසාදය මත, පළමු උතුරු ඇමරිකානු ඉංග්‍රීසි සෘතු කඳවුර ලෙස නිව්ෆවුන්ඩ්ලන්ඩ් හි ශාන්ත ජෝන් ආරම්භ කරන ලදී.[43]1600 දී, ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඔවුන්ගේ ප්‍රථම සෘතුමය වෙළඳ මධ්‍යස්ථානය ශාන්ත ලෝරන්ස් දිගේ ටැඩූසැක් හි පිහිටුවා ගත්හ.[38] ප්‍රංශ ගවේෂක සැමුවෙල් ඩි චැම්ප්ලේන් 1603 දී පැමිණි අතර පෝට් රෝයල් (1605 දී) සහ ක්විබෙක් සිටි (1608 දී) හි වසර පුරා ප්‍රථම ස්ථිර යුරෝපීය ජනාවාස පිහිටුවන ලදී.[44] නව ප්‍රංශයේ ජනපදිකයන් අතර, කැනේඩියානුවන් ශාන්ත ලෝරන්ස් ගංගා නිම්නය පුළුල් ලෙස පදිංචි කළ අතර ඇකේඩියන්වරුන් වර්තමාන නාවිකයන් පදිංචි කළ අතර, ලොම් වෙළෙන්දෝ සහ කතෝලික මිෂනාරිවරු මහා විල්, හඩ්සන් බොක්ක සහ මිසිසිපි ජල ප්‍රදේශය ලුසියානා වෙත ගවේෂණය කළහ.[45] උතුරු ඇමරිකානු ලොම් වෙළඳාම පාලනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් 17 වන සියවසේ මැද භාගයේදී බීවර් වෝර්ස් ආරම්භ විය.[46]
ඉංග්‍රීසි ජාතිකයින් 1610 දී නිව්ෆවුන්ඩ්ලන්ඩ් හි අතිරේක ජනාවාස ඇති කරන ලද අතර දකුණේ ජනපද දහතුනෙහි ජනාවාස ද පිහිටුවන ලදී.[47] 1689 සහ 1763 අතර යටත් විජිත උතුරු ඇමරිකාවේ යුද්ධ හතරක මාලාවක් පුපුරා ගියේය. එම කාලපරිච්ඡේදයේ පසුකාලීන යුද්ධ සත් අවුරුදු යුද්ධයේ උතුරු ඇමරිකානු රඟහල විය.[48] මේන්ලන්ඩ් නෝවා ස්කොටියා 1713 උට්‍රෙක්ට් සහ කැනඩාව ගිවිසුම සමඟින් බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය යටතට පත් වූ අතර නව ප්‍රංශයේ වැඩි ප්‍රමාණයක් 1763 දී සත් අවුරුදු යුද්ධයෙන් පසුව බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට යටත් විය.[49]
බ්‍රිතාන්‍ය උතුරු ඇමරිකාව
[සංස්කරණය]
1763 රාජකීය ප්‍රකාශය මගින් පළමු ජාතියේ ගිවිසුම් අයිතිවාසිකම් ස්ථාපිත කර, නව ප්‍රංශයෙන් ක්විබෙක් පළාත නිර්මාණය කර, කේප් බ්‍රෙටන් දූපත නෝවා ස්කොටියා වෙත ඈඳා ගන්නා ලදී.[51] ශාන්ත ජෝන් දූපත (දැන් ප්‍රින්ස් එඩ්වඩ් දූපත) 1769 දී වෙනම ජනපදයක් බවට පත් විය.[52] ක්විබෙක්හි ගැටුම් වළක්වා ගැනීම සඳහා, බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුව ක්විබෙක් පනත 1774 සම්මත කර, ක්විබෙක්හි භූමි ප්‍රදේශය මහා විල් සහ ඔහියෝ නිම්නය දක්වා ව්‍යාප්ත කරන ලදී.[53] වඩාත් වැදගත් දෙය නම්, බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට එරෙහිව යටත් විජිත දහතුන වැඩි වැඩියෙන් උද්ඝෝෂණ කරමින් සිටි අවස්ථාවක ක්විබෙක් පනත මගින් ක්විබෙක් විශේෂ ස්වයං පාලනයක් සහ ස්වයං පරිපාලන අයිතිවාසිකම් ලබා දීමයි.[54] එය ප්‍රංශ භාෂාව, කතෝලික ඇදහිල්ල සහ ප්‍රංශ සිවිල් නීතිය එහි නැවත ස්ථාපිත කරන ලද අතර, යටත් විජිත දහතුනකට වෙනස්ව නිදහස් ව්‍යාපාරයක වර්ධනය නතර කළේය.[55] ප්‍රකාශනය සහ ක්විබෙක් පනත නිසා යටත් විජිත දහතුනෙහි බොහෝ පදිංචිකරුවන් කෝපයට පත් වූ අතර, ඇමරිකානු විප්ලවයට පෙර වසරවල බ්‍රිතාන්‍ය විරෝධී හැඟීම් තවදුරටත් අවුලුවා ඇත.[51]
සාර්ථක ඇමරිකානු නිදහස් සංග්‍රාමයෙන් පසුව, 1783 පැරිස් ගිවිසුම මගින් අලුතින් පිහිටුවන ලද එක්සත් ජනපදයේ ස්වාධීනත්වය පිළිගෙන සාමයේ නියමයන් නියම කර, මහා විලට දකුණින් සහ මිසිසිපි ගඟට නැගෙනහිරින් පිහිටි බ්‍රිතාන්‍ය උතුරු ඇමරිකානු භූමි ප්‍රදේශ නව රටට පවරා දුන්නේය.[56] ඇමරිකානු ස්වාධීනත්වය සඳහා වූ යුද්ධය, ඇමරිකානු නිදහසට එරෙහිව සටන් කළ ලෝයලිස්ට්වරුන්, පදිංචිකරුවන් විශාල වශයෙන් සංක්‍රමණය වීමට ද හේතු විය. බොහෝ දෙනෙක් කැනඩාවට, විශේෂයෙන්ම අත්ලාන්තික් කැනඩාවට සංක්‍රමණය වූ අතර, එහිදී ඔවුන්ගේ පැමිණීම නිසා පවතින ප්‍රදේශ වල ජනවිකාස ව්‍යාප්තිය වෙනස් විය. නිව් බ්‍රන්ස්වික්, මැරිටයිම්ස් හි ලෝයලිස්ට් ජනාවාස ප්‍රතිසංවිධානය කිරීමේ කොටසක් ලෙස නෝවා ස්කොටියාවෙන් වෙන් වූ අතර, එය කැනඩාවේ පළමු නගරය ලෙස ශාන්ත ජෝන්, නිව් බ්‍රන්ස්වික් සංස්ථාගත කිරීමට හේතු විය.[57] මධ්‍යම කැනඩාවේ ඉංග්‍රීසි කතා කරන පක්ෂපාතී අයගේ ආගමනයට ඉඩ සැලසීම සඳහා, 1791 ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථාපිත පනත මගින් කැනඩාවේ පළාත ප්‍රංශ කතා කරන පහළ කැනඩාව (පසුව ක්විබෙක්) සහ ඉංග්‍රීසි කතා කරන ඉහළ කැනඩාව (පසුව ඔන්ටාරියෝ) ලෙස බෙදා වෙන් කරන ලදී. එකලස් කිරීම.[58]
එක්සත් ජනපදය සහ එක්සත් රාජධානිය අතර 1812 යුද්ධයේ ප්‍රධාන පෙරමුණ වූයේ කැනඩාවයි. 1815 දී සාමය උදා විය. මායිම් කිසිවක් වෙනස් කර නැත.[60] 1815 සහ 1850 අතර බ්‍රිතාන්‍යයේ සිට පැමිණි 960,000 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සමඟ සංක්‍රමණ ඉහළ මට්ටමකින් නැවත ආරම්භ විය.[61] නව පැමිණීම් අතර මහා අයර්ලන්ත සාගතයෙන් බේරෙන සරණාගතයින් මෙන්ම හයිලන්ඩ් නිෂ්කාශන මගින් අවතැන් වූ ගේලික් කතා කරන ස්කොට්ලන්ත ජාතිකයන් ද ඇතුළත් විය.[62] 1891 ට පෙර කැනඩාවට සංක්‍රමණය වූ යුරෝපීයයන්ගෙන් සියයට 25 ත් 33 ත් අතර සංඛ්‍යාවක් බෝවන රෝග නිසා මිය ගියහ.[22]
වගකිවයුතු රජයක් සඳහා වූ ආශාව 1837 ගබ්සා වූ කැරලිවලට හේතු විය.[63] ඩර්හැම් වාර්තාව පසුව වගකීම් සහිත රජයක් සහ ප්‍රංශ කැනේඩියානුවන් ඉංග්‍රීසි සංස්කෘතියට අනුගත කිරීම නිර්දේශ කළේය.[51] සංගම් පනත 1840 කැනඩාව කැනඩාවේ එක්සත් පළාතක් බවට ඒකාබද්ධ කළ අතර 1855 වන විට සුපීරියර් විලට නැගෙනහිරින් බ්‍රිතාන්‍ය උතුරු ඇමරිකාවේ සියලුම පළාත් සඳහා වගකිවයුතු රජයක් පිහිටුවන ලදී.[64] 1846 දී බ්‍රිතාන්‍යය සහ එක්සත් ජනපදය විසින් ඔරිගන් ගිවිසුම අත්සන් කිරීම ඔරිගන් දේශසීමා ආරවුල අවසන් කළ අතර 49 වන සමාන්තරය ඔස්සේ බටහිර දෙසට දේශසීමා දිගු විය. මෙය වැන්කුවර් දූපතේ (1849) සහ බ්‍රිතාන්‍ය කොලොම්බියාවේ (1858) බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත සඳහා මග පෑදීය.[65] ශාන්ත පීටර්ස්බර්ග්හි ඇන්ග්ලෝ-රුසියානු ගිවිසුම (1825) පැසිෆික් වෙරළ දිගේ දේශසීමා ස්ථාපිත කරන ලද නමුත්, 1867 එක්සත් ජනපදයේ ඇලස්කාවේ මිල දී ගැනීමෙන් පසුව පවා, ඇලස්කාව-යුකෝන් සහ ඇලස්කාව-ක්‍රි.පූ දේශසීමාවේ නිශ්චිත සීමා නිර්ණය කිරීම පිළිබඳ ආරවුල් දිගටම පැවතුනි.[66]
සම්මේලනය සහ ව්‍යාප්තිය
[සංස්කරණය]
ව්‍යවස්ථාමය සම්මන්ත්‍රණ තුනකින් පසුව, බ්‍රිතාන්‍ය උතුරු ඇමරිකානු පනත, 1867 ජුලි 1 දින කැනේඩියානු සම්මේලනය නිල වශයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී, මුලින් පළාත් හතරක් සමඟින්: ඔන්ටාරියෝ, ක්විබෙක්, නෝවා ස්කොටියා සහ නිව් බ්‍රන්ස්වික්.[68] වයඹ ප්‍රදේශ පිහිටුවීම සඳහා කැනඩාව රුපර්ට්ස් ලෑන්ඩ් සහ වයඹ ප්‍රදේශයේ පාලනය භාර ගත්තේය, එහිදී මෙටිස්ගේ දුක්ගැනවිලි රතු ගංගා කැරැල්ල ඇවිළී 1870 ජූලි මාසයේදී මැනිටෝබා පළාත නිර්මාණය කළේය.[69] බ්‍රිටිෂ් කොලොම්බියාව සහ වැන්කුවර් දූපත (එය 1866 දී එක්සත් විය) වසර 10ක් ඇතුළත වික්ටෝරියා ප්‍රාන්තය දක්වා දිවෙන මහාද්වීපික දුම්රිය මාර්ගයක් පිළිබඳ පොරොන්දුව මත 1871 දී සම්මේලනයට සම්බන්ධ වූ අතර,[70] ප්‍රින්ස් එඩ්වඩ් දූපත 1873 දී සම්බන්ධ විය.[71] 1898 දී, වයඹ දිග ප්‍රදේශයේ ක්ලෝන්ඩික් රන් රෂ් අතරතුර, පාර්ලිමේන්තුව යුකොන් ප්‍රදේශය නිර්මාණය කළේය. ඇල්බර්ටා සහ සස්කැච්වන් 1905 දී පළාත් බවට පත් විය.[71] 1871 සහ 1896 අතර කැනේඩියානු ජනගහනයෙන් හතරෙන් එකක් පමණ දකුණින් එක්සත් ජනපදයට සංක්‍රමණය විය.[72]
බටහිර විවෘත කිරීම සහ යුරෝපීය සංක්‍රමණ දිරිගැන්වීම සඳහා, කැනඩා රජය විසින් මහාද්වීපික දුම්රිය මාර්ග තුනක් (කැනේඩියානු පැසිෆික් දුම්රිය ද ඇතුළුව) ඉදිකිරීමට අනුග්‍රහය දැක්වීය, ජනාවාස නියාමනය කිරීම සඳහා ඩොමීනියන් ඉඩම් පනත සම්මත කර භූමිය කෙරෙහි අධිකාරිය තහවුරු කිරීම සඳහා වයඹ කඳුකර පොලිසිය පිහිටුවන ලදී.[73] බටහිර දෙසට ව්‍යාප්ත වීමේ සහ ජාතිය ගොඩනැගීමේ මෙම කාල පරිච්ඡේදයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස කැනේඩියානු ප්‍රේරීස් හි බොහෝ ආදිවාසී ජනයා "ඉන්දියානු සංචිත" වෙත විස්ථාපනය කිරීම,[74] වාර්ගික යුරෝපීය වාරණ ජනාවාස සඳහා මග පෑදීමයි.[75] මෙය බටහිර කැනඩාවේ තැනිතලා බයිසන්ගේ බිඳවැටීමට හේතු වූ අතර යුරෝපීය ගව ගොවිපලවල් සහ භූමිය ආධිපත්‍යය දරන තිරිඟු කෙත් හඳුන්වා දීම සිදු විය.[76] බයිසන් සහ ඔවුන්ගේ සාම්ප්‍රදායික දඩයම් ඉඩම් අහිමි වීම හේතුවෙන් ආදිවාසී ජනයා පුළුල් සාගතයක් සහ රෝග දුටුවේය.[77] ෆෙඩරල් ආන්ඩුව හදිසි සහන සලසා දුන්නේ, ආදිවාසී ජනයා රක්ෂිත වෙත යාමේ කොන්දේසිය මතය.[78] මෙම කාලය තුළ, කැනඩාව, අධ්‍යාපනය, රජය සහ නීතිමය අයිතිවාසිකම් සඳහා පළමු ජාතීන් කෙරෙහි සිය පාලනය පුළුල් කරමින් ඉන්දියානු පනත හඳුන්වා දුන්නේය.[79]
20 වන සියවසේ මුල් භාගය
[සංස්කරණය]1867 බ්‍රිතාන්‍ය උතුරු ඇමරිකා පනත යටතේ බ්‍රිතාන්‍යය තවමත් කැනඩාවේ විදේශ කටයුතු පාලනය පවත්වාගෙන ගිය නිසා, 1914 දී එහි යුද ප්‍රකාශය ස්වයංක්‍රීයව කැනඩාව පළමු ලෝක යුද්ධයට ගෙන ආවේය.[80] බටහිර පෙරමුණට යවන ලද ස්වේච්ඡා සේවකයන් පසුව කැනේඩියානු බලකායේ කොටසක් බවට පත් වූ අතර, එය විමි රිජ් සටනේදී සහ යුද්ධයේ අනෙකුත් ප්‍රධාන ක්‍රියාකාරකම්වල සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය.[81] 1917 බලහත්කාර අර්බුදය පුපුරා ගියේ හමුදා සේවයේ අඩුවෙමින් පවතින ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයින් සංඛ්‍යාව වැඩි කිරීම සඳහා වූ යුනියන්වාදී කැබිනට් මණ්ඩලයේ යෝජනාව ප්‍රංශ භාෂාව කතා කරන ක්විබෙසර් වැසියන්ගේ දැඩි විරෝධයට ලක් වූ විටය.[82] 1919 දී, කැනඩාව බ්‍රිතාන්‍යයෙන් ස්වාධීනව ජාතීන්ගේ සංගමයට සම්බන්ධ විය,[81] සහ 1931 වෙස්ට්මිනිස්ටර් ප්‍රඥප්තිය කැනඩාවේ ස්වාධීනත්වය තහවුරු කළේය.[83]
1930 ගණන්වල මුල් භාගයේදී කැනඩාවේ ඇති වූ මහා අවපාතය රට පුරා දුෂ්කරතාවන්ට තුඩු දුන් ආර්ථික පසුබෑමක් දුටුවේය.[84] පසුබෑමට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, සස්කැච්වන් හි සමුපකාර පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය සම්මේලනය (CCF) 1940 සහ 1950 ගණන් වලදී සුබසාධන රාජ්‍යයක (ටොමී ඩග්ලස් විසින් පුරෝගාමී වූ පරිදි) බොහෝ අංග හඳුන්වා දෙන ලදී.[85] අගමැති විලියම් ලියොන් මැකෙන්සි කිං ගේ උපදෙස් පරිදි, එක්සත් රාජධානියෙන් දින හතකට පසු VI වන ජෝර්ජ් රජු විසින් 1939 සැප්තැම්බර් 10 දින සිට ජර්මනිය සමඟ යුද්ධය ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. ප්‍රමාදය කැනඩාවේ ස්වාධීනත්වය අවධාරනය කලේය.[81]
ප්‍රථම කැනේඩියානු හමුදා ඒකක බ්‍රිතාන්‍යයට පැමිණියේ 1939 දෙසැම්බර් මාසයේදීය. සමස්තයක් වශයෙන් ගත් කල, දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේදී කැනේඩියානුවන් මිලියනයකට වඩා සන්නද්ධ හමුදාවන්හි සේවය කර ඇත.[86] අසාර්ථක 1942 ඩිප්ප් වැටලීම, ඉතාලියේ මිත්‍ර හමුදා ආක්‍රමණය, නෝමැන්ඩි ගොඩබෑම, නෝමැන්ඩි සටන සහ 1944 ෂෙල්ඩ්ට් සටන ඇතුළුව යුද්ධයේ බොහෝ ප්‍රධාන සටන්වලදී කැනේඩියානු හමුදා වැදගත් භූමිකාවන් ඉටු කළහ.[81] කැනඩාව ලන්දේසි රාජාණ්ඩුව සඳහා සරණාගතභාවය ලබා දුන් අතර එම රට අල්ලාගෙන සිටි අතර එය නාසි ජර්මනියෙන් නිදහස් කර ගැනීම සඳහා නෙදර්ලන්තයේ ප්‍රධාන දායකත්වය සඳහා නෙදර්ලන්තය විසින් බැර කරනු ලැබේ.[87]
එහි කර්මාන්ත කැනඩාව, බ්‍රිතාන්‍යය, චීනය සහ සෝවියට් සංගමය සඳහා මිලිටරි ද්‍රව්‍ය නිෂ්පාදනය කිරීම නිසා කැනේඩියානු ආර්ථිකය යුද්ධය අතරතුර වේගයෙන් වර්ධනය විය.[81] 1944 දී ක්විබෙක්හි තවත් බලහත්කාර අර්බුදයක් ඇති වුවද, කැනඩාව විශාල හමුදාවක් සහ ශක්තිමත් ආර්ථිකයක් සමඟ යුද්ධය අවසන් කළේය.[88]
සමකාලීන යුගය
[සංස්කරණය]මහා අවපාතයේ මූල්‍ය අර්බුදය 1934 දී නිව්ෆවුන්ඩ්ලන්ඩ් ඩොමීනියන් වගකිවයුතු රජයෙන් ඉවත් වී බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුකාරවරයෙකු විසින් පාලනය කරන ලද ඔටුන්න හිමි යටත් විජිතයක් බවට පත් විය.[89] ජනමත විචාරණ දෙකකින් පසුව, නිව්ෆවුන්ඩ්ලන්ඩ් වැසියන් 1949 දී පළාතක් ලෙස කැනඩාවට එක්වීමට ඡන්දය දුන්හ.[90]
කැනඩාවේ පශ්චාත් යුධ ආර්ථික වර්ධනය, අනුප්‍රාප්තික ලිබරල් ආන්ඩුවල ප්‍රතිපත්ති සමඟ ඒකාබද්ධව, නව කැනේඩියානු අනන්‍යතාවයක් මතුවීමට තුඩු දුන් අතර, 1965 දී මේපල් කොළ ධජය සම්මත කිරීම මගින් සලකුණු කරන ලදී,[91] නිල ද්විභාෂා ක්‍රියාවට නැංවීම (ඉංග්‍රීසි සහ ප්‍රංශ ) 1969 දී,[92] සහ 1971 දී නිල බහු සංස්කෘතික ආයතනය.[93] මෙඩිකෙයා, කැනඩාවේ විශ්‍රාම වැටුප් සැලැස්ම සහ කැනඩාවේ ශිෂ්‍ය ණය වැනි සමාජීය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වැඩසටහන් ද ආරම්භ කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, පළාත් ආන්ඩු, විශේෂයෙන්ම ක්විබෙක් සහ ඇල්බර්ටා, මේවායින් බොහොමයක් ඔවුන්ගේ අධිකරණ බල ප්‍රදේශයට ආක්‍රමණයක් ලෙස විරුද්ධ විය.[94]
.jpg)
අවසාන වශයෙන්, තවත් ව්‍යවස්ථාමය සම්මන්ත්‍රණ මාලාවක ප්‍රතිඵලයක් ලෙස කැනඩා පනත 1982, කැනඩාවේ ව්යවස්ථාව එක්සත් රාජධානියෙන් ලබා ගැනීම, කැනේඩියානු අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස පිළිබඳ ප්‍රඥප්තිය නිර්මාණය කිරීමට සමගාමීව සිදුවිය.[96] කැනඩාව ස්වකීය රාජාණ්ඩුවක් යටතේ ස්වාධීන රටක් ලෙස සම්පූර්ණ ස්වෛරීභාවය ස්ථාපිත කර තිබුණි.[97] 1999 දී, ෆෙඩරල් රජය සමඟ සාකච්ඡා මාලාවකින් පසුව නුනාවුට් කැනඩාවේ තුන්වන බලප්‍රදේශය බවට පත් විය.[98]
ඒ අතරම, 1960 ගණන්වල නිහඬ විප්ලවය හරහා ක්විබෙක් ප්‍රගාඪ සමාජීය සහ ආර්ථික වෙනස්කම්වලට ලක් වූ අතර, එය ලෞකික ජාතිකවාදී ව්‍යාපාරයක් බිහි කළේය.[99] රැඩිකල් Front de libération du Québec (FLQ) 1970 දී බෝම්බ ප්‍රහාර සහ පැහැරගැනීම් මාලාවක් සමඟ ඔක්තෝබර් අර්බුදය අවුලුවා ඇත,[100] සහ ස්වෛරීවාදී පාර්ටි ක්විබෙකොයිස් 1976 දී තේරී පත් වූ අතර, 1980 ස්වෛරීභාවය සඳහා අසාර්ථක ජනමත විචාරණයක් සංවිධානය කළේය. මීච් ලේක් ගිවිසුම හරහා ක්විබෙක් ජාතිකවාදයට ව්‍යවස්ථානුකූලව ඉඩ සැලසීම 1990දී අසාර්ථක විය.[101] මෙය ක්විබෙක්හි බ්ලොක් ක්විබෙකොයිස් පිහිටුවීමට සහ බටහිර කැනඩාවේ ප්‍රතිසංස්කරණ පක්ෂය ප්‍රබෝධමත් කිරීමට හේතු විය.[102] 1995 දී දෙවන ජනමත විචාරණයක් පැවැත්විණි, එහි දී ස්වෛරීභාවය සියයට 50.6 සිට 49.4 දක්වා අඩු පරතරයකින් ප්‍රතික්ෂේප විය.[103] 1997 දී, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් පළාතක් විසින් ඒකපාර්ශ්විකව වෙන්වීම ව්‍යවස්ථා විරෝධී බව තීන්දු කරන ලද අතර, සම්මුතියෙන් සාකච්ඡා මාර්ගයෙන් ඉවත්වීමේ කොන්දේසි ගෙනහැර දක්වමින් පැහැදිලිතා පනත පාර්ලිමේන්තුව විසින් සම්මත කරන ලදී.[101]
ක්විබෙක් ස්වෛරීත්වය පිළිබඳ ගැටළු වලට අමතරව, 1980 ගණන්වල අගභාගයේ සහ 1990 ගණන්වල මුල් භාගයේදී කැනේඩියානු සමාජය කම්පනයට පත් කළ අර්බුද ගණනාවක් විය. 1985 දී එයාර් ඉන්දියා ගුවන් යානය 182 පිපිරීම, කැනේඩියානු ඉතිහාසයේ විශාලතම සමූහ ඝාතනය;[104] 1989 දී ඉකෝල් පොලිටෙක්නික් සමූලඝාතනය, ශිෂ්‍යාවන් ඉලක්ක කර ගනිමින් විශ්වවිද්‍යාල වෙඩි තැබීමක්;[105] සහ 1990 ඕකා අර්බුදය,[106] මේවාට ඇතුළත් විය. පළාත් ආණ්ඩු සහ ස්වදේශික කණ්ඩායම් අතර ප්‍රචණ්ඩ ගැටුම් ගණනාවකින් පළමුවැන්නයි.[107] කැනඩාව 1990 දී ගල්ෆ් යුද්ධයට සම්බන්ධ වූ අතර 1990 ගණන්වල සාම සාධක මෙහෙයුම් කිහිපයක ක්‍රියාකාරී විය, යුගෝස්ලාවියානු යුද්ධ සමයේදී සහ ඉන් පසුව බෝල්කන් ප්‍රදේශයේ මෙහෙයුම්,[108] සහ සෝමාලියාවේ සිදු වූ අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස "අඳුරුම යුගය" ලෙස විස්තර කර ඇත. කැනේඩියානු හමුදා ඉතිහාසයේ".[109] කැනඩාව 2001 දී ඇෆ්ගනිස්තානයට හමුදා යැවූ අතර, 1950 ගණන්වල මුල් භාගයේ කොරියානු යුද්ධයෙන් පසු ඕනෑම තනි හමුදා මෙහෙයුමක් සඳහා කැනේඩියානුවන් විශාලතම මරණ ප්‍රමාණය සිදු විය.[110]
2011 දී, කැනේඩියානු හමුදා ලිබියානු සිවිල් යුද්ධයට[111] නේටෝ නායකත්වයෙන් මැදිහත් වීමට සහභාගී වූ අතර 2010 ගණන්වල මැද භාගයේදී ඉරාකයේ ඉස්ලාමීය රාජ්‍ය කැරැල්ලට එරෙහිව සටන් කිරීමට ද සම්බන්ධ විය.[112] 2020 ජනවාරි 27 වැනි දින පුළුල් සමාජ හා ආර්ථික කඩාකප්පල්කාරීත්වයක් ඇතිව, කැනඩාවේ COVID-19 වසංගතය ආරම්භ වීමට වසර තුනකට පෙර, රට 2017 දී සිය ශත සංවත්සරය සමරන ලදී.[113] 2021 දී, කැනේඩියානු ඉන්දියානු නේවාසික පාසල්වල පැරණි ස්ථාන අසල ස්වදේශික ජනයා සිය ගණනකගේ සොහොන් සොයා ගන්නා ලදී.[114] විවිධ ක්‍රිස්තියානි පල්ලි මගින් පාලනය වන අතර 1828 සිට 1997 දක්වා කැනේඩියානු රජය විසින් අරමුදල් සපයන ලද මෙම බෝඩිං පාසල් ආදිවාසී දරුවන් යුරෝ-කැනේඩියානු සංස්කෘතියට උකහා ගැනීමට උත්සාහ කළේය.[115]
භූගෝලය
[සංස්කරණය]
මුළු භූමි ප්‍රමාණය අනුව (එහි ජලය ඇතුළුව), කැනඩාව දෙවන විශාලතම රට වේ.[116] ලොව විශාලතම මිරිදිය විල් ප්‍රදේශය තිබීම හේතුවෙන් භූමි ප්‍රමාණයෙන් පමණක් කැනඩාව සිව්වන ස්ථානයට පත්වේ.[117] නැගෙනහිරින් අත්ලාන්තික් සාගරයේ සිට උතුරින් ආක්ටික් සාගරය දිගේ සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරය දක්වා විහිදෙන රට වර්ග කිලෝමීටර් 9,984,670 (වර්ග සැතපුම් 3,855,100) භූමි ප්‍රමාණයකින් සමන්විත වේ.[118] ලොව දිගම වෙරළ තීරය කිලෝමීටර් 243,042 (සැතපුම් 151,019) වන කැනඩාවට විශාල සමුද්‍ර භූමි ප්‍රදේශයක් ද ඇත.[119] ලොව විශාලතම ගොඩබිම් මායිම එක්සත් ජනපදය සමඟ බෙදා ගැනීමට අමතරව - කිලෝමීටර් 8,891 (සැතපුම් 5,525)[a] පුරා විහිදේ - කැනඩාව ග්‍රීන්ලන්තය (සහ ඩෙන්මාර්ක රාජධානිය) සමඟ ඊසාන දෙසින්, හාන්ස් දූපතේ,[120] ගොඩබිම් මායිමක් බෙදා ගනී.[121] සහ ගිනිකොන දෙසින් ප්‍රංශයේ ශාන්ත පියරේ සහ මිකෙලොන්ගේ එතෙර සාමූහිකත්වය සමඟ සමුද්‍ර මායිමක්. උතුරු ධ්‍රැවයේ සිට කිලෝමීටර් 817 (සැතපුම් 508) දුරින් පිහිටි එලස්මියර් දූපතේ-අක්ෂාංශ 82.5°N-හි උතුරු කෙළවරේ පිහිටි කැනේඩියානු හමුදා ස්ථාන අනතුරු ඇඟවීමේ, ලොව උතුරු දෙසින් පිහිටි ජනාවාසයට ද කැනඩාව නිවහන වේ.[122] අක්ෂාංශ වලදී, කැනඩාවේ උතුරු දෙසින් පිහිටි භූමි ලක්ෂ්‍යය 83°6′41″N හි නුනාවුට් හි කේප් කොලොම්බියාව වේ, එහි දකුණු අන්තය ඊරි විලෙහි මැද දූපතේ 41°40′53″N හි ඇත. දේශාංශයේ දී, කැනඩාවේ භූමිය නිව්ෆවුන්ඩ්ලන්ඩ් හි කේප් ස්පියර් සිට 52°37'W, යුකොන් ප්‍රදේශයේ ශාන්ත එලියාස් කන්ද දක්වා 141°W දක්වා විහිදේ.[123]
කැනඩාව භෞතික විද්‍යාත්මක කලාප හතකට බෙදිය හැකිය: කැනේඩියානු පලිහ, අභ්‍යන්තර තැනිතලා, මහා විල්-ශාන්ත. ලෝරන්ස් පහත් බිම්, ඇපලචියන් කලාපය, බටහිර කෝඩිලෙරා, හඩ්සන් බේ පහත් බිම් සහ ආක්ටික් දූපත් සමූහය.[124] රට පුරා බෝරියල් වනාන්තර පවතින අතර, උතුරු ආක්ටික් ප්‍රදේශවල සහ පාෂාණ කඳුකරය හරහා අයිස් ප්‍රමුඛ වේ, සහ නිරිත දෙසින් පිහිටි සාපේක්ෂව පැතලි කැනේඩියානු ප්‍රේරීස් නිෂ්පාදන කෘෂිකර්මයට පහසුකම් සපයයි.[118] කැනඩාවේ ආර්ථික නිමැවුමෙන් වැඩි ප්‍රමාණයකට පහත් බිම් සත්කාරකත්වය සපයන ශාන්ත ලෝරන්ස් ගංගාව (ගිණිකොණ දෙසින්) මහා විල් පෝෂණය කරයි.[118] කැනඩාවේ විල් 2,000,000කට අධික ප්‍රමාණයක් ඇත—එයින් 563ක් වර්ග කිලෝමීටර් 100 (වර්ග සැතපුම් 39) ට වඩා විශාල වේ—ලෝකයේ මිරිදිය ජලයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් අඩංගු වේ.[125] කැනේඩියානු රොකීස්, වෙරළ කඳුකරයේ සහ ආක්ටික් කෝඩිලේරාහි මිරිදිය ග්ලැසියර ද ඇත.[126] කැනඩාව භූ විද්‍යාත්මකව සක්‍රීය වන අතර, බොහෝ භූමිකම්පා සහ ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු ඇති විය හැක.[127]
දේශගුණය
[සංස්කරණය]
කැනඩාව පුරා සාමාන්‍ය ශීත සහ ගිම්හාන අධික උෂ්ණත්වය කලාපයෙන් කලාපයට වෙනස් වේ. දිනපතා සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය −15 °C (5 °F) ට ආසන්න වන මහද්වීපික දේශගුණයක් අත්විඳින, විශේෂයෙන් අභ්‍යන්තර සහ ප්‍රේරී පළාත්වල, රටේ බොහෝ ප්‍රදේශවල ශීත ඍතුව තද සුළං සහිත ශීතල කටුක විය හැක, නමුත් −40 °C ට වඩා අඩු විය හැක ( −40 °F).[128] වෙරළාශ්‍රිත නොවන ප්‍රදේශවල, වසරේ මාස හයකට ආසන්න කාලයක් හිම පොළව ආවරණය කළ හැකි අතර උතුරු හිම වල සමහර ප්‍රදේශවල වසර පුරා පැවතිය හැකිය. වෙරළබඩ බ්‍රිතාන්‍ය කොලොම්බියාවේ සෞම්‍ය දේශගුණයක් ඇති අතර මෘදු හා වැසි සහිත ශීත කාලයක් ඇත. නැගෙනහිර සහ බටහිර වෙරළ තීරයේ සාමාන්‍ය ඉහළ උෂ්ණත්වය සාමාන්‍යයෙන් අඩු 20s °C (70s °F) වන අතර වෙරළ අතර සාමාන්‍ය ගිම්හාන ඉහළ උෂ්ණත්වය 25 සිට 30 °C (77 සිට 86 °F) දක්වා පරාසයක පවතී. සමහර අභ්‍යන්තර ස්ථානවල උෂ්ණත්වය විටින් විට 40 °C (104 °F) ඉක්මවයි.[129]
උතුරු කැනඩාවේ බොහෝමයක් අයිස් සහ නිත්‍ය තුහින වලින් වැසී ඇත. කැනඩාවේ දේශගුණික විපර්යාසවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ආක්ටික් ප්‍රදේශය ගෝලීය සාමාන්‍ය මෙන් තුන් ගුණයකින් උණුසුම් වෙමින් පවතින නිසා නිත්‍ය තුහින වල අනාගතය අවිනිශ්චිතය.[130] 1948 සිට විවිධ ප්‍රදේශ වල 1.1 සිට 2.3 °C (2.0 සිට 4.1 °F) දක්වා වෙනස්වීම් සහිතව, කැනඩාවේ ගොඩබිමෙහි වාර්ෂික සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 1.7 °C (3.1 °F) කින් ඉහළ ගොස් ඇත.[118] උනුසුම් වීමේ වේගය උතුර හරහා සහ ප්‍රේරීස් ප්‍රදේශයන්හි වැඩි වී ඇත.[131] කැනඩාවේ දකුණු ප්‍රදේශ වල, කැනඩාවේ සහ එක්සත් ජනපදයේ වායු දූෂණය - ලෝහ උණු කිරීම, විදුලිබල උපයෝගිතා සඳහා ගල් අඟුරු දහනය කිරීම සහ වාහන විමෝචනය හේතුවෙන් - අම්ල වැසි ඇති වී ඇති අතර, එය ජල මාර්ග, වනාන්තර වර්ධනය සහ කෘෂිකාර්මික ඵලදායිතාවයට දැඩි ලෙස බලපා ඇත.[132] කැනඩාව ගෝලීය වශයෙන් විශාලතම හරිතාගාර වායු විමෝචකයන්ගෙන් එකකි,[133] විමෝචනය 1990 සහ 2022 අතර සියයට 16.5 කින් වැඩි විය.[134]
ජෛව විවිධත්වය
[සංස්කරණය]
කැනඩාව භෞමික පරිසර කලාප 15කට සහ සාගර පරිසර කලාප පහකට බෙදා ඇත.[136] මෙම පරිසර කලාප කැනේඩියානු වනජීවී වර්ග 80,000කට අධික ප්‍රමාණයක් ආවරණය වන අතර සමාන සංඛ්‍යාවක් තවමත් විධිමත් ලෙස හඳුනාගෙන හෝ සොයා ගෙන නොමැත.[137] අනෙකුත් රටවලට සාපේක්ෂව කැනඩාවට ආවේණික විශේෂ ප්‍රතිශතයක් අඩු වුවද,[138] මානව ක්‍රියාකාරකම්, ආක්‍රමණශීලී විශේෂ සහ රටෙහි පාරිසරික ගැටළු හේතුවෙන්, දැනට විනාශ වීමේ අවදානමට ලක්ව ඇති විශේෂ 800කට වඩා වැඩිය.[139] කැනඩාවේ නේවාසික විශේෂවලින් සියයට 65ක් පමණ "සුරක්ෂිත" ලෙස සැලකේ.[140] කැනඩාවේ භූ දර්ශනයෙන් අඩකට වැඩි ප්‍රමාණයක් නොවෙනස්ව පවතින අතර සාපේක්ෂ වශයෙන් මානව සංවර්ධනයෙන් තොරය.[141] කැනඩාවේ බෝරියල් වනාන්තරය පෘථිවියේ විශාලතම නොනැසී පවතින වනාන්තරය ලෙස සලකනු ලබන අතර, ආසන්න වශයෙන් වර්ග කිලෝමීටර් 3,000,000 (වර්ග සැතපුම් 1,200,000) මාර්ග, නගර හෝ කර්මාන්ත වලින් බාධාවකින් තොරය.[142] අවසාන ග්ලැසියර යුගයේ අවසානයේ සිට, කැනඩාව විවිධ වනාන්තර කලාප අටකින් සමන්විත විය.[143]
දළ වශයෙන් ජාතියේ ගොඩබිම සහ මිරිදිය ප්‍රමාණයෙන් සියයට 12.1ක් සංරක්ෂණ ප්‍රදේශ වන අතර, සියයට 11.4ක් ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ ලෙස නම් කර ඇත.[144] ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ ලෙස නම් කර ඇති සියයට 8.9ක් ඇතුළුව එහි භෞමික ජලයෙන් ආසන්න වශයෙන් සියයට 13.8ක් සංරක්ෂණය කර ඇත.[144] කැනඩාවේ පළමු ජාතික වනෝද්‍යානය, 1885 දී පිහිටුවන ලද බන්ෆ් ජාතික වනෝද්‍යානය වර්ග කිලෝමීටර් 6,641 (වර්ග සැතපුම් 2,564) පුරා විහිදේ.[145] කැනඩාවේ පැරණිතම පළාත් උද්‍යානය වන ඇල්ගොන්කින් පළාත් උද්‍යානය, 1893 දී පිහිටුවන ලදී, වර්ග කිලෝමීටර් 7,653.45 (වර්ග සැතපුම් 2,955.01) ප්‍රදේශයක් ආවරණය කරයි.[146] ලේක් සුපීරියර් ජාතික සමුද්‍ර සංරක්ෂණ ප්‍රදේශය ලොව විශාලතම මිරිදිය ආරක්ෂිත ප්‍රදේශය වන අතර එය දළ වශයෙන් වර්ග කිලෝමීටර් 10,000 (වර්ග සැතපුම් 3,900) පුරා පැතිර පවතී.[147] කැනඩාවේ විශාලතම ජාතික වනජීවී කලාපය වන්නේ ස්කොට් දූපත් සමුද්‍ර ජාතික වනජීවී ප්‍රදේශය වන අතර එය වර්ග කිලෝමීටර් 11,570.65 (වර්ග සැතපුම් 4,467.45) විහිදී ඇත.[148]
රජය සහ දේශපාලනය
[සංස්කරණය].jpg)
කැනඩාව "පූර්ණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක්" ලෙස විස්තර කෙරේ,[149] ලිබරල්වාදයේ සම්ප්‍රදායක්,[150] සහ සමානාත්මතාවාදී,[151] මධ්‍යස්ථ දේශපාලන මතවාදයක් ඇත.[152] සමාජ සාධාරණත්වය අවධාරණය කිරීම කැනඩාවේ දේශපාලන සංස්කෘතියේ කැපී පෙනෙන අංගයකි.[153] සාමය, සාමය සහ යහපාලනය, ව්‍යංග අයිතිවාසිකම් පනතක් සමඟින්, කැනේඩියානු ෆෙඩරල්වාදයේ ආරම්භක මූලධර්ම වේ.[154]
ෆෙඩරල් මට්ටමින්, කැනඩාව "තැරැව්කාර දේශපාලනය" ක්‍රියාත්මක කරන සාපේක්ෂ මධ්‍යවාදී පක්ෂ දෙකකින් ආධිපත්‍යය දරයි:[b] මධ්‍ය-වාම නැඹුරු වූ කැනඩාවේ ලිබරල් පක්ෂය[157] සහ මධ්‍ය-දකුණට නැඹුරු වන කැනඩාවේ කොන්සර්වේටිව් පක්ෂය (හෝ එහි පූර්වගාමීන්).[158] ඓතිහාසිකව ප්‍රමුඛ ලිබරල්වාදීන් දේශපාලන පරිමානයේ මධ්‍යයේ ස්ථානගත වේ.[158] 2021 මැතිවරනයේදී පක්ෂ පහක් පාර්ලිමේන්තුවට තේරී පත් වූ නියෝජිතයින් - සුළුතර ආන්ඩුවක් පිහිටවූ ලිබරල්; නිල විපක්ෂය බවට පත් වූ කොන්සර්වේටිව්; නව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂය (වම අල්ලාගෙන සිටින[159]); බ්ලොක් ක්විබෙකොයිස්; සහ හරිත පක්ෂය.[160] අන්ත දක්ෂිනාංශික සහ අන්ත වාම දේශපාලනය කැනේඩියානු සමාජය තුළ කිසිදා ප්‍රමුඛ බලවේගයක් නොවීය.[161]
කැනඩාවේ ව්‍යවස්ථාපිත රාජාණ්ඩුවක සන්දර්භය තුළ පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයක් ඇත - කැනඩාවේ රාජාණ්ඩුව විධායක, ව්‍යවස්ථාදායක සහ අධිකරණ ශාඛාවල පදනම වේ.[162] පාලනය කරන රාජාණ්ඩුව වෙනත් ස්වෛරී පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලීය රටවල් 14ක[163] සහ කැනඩාවේ පළාත් 10ක රජද වේ. රජතුමා විසින් ඔවුන්ගේ චාරිත්‍රානුකූල රාජකීය රාජකාරි බොහොමයක් ඉටු කිරීම සඳහා අග්‍රාමාත්‍යවරයාගේ උපදෙස් මත ආණ්ඩුකාර ජනරාල්වරයාගේ නියෝජිතයෙකු පත් කරයි.[164]
රාජාණ්ඩුව යනු කැනඩාවේ ස්වෛරීත්වයේ සහ අධිකාරියේ මූලාශ්‍රයයි.[165] කෙසේ වෙතත්, ආණ්ඩුකාර ජනරාල් හෝ රජතුමා දුර්ලභ අර්බුදකාරී අවස්ථාවන්හිදී අමාත්‍ය උපදෙස් නොමැතිව තම බලය ක්‍රියාත්මක කළ හැකි අතර,[166] විධායක බලතල (හෝ රාජකීය වරප්‍රසාදය) භාවිතා කිරීම වෙනත් ආකාරයකින් මෙහෙයවනු ලබන්නේ ඔටුන්න හිමි අමාත්‍යවරුන්ගේ කමිටුවක් වන කැබිනට් මණ්ඩලය විසිනි. තේරී පත් වූ මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සහ තෝරා ගන්නා ලද සහ ප්‍රධානත්වය දරන අගමැති,[167] රජයේ ප්‍රධානියා. ආණ්ඩුවේ ස්ථාවරත්වය සහතික කිරීම සඳහා ආණ්ඩුකාර ජනරාල්වරයා සාමාන්‍යයෙන් අගමැති ලෙස පත් කරනු ලබන්නේ සභාවේ බහුතර මන්ත්‍රීවරුන්ගේ විශ්වාසය ලබාගත හැකි දේශපාලන පක්ෂයේ වත්මන් නායකයා වන පුද්ගලයාය.[168] අග්‍රාමාත්‍ය කාර්යාලය (PMO) රජයේ බලවත්ම ආයතනයක් වන අතර, පාර්ලිමේන්තු අනුමැතිය සඳහා බොහෝ නීති සම්පාදනය කිරීම සහ ඔටුන්න හිමි විසින් ආණ්ඩුකාර ජෙනරාල්, ලුතිනන් ආණ්ඩුකාරවරුන්, සෙනෙට් සභිකයින්, ෆෙඩරල් අධිකරණ විනිසුරුවන් සහ ඔටුන්න හිමි සංස්ථා සහ රජයේ ප්‍රධානීන් පත් කිරීම සඳහා තෝරා ගැනීම සිදු කරයි. ආයතන.[166] දෙවන වැඩිම ආසන හිමි පක්ෂයේ නායකයා සාමාන්‍යයෙන් නිල විපක්ෂයේ නායකයා බවට පත්වන අතර එය රජය පාලනයේ තබා ගැනීමට අදහස් කරන විරුද්ධවාදී පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයක කොටසකි.[169]
කැනඩාවේ පාර්ලිමේන්තුව සියලුම ෆෙඩරල් ව්‍යවස්ථාපිත නීති සම්මත කරයි. එය රාජාණ්ඩුව, මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සහ සෙනෙට් සභාව සමන්විත වේ. කැනඩාවට පාර්ලිමේන්තු ආධිපත්‍යය පිළිබඳ බ්‍රිතාන්‍ය සංකල්පය උරුම වූ අතර, මෙය පසුව, 1982 ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා පනත බලාත්මක කිරීමත් සමඟම, නීතියේ උත්තරීතරභාවය පිළිබඳ ඇමරිකානු සංකල්පයෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම ආදේශ විය.[171]
පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරුන් 338 දෙනාගෙන් එක් එක් මන්ත්‍රීවරයා මැතිවරණ දිස්ත්‍රික්කයක හෝ පැදවීමකින් සරල බහුත්වයකින් තේරී පත් වේ. 1982 ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා පනතට අනුව මැතිවරණ අතර වසර පහකට වඩා ගත නොවිය යුතුය, නමුත් කැනඩා මැතිවරණ පනත මෙය ඔක්තෝම්බර් මාසයේ "ස්ථාවර" මැතිවරණ දිනයක් සමඟ වසර හතරකට සීමා කරයි; මහ මැතිවරණය තවමත් ආණ්ඩුකාර ජනරාල් විසින් කැඳවිය යුතු අතර අගමැතිගේ උපදෙස් හෝ සභාව තුළ නැතිවූ විශ්වාසභංගයකින් එය ආරම්භ කළ හැක.[172] කලාපීය පදනමින් ආසන බෙදී ඇති සෙනෙට් සභාවේ සාමාජිකයින් 105, වයස අවුරුදු 75 දක්වා සේවය කරයි.[173]
කැනේඩියානු ෆෙඩරල්වාදය ෆෙඩරල් රජය සහ පළාත් 10 අතර රජයේ වගකීම් බෙදා දෙයි. පළාත් ව්‍යවස්ථාදායකයන් ඒකමණ්ඩල වන අතර පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී මණ්ඩලයට සමානව ක්‍රියාත්මක වේ.[174] කැනඩාවේ ප්‍රදේශ තුනෙහි ද ව්‍යවස්ථාදායකයන් ඇත, නමුත් මේවා ස්වෛරී නොවේ, පළාත්වලට වඩා ව්‍යවස්ථාපිත වගකීම් අඩුය,[175] සහ ඒවායේ පළාත් සගයන්ගෙන් ව්‍යුහාත්මකව වෙනස් වේ.[176]
නීතිය
[සංස්කරණය]කැනඩාවේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව රටේ උත්තරීතර නීතිය වන අතර එය ලිඛිත පාඨ සහ නොලියූ සම්මුති වලින් සමන්විත වේ.[177] ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා පනත, 1867 (බ්‍රිතාන්‍ය උතුරු ඇමරිකානු පනත, 1982 ට පෙර 1867 ලෙස හැඳින්විණි), පාර්ලිමේන්තු පූර්වාදර්ශ මත පදනම්ව පාලනය තහවුරු කරන ලද අතර ෆෙඩරල් සහ පළාත් ආන්ඩු අතර බලතල බෙදී ගියේය.[178] වෙස්ට්මිනිස්ටර් ප්‍රඥප්තිය, 1931, පූර්ණ ස්වයං පාලනයක් ලබා දුන් අතර, 1982 ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා පනත, බ්‍රිතාන්‍යය සමඟ ඇති සියලුම ව්‍යවස්ථාදායක සබඳතා අවසන් කරන ලද අතර, ව්‍යවස්ථාමය සංශෝධන සූත්‍රයක් සහ කැනේඩියානු අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස පිළිබඳ ප්‍රඥප්තිය එක් කළේය.[179] ප්‍රඥප්තිය සාමාන්‍යයෙන් කිසිම රජයකට යටපත් කළ නොහැකි මූලික අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස සහතික කරයි; කෙසේ වෙතත් වගන්තියක් වසර පහක කාලයක් සඳහා ප්‍රඥප්තියේ ඇතැම් වගන්ති අභිබවා යාමට පාර්ලිමේන්තුවට සහ පළාත් ව්‍යවස්ථාදායකයට ඉඩ සලසයි.[180]
කැනඩාවේ අධිකරණයට නීති අර්ථකථනය කරන අතර ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව උල්ලංඝණය කරන පාර්ලිමේන්තු ක්‍රියාවන් ඉවත් කිරීමට බලය ඇත. කැනඩාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඉහළම උසාවිය, අවසාන බේරුම්කරු වන අතර, කැනඩාවේ ප්‍රධාන විනිසුරු රිචඩ් වැග්නර් විසින් 2017 සිට මෙහෙයවනු ලැබේ.[181] අග්‍රාමාත්‍යවරයාගේ සහ අධිකරණ අමාත්‍යවරයාගේ උපදෙස් මත ආණ්ඩුකාර ජනරාල්වරයා විසින් අධිකරණයේ සාමාජිකයින් 9 දෙනා පත් කරයි.[182] ෆෙඩරල් කැබිනට් මණ්ඩලය පළාත් සහ භෞමික අධිකරණ බල ප්‍රදේශයන්හි උසස් උසාවිවලට ද විනිසුරුවන් පත් කරයි.[183]
සිවිල් නීතිය ප්‍රමුඛ වන ක්විබෙක් හැර සෑම තැනකම පොදු නීතිය ක්‍රියාත්මක වේ.[184] අපරාධ නීතිය තනිකරම ෆෙඩරල් වගකීමක් වන අතර කැනඩාව පුරා ඒකාකාර වේ.[185] අපරාධ අධිකරණ ඇතුළු නීතිය බලාත්මක කිරීම නිල වශයෙන් පළාත් වගකීමක් වන අතර එය පළාත් සහ නාගරික පොලිස් බලකායන් විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ.[186] බොහෝ ග්‍රාමීය සහ සමහර නාගරික ප්‍රදේශවල, පොලිස් වගකීම් කොන්ත්‍රාත්තු කරනු ලබන්නේ ෆෙඩරල් රාජකීය කැනේඩියානු මවුන්ටඩ් පොලිසිය වෙතය.[187]
කැනේඩියානු ආදිවාසී නීතිය කැනඩාවේ ආදිවාසී කණ්ඩායම් සඳහා ඉඩම් සහ සම්ප්‍රදායික භාවිතයන් සඳහා ව්‍යවස්ථාපිතව පිළිගත් ඇතැම් අයිතිවාසිකම් සපයයි.[188] යුරෝපීයයන් සහ බොහෝ ආදිවාසී ජනතාව අතර සබඳතා මැදිහත් වීම සඳහා විවිධ ගිවිසුම් සහ නඩු නීති ස්ථාපිත කරන ලදී.[189] ආදිවාසී නීතියේ කාර්යභාරය සහ ඔවුන් අනුබල දෙන අයිතිවාසිකම් 1982 ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා පනතේ 35 වැනි වගන්තිය මගින් නැවත තහවුරු කරන ලදී.[189] මෙම අයිතීන්ට ඉන්දියානු සෞඛ්‍ය ස්ථාන මාරු ප්‍රතිපත්තිය හරහා සෞඛ්‍ය සේවා සැපයීම සහ බදු වලින් නිදහස් කිරීම වැනි සේවා සැපයීම ඇතුළත් විය හැක.[190]
පළාත් සහ ප්‍රදේශ
[සංස්කරණය]
කැනඩාව යනු ෆෙඩරල් රාජ්‍ය 10 කින් සමන්විත වන අතර එය පළාත් ලෙස හඳුන්වනු ලබන අතර ෆෙඩරල් ප්‍රදේශ තුනකින් සමන්විත වේ. මේවා ප්‍රධාන කලාප හතරකට කාණ්ඩගත කළ හැක: බටහිර කැනඩාව, මධ්‍යම කැනඩාව, අත්ලාන්තික් කැනඩාව සහ උතුරු කැනඩාව (නැගෙනහිර කැනඩාව යනු මධ්‍යම කැනඩාව සහ අත්ලාන්තික් කැනඩාව එකට යොමු කරයි).[191] සෞඛ්‍ය සේවා, අධ්‍යාපනය සහ සමාජ වැඩසටහන්,[192] මෙන්ම යුක්තිය පසිඳලීම (නමුත් අපරාධ නීතිය නොවේ) වැනි සමාජ වැඩසටහන් සඳහා පළාත් සහ ප්‍රදේශ වගකීම් දරයි. පළාත් ෆෙඩරල් රජයට වඩා වැඩි ආදායමක් රැස් කළද, ෆෙඩරල් රජය විසින් සමීකරණ ගෙවීම් කරනු ලබන්නේ සාධාරණ ලෙස ඒකාකාරී සේවා ප්‍රමිතීන් සහතික කිරීම සඳහා සහ බදුකරණය පොහොසත් සහ දුප්පත් පළාත් අතර තබා ගැනීමයි.[193]
කැනේඩියානු පළාතක් සහ ප්‍රදේශයක් අතර ඇති ප්‍රධාන වෙනස නම්, පළාත්වලට ඔටුන්නෙන්[194] ස්වෛරීභාවය සහ 1867 ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා පනතෙන් බලය සහ අධිකාරිය ලැබීමයි, නමුත් භෞමික ආණ්ඩුවලට කැනඩාවේ පාර්ලිමේන්තුව විසින් බලය පවරනු ලැබේ[195] සහ කොමසාරිස්වරුන් සෘජුවම රාජාණ්ඩුව වෙනුවට රජුගේ ෆෙඩරල් කවුන්සිලයේ[196] නියෝජනය කරයි. 1867 ආණ්ඩුක්රම ව්‍යවස්ථා පනතෙන් ගලා එන බලතල ෆෙඩරල් රජය සහ පළාත් ආන්ඩු අතර තනිකරම ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා බෙදී ඇත[197] සහ එම විධිවිධානයේ ඕනෑම වෙනස්කමක් සඳහා ව්‍යවස්ථාමය සංශෝධනයක් අවශ්‍ය වන අතර, ප්‍රදේශ වල භූමිකාවන් සහ බලතලවල වෙනස්කම් සිදු කළ හැකිය. ඒකපාර්ශ්විකව කැනඩාවේ පාර්ලිමේන්තුව විසින්.[198]
| කැනඩාවේ ෆෙඩරල් රාජ්‍ය (පළාත්) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| නම සහ කෙටි නම | නගර | සම්මේලනයට ඇතුළු වීම[199] | නිල භාෂා(ව)[200] | ||
| අගනුවර | විශාලම[201] | ||||
| ඔන්ටාරියෝ | ON | ටොරොන්ටෝ | 1867 ජූලි 1 | ඉංග්‍රීසි[c] | |
| කියුබෙක් | QC | කියුබෙක් නගරය | මොන්ට්‍රියල් | 1867 ජූලි 1 | ප්‍රංශ[d] |
| නෝවා ස්කොටියා | NS | හැලිෆැක්ස්[e] | 1867 ජූලි 1 | ඉංග්‍රීසි[c][./කැනඩාවේ_රජය_සහ_දේශපාලනය#cite_note-english-55 [b]] | |
| නිව් බ්‍රන්ස්වික් | NB | ෆෙඩ්රික්ටන් | මොන්ක්ටන් | 1867 ජූලි 1 | ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ[f] |
| මැනිටෝබා | MB | විනිපෙග් | 1870 ජූලි 15 | ඉංග්‍රීසි[c] | |
| බ්‍රිටිෂ් කොලොම්බියා | BC | වික්ටෝරියා | වැන්කුවර් | 1871 ජූලි 20 | ඉංග්‍රීසි[c] |
| ප්‍රින්ස් එඩ්වඩ් දූපත | PE | චාලට්ටවුන් | 1873 ජූලි 1 | ඉංග්‍රීසි[c] | |
| සස්කැච්වන් | SK | රෙජිනා | සස්කැටූන් | 1905 සැප්තැම්බර් 1 | ඉංග්‍රීසි[c] |
| ඇල්බර්ටා | AB | එඩ්මන්ටන් | කැල්ගරි | 1905 සැප්තැම්බර් 1 | ඉංග්‍රීසි[c] |
| නිව්ෆවුන්ඩ්ලන්ඩ් සහ ලැබ්‍රඩෝ | NL | ශාන්ත ජෝන් | 1949 මාර්තු 31 | ඉංග්‍රීසි[c] | |
| කැනඩාවේ ෆෙඩරල් ප්‍රදේශ | |||||
| වයඹ දිග ප්‍රදේශ | NT | යෙලෝනයිෆ් | 1870 ජූලි 15 | චිපෙවියන්, ක්‍රී, ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ, ග්විචින්, ඉනුයිනක්ටුන්, ඉනුක්ටිටුට්, ඉනුවියලුක්ටුන්, උතුරු ස්ලේවේ, සවුත් ස්ලේවේ, ටිචී[202] | |
| යුකොන් | YT | වයිට්හෝස් | 1898 ජූනි 13 | ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ[203] | |
| නුනාවුට් | NU | ඉක්ලුයිට් | 1999 අප්‍රේල් 1 | ඉනුඉන්නක්ටුන්, ඉනුක්ටිටුට්, ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ[204] | |
විදේශ සබඳතා
[සංස්කරණය]
බහුපාර්ශ්වික සහ ජාත්‍යන්තර විසඳුම් හඹා යාමේ ප්‍රවණතාවක් ඇති ගෝලීය කටයුතුවලදී එහි භූමිකාව සඳහා කැනඩාව මධ්‍යම බලවතෙකු ලෙස පිළිගැනේ.[206] කැනඩාව ජාත්‍යන්තර සාමය සහ ආරක්ෂාව සඳහා වන කැපවීම මෙන්ම ගැටුම් වල මැදිහත්කරුවෙකු ලෙස කටයුතු කිරීම,[207] සහ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට ආධාර සැපයීම සඳහා ප්‍රසිද්ධය.[208]
කැනඩාව සහ එක්සත් ජනපදය අතර දිගු හා සංකීර්ණ සබඳතාවක් ඇත;[209] ඔවුන් සමීප මිත්‍රයින් වන අතර, මිලිටරි ව්‍යාපාර සහ මානුෂීය ප්‍රයත්නයන් සඳහා නිතිපතා සහයෝගයෙන් ක්‍රියා කරයි.[210] කැනඩාව පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ජාතීන්ගේ සහ ජාත්‍යන්තර ඩි ලා ෆ්‍රැන්කොෆෝනි සංවිධානයේ සාමාජිකත්වය හරහා දෙරටේම පැරණි යටත් විජිත සමඟින් එක්සත් රාජධානියට සහ ප්‍රංශයට[211] ඓතිහාසික සහ සම්ප්‍රදායික සබඳතා පවත්වයි.[212] දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේදී ලන්දේසි විමුක්තිය සඳහා එහි දායකත්වය හේතුවෙන්, නෙදර්ලන්තය සමඟ ධනාත්මක සබඳතාවක් ඇති කිරීම සඳහා කැනඩාව ප්‍රසිද්ධය.[213] කැනඩාවට විදේශ රටවල් 180ක පමණ ස්ථාන 270කට අධික සංඛ්‍යාවක රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සහ කොන්සියුලර් කාර්යාල ඇත.[205]
කැනඩාව විවිධ ජාත්‍යන්තර සංවිධානවල සහ සංසදවල සාමාජිකයෙකි.[214] කැනඩාව 1945 දී එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකු වූ අතර 1958 දී එක්සත් ජනපදය සමඟ එක්ව උතුරු ඇමරිකානු අභ්‍යවකාශ ආරක්ෂක විධානය පිහිටුවන ලදී.[215] ලෝක වෙළඳ සංවිධානය, ෆයිව් අයිස්, G7 සහ ආර්ථික සහයෝගීතාවය සහ සංවර්ධනය සඳහා වූ සංවිධානය (OECD) හි සාමාජිකත්වය රට සතු වේ.[216] රට 1989 දී ආසියා-පැසිෆික් ආර්ථික සහයෝගිතා සංසදයේ (APEC) ආරම්භක සාමාජිකයෙකු වූ අතර 1990 දී ඇමරිකානු ජනපද සංවිධානයට (OAS) සම්බන්ධ විය.[217] කැනඩාව 1948 දී මානව හිමිකම් පිළිබඳ විශ්ව ප්‍රකාශනය අනුමත කරන ලද අතර එතැන් සිට ප්‍රධාන එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් සම්මුතීන් සහ සම්මුතීන් හතක් ඇත.[218]
හමුදා සහ සාම සාධක
[සංස්කරණය].jpg)
බොහෝ දේශීය වගකීම්වලට අමතරව, කැනේඩියානු සන්නද්ධ හමුදා (CAF) 3,000 කට අධික පිරිසක් විදේශීය හමුදා මෙහෙයුම් සඳහා යොදවා ඇත.[220] කැනේඩියානු ඒකාබද්ධ හමුදාවන්ට කැනේඩියානු රාජකීය නාවික හමුදාව, කැනේඩියානු හමුදාව සහ රාජකීය කැනේඩියානු ගුවන් හමුදාව ඇතුළත් වේ. ජාතිය ආසන්න වශයෙන් 68,000 ක්‍රියාකාරී පිරිස් සහ 27,000 සංචිත පිරිස් වලින් සමන්විත වෘත්තීය, ස්වේච්ඡා බළකායක් සේවයේ යොදවයි - "ශක්තිමත්, ආරක්ෂිත, නියැලී"[221] යටතේ පිළිවෙලින් 71,500 සහ 30,000 දක්වා වැඩි වේ-ආසන්න වශයෙන් කැනේඩියානු රේන්ජර්ස් 5,000 ක උප සංරචකයක් ඇත.[222][g] 2022 දී, කැනඩාවේ මිලිටරි වියදම් දළ වශයෙන් ඩොලර් බිලියන 26.9 ක් හෝ රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් (GDP) සියයට 1.2 ක් පමණ විය - එය රට අනුව මිලිටරි වියදම් සඳහා 14 වන ස්ථානයට පත් කරයි.[224]
කැනඩාවේ සාම සාධක සංවර්ධනයේ කාර්යභාරය සහ 20 වැනි සියවසේ දී ප්‍රධාන සාම සාධක මුල පිරීම් සඳහා එහි සහභාගීත්වය එහි ධනාත්මක ගෝලීය ප්‍රතිරූපයෙහි ප්‍රධාන භූමිකාවක් ඉටු කර ඇත.[225] සාමය ආරක්ෂා කිරීම කැනේඩියානු සංස්කෘතිය තුළ ගැඹුරින් කාවැදී ඇති අතර කැනේඩියානුවන්ට හැඟෙන කැපී පෙනෙන ලක්ෂණයක් වන්නේ ඔවුන්ගේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය එක්සත් ජනපදයෙන් වෙන් කර ඇති බවයි.[226] වියට්නාම් යුද්ධය හෝ 2003 ඉරාකය ආක්‍රමණය වැනි එක්සත් ජාතීන්ගේ[227] විසින් අනුමත නොකළ යුධ මෙහෙයුම් වලට සහභාගී වීමට කැනඩාව බොහෝ කලක සිට මැලි වී ඇත.[228] 21 වන සියවසේ සිට, එක්සත් ජාතීන්ගේ සාම සාධක ප්‍රයත්නයන් සඳහා කැනේඩියානු සෘජු සහභාගීත්වය බෙහෙවින් පහත වැටී ඇත.[229] කැනඩාව සෘජුවම UN හරහා නොව NATO හරහා UN විසින් අනුමත කරන ලද මිලිටරි මෙහෙයුම් වෙත සිය සහභාගීත්වය යොමු කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස විශාල අඩුවීමක් සිදු විය.[230] නේටෝව හරහා සහභාගීත්වය වෙනස් කිරීම සම්ප්‍රදායික සාම සාධක රාජකාරිවලට වඩා මිලිටරිකරණය වූ සහ මාරාන්තික දූත මණ්ඩල වෙත මාරු වීමට හේතු වී ඇත.[231]
ආර්ථිකය
[සංස්කරණය]
කැනඩාව ඉතා දියුණු මිශ්‍ර වෙළඳපල ආර්ථිකයක් ඇත,[233] ලොව නවවන විශාලතම ආර්ථිකය 2023 වන විට, සහ නාමික GDP දළ වශයෙන් ඇ.ඩො. ට්‍රිලියන 2.221.[234] එය ඉතා ගෝලීයකරණය වූ ආර්ථිකයක් සහිත, ලොව විශාලතම වෙළඳ ජාතීන්ගෙන් එකකි.[235] 2021 දී කැනේඩියානු භාණ්ඩ හා සේවා වෙළඳාම ඩොලර් ට්‍රිලියන 2.016 දක්වා ළඟා විය.[236] කැනඩාවේ අපනයනය ඩොලර් බිලියන 637 ඉක්ම වූ අතර, එහි ආනයනික භාණ්ඩ ඩොලර් බිලියන 631 ඉක්මවන අතර, එයින් ආසන්න වශයෙන් ඩොලර් බිලියන 391 ක් එක්සත් ජනපදයෙන් ආරම්භ විය.[236] 2018 දී, කැනඩාව ඩොලර් බිලියන 22 ක භාණ්ඩවල වෙළඳ හිඟයක් සහ ඩොලර් බිලියන 25 ක සේවා හිඟයක් ඇති විය.[236] ටොරොන්ටෝ කොටස් හුවමාරුව යනු වෙළඳපල ප්‍රාග්ධනීකරණය අනුව ලොව නවවන විශාලතම කොටස් හුවමාරුව වන අතර, එක්සත් ජනපද ඩොලර් ට්‍රිලියන 2කට වඩා වැඩි ඒකාබද්ධ වෙළඳපල ප්‍රාග්ධනීකරණයක් ඇති සමාගම් 1,500කට අධික ප්‍රමාණයක් ලැයිස්තුගත කරයි.[237]
කැනඩාවේ බැංකුව රටේ මහ බැංකුවයි.[238] මුදල් අමාත්‍යවරයා සහ නවෝත්පාදන, විද්‍යාව සහ කර්මාන්ත අමාත්‍යවරයා මූල්‍ය සැලසුම්කරණය සහ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සංවර්ධනය කිරීම සඳහා සංඛ්‍යාලේඛන කැනඩාවේ දත්ත භාවිතා කරයි.[239] කැනඩාවට ශක්තිමත් සමුපකාර බැංකු අංශයක් ඇත, ණය සමිතිවල ලොව ඉහළම ඒක පුද්ගල සාමාජිකත්වය ඇත.[240] එය දූෂණ සංජානන දර්ශකයේ (2023 දී 14 වැනි) පහළ ශ්‍රේණිගත කරයි[241] සහ "ලෝකයේ අවම දූෂිත රටවල් අතර පුළුල් ලෙස සැලකේ".[242] එය ගෝලීය තරඟකාරීත්ව වාර්තාවේ (2024 දී 19 වැනි) ඉහළ ශ්‍රේණිගත කරයි.[243] කැනඩාවේ ආර්ථිකය හෙරිටේජ් පදනමේ ආර්ථික නිදහස පිළිබඳ දර්ශකය[244] මත බොහෝ බටහිර ජාතීන්ට වඩා ඉහලින් ශ්‍රේණිගත වී ඇති අතර සාපේක්ෂව අඩු ආදායම් මට්ටමක් අත්විඳියි.[245] රටේ සාමාන්‍ය කුටුම්භ ඉවත දැමිය හැකි ඒක පුද්ගල ආදායම OECD සාමාන්‍යයට වඩා "ඉහළින්" ඇත.[246] කැනඩාව නිවාස දැරිය හැකි මිල[247] සහ විදේශ සෘජු ආයෝජන සඳහා වඩාත්ම සංවර්ධිත රටවල් අතරින් පහතම ශ්‍රේණිගත කරයි.[248]
20 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේ සිට, කැනඩාවේ නිෂ්පාදන, පතල් කැණීම් සහ සේවා අංශවල වර්ධනය නිසා ජාතිය විශාල වශයෙන් ග්‍රාමීය ආර්ථිකයක සිට නාගරීකරණය වූ කාර්මික ආර්ථිකයක් දක්වා පරිවර්තනය කර ඇත.[249] කැනේඩියානු ආර්ථිකය ආධිපත්‍යය දරන්නේ සේවා කර්මාන්තය වන අතර එය රටේ ශ්‍රම බලකායෙන් හතරෙන් තුනක් පමණ සේවය කරයි.[250] කැනඩාවට අසාමාන්‍ය ලෙස වැදගත් ප්‍රාථමික අංශයක් ඇති අතර, වන විද්‍යාව සහ ඛනිජ තෙල් කර්මාන්ත ඉන් ප්‍රමුඛතම කොටස් වේ.[251] කෘෂිකර්මාන්තය දුෂ්කර උතුරු කැනඩාවේ බොහෝ නගර, අසල පතල් හෝ දැව මූලාශ්‍ර මගින් නඩත්තු කරනු ලැබේ.[252]
දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයෙන් පසු කැනඩාවේ එක්සත් ජනපදය සමඟ ආර්ථික ඒකාබද්ධතාවය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වී ඇත.[254] 1988 කැනඩාව - එක්සත් ජනපද නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම (FTA) රටවල් දෙක අතර තීරුබදු ඉවත් කරන ලද අතර, උතුරු ඇමරිකානු නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම (NAFTA) 1994 දී මෙක්සිකෝව ඇතුළත් කිරීමට නිදහස් වෙළඳ කලාපය පුළුල් කළේය (පසුව කැනඩාව-එක්සත් ජනපදය විසින් ප්‍රතිස්ථාපනය කරන ලදී. –මෙක්සිකෝ ගිවිසුම).[255] 2023 වන විට, කැනඩාව විවිධ රටවල් 51ක් සමඟ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම් 15කට අත්සන් කර ඇත.[253]
කැනඩාව බලශක්ති අපනයනකරුවන් වන සංවර්ධිත රටවල් කිහිපයෙන් එකකි.[256] අත්ලාන්තික් කැනඩාව සතුව විශාල අක්වෙරළ ස්වභාවික වායු තැන්පතු ඇත,[257] ඇල්බර්ටා ලෝකයේ සිව්වන විශාලතම තෙල් සංචිතයට සත්කාරකත්වය දරයි.[258] විශාල අතබස්කා තෙල් වැලි සහ අනෙකුත් තෙල් සංචිත කැනඩාවට ගෝලීය තෙල් සංචිතවලින් සියයට 13 ක් ලබා දෙයි, එය ලෝකයේ තුන්වන හෝ හතරවන විශාලතම වේ.[259] කැනඩාව මීට අමතරව ලොව විශාලතම කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන සපයන්නන්ගෙන් එකකි; කැනේඩියානු ප්‍රේරීස් ප්‍රදේශය තිරිඟු, කැනෝලා සහ අනෙකුත් ධාන්‍ය නිෂ්පාදනය කරන ගෝලීය නිෂ්පාදකයන්ගෙන් එකකි.[260] රට සින්ක්, යුරේනියම්, රන්, නිකල්, ප්ලැටිනොයිඩ්, ඇලුමිනියම්, වානේ, යපස්, කෝකින් ගල් අඟුරු, ඊයම්, තඹ, මොලිබ්ඩිනම්, කොබෝල්ට් සහ කැඩ්මියම් අපනයනය කරන ප්‍රමුඛයෙකි.[261] කැනඩාව දකුණු ඔන්ටාරියෝ සහ ක්විබෙක් කේන්ද්‍ර කරගත් සැලකිය යුතු නිෂ්පාදන අංශයක් ඇති අතර මෝටර් රථ සහ ගුවන් යානා විශේෂයෙන් වැදගත් කර්මාන්ත නියෝජනය කරයි.[262] ධීවර කර්මාන්තය ආර්ථිකයේ ප්‍රධාන දායකත්වයක් ද වේ.[263]
විද්‍යාව හා තාක්ෂණය
[සංස්කරණය]2020 දී, කැනඩාව දේශීය පර්යේෂණ සහ සංවර්ධනය සඳහා දළ වශයෙන් ඩොලර් බිලියන 41.9ක් වැය කර ඇති අතර, 2022 සඳහා පරිපූරක ඇස්තමේන්තු ඩොලර් බිලියන 43.2ක් විය.[264] 2023 වන විට, රට භෞතික විද්‍යාව, රසායන විද්‍යාව සහ වෛද්‍ය විද්‍යාව පිළිබඳ නොබෙල් ත්‍යාගලාභීන් 15 දෙනෙකු බිහි කර ඇත.[265] Nature Index[266] ට අනුව, විද්‍යාත්මක සඟරාවල ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ලෝක ව්‍යාප්ත ලිපි වල රට හත්වන ස්ථානයට පත්ව ඇති අතර, ගෝලීය තාක්‍ෂණ සමාගම් ගණනාවක මූලස්ථානය පිහිටා ඇත.[267] කැනඩාව ලොව ඉහළම අන්තර්ජාල ප්‍රවේශ මට්ටම් වලින් එකක් වන අතර, මිලියන 33කට අධික පරිශීලකයින් පිරිසක් එහි මුළු ජනගහනයෙන් සියයට 94කට සමාන වේ.[268]
.jpg)
කැනඩාවේ විද්‍යාව හා තාක්ෂණයේ වර්ධනයන් අතර නවීන ක්ෂාරීය බැටරිය නිර්මාණය කිරීම,[270] ඉන්සියුලින් සොයා ගැනීම,[271] පෝලියෝ එන්නත සංවර්ධනය කිරීම,[272] සහ පරමාණුක න්‍යෂ්ටියේ අභ්‍යන්තර ව්‍යුහය පිළිබඳ සොයාගැනීම් ඇතුළත් වේ.[273] අනෙකුත් ප්‍රධාන කැනේඩියානු විද්‍යාත්මක දායකත්වයන් අතර කෘතිම හෘද පේස්මේකර්, දෘශ්‍ය බාහිකය සිතියම්ගත කිරීම,[274] ඉලෙක්ට්‍රෝන අන්වීක්ෂයේ දියුණුව,[275] තහඩු භූ විද්‍යාව, ගැඹුරු ඉගෙනීම, බහු-ස්පර්ශ තාක්ෂණය සහ පළමු කළු කුහරය වන සිග්නස් හඳුනා ගැනීම ඇතුළත් වේ. X-1.[276] කැනඩාවට ජාන විද්‍යාවේ දිගු ඉතිහාසයක් ඇත, ඒවාට ප්‍රාථමික සෛල, වෙබ් අඩවියට යොමු කරන ලද විකෘති, ටී-සෛල ප්‍රතිග්‍රාහක සහ ෆැන්කෝනි රක්තහීනතාවය, සිස්ටික් ෆයිබ්‍රෝසිස් සහ මුල්-ආරම්භක ඇල්සයිමර් රෝගය ඇති කරන ජාන හඳුනා ගැනීම ඇතුළු තවත් රෝග ගණනාවක් ඇත.[277]
කැනේඩියානු අභ්‍යවකාශ ඒජන්සිය ගැඹුරු අභ්‍යවකාශ, ග්‍රහලෝක සහ ගුවන් සේවා පර්යේෂණ සහ රොකට් සහ චන්ද්‍රිකා සංවර්ධනය කරමින් ඉතා ක්‍රියාකාරී අභ්‍යවකාශ වැඩසටහනක් ක්‍රියාත්මක කරයි.[278] 1962 දී ඇලවුට් 1 අභ්‍යවකාශ ගත කරන විට චන්ද්‍රිකාවක් සැලසුම් කර නිර්මාණය කළ තුන්වන රට කැනඩාව විය.[279] කැනඩාව ජාත්‍යන්තර අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයේ (ISS) සහභාගිවන්නෙකු වන අතර, ISS සහ NASA හි අභ්‍යවකාශ ෂටලය සඳහා කැනඩාම්, කැනඩාම්2, කැනඩාම්3 සහ ඩෙක්ස්ට්‍රේ රොබෝ යන්ත්‍ර නිර්මාණය කර ඇති අතර අභ්‍යවකාශ රොබෝ තාක්ෂණයේ පුරෝගාමියෙකි.[280] 1960 ගණන්වල සිට, කැනඩාවේ අභ්‍යවකාශ කර්මාන්තය රේඩාර්සැට්-1 සහ 2, ISIS, සහ MOST ඇතුළු චන්ද්‍රිකා මාර්ක් රාශියක් නිර්මාණය කර ගොඩනගා ඇත.[281] කැනඩාව ලොව සාර්ථකම සහ බහුලව භාවිතා වන ශබ්ද රොකට් වලින් එකක් වන බ්ලැක් බ්‍රැන්ට් නිෂ්පාදනය කර ඇත.[282]
ජනවිකාසය
[සංස්කරණය]
2021 කැනේඩියානු සංගණනය මුළු ජනගහනය 36,991,981 ලෙස ගණන් බලා ඇත, එය 2016 අගයට වඩා සියයට 5.2 ක පමණ වැඩිවීමකි.[284] 2023 දී කැනඩාවේ ජනගහනය 40,000,000 ඉක්මවන බව ගණන් බලා ඇත.[285] ජනගහන වර්ධනයේ ප්‍රධාන රියදුරන් වන්නේ සංක්‍රමණ සහ අඩු ප්‍රමාණයකට ස්වභාවික වර්ධනයයි.[286] කැනඩාව ලෝකයේ ඉහලම ඒක පුද්ගල සංක්‍රමණ අනුපාත වලින් එකකි,[287] ප්‍රධාන වශයෙන් ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සහ පවුල් යලි එකමුතු කිරීම මගින් මෙහෙයවනු ලැබේ.[288] 2021 දී වාර්තාගත සංක්‍රමණිකයන් 405,000ක් ඇතුළත් කර ගන්නා ලදී.[289] සරණාගතයින් නැවත පදිංචි කිරීමේදී කැනඩාව ලොව ඉදිරියෙන්ම සිටී; එය 2022 දී 47,600කට වඩා නැවත පදිංචි කරන ලදී.[290] නව සංක්‍රමණිකයන් බොහෝ දුරට ටොරොන්ටෝ, මොන්ට්‍රියල් සහ වැන්කුවර් වැනි ප්‍රධාන නාගරික ප්‍රදේශවල පදිංචි වේ.[291]
කැනඩාවේ ජන ඝනත්වය, වර්ග කිලෝමීටරයකට 4.2 වැසියන් (වර්ග සැතපුම් 11/වර්ග සැතපුම්), ලොව පහළම රටවල් අතර වේ,[284] ජනගහනයෙන් සියයට 95 ක් පමණ 55 වැනි සමාන්තර උතුරට දකුණින් දක්නට ලැබේ.[292] ජනගහනයෙන් සියයට 80 ක් පමණ ජීවත් වන්නේ එක්සත් ජනපදයට යාබද දේශසීමාවේ සිට 150 (සැතපුම් 93) ක් ඇතුළත ය.[293] කැනඩාව ඉතා නාගරීකරණය වී ඇති අතර ජනගහනයෙන් සියයට 80කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් නාගරික මධ්‍යස්ථානවල ජීවත් වෙති.[294] කැනේඩියානුවන්ගෙන් බහුතරයක් (සියයට 70 ට වැඩි) ජීවත් වන්නේ 49 වැනි සමාන්තරයට පහළින් වන අතර, කැනේඩියානුවන්ගෙන් සියයට 50ක් ජීවත් වන්නේ 45°42′ (අංශක 45.7) උතුරට දකුණින්ය.[295] රටේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ කොටස වන්නේ දකුණු ක්විබෙක්හි ක්විබෙක් සිටි-වින්ඩ්සර් කොරිඩෝව සහ මහා විල් සහ ශාන්ත ලෝරන්ස් ගඟ දිගේ දකුණු ඔන්ටාරියෝ ය.[296]
කැනේඩියානුවන්ගෙන් බහුතරයක් (සියයට 81.1) ජීවත් වන්නේ පවුල් කුටුම්භවල වන අතර සියයට 12.1ක් තනිව ජීවත් වන බව වාර්තා කරන අතර සියයට 6.8ක් වෙනත් ඥාතීන් හෝ සම්බන්ධයක් නොමැති පුද්ගලයන් සමඟ ජීවත් වෙති.[297] කුටුම්භවලින් සියයට පනස් එකක් දරුවන් සිටින හෝ නැති අඹුසැමියන් වන අතර සියයට 8.7ක් තනි මාපිය පවුල් වේ, සියයට 2.9ක් බහු පරම්පරාවේ කුටුම්භ වන අතර සියයට 29.3ක් තනි පුද්ගල කුටුම්භ වේ.[297]
| Rank | පළාත | Pop. | Rank | පළාත | Pop. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Toronto | Ontario | 6,202,225 | 11 | London | Ontario | 543,551 | ||
| 2 | Montreal | Quebec | 4,291,732 | 12 | Halifax | Nova Scotia | 465,703 | ||
| 3 | Vancouver | British Columbia | 2,642,825 | 13 | Niagara Region | Ontario | 433,604 | ||
| 4 | Ottawa–Gatineau | Ontario–Quebec | 1,488,307 | 14 | Windsor | Ontario | 422,630 | ||
| 5 | Calgary | Alberta | 1,481,806 | 15 | Oshawa | Ontario | 415,311 | ||
| 6 | Edmonton | Alberta | 1,418,118 | 16 | Victoria | British Columbia | 397,237 | ||
| 7 | Quebec City | Quebec | 839,311 | 17 | Saskatoon | Saskatchewan | 317,480 | ||
| 8 | Winnipeg | Manitoba | 834,678 | 18 | Regina | Saskatchewan | 249,217 | ||
| 9 | Hamilton | Ontario | 785,184 | 19 | Sherbrooke | Quebec | 227,398 | ||
| 10 | Waterloo Region | Ontario | 575,847 | 20 | Kelowna | British Columbia | 222,162 | ||
වාර්ගිකත්වය
[සංස්කරණය]2021 කැනේඩියානු සංගණනයේ ප්‍රතිචාර දැක්වූවන් "වාර්ගික හෝ සංස්කෘතික සම්භවයන්" 450කට වඩා ස්වයං-වාර්තා කර ඇත.[299] තෝරාගත් ප්‍රධාන සමූහාණ්ඩු කණ්ඩායම්: යුරෝපීය (සියයට 52.5), උතුරු ඇමරිකානු (සියයට 22.9), ආසියානු (සියයට 19.3), උතුරු ඇමරිකානු ස්වදේශික (සියයට 6.1), අප්‍රිකානු (සියයට 3.8), ලතින්, මධ්‍යම සහ දකුණු ඇමරිකානු (සියයට 2.5) , කැරිබියන් (සියයට 2.1), ඕෂනියානු (සියයට 0.3) සහ අනෙකුත් (සියයට 6).[299] කැනේඩියානුවන්ගෙන් සියයට 60කට වැඩි ප්‍රමාණයක් තනි සම්භවයක් වාර්තා කර ඇති අතර සියයට 36ක් බහු වාර්ගික සම්භවයක් ඇති බව වාර්තා කර ඇත, එබැවින් සමස්ත එකතුව සියයට 100කට වඩා වැඩිය.[299]
2021 දී රටේ විශාලතම ස්වයං-වාර්තා කරන ලද ජනවාර්ගික හෝ සංස්කෘතික සම්භවයන් දහය කැනේඩියානු[h] (ජනගහනයෙන් සියයට 15.6 ක්), පසුව ඉංග්‍රීසි (සියයට 14.7), අයර්ලන්ත (සියයට 12.1), ස්කොට්ලන්ත (සියයට 12.1), ප්‍රංශ (සියයට 11.0), ජර්මානු (සියයට 8.1), චීන (සියයට 4.7), ඉතාලි (සියයට 4.3), ඉන්දියානු (සියයට 3.7) සහ යුක්රේනියානු (සියයට 3.5).[303]
2021 දී ගණනය කරන ලද මිලියන 36.3 ක ජනතාවගෙන් දළ වශයෙන් මිලියන 24.5 ක් "සුදු" බව වාර්තා කර ඇති අතර එය ජනගහනයෙන් සියයට 67.4 ක් නියෝජනය කරයි.[304] 2016 සිට 2021 දක්වා සියයට 5.3 කින් වර්ධනය වූ ආදිවාසී නොවන ජනගහනයට සාපේක්ෂව සියයට 5 ක් හෝ පුද්ගලයන් මිලියන 1.8 ක් නියෝජනය කරන ආදිවාසී ජනගහනය සියයට 9.4 කින් වර්ධනය විය.[304] සෑම කැනේඩියානුවන් හතර දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙක් හෝ ජනගහනයෙන් සියයට 26.5 ක් සුදු නොවන සහ ස්වදේශික නොවන දෘශ්‍ය සුළුතරයකට අයත් වූ අතර,[305][i] 2021 දී විශාලතම දකුණු ආසියානු (මිලියන 2.6 ජනතාව; සියයට 7.1), චීන (මිලියන 1.7; සියයට 4.7), සහ කළු (මිලියන 1.5; සියයට 4.3).[307]
2011 සහ 2016 අතර, දෘශ්‍ය සුළුතර ජනගහනය සියයට 18.4 කින් වැඩි විය.[308] 1961 දී, කැනඩාවේ ජනගහනයෙන් සියයට දෙකකට වඩා අඩු 300,000 ක් පමණ සුළුතර කණ්ඩායම්වල සාමාජිකයන් විය.[309] 2021 සංගණනය පෙන්නුම් කළේ මිලියන 8.3 ක ජනතාවක් හෝ ජනගහනයෙන් හතරෙන් එකක් (සියයට 23.0) තමන් කැනඩාවේ ඉඩම් හිමි සංක්‍රමණිකයෙකු හෝ ස්ථිර පදිංචිකරුවෙකු ලෙස හෝ වාර්තා කර ඇති බවයි - 1921 සංගණනයට පෙර වාර්තා වූ සියයට 22.3 ට වැඩි.[310] 2021 දී, ඉන්දියාව, චීනය සහ පිලිපීනය කැනඩාවට සංක්‍රමණය වූ සංක්‍රමණිකයන් සඳහා මුල්ම රටවල් තුන විය.[311]
භාෂා
[සංස්කරණය]
කැනේඩියානුවන් විසින් භාෂා රාශියක් භාවිතා කරන අතර ඉංග්‍රීසි සහ ප්‍රංශ (නිල භාෂා) කැනේඩියානුවන්ගෙන් ආසන්න වශයෙන් සියයට 54 සහ සියයට 19 කගේ මව් භාෂාව වේ.[297] කැනඩාවේ නිල ද්විභාෂා ප්‍රතිපත්ති පුරවැසියන්ට ෆෙඩරල් රාජ්‍ය සේවා ඉංග්‍රීසි හෝ ප්‍රංශ යන භාෂාවලින් ලබා ගැනීමට අයිතිය ලබා දෙයි, රාජ්‍ය භාෂා සුළුතරයන් සමඟින් සියලුම පළාත් සහ ප්‍රදේශයන්හි තමන්ගේම පාසල් සහතික කර ඇත.[313]
ක්විබෙක්හි 1974 රාජ්‍ය භාෂා පනත මගින් පළාතේ එකම නිල භාෂාව ලෙස ප්‍රංශය ස්ථාපිත කරන ලදී.[314] ප්‍රංශ භාෂාව කතා කරන කැනේඩියානුවන්ගෙන් සියයට 82කට වැඩි ප්‍රමාණයක් ක්විබෙක්හි ජීවත් වුවද, නිව් බ්‍රන්ස්වික්, ඇල්බර්ටා සහ මැනිටෝබා යන ප්‍රදේශවල සැලකිය යුතු ෆ්‍රැන්කොෆෝන් ජනගහනයක් සිටින අතර ඔන්ටාරියෝහි ක්විබෙක් නගරයෙන් පිටත විශාලතම ප්‍රංශ භාෂාව කතා කරන ජනගහනයක් ඇත.[315] නිව් බ්‍රන්ස්වික්, එකම නිල වශයෙන් ද්විභාෂා පළාත, ජනගහනයෙන් සියයට 33ක් වන ඇකේඩියන් ප්‍රංශ සුලුතරයක් ඇත.[316] නිරිතදිග නෝවා ස්කොටියාවේ, කේප් බ්‍රෙටන් දූපතේ සහ මධ්‍යම සහ බටහිර ප්‍රින්ස් එඩ්වඩ් දූපතේ ඇකේඩියන් පොකුරු ද ඇත.[317]
වෙනත් පළාත්වලට එවැනි නිල භාෂා නොමැත, නමුත් ඉංග්‍රීසි භාෂාවට අමතරව උසාවිවල සහ අනෙකුත් රජයේ සේවාවන් සඳහා ප්‍රංශ භාෂාව ඉගැන්වීමේ භාෂාවක් ලෙස භාවිතා කරයි. මැනිටෝබා, ඔන්ටාරියෝ සහ ක්විබෙක් පළාත් ව්‍යවස්ථාදායකයන්හි ඉංග්‍රීසි සහ ප්‍රංශ යන භාෂා දෙකම කථා කිරීමට ඉඩ ලබා දෙන අතර නීති භාෂා දෙකෙන්ම පනවනු ලැබේ. ඔන්ටාරියෝහි, ප්‍රංශ භාෂාවට යම් නීතිමය තත්වයක් ඇත, නමුත් එය සම්පූර්ණයෙන්ම සම-නිල වශයෙන් නොවේ.[318] විවිධ භාෂා සහ උපභාෂා 65කට වැඩි ගණනකින් සමන්විත දේශීය භාෂා කණ්ඩායම් 11ක් ඇත.[319] වයඹ දිග ප්‍රදේශවල ස්වදේශික භාෂා කිහිපයකට නිල තත්ත්වය ඇත.[320] ඉනුක්ටිටුට් යනු නුනාවුට් හි බහුතර භාෂාව වන අතර එය ප්‍රදේශයේ නිල භාෂා තුනෙන් එකකි.[321]
2021 සංගණනයට අනුව, කැනේඩියානුවන් මිලියන 7.8 කට වැඩි සංඛ්‍යාවක් නිල නොවන භාෂාවක් ඔවුන්ගේ පළමු භාෂාව ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇත. වඩාත් පොදු නිල නොවන පළමු භාෂාවන් සමහරක් මැන්ඩරින් (පළමු භාෂා කථිකයන් 679,255), පන්ජාබි (666,585), කැන්ටනීස් (553,380), ස්පාඤ්ඤ (538,870), අරාබි (508,410), ටගාලොග් (461,150), ඉතාලි (319,505), ජර්මානු (272,865), සහ දෙමළ (237,890).[297] රට බොහෝ සංඥා භාෂාවන්ට නිවහනක් වන අතර, සමහර ඒවා ස්වදේශික වේ.[322] ප්‍රාථමික සහ ද්විතීයික පාසල්වල ASL බහුලව පැවතීම හේතුවෙන් ඇමරිකානු සංඥා භාෂාව (ASL) රට පුරා භාවිතා වේ.[323] ක්විබෙක් සංඥා භාෂාව (LSQ) මූලික වශයෙන් ක්විබෙක්හි භාවිතා වේ.[324]
ආගම්
[සංස්කරණය].jpg)
කැනඩාව ආගමික වශයෙන් විවිධ වන අතර එය පුළුල් පරාසයක විශ්වාසයන් සහ සිරිත් විරිත් ඇතුළත් වේ.[326] කැනඩාවේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව දෙවියන් වහන්සේට යොමු කරයි; කෙසේ වෙතත්, කැනඩාවට නිල පල්ලියක් නොමැති අතර රජය නිල වශයෙන් ආගමික බහුත්වවාදයට කැපවී සිටී.[327] කැනඩාවේ ආගමික නිදහස ව්‍යවස්ථාපිතව ආරක්ෂිත අයිතියකි.[328]
1970 ගණන්වල සිට ආගමික අනුගාමිකයන් ක්‍රමානුකූලව අඩු වී ඇත.[326] කලක් කැනේඩියානු සංස්කෘතියට සහ දෛනික ජීවිතයට කේන්ද්‍රීය සහ ඒකාග්‍ර වූ පසු ක්‍රිස්තියානි ධර්මය පරිහානියට පත්වීමත් සමඟ,[329] කැනඩාව පශ්චාත් ක්‍රිස්තියානි, ලෞකික රාජ්‍යයක් බවට පත්ව ඇත.[330] කැනේඩියානුවන්ගෙන් බහුතරයක් ඔවුන්ගේ එදිනෙදා ජීවිතයේදී ආගම වැදගත් නොවන බව සලකන නමුත්,[331] ඔවුන් තවමත් දෙවියන්ව විශ්වාස කරයි.[332] ආගම ඇදහීම සාමාන්‍යයෙන් පුද්ගලික කාරණයක් ලෙස සැලකේ.[333]
2021 සංගණනයට අනුව, ක්‍රිස්තියානි ධර්මය කැනඩාවේ විශාලතම ආගම වන අතර රෝමානු කතෝලිකයන් ජනගහනයෙන් සියයට 29.9 ක් නියෝජනය කරයි. සමස්තයක් වශයෙන් ජනගහනයෙන් සියයට 53.3 ක් නියෝජනය කරන ක්‍රිස්තියානීන්[j] අනුගමනය කරනු ලබන්නේ ආගමක් හෝ ආගමක් නොමැති අය වාර්තා කරන සියයට 34.6කි.[336] අනෙකුත් ඇදහිලි අතරට ඉස්ලාම් (සියයට 4.9), හින්දු ආගම (සියයට 2.3), සීක් දහම (සියයට 2.1), බුද්ධාගම (සියයට 1.0), යුදෙව් ආගම (සියයට 0.9), සහ ස්වදේශික අධ්‍යාත්මිකත්වය (සියයට 0.2) ඇතුළත් වේ.[337] කැනඩාවේ දෙවන විශාලතම ජාතික සීක් ජනගහනය, ඉන්දියාවට පසුව ඇත.[338]
සෞඛ්‍ය
[සංස්කරණය]කැනඩාවේ සෞඛ්‍ය සේවා සපයනු ලබන්නේ පළාත් සහ භෞමික සෞඛ්‍ය සේවා හරහා මහජන අරමුදල් සපයන, අවිධිමත් ලෙස මෙඩිකෙයා ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.[339] එය 1984[340] කැනඩා සෞඛ්‍ය පනතේ විධිවිධාන මගින් මෙහෙයවනු ලබන අතර එය විශ්වීය වේ.[341] ප්‍රසිද්ධියේ අරමුදල් සපයන සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා විශ්වීය ප්‍රවේශය "බොහෝ විට කැනේඩියානුවන් විසින් ඔවුන් රටේ කොතැනක ජීවත් වුවද සෑම කෙනෙකුටම ජාතික සෞඛ්‍ය රක්ෂණය සහතික කරන මූලික වටිනාකමක් ලෙස සලකනු ලැබේ".[342] කැනේඩියානුවන්ගේ සෞඛ්‍ය සේවයෙන් සියයට 30ක් පමණ ගෙවනු ලබන්නේ පුද්ගලික අංශය හරහාය.[343] මෙය වැඩිපුරම ගෙවනු ලබන්නේ බෙහෙත් වට්ටෝරු, දන්ත වෛද්‍ය විද්‍යාව සහ අක්ෂි වෛද්‍ය විද්‍යාව වැනි මෙඩිකෙයා මගින් ආවරණය නොවන හෝ අර්ධ වශයෙන් ආවරණය නොවන සේවාවන් සඳහාය.[343] කැනේඩියානුවන්ගෙන් ආසන්න වශයෙන් සියයට 65 සිට 75 දක්වා යම් ආකාරයක අතිරේක සෞඛ්‍ය රක්‍ෂණයක් ඇත; බොහෝ දෙනෙකුට එය ලැබෙන්නේ ඔවුන්ගේ සේවා යෝජකයන් හරහා හෝ ද්විතියික සමාජ සේවා වැඩසටහන් වෙත ප්‍රවේශ වීමෙනි.[344]
අනෙකුත් බොහෝ සංවර්ධිත රටවල් සමඟ පොදුවේ, වැඩි විශ්‍රාමිකයන් සහ වැඩ කරන වයසේ අඩු පුද්ගලයින් සිටින වැඩිහිටි ජනගහනයක් වෙත ජන විකාශන මාරුවක් හේතුවෙන් කැනඩාව සෞඛ්‍ය සේවා වියදම්වල වැඩි වීමක් අත්විඳිමින් සිටී. 2021 දී, කැනඩාවේ සාමාන්‍ය වයස අවුරුදු 41.9 කි.[345] ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 81.1කි.[346] ප්‍රධාන මහජන සෞඛ්‍ය නිලධාරියාගේ 2016 වාර්තාවකින් හෙළි වූයේ G7 රටවල් අතර ජනගහනයේ ඉහළම අනුපාතයන්ගෙන් එකක් වන කැනේඩියානුවන්ගෙන් සියයට 88 ක් ඔවුන්ට "හොඳ හෝ ඉතා හොඳ සෞඛ්‍යයක්" ඇති බව පෙන්නුම් කරන බවයි.[347] කැනේඩියානු වැඩිහිටියන්ගෙන් සියයට 80 ක් නිදන්ගත රෝග සඳහා අවම වශයෙන් එක් ප්‍රධාන අවදානම් සාධකයක් ඇති බව ස්වයං-වාර්තා කරයි: දුම්පානය, ශාරීරික අකර්මන්‍යතාවය, සෞඛ්‍ය සම්පන්න නොවන ආහාර ගැනීම හෝ අධික ලෙස මත්පැන් භාවිතය.[348] කැනඩාව OECD රටවල් අතර වැඩිහිටි තරබාරුකමේ ඉහළම අනුපාතවලින් එකක් වන අතර එය ආසන්න වශයෙන් දියවැඩියා රෝගීන් මිලියන 2.7කට දායක වේ.[348] නිදන්ගත රෝග හතරක් - පිළිකා (මරණයට ප්‍රධාන හේතුව), හෘද වාහිනී රෝග, ශ්වසන රෝග සහ දියවැඩියාව - කැනඩාවේ සිදුවන මරණවලින් සියයට 65 ක්.[349]
2021 දී, සෞඛ්‍ය තොරතුරු සඳහා වන කැනේඩියානු ආයතනය වාර්තා කළේ, සෞඛ්‍ය ආරක්ෂණ වියදම් ඩොලර් බිලියන 308 ක් හෝ එම වර්ෂය සඳහා කැනඩාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 12.7 ක් වූ බවයි.[350] 2022 දී, සෞඛ්‍ය වියදම් සඳහා කැනඩාවේ ඒක පුද්ගල වියදම් OECD හි සෞඛ්‍ය ආරක්ෂණ පද්ධති අතර 12 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[351] කැනඩාව 2000 ගණන්වල මුල් භාගයේ සිට OECD සෞඛ්‍ය දර්ශක බහුතරයක සාමාන්‍යයට ආසන්නව හෝ ඊට වඩා ඉහළින් ක්‍රියා කර ඇත, බලා සිටීමේ වේලාවන් සහ රැකවරණය සඳහා ප්‍රවේශය සඳහා OECD දර්ශකවල සාමාන්‍යයට වඩා ඉහළින් ශ්‍රේණිගත කර ඇත, රැකවරණයේ ගුණාත්මකභාවය සහ සම්පත් භාවිතය සඳහා සාමාන්‍ය ලකුණු සමඟ.[352] පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය අරමුදලේ 2021 වාර්තාව වඩාත්ම සංවර්ධිත රටවල් 11 හි සෞඛ්‍ය ආරක්ෂණ පද්ධති සංසන්දනය කරමින් කැනඩාව දෙවන සිට අවසාන දක්වා ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[353] හඳුනාගත් දුර්වලතා වූයේ සංසන්දනාත්මකව වැඩි ළදරු මරණ අනුපාතිකය, නිදන්ගත තත්වයන් පැතිරීම, දිගු රැඳී සිටීමේ කාලය, පැයෙන් පසු රැකවරණය දුර්වල වීම සහ බෙහෙත් වට්ටෝරු සහ දන්ත ආවරණයක් නොමැතිකමයි.[353] කැනඩාවේ සෞඛ්‍ය පද්ධතියේ වැඩිවන ගැටලුවක් වන්නේ සෞඛ්‍ය සේවා වෘත්තිකයන්ගේ ඌනතාවය,[354] සහ රෝහල් ධාරිතාවයි.[355]
අධ්‍යාපනය
[සංස්කරණය]
කැනඩාවේ අධ්‍යාපනය බොහෝ දුරට ප්‍රසිද්ධියේ සපයනු ලැබේ, අරමුදල් සපයනු ලබන අතර ෆෙඩරල්, පළාත් සහ පළාත් පාලන ආයතන විසින් අධීක්ෂණය කරනු ලැබේ.[357] අධ්‍යාපනය පළාත් අධිකරණ බල සීමාව තුළ පවතින අතර පළාතක විෂය මාලාව එහි රජය විසින් අධීක්ෂණය කරනු ලැබේ.[358] කැනඩාවේ අධ්‍යාපනය සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය ලෙස බෙදා ඇත, පසුව ද්විතීයික සහ පශ්චාත් ද්විතීයික අධ්‍යාපනය ලෙස බෙදා ඇත. කැනඩාව පුරා බොහෝ ස්ථානවල ඉංග්‍රීසි සහ ප්‍රංශ යන භාෂා දෙකෙන්ම අධ්‍යාපනය ලබා ගත හැකිය.[359] කැනඩාවේ විශ්ව විද්‍යාල විශාල සංඛ්‍යාවක් ඇති අතර, ඒවා සියල්ලම පාහේ පොදු අරමුදල් සපයනු ලැබේ.[360] 1663 දී පිහිටුවන ලද ලාවාල් විශ්ව විද්‍යාලය කැනඩාවේ පැරණිතම පශ්චාත්-ද්විතියික ආයතනයයි.[361] ජාතියේ ඉහළම ශ්‍රේණිගත විශ්ව විද්‍යාල තුන වන්නේ ටොරොන්ටෝ විශ්ව විද්‍යාලය, මැක්ගිල් සහ බ්‍රිටිෂ් කොලොම්බියා විශ්ව විද්‍යාලයයි.[362] විශාලතම විශ්ව විද්‍යාලය වන්නේ ටොරොන්ටෝ විශ්ව විද්‍යාලය වන අතර එහි සිසුන් 85,000 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සිටී.[363]
OECD හි 2022 වාර්තාවකට අනුව, කැනඩාව ලෝකයේ වඩාත්ම උගත් රටවලින් එකකි;[364] තෘතීයික අධ්‍යාපනය ලබන වැඩිහිටියන්ගේ ප්‍රතිශතය අනුව රට ලොව පුරා පළමු ස්ථානයට පත්ව ඇති අතර කැනේඩියානු වැඩිහිටියන්ගෙන් සියයට 56 කට වඩා අඩුම තරමින් උපාධියක් ලබා ඇත. උපාධි අපේක්ෂක විද්‍යාලය හෝ විශ්ව විද්‍යාල උපාධිය.[365] කැනඩාව අධ්‍යාපනය සඳහා දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 5.3ක සාමාන්‍යයක් වැය කරයි.[366] රට තෘතීයික අධ්‍යාපනය සඳහා විශාල වශයෙන් ආයෝජනය කරයි (එක් සිසුවෙකුට US$20,000කට වඩා වැඩි).[367] 2022 වන විට, OECD සාමාන්‍ය සියයට 75 ට සාපේක්ෂව අවුරුදු 25 සිට 64 දක්වා වැඩිහිටියන්ගෙන් සියයට 89 ක් උසස් පාසල් උපාධියකට සමාන අගයක් ලබා ඇත.[368]
අනිවාර්ය අධ්‍යාපන වයස අවුරුදු 5-7 සිට 16-18 දක්වා පරාසයක පවතී,[369] වැඩිහිටි සාක්ෂරතා අනුපාතය සියයට 99කට දායක වේ.[370] 2016 වන විට රට තුළ දරුවන් 60,000කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් නිවෙස් බලා අධ්‍යාපනය ලබා ඇත. කැනඩාව සාක්ෂරතාවය, ගණිතය සහ විද්‍යාව කියවීමේදී OECD හොඳින් ක්‍රියා කරන රටක් වන අතර සාමාන්‍ය ශිෂ්‍යයෙක් ලකුණු 523.7ක් ලබා ගනී.[371]
සංස්කෘතිය
[සංස්කරණය]
ඓතිහාසික වශයෙන්, කැනඩාව බ්‍රිතාන්‍ය, ප්‍රංශ සහ ස්වදේශික සංස්කෘතීන් සහ සම්ප්‍රදායන් මගින් බලපෑම් කර ඇත.[373] 20 වැනි සියවස තුළදී, අප්‍රිකානු, කැරිබියානු සහ ආසියානු ජාතිකත්වයන් සහිත කැනේඩියානුවන් කැනේඩියානු අනන්‍යතාවයට සහ එහි සංස්කෘතියට එකතු වී ඇත.[374]
කැනඩාවේ සංස්කෘතිය එහි පුළුල් පරාසයක සංඝටක ජාතිකත්වයන්ගෙන් බලපෑම් ලබා ගන්නා අතර සාධාරණ සමාජයක් ප්‍රවර්ධනය කරන ප්‍රතිපත්ති ව්‍යවස්ථානුකූලව ආරක්ෂා කර ඇත.[375] 1960 ගණන්වල සිට, කැනඩාව මානව හිමිකම් සහ එහි සියලු ජනතාව සඳහා ඇතුළත් කිරීම අවධාරණය කර ඇත.[376] බහු සංස්කෘතිකවාදයේ නිල රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්තිය බොහෝ විට කැනඩාවේ සැලකිය යුතු ජයග්‍රහණවලින් එකක්[377] සහ කැනේඩියානු අනන්‍යතාවයේ ප්‍රධාන කැපී පෙනෙන අංගයක් ලෙස දක්වා ඇත.[378] ක්විබෙක්හි සංස්කෘතික අනන්‍යතාවය ශක්තිමත් වන අතර ඉංග්‍රීසි කැනේඩියානු සංස්කෘතියට වඩා වෙනස් වූ ප්‍රංශ කැනේඩියානු සංස්කෘතියක් ඇත.[379] සමස්තයක් ලෙස, කැනඩාව න්‍යායාත්මකව කලාපීය වාර්ගික උප සංස්කෘතීන්ගේ සංස්කෘතික මොසෙයික් වේ.[380]
වරණාත්මක සංක්‍රමණය, සමාජ ඒකාබද්ධතාවය සහ අන්ත දක්ෂිනාංශික දේශපාලනය මර්දනය කිරීම මත පදනම් වූ බහු සංස්කෘතිකවාදය අවධාරණය කරමින් පාලනයට කැනඩාවේ ප්‍රවේශයට පුළුල් මහජන සහයෝගයක් ඇත.[381] ප්‍රසිද්ධියේ අරමුදල් සපයන සෞඛ්‍ය සේවා, ධනය යලි බෙදා හැරීම සඳහා ඉහළ බදු පැනවීම, මරණ දඬුවම නීති විරෝධී කිරීම, දරිද්‍රතාවය තුරන් කිරීමට දැඩි උත්සාහයන්, දැඩි තුවක්කු පාලනය, කාන්තා අයිතිවාසිකම් (ගැබ්ගැනීම් අවසන් කිරීම වැනි) සහ LGBT අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ සමාජ ලිබරල් ආකල්පය සහ නීත්‍යානුකූල දයානුකම්පාව වැනි රජයේ ප්‍රතිපත්ති සහ ගංජා භාවිතය කැනඩාවේ දේශපාලන සහ සංස්කෘතික වටිනාකම් දර්ශක වේ.[382] කැනේඩියානුවන් රටේ විදේශ ආධාර ප්‍රතිපත්ති, සාම සාධක භූමිකාවන්, ජාතික වනෝද්‍යාන පද්ධතිය සහ කැනේඩියානු අයිතිවාසිකම් සහ නිදහස පිළිබඳ ප්‍රඥප්තිය සමඟ ද හඳුනා ගනී.[383]
සංකේත
[සංස්කරණය]
කැනේඩියානු සංකේතවාදයේ මුල් වර්ධනයේ දී ස්වභාවධර්මය, පුරෝගාමීන්, උගුල් කරුවන් සහ වෙළඳුන් යන තේමාවන් වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය.[384] නූතන සංකේත මගින් රටේ භූගෝල විද්‍යාව, ශීත දේශගුණය, ජීවන රටා සහ සම්ප්‍රදායික යුරෝපීය සහ ස්වදේශික සංකේත කැනේඩියානුකරණය අවධාරණය කරයි.[385] මේපල් කොළ කැනේඩියානු සංකේතයක් ලෙස භාවිතා කිරීම 18 වන සියවසේ මුල් භාගය දක්වා දිව යයි. මේපල් පත්‍රය කැනඩාවේ වත්මන් සහ පෙර ධජවල සහ කැනඩාවේ ආයුධවල නිරූපණය කර ඇත.[386] කැනඩාවේ නිල ටාටාන්, "මේපල් කොළ ටාටන්" ලෙස හැඳින්වේ, මේපල් පත්‍රයේ වර්ණ ඍතු හරහා පිළිබිඹු කරයි - වසන්තයේ දී කොළ, සරත් සෘතුවේ මුල් කාලයේ රන්, පළමු හිම වලදී රතු සහ වැටීමෙන් පසු දුඹුරු.[387] කැනඩාවේ ආයුධ එක්සත් රාජධානියේ ඒවාට සමීපව ආදර්ශයට ගෙන ඇති අතර, ප්‍රංශ සහ සුවිශේෂී කැනේඩියානු මූලද්‍රව්‍ය බ්‍රිතාන්‍ය අනුවාදයෙන් ව්‍යුත්පන්න වූ ඒවාට ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීම හෝ එකතු කිරීම සමඟින්.[388]
අනෙකුත් ප්‍රමුඛ සංකේත අතර ජාතික ආදර්ශ පාඨය වන "A mari usque ad mare" ("මුහුදේ සිට මුහුදට"),[389] අයිස් හොකී සහ ලැක්‍රෝස් ක්‍රීඩා, බීවර්, කැනඩා පාත්ත, පොදු ලූන්, කැනේඩියානු අශ්වයා, රාජකීය කැනේඩියානු මවුන්ටඩ් පොලිසිය, කැනේඩියානු රොකීස්,[386] සහ, වඩාත් මෑතක දී, ටෝටම් බාර් සහ ඉනුක්සුක්.[390] කැනේඩියානු බියර්, මේපල් සිරප්, ටූක්ස්, කැනෝ, නැනයිමෝ බාර්, බටර් ටාට් සහ පුටින් අද්විතීය ලෙස කැනේඩියානු ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත.[391] කැනේඩියානු කාසි මෙම සංකේත බොහොමයක් දක්වයි: $1 කාසියේ ලූන්, 50¢ කාසියේ කැනඩාවේ ආයුධ සහ නිකල් මත බීවර්.[392] ඩොලර් 20ක මුදල් නෝට්ටු සහ කාසිවල මුහුණත මත රජතුමාගේ රූපයක් දිස්වේ.[392]
සාහිත්‍ය
[සංස්කරණය]කැනේඩියානු සාහිත්‍යය බොහෝ විට ප්‍රංශ සහ ඉංග්‍රීසි භාෂා සාහිත්‍යවලට බෙදා ඇති අතර ඒවා පිළිවෙලින් ප්‍රංශයේ සහ බ්‍රිතාන්‍යයේ සාහිත්‍ය සම්ප්‍රදායන් තුළ මුල් බැස ඇත.[393] පැරණිතම කැනේඩියානු ආඛ්‍යාන වූයේ සංචාර සහ ගවේෂණයයි.[394] මෙය ඓතිහාසික කැනේඩියානු සාහිත්‍යයේ ප්‍රධාන තේමා තුනක් දක්වා වර්ධනය විය: ස්වභාවධර්මය, මායිම් ජීවිතය සහ ලෝකය තුළ කැනඩාවේ පිහිටීම, ඒ සියල්ල ආරක්ෂක මානසිකත්වයට සම්බන්ධ වේ.[395] මෑත දශක කිහිපය තුළ, කැනඩාවේ සාහිත්‍යය ලොව පුරා සංක්‍රමණිකයන් විසින් දැඩි ලෙස බලපා ඇත.[396] 1990 දශකය වන විට කැනේඩියානු සාහිත්‍යය ලෝකයේ හොඳම ඒවා ලෙස සැලකේ.[397]
බුකර් ත්‍යාග දෙකක් ලැබූ නවකතාකාරිය, කිවිඳිය සහ සාහිත්‍ය විචාරක මාග්‍රට් ඇට්වුඩ් ඇතුළු බොහෝ කැනේඩියානු කතුවරුන් ජාත්‍යන්තර සාහිත්‍ය සම්මාන රැස් කරගෙන ඇත;[398][399] නොබෙල් ත්‍යාගලාභී ඇලිස් මුන්රෝ, ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් හොඳම කෙටිකතා ලේඛකයා ලෙස හැඳින්වේ.[400] සහ බුකර් ත්‍යාගලාභී මයිකල් ඔන්ඩාට්ජේ, The English Patient නවකතාව රචනා කළ, එය චිත්‍රපටයක් ලෙස අනුවර්තනය කරන ලදී. හොඳම චිත්‍රපටය සඳහා ඇකඩමි සම්මානය දිනාගත් එකම නමයි.[401] එල්.එම්. මොන්ට්ගොමරි විසින් 1908 දී Anne of Green Gables සමඟින් ළමා නවකතා මාලාවක් නිෂ්පාදනය කරන ලදී.[402]
මාධ්‍ය
[සංස්කරණය]
කැනඩාවේ මාධ්‍ය ඉතා ස්වාධීන, වාරණය නොකළ, විවිධත්වය සහ ඉතා ප්‍රාදේශීයකරණය වේ.[403] විකාශන පනත "පද්ධතිය කැනඩාවේ සංස්කෘතික, දේශපාලන, සමාජීය සහ ආර්ථික දේහය ආරක්ෂා කිරීමට, පොහොසත් කිරීමට සහ ශක්තිමත් කිරීමට සේවය කළ යුතුය" යනුවෙන් ප්‍රකාශ කරයි.[404] කැනඩාවට හොඳින් සංවර්ධිත මාධ්‍ය අංශයක් ඇත, නමුත් එහි සංස්කෘතික ප්‍රතිදානය-විශේෂයෙන් ඉංග්‍රීසි චිත්‍රපට, රූපවාහිනී වැඩසටහන් සහ සඟරා-බොහෝ විට එක්සත් ජනපදයෙන් ආනයනය කිරීමෙන් යටපත් වේ.[405] එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, කැනේඩියානු විකාශන සංස්ථාව (CBC), කැනඩාවේ ජාතික චිත්‍රපට මණ්ඩලය (NFB) සහ කැනේඩියානු ගුවන්විදුලි-රූපවාහිනී සහ විදුලි සංදේශ වැනි ෆෙඩරල් රජයේ වැඩසටහන්, නීති සහ ආයතන මගින් පැහැදිලි කැනේඩියානු සංස්කෘතියක් සංරක්ෂණය කිරීම සඳහා සහාය වේ. කොමිසම (CRTC).[406]
කැනේඩියානු ජන මාධ්‍ය, මුද්‍රිත සහ ඩිජිටල් යන දෙඅංශයෙන්ම සහ නිල භාෂා දෙකෙන්ම, බොහෝ දුරට "සංස්ථා අතලොස්සක්" විසින් ආධිපත්‍යය දරයි.[407] මෙම සංස්ථා වලින් විශාලතම වන්නේ රටේ ජාතික මහජන විකාශකයා වන කැනේඩියානු විකාශන සංස්ථාව වන අතර එය දේශීය සංස්කෘතික අන්තර්ගතයන් නිෂ්පාදනය කිරීම, ඉංග්‍රීසි සහ ප්‍රංශ යන දෙඅංශයෙන්ම තමන්ගේම ගුවන්විදුලි සහ රූපවාහිනී ජාල ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි.[408] CBC වලට අමතරව, සමහර පළාත් ආන්ඩු TVOntario සහ Télé-Québec වැනි තමන්ගේම පොදු අධ්‍යාපනික රූපවාහිනී විකාශන සේවා ද පිරිනමයි.[409]
චිත්‍රපට සහ රූපවාහිනිය ඇතුළුව කැනඩාවේ ප්‍රවෘත්ති-නොවන මාධ්‍ය අන්තර්ගතයට දේශීය නිර්මාණකරුවන් මෙන්ම එක්සත් ජනපදය, එක්සත් රාජධානිය, ඕස්ට්‍රේලියාව සහ ප්‍රංශය යන රටවලින් ආනයනය කිරීම් ද බලපායි.[410] විදේශීය මාධ්‍ය ප්‍රමාණය අඩු කිරීමේ ප්‍රයත්නයක් ලෙස, රූපවාහිනී විකාශනය සඳහා රජයේ මැදිහත්වීම්වලට අන්තර්ගතය නියාමනය කිරීම සහ පොදු මූල්‍යකරණය යන දෙකම ඇතුළත් විය හැකිය.[411] කැනේඩියානු බදු නීති මගින් සඟරා ප්‍රචාරණයේදී විදේශීය තරඟකාරීත්වය සීමා කරයි.[412]
දෘශ්‍ය කලා
[සංස්කරණය]
කැනඩාවේ කලාව ආදිවාසී ජනයාගේ වසර දහස් ගණනක වාසස්ථානයක් මගින් සලකුණු කර ඇත,[414] සහ, පසුකාලීනව, කලාකරුවන් බ්‍රිතාන්‍ය, ප්‍රංශ, ස්වදේශික සහ ඇමරිකානු කලාත්මක සම්ප්‍රදායන් ඒකාබද්ධ කර ඇත, විටෙක යුරෝපීය විලාසිතාවන් වැලඳ ගනිමින් ජාතිකවාදය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට කටයුතු කළහ.[415] කැනේඩියානු කලාවේ ස්වභාවය මෙම විවිධ සම්භවයන් පිළිබිඹු කරයි, කලාකරුවන් ඔවුන්ගේ සම්ප්‍රදායන් ගෙන කැනඩාවේ ඔවුන්ගේ ජීවිතයේ යථාර්ථය පිළිබිඹු කිරීමට මෙම බලපෑම් අනුගත කර ඇත.[416]
කැනඩාවේ නූතන සිතුවම් වසර ගණනාවක් පුරා මතු වූ ප්‍රධාන ව්‍යාපාර කිහිපයකින් බෙහෙවින් බලපා ඇත. වඩාත් ප්‍රමුඛතම ව්‍යාපාරයක් වන්නේ 1920 දී ආරම්භ කරන ලද ගෲප් ඔෆ් සෙවන් ය, ඔවුන්ගේ කලා කෘතිවල කාන්තාරය ග්‍රහණය කර ගැනීම අරමුණු කර ගෙනය.[417] මෙම කණ්ඩායම සමඟ සම්බන්ධ වූයේ Emily Carr, ඇයගේ භූ දර්ශන සහ පැසිෆික් වයඹදිග වෙරළ තීරයේ ආදිවාසී ජනයාගේ නිරූපණයන් සඳහා ප්‍රසිද්ධියට පත් වූවාය.[418] 20වන සියවසේ මැද භාගයේදී කැනඩාවේ වියුක්ත කලාවේ නැගීම දක්නට ලැබුණි, ජීන්-පෝල් රියෝපෙල් සහ පෝල්-එමයිල් බෝර්ඩුවාස් වැනි කලාකරුවන් සමඟින්.[419] 1960 සහ 1970 ගණන් වලදී, මයිකල් ස්නෝ සහ ඉයන් කාර්-හැරිස් වැනි කලාකරුවන් සමඟ සංකල්පීය කලාවක් බිහි විය.[420] සාම්ප්‍රදායික ස්වදේශීය ශිල්පීය ක්‍රම නවීන කලා ශෛලීන් සමඟ ඒකාබද්ධ කළ නෝර්වල් මොරිසෝ වැනි ස්වදේශික කලාකරුවන් ද මෙම යුගයේ බිහි විය.[421] වඩාත් මෑත වසරවලදී, කෙන්ට් මොන්ක්මන් සහ ෂුවිනායි අෂූනා වැනි කලාකරුවන් සමඟ සමකාලීන කලාව සංකේතාත්මක කලාවේ පුනර්ජීවනයක් දැක ඇත.[422]
සංගීතය
[සංස්කරණය]
කැනේඩියානු සංගීතය විවිධ කලාපීය දර්ශන පිළිබිඹු කරයි.[424] කැනඩාව පල්ලි ශාලා, කුටි ශාලා, සංරක්ෂණාගාර, ඇකඩමි, රංග කලා මධ්‍යස්ථාන, වාර්තා සමාගම්, ගුවන්විදුලි මධ්‍යස්ථාන සහ රූපවාහිනී සංගීත වීඩියෝ නාලිකා ඇතුළත් විශාල සංගීත යටිතල ව්‍යුහයක් සංවර්ධනය කර ඇත.[425] කැනඩා සංගීත අරමුදල වැනි රජයේ ආධාරක වැඩසටහන්, මුල් සහ විවිධ කැනේඩියානු සංගීතය නිර්මාණය කරන, නිෂ්පාදනය කරන සහ අලෙවි කරන පුළුල් පරාසයක සංගීතඥයින් සහ ව්‍යවසායකයින්ට සහාය වේ.[426] එහි සංස්කෘතික වැදගත්කම මෙන්ම රජයේ මුලපිරීම් සහ රෙගුලාසි වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, කැනේඩියානු සංගීත කර්මාන්තය ලොව විශාලතම එකකි,[427] ජාත්‍යන්තරව කීර්තිමත් නිර්මාපකයින්, සංගීතඥයින් සහ සංගීත කණ්ඩායම් නිෂ්පාදනය කරයි.[428] රට තුළ සංගීත විකාශනය CRTC විසින් නියාමනය කරනු ලැබේ.[429] කැනේඩියානු පටිගත කිරීමේ කලා සහ විද්‍යා ඇකඩමිය කැනඩාවේ සංගීත ක්ෂේත්‍රයේ සම්මාන වන ජූනෝ සම්මාන ප්‍රදානය කරයි.[430] Canadian Music Hall of Fame කැනේඩියානු සංගීතඥයින්ට ඔවුන්ගේ ජීවිත කාලීන ජයග්‍රහණ වෙනුවෙන් ගෞරව කරයි.[431]
කැනඩාවේ දේශප්රේමී සංගීතය වසර 200 කට වඩා පැරණි ය. කැනඩාවේ දේශප්රේමී සංගීතයේ මුල්ම කෘතිය වන "The Bold Canadian" ලියා ඇත්තේ 1812 දීය.[432] 1866 දී ලියන ලද "The Maple Leaf Forever", ඉංග්‍රීසි කැනඩාව පුරා ජනප්‍රිය දේශප්රේමී ගීතයක් වූ අතර, වසර ගණනාවක් නිල නොවන ජාතික ගීය ලෙස සේවය කළේය.[433] "O Canada" 20 වැනි සියවසේ වැඩි කාලයක් නිල නොවන ජාතික ගීයක් ලෙස ද සේවය කළ අතර එය 1980 දී රටේ නිල ගීය ලෙස සම්මත විය.[434]
ක්‍රීඩා
[සංස්කරණය].jpg)
කැනඩාවේ නිල ජාතික ක්‍රීඩා වන්නේ අයිස් හොකී සහ ලැක්‍රෝස් ය.[436] අනෙකුත් ප්‍රධාන වෘත්තීය ක්‍රීඩා අතරට කර්ලින්, පැසිපන්දු, බේස්බෝල්, පාපන්දු සහ පාපන්දු ඇතුළත් වේ.[437] කැනේඩියානු ක්‍රීඩා වල විශිෂ්ට ජයග්‍රහණ "හෝල්ස් ඔෆ් ෆේම්" සහ කැනඩාවේ ක්‍රීඩා ශාලාව වැනි කෞතුකාගාර විසින් පිළිගනු ලැබේ.[438]
කැනඩාව එක්සත් ජනපදය සමඟ ප්‍රධාන වෘත්තීය ක්‍රීඩා ලීග කිහිපයක් බෙදා ගනී.[439] මෙම ලීගවල කැනේඩියානු කණ්ඩායම්වලට ජාතික හොකී ලීගයේ ෆ්‍රැන්චයිස් හතක්, මේජර් ලීග් පාපන්දු කණ්ඩායම් තුනක් සහ මේජර් ලීග් බේස්බෝල් සහ ජාතික පැසිපන්දු සංගමයේ එක් කණ්ඩායමක් ඇතුළත් වේ. අනෙකුත් ජනප්‍රිය වෘත්තීය තරඟ අතරට කැනේඩියානු පාපන්දු ලීගය, ජාතික ලැක්‍රොස් ලීගය, කැනේඩියානු ප්‍රිමියර් ලීගය සහ කර්ලින් කැනඩාව විසින් සත්කාරකත්වය සපයන ලද කර්ලින් තරඟාවලි ඇතුළත් වේ.[440]
සහභාගීත්වය අනුව, 2023 දී කැනේඩියානුවන්ගෙන් තුනෙන් එකකට (සියයට 35) වැඩියෙන්ම වාර්තා වූ ක්‍රීඩාව පිහිනීමයි.[441] මෙය සමීපව බයිසිකල් පැදීම (සියයට 33) සහ දිවීම (සියයට 27) විය.[441] විශේෂිත ක්‍රීඩා වල ජනප්‍රියතාවය වෙනස් වේ;[442] සාමාන්‍යයෙන්, කැනේඩියානු-උපත වූ ජනගහනය, සංක්‍රමණිකයන් හා සසඳන විට, පාපන්දු ක්‍රීඩා කිරීමට ඉඩ ඇති සංක්‍රමණිකයන් හා සසඳන විට, අයිස් හොකී, ස්කේටිං, ස්කීං සහ හිමබෝල වැනි ශීත ක්‍රීඩා සඳහා සහභාගී වී ඇත. (වඩාත් ජනප්‍රිය තරුණ කණ්ඩායම් ක්‍රීඩාව),[443] ටෙනිස් හෝ පැසිපන්දු.[441] ගොල්ෆ්, වොලිබෝල්, බැඩ්මින්ටන්, පන්දු යැවීම, සහ සටන් කලාව වැනි ක්‍රීඩා ද තරුණ හා ආධුනික මට්ටමින් බහුලව රස විඳිති.[444]
කැනඩාව ශීත ඍතු ඔලිම්පික් සහ ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික්[445] යන දෙකෙහිම සාර්ථකත්වය භුක්ති විඳ ඇත-විශේෂයෙන් ශීත ඍතු ක්‍රීඩා උළෙල "ශීත ක්‍රීඩා ජාතියක්" ලෙසින් - සහ 1976 ගිම්හාන ඔලිම්පික්,[446] 1988 ශීත ඍතු ඔලිම්පික්,[447] 2010 ශීත ඔලිම්පික්,[448] 2015 FIFA කාන්තා ලෝක කුසලානය,[449] 2015 පෑන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා සහ 2015 පැරපන් ඇමරිකානු ක්‍රීඩා[450] වැනි ඉහළ මට්ටමේ ජාත්‍යන්තර ක්‍රීඩා ඉසව් සඳහා සත්කාරකත්වය ලබා දී ඇත. මෙක්සිකෝව සහ එක්සත් ජනපදය සමග 2026 FIFA ලෝක කුසලානය සම සත්කාරකත්වය දැරීමට රට සැලසුම් කර ඇත.[451]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "Royal Anthem". Government of Canada. August 11, 2017. December 6, 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Surface water and surface water change". OECD. December 9, 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය October 11, 2020.
- ^ "Population estimates, quarterly". Statistics Canada. September 25, 2024. September 25, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය September 25, 2024.
- ^ "Census Profile, 2021 Census of Population". February 9, 2022. February 9, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Canada)". www.imf.org. International Monetary Fund. October 25, 2024. සම්ප්‍රවේශය November 11, 2024.
- ^ Income inequality (Report). OECD. doi:10.1787/459aa7f1-en.
- ^ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. March 13, 2024. March 13, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය March 13, 2024.
- ^ Olson, James Stuart; Shadle, Robert (1991). Historical Dictionary of European Imperialism. Greenwood Publishing Group. p. 109. ISBN 978-0-313-26257-9.
- ^ a b c Rayburn, Alan (2001). Naming Canada: Stories about Canadian Place Names. University of Toronto Press. pp. 14–22. ISBN 978-0-8020-8293-0.
- ^ Magocsi, Paul R. (1999). Encyclopedia of Canada's Peoples. University of Toronto Press. p. 1048. ISBN 978-0-8020-2938-6.
- ^ "Province of Quebec 1763-91". The Canadian Encyclopedia. May 14, 2020. සම්ප්‍රවේශය October 1, 2024.
- ^ "An Act to Re-write the Provinces of Upper and Lower Canada, and for the Government of Canada". J.C. Fisher & W. Kimble. 1841. p. 20.
- ^ O'Toole, Roger (2009). "Dominion of the Gods: Religious continuity and change in a Canadian context". In Hvithamar, Annika; Warburg, Margit; Jacobsen, Brian Arly (eds.). Holy Nations and Global Identities: Civil Religion, Nationalism, and Globalisation. Brill. p. 137. ISBN 978-90-04-17828-1.
- ^
- Morra, Irene (2016). The New Elizabethan Age: Culture, Society and National Identity after World War II. I.B.Tauris. p. 49. ISBN 978-0-85772-867-8.
- McIntyre, D. (1998). British Decolonization, 1946–1997: When, Why and How did the British Empire Fall?. British History in Perspective. Bloomsbury Publishing. p. 108. ISBN 978-1-349-26922-8.
- ^ Buckner, Philip, ed. (2008). Canada and the British Empire. Oxford University Press. pp. 37–40, 56–59, 114, 124–125. ISBN 978-0-19-927164-1.
- ^
- Dillehay, Thomas D. (2008). The Settlement of the Americas: A New Prehistory. Basic Books. p. 61. ISBN 978-0-7867-2543-4.
- Fagan, Brian M.; Durrani, Nadia (2016). World Prehistory: A Brief Introduction. Routledge. p. 124. ISBN 978-1-317-34244-1.
- ^ Rawat, Rajiv (2012). Circumpolar Health Atlas. University of Toronto Press. p. 58. ISBN 978-1-4426-4456-4.
- ^
- Hayes, Derek (2008). Canada: An Illustrated History. Douglas & Mcintyre. pp. 7, 13. ISBN 978-1-55365-259-5.
- Macklem, Patrick (2001). Indigenous Difference and the Constitution of Canada. University of Toronto Press. p. 170. ISBN 978-0-8020-4195-1.
- ^ Sonneborn, Liz (January 2007). Chronology of American Indian History. Infobase Publishing. pp. 2–12. ISBN 978-0-8160-6770-1.
- ^ a b Graber, Christoph Beat; Kuprecht, Karolina; Lai, Jessica C. (2012). International Trade in Indigenous Cultural Heritage: Legal and Policy Issues. Edward Elgar Publishing. p. 366. ISBN 978-0-85793-831-2.
- ^ "Census Program Data Viewer dashboard". Statistics Canada. February 9, 2022. January 25, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය February 3, 2024.
- ^ a b Wilson, Donna M; Northcott, Herbert C (2008). Dying and Death in Canada. University of Toronto Press. pp. 25–27. ISBN 978-1-55111-873-4.
- ^ Thornton, Russell (2000). "Population history of Native North Americans". In Haines, Michael R; Steckel, Richard Hall (eds.). A population history of North America. Cambridge University Press. pp. 13, 380. ISBN 978-0-521-49666-7.
- ^ O'Donnell, C. Vivian (2008). "Native Populations of Canada". In Bailey, Garrick Alan (ed.). Indians in Contemporary Society. Handbook of North American Indians. Vol. 2. Government Printing Office. p. 285. ISBN 978-0-16-080388-8.
- ^ Marshall, Ingeborg (1998). A History and Ethnography of the Beothuk. McGill-Queen's University Press. p. 442. ISBN 978-0-7735-1774-5.
- ^
- Collen, Evelyn Jane; Johar, Angad Singh; Teixeira, João C.; Llamas, Bastien (2022-08-05). "The immunogenetic impact of European colonization in the Americas". Frontiers in Genetics. 13. Frontiers Media SA: 1–8. doi:10.3389/fgene.2022.918227. ISSN 1664-8021. PMC 9388791. PMID 35991555.
- True Peters, Stephanie (2005). Smallpox in the New World. Marshall Cavendish. p. 39. ISBN 978-0-7614-1637-1.
- ^
- Laidlaw, Z.; Lester, Alan (2015). Indigenous Communities and Settler Colonialism: Land Holding, Loss and Survival in an Interconnected World. Springer. p. 150. ISBN 978-1-137-45236-8.
- Ray, Arthur J. (2005). I Have Lived Here Since The World Began. Key Porter Books. p. 244. ISBN 978-1-55263-633-6.
- ^ Preston, David L. (2009). The Texture of Contact: European and Indian Settler Communities on the Frontiers of Iroquoia, 1667–1783. University of Nebraska Press. pp. 43–44. ISBN 978-0-8032-2549-7.
- ^ Miller, J.R. (2009). Compact, Contract, Covenant: Aboriginal Treaty-Making in Canada. University of Toronto Press. p. 34. ISBN 978-1-4426-9227-5.
- ^
- Williams, L. (2021). Indigenous Intergenerational Resilience: Confronting Cultural and Ecological Crisis. Routledge Studies in Indigenous Peoples and Policy. Taylor & Francis. p. 51. ISBN 978-1-000-47233-2.
- Turner, N.J. (2020). Plants, People, and Places: The Roles of Ethnobotany and Ethnoecology in Indigenous Peoples' Land Rights in Canada and Beyond. McGill-Queen's Indigenous and Northern Studies. McGill-Queen's University Press. p. 14. ISBN 978-0-2280-0317-5.
- ^ Asch, Michael (1997). Aboriginal and Treaty Rights in Canada: Essays on Law, Equity, and Respect for Difference. UBC Press. p. 28. ISBN 978-0-7748-0581-0.
- ^
- Commission de vérité et réconciliation du Canada (January 1, 2016). Canada's Residential Schools: The History, Part 1, Origins to 1939: The Final Report of the Truth and Reconciliation Commission of Canada, Volume I. McGill-Queen's University Press. pp. 3–7. ISBN 978-0-7735-9818-8.
- Lux, M.K. (2016). Separate Beds: A History of Indian Hospitals in Canada, 1920s-1980s. G - Reference, Information and Interdisciplinary Subjects Series. University of Toronto Press. p. 7. ISBN 978-1-4426-1386-7.
- Kirmayer, Laurence J.; Guthrie, Gail Valaskakis (2009). Healing Traditions: The Mental Health of Aboriginal Peoples in Canada. UBC Press. p. 9. ISBN 978-0-7748-5863-2.
- ^ a b "Truth and Reconciliation Commission of Canada: Calls to Action" (PDF). National Centre for Truth and Reconciliation. 2015. p. 5. June 15, 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Honouring the Truth, Reconciling for the Future: Summary of the Final Report of the Truth and Reconciliation Commission of Canada" (PDF). National Centre for Truth and Reconciliation. Truth and Reconciliation Commission of Canada. May 31, 2015. July 6, 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය January 6, 2019.
- ^ "Principles respecting the Government of Canada's relationship with Indigenous peoples". Ministère de la Justice. July 14, 2017. June 10, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Chapman, Frederick T. European Claims in North America in 1750. JSTOR community.15128627. සම්ප්‍රවේශය July 23, 2023.
- ^
- Wallace, Birgitta (October 12, 2018). "Leif Eriksson". The Canadian Encyclopedia. https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/leif-ericsson. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය June 4, 2020.
- Johansen, Bruce E.; Pritzker, Barry M. (2007). Encyclopedia of American Indian History. ABC-CLIO. pp. 727–728. ISBN 978-1-85109-818-7.
- ^ a b Cordell, Linda S.; Lightfoot, Kent; McManamon, Francis; Milner, George (2009). "L'Anse aux Meadows National Historic Site". Archaeology in America: An Encyclopedia. ABC-CLIO. pp. 27, 82. . https://books.google.com/books?id=arfWRW5OFVgC&pg=PA82.
- ^ Blake, Raymond B.; Keshen, Jeffrey; Knowles, Norman J.; Messamore, Barbara J. (2017). Conflict and Compromise: Pre-Confederation Canada. University of Toronto Press. p. 19. ISBN 978-1-4426-3553-1.
- ^ Cartier, Jacques; Biggar, Henry Percival; Cook, Ramsay (1993). The Voyages of Jacques Cartier. University of Toronto Press. p. 26. ISBN 978-0-8020-6000-6.
- ^ Kerr, Donald Peter (1987). Historical Atlas of Canada: From the beginning to 1800. University of Toronto Press. p. 47. ISBN 978-0-8020-2495-4.
- ^
- Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. p. 84. ISBN 978-1-107-50718-0.
- Wynn, Graeme (2007). Canada and Arctic North America: An Environmental History. ABC-CLIO. p. 49. ISBN 978-1-85109-437-0.
- ^ Rose, George A (October 1, 2007). Cod: The Ecological History of the North Atlantic Fisheries. Breakwater Books. p. 209. ISBN 978-1-55081-225-1.
- ^ Kelley, Ninette; Trebilcock, Michael J. (September 30, 2010). The Making of the Mosaic: A History of Canadian Immigration Policy. University of Toronto Press. p. 27. ISBN 978-0-8020-9536-7.
- ^ LaMar, Howard Roberts (1977). The Reader's Encyclopedia of the American West. University of Michigan Press. p. 355. ISBN 978-0-690-00008-5.
- ^ Tucker, Spencer C; Arnold, James; Wiener, Roberta (September 30, 2011). The Encyclopedia of North American Indian Wars, 1607–1890: A Political, Social, and Military History. ABC-CLIO. p. 394. ISBN 978-1-85109-697-8.
- ^
- Buckner, Phillip Alfred; Reid, John G. (1994). The Atlantic Region to Confederation: A History. University of Toronto Press. pp. 55–56. ISBN 978-0-8020-6977-1.
- Hornsby, Stephen J (2005). British Atlantic, American frontier: spaces of power in early modern British America. University Press of New England. pp. 14, 18–19, 22–23. ISBN 978-1-58465-427-8.
- ^ Nolan, Cathal J (2008). Wars of the age of Louis XIV, 1650–1715: an encyclopedia of global warfare and civilization. ABC-CLIO. p. 160. ISBN 978-0-313-33046-9.
- ^ Allaire, Gratien (May 2007). "From 'Nouvelle-France' to 'Francophonie canadienne': a historical survey". International Journal of the Sociology of Language (185): 25–52. doi:10.1515/IJSL.2007.024. ISSN 0165-2516.
- ^ "The Death of General Wolfe". National Gallery of Canada. July 26, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය July 23, 2023.
- ^ a b c උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;කැනඩාවේ ඉතිහාසය bucknerනමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ Hicks, Bruce M (March 2010). "Use of Non-Traditional Evidence: A Case Study Using Heraldry to Examine Competing Theories for Canada's Confederation". British Journal of Canadian Studies. 23 (1): 87–117. doi:10.3828/bjcs.2010.5.
- ^ Hopkins, John Castell (1898). Canada: an Encyclopaedia of the Country: The Canadian Dominion Considered in Its Historic Relations, Its Natural Resources, its Material Progress and its National Development, by a Corps of Eminent Writers and Specialists. Linscott Publishing Company. p. 125.
- ^ Nellis, Eric (2010). An Empire of Regions: A Brief History of Colonial British America. University of Toronto Press. p. 331. ISBN 978-1-4426-0403-2.
- ^ Stuart, Peter; Savage, Allan M. (2011). The Catholic Faith and the Social Construction of Religion: With Particular Attention to the Québec Experience. WestBow Press. pp. 101–102. ISBN 978-1-4497-2084-1.
- ^ Leahy, Todd; Wilson, Raymond (September 30, 2009). Native American Movements. Scarecrow Press. p. 49. ISBN 978-0-8108-6892-2.
- ^ Newman, Peter C (2016). Hostages to Fortune: The United Empire Loyalists and the Making of Canada. Touchstone. p. 117. ISBN 978-1-4516-8615-9.
- ^ McNairn, Jeffrey L (2000). The capacity to judge. University of Toronto Press. p. 24. ISBN 978-0-8020-4360-3.
- ^ "Meeting Between Laura Secord and Lieut. Fitzgibbon, June 1813". Collection Search. July 13, 2023. October 9, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Harrison, Trevor; Friesen, John W. (2010). Canadian Society in the Twenty-first Century: An Historical Sociological Approach. Canadian Scholars' Press. pp. 97–99. ISBN 978-1-55130-371-0.
- ^ Harris, Richard Colebrook; et al. (1987). Historical Atlas of Canada: The land transformed, 1800–1891. University of Toronto Press. p. 21. ISBN 978-0-8020-3447-2.
- ^ Gallagher, John A. (1936). "The Irish Emigration of 1847 and Its Canadian Consequences". CCHA Report: 43–57. July 7, 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Read, Colin (1985). Rebellion of 1837 in Upper Canada. McGill-Queen's University Press. p. 99. ISBN 978-0-7735-8406-8.
- ^ Romney, Paul (Spring 1989). "From Constitutionalism to Legalism: Trial by Jury, Responsible Government, and the Rule of Law in the Canadian Political Culture". Law and History Review. 7 (1): 121–174. doi:10.2307/743779. JSTOR 743779.
- ^ Evenden, Leonard J; Turbeville, Daniel E (1992). "The Pacific Coast Borderland and Frontier". In Janelle, Donald G (ed.). Geographical Snapshots of North America. Guilford Press. p. 52. ISBN 978-0-89862-030-6.
- ^ Farr, DML; Block, Niko (August 9, 2016). "The Alaska Boundary Dispute". The Canadian Encyclopedia. https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/alaska-boundary-dispute.
- ^ "Territorial Evolution". Natural Resources Canada. September 12, 2016. September 2, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^
- Dijkink, Gertjan; Knippenberg, Hans (2001). The Territorial Factor: Political Geography in a Globalising World. Amsterdam University Press. p. 226. ISBN 978-90-5629-188-4.
- Bothwell, Robert (1996). History of Canada Since 1867. Michigan State University Press. pp. 31, 207–310. ISBN 978-0-87013-399-2.
- ^ Bumsted, JM (1996). The Red River Rebellion. Watson & Dwyer. ISBN 978-0-920486-23-8.
- ^ "Railway History in Canada". The Canadian Encyclopedia. https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/railway-history. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය March 15, 2021.
- ^ a b "Building a nation". Canadian Atlas. Canadian Geographic. March 3, 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- ^ Denison, Merrill (1955). The Barley and the Stream: The Molson Story. McClelland & Stewart Limited. p. 8.
- ^
- "Sir John A. Macdonald". Library and Archives Canada. 2008. June 14, 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- Cook, Terry (2000). "The Canadian West: An Archival Odyssey through the Records of the Department of the Interior". The Archivist. Library and Archives Canada. June 14, 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- ^ Hele, Karl S. (2013). The Nature of Empires and the Empires of Nature: Indigenous Peoples and the Great Lakes Environment. Wilfrid Laurier University Press. p. 248. ISBN 978-1-55458-422-2.
- ^ Gagnon, Erica. "Settling the West: Immigration to the Prairies from 1867 to 1914". Canadian Museum of Immigration. November 28, 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය December 18, 2020.
- ^ Armitage, Derek; Plummer, Ryan (2010). Adaptive Capacity and Environmental Governance. Springer Science & Business Media. pp. 183–184. ISBN 978-3-642-12194-4.
- ^ Daschuk, James William (2013). Clearing the Plains: Disease, Politics of Starvation, and the Loss of Aboriginal Life. University of Regina Press. pp. 99–104. ISBN 978-0-88977-296-0.
- ^ Hall, David John (2015). From Treaties to Reserves: The Federal Government and Native Peoples in Territorial Alberta, 1870–1905. McGill-Queen's University Press. pp. 258–259. ISBN 978-0-7735-4595-3.
- ^ Jackson, Robert J.; Jackson, Doreen; Koop, Royce (2020). Canadian Government and Politics (7th ed.). Broadview Press. p. 186. ISBN 978-1-4604-0696-0.
- ^ Tennyson, Brian Douglas (2014). Canada's Great War, 1914–1918: How Canada Helped Save the British Empire and Became a North American Nation. Scarecrow Press. p. 4. ISBN 978-0-8108-8860-9.
- ^ a b c d e Morton, Desmond (1999). A military history of Canada (4th ed.). McClelland & Stewart. pp. 130–158, 173, 203–233, 258. ISBN 978-0-7710-6514-9.
- ^ McGonigal, Richard Morton (1962). "Intro". The Conscription Crisis in Quebec – 1917: a Study in Canadian Dualism. Harvard University Press.
- ^ Morton, Frederick Lee (2002). Law, Politics and the Judicial Process in Canada. University of Calgary Press. p. 63. ISBN 978-1-55238-046-8.
- ^ Bryce, Robert B. (1986). Maturing in Hard Times: Canada's Department of Finance through the Great Depression. McGill-Queen's. p. 41. ISBN 978-0-7735-0555-1.
- ^ Mulvale, James P (July 11, 2008). "Basic Income and the Canadian Welfare State: Exploring the Realms of Possibility". Basic Income Studies. 3 (1). doi:10.2202/1932-0183.1084.
- ^ Humphreys, Edward (2013). Great Canadian Battles: Heroism and Courage Through the Years. Arcturus Publishing. p. 151. ISBN 978-1-78404-098-7.
- ^ Goddard, Lance (2005). Canada and the Liberation of the Netherlands. Dundurn Press. pp. 225–232. ISBN 978-1-55002-547-7.
- ^ Bothwell, Robert (2007). Alliance and illusion: Canada and the world, 1945–1984. UBC Press. pp. 11, 31. ISBN 978-0-7748-1368-6.
- ^ Alfred Buckner, Phillip (2008). Canada and the British Empire. Oxford University Press. pp. 135–138. ISBN 978-0-19-927164-1.
- ^ Boyer, J. Patrick (1996). Direct Democracy in Canada: The History and Future of Referendums. Dundurn Press. p. 119. ISBN 978-1-4597-1884-5.
- ^ Mackey, Eva (2002). The house of difference: cultural politics and national identity in Canada. University of Toronto Press. p. 57. ISBN 978-0-8020-8481-1.
- ^ Landry, Rodrigue; Forgues, Éric (May 2007). "Official language minorities in Canada: an introduction". International Journal of the Sociology of Language (185): 1–9. doi:10.1515/IJSL.2007.022.
- ^ Esses, Victoria M; Gardner, RC (July 1996). "Multiculturalism in Canada: Context and current status". Canadian Journal of Behavioural Science. 28 (3): 145–152. doi:10.1037/h0084934.
- ^ Sarrouh, Elissar (January 22, 2002). "Social Policies in Canada: A Model for Development" (PDF). Social Policy Series, No. 1. United Nations. pp. 14–16, 22–37. July 17, 2010 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "The Canadian Charter of Rights and Freedoms". Ministère de la Justice. March 15, 2021. September 22, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Proclamation of the Constitution Act, 1982". Government of Canada. May 5, 2014. February 11, 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ {{multiref2 | Trepanier, Peter (2004). "Some Visual Aspects of the Monarchical Tradition" (PDF). Canadian Parliamentary Review. March 4, 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය February 10, 2017. | Bickerton, James; Gagnon, Alain, eds. (2004). Canadian Politics (4th ed.). Broadview Press. pp. 250–254, 344–347. ISBN 978-1-55111-595-5.
- ^ Légaré, André (2008). "Canada's Experiment with Aboriginal Self-Determination in Nunavut: From Vision to Illusion". International Journal on Minority and Group Rights. 15 (2–3): 335–367. doi:10.1163/157181108X332659. JSTOR 24674996. }}
- ^ Roberts, Lance W.; Clifton, Rodney A.; Ferguson, Barry (2005). Recent Social Trends in Canada, 1960–2000. McGill-Queen's University Press. p. 415. ISBN 978-0-7735-7314-7.
- ^ Munroe, HD (2009). "The October Crisis Revisited: Counterterrorism as Strategic Choice, Political Result, and Organizational Practice". Terrorism and Political Violence. 21 (2): 288–305. doi:10.1080/09546550902765623.
- ^ a b Sorens, J (December 2004). "Globalization, secessionism, and autonomy". Electoral Studies. 23 (4): 727–752. doi:10.1016/j.electstud.2003.10.003.
- ^
- Leblanc, Daniel (August 13, 2010). "A brief history of the Bloc Québécois". The Globe and Mail. September 1, 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- Betz, Hans-Georg; Immerfall, Stefan (1998). The New Politics of the Right: Neo-Populist Parties and Movements in Established Democracies. St. Martin's Press. p. 173. ISBN 978-0-312-21134-9.
- ^ Schmid, Carol L. (2001). The Politics of Language: Conflict, Identity, and Cultural Pluralism in Comparative Perspective: Conflict, Identity, and Cultural Pluralism in Comparative Perspective. Oxford University Press. p. 112. ISBN 978-0-19-803150-5.
- ^ "Commission of Inquiry into the Investigation of the Bombing of Air India Flight 182". Government of Canada. June 22, 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- ^ Sourour, Teresa K (1991). "Report of Coroner's Investigation" (PDF). December 28, 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය March 8, 2017.
- ^ "The Oka Crisis". Canadian Broadcasting Corporation. 2000. August 4, 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- ^ Roach, Kent (2003). September 11: consequences for Canada. McGill-Queen's University Press. pp. 15, 59–61, 194. ISBN 978-0-7735-2584-9.
- ^ Defence, National (July 25, 2016). "Canadian Armed Forces operations in Bosnia-Herzegovina". Canada.ca. March 23, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 23, 2024.
- ^
- Foot, Richard (August 2, 2019). "Canadian Peacekeepers in Somalia". thecanadianencyclopedia.ca. Historica Canada. March 12, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය February 26, 2024.
- Cohen, S.A. (2010). Israel's Armed Forces in Comparative Perspective. BESA studies in international security. Taylor & Francis. p. 160. ISBN 978-1-135-16956-5. March 4, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය February 27, 2024.
- ^
- "Canada and the War in Afghanistan". The Canadian Encyclopedia. September 11, 2001. January 29, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 25, 2024.
In total, 165 Canadians died during the war in Afghanistan (158 soldiers, 7 civilians). More than 2,000 members of the CAF were wounded or injured during the war.
- Defence, National (August 30, 2016). "Canada in Afghanistan (2001-2014)". Canada.ca. March 25, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 25, 2024.
- "Canada and the War in Afghanistan". The Canadian Encyclopedia. September 11, 2001. January 29, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 25, 2024.
- ^ Hehir, Aidan; Murray, Robert (2013). Libya, the Responsibility to Protect and the Future of Humanitarian Intervention. Palgrave Macmillan. p. 88. ISBN 978-1-137-27396-3.
- ^ Juneau, Thomas (2015). "Canada's Policy to Confront the Islamic State". Canadian Global Affairs Institute. December 11, 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය December 10, 2015.
- ^ "Coronavirus disease (COVID-19)". Government of Canada. 2021. June 13, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Catholic group to release all records from Marievel, Kamloops residential schools". CTV News. June 25, 2021. June 25, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ They Came for the Children: Canada, Aboriginal Peoples, and Residential Schools. Truth and Reconciliation Commission of Canada. 2012. p. intro. ISBN 978-1-100-19995-5.
- ^ Brescia, Michael M.; Super, John C. (2009). North America: An Introduction. University of Toronto Press. p. 38. ISBN 978-0-8020-9675-3.
- ^ Battram, Robert A. (2010). Canada in Crisis: An Agenda for Survival of the Nation. Trafford Publishing. p. 1. ISBN 978-1-4269-3393-6.
- ^ a b c d McColl, R. W. (September 2005). Encyclopedia of World Geography. Infobase Publishing. p. 135. ISBN 978-0-8160-5786-3.
- ^ a b "Boundary Facts". International Boundary Commission. May 20, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය May 20, 2023.
- ^ Chase, Steven (June 10, 2022). "Canada and Denmark reach settlement over disputed Arctic island, sources say". The Globe and Mail. June 12, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Gallay, Alan (2015). Colonial Wars of North America, 1512–1763: An Encyclopedia. Taylor & Francis. p. 429. ISBN 978-1-317-48718-0.
- ^ Canadian Geographic. Royal Canadian Geographical Society. 2008. p. 20.
- ^ "Where is Canada in the World?". World Population by Country 2024 (Live). සම්ප්‍රවේශය October 26, 2024.
- ^ "Physiographic Regions of Canada". The Atlas of Canada. Natural Resources Canada. September 12, 2016. June 21, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^
- Bailey, William G; Oke, TR; Rouse, Wayne R (1997). The surface climates of Canada. McGill-Queen's University Press. p. 124. ISBN 978-0-7735-1672-4.
- "Physical Components of Watersheds". The Atlas of Canada. December 5, 2012. December 5, 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Sandford, Robert William (2012). Cold Matters: The State and Fate of Canada's Fresh Water. Biogeoscience Institute at the University of Calgary. p. 11. ISBN 978-1-927330-20-3.
- ^ Etkin, David; Haque, CE; Brooks, Gregory R (April 30, 2003). An Assessment of Natural Hazards and Disasters in Canada. Springer. pp. 569, 582, 583. ISBN 978-1-4020-1179-5.
- ^ "Statistics, Regina SK". The Weather Network. January 5, 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය January 18, 2010.
- ^ "Regina International Airport". Canadian Climate Normals 1981–2010. Environment Canada. September 25, 2013. May 18, 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Bush, E.; Lemmen, D.S. (2019). "Canada's Changing Climate Report" (PDF). Government of Canada. p. 84. April 22, 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
- ^ Zhang, X.; Flato, G.; Kirchmeier-Young, M.; Vincent, L.; Wan, H.; Wang, X.; Rong, R.; Fyfe, J.; Li, G. (2019). Bush, E.; Lemmen, D.S. (eds.). "Changes in Temperature and Precipitation Across Canada; Chapter 4" (PDF). Canada's Changing Climate Report. Government of Canada. pp. 112–193. December 18, 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
- ^ Boyd, David R (2011). Unnatural Law: Rethinking Canadian Environmental Law and Policy. UBC Press. pp. 67–69. ISBN 978-0-7748-4063-7.
- ^ "Greenhouse Gas (GHG) Emissions". Climate Watch. March 21, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 29, 2022.
- ^ Canada, Climate Change (January 9, 2007). "Greenhouse gas emissions". Canada.ca. April 11, 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය May 18, 2024.
- ^ "Terrestrial ecozones and ecoprovinces of Canada". Statistics Canada. January 12, 2018. September 2, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Introduction to the Ecological Land Classification (ELC) 2017". Statistics Canada. January 10, 2018. November 16, 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Wild Species 2015: The General Status of Species in Canada" (PDF). National General Status Working Group: 1. Canadian Endangered Species Conservation Council. 2016. p. 2. January 27, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
The new estimate indicates that there are about 80,000 known species in Canada, excluding viruses and bacteria
- ^ "Canada: Main Details". Convention on Biological Diversity. August 10, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය August 10, 2022.
- ^ "COSEWIC Annual Report". Species at Risk Public Registry. 2019. March 5, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Wild Species 2000: The General Status of Species in Canada". Conservation Council. 2001. October 16, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "State of Canada's Biodiversity Highlighted in New Government Report". October 22, 2010. January 22, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Raven, Peter H.; Berg, Linda R.; Hassenzahl, David M. (2012). Environment. John Wiley & Sons. pp. 1–3. ISBN 978-0-470-94570-4.
- ^
- National Atlas of Canada. Natural Resources Canada. 2005. p. 1. ISBN 978-0-7705-1198-2.
- Luckert, Martin K.; Haley, David; Hoberg, George (2012). Policies for Sustainably Managing Canada's Forests: Tenure, Stumpage Fees, and Forest Practices. UBC Press. p. 1. ISBN 978-0-7748-2069-1.
- ^ a b "Canada's conserved areas". Environment and Climate Canada. 2020. April 2, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^
- "The Mountain Guide – Banff National Park" (PDF). Parks Canada. 2006. June 15, 2006 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- Price, Martin F. (2013). Mountain Area Research and Management: Integrated Approaches. Earthscan. pp. 217–218. ISBN 978-1-84977-201-3.
- ^ "Algonquin Provincial Park Management Plan". Queen's Printer for Ontario. 1998. February 9, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Spotlight on Marine Protected Areas in Canada". Fisheries and Oceans Canada. December 13, 2017. April 13, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^
- "Scott Islands Marine National Widllife Area". Protected Planet. සම්ප්‍රවේශය September 25, 2020.
- "Proposed Scott Islands Marine National Wildlife Area: regulatory strategy". Environment and Climate Change Canada. February 7, 2013. January 23, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "2021 Democracy Index" (PDF). Economist Intelligence Unit. 2021. December 20, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
- ^ Westhues, Anne; Wharf, Brian (2014). Canadian Social Policy: Issues and Perspectives. Wilfrid Laurier University Press. pp. 10–11. ISBN 978-1-55458-409-3.
- ^ Bickerton, James; Gagnon, Alain (2009). Canadian Politics. University of Toronto Press. p. 56. ISBN 978-1-4426-0121-5.
- ^ Johnson, David (2016). Thinking Government: Public Administration and Politics in Canada (4th ed.). University of Toronto Press. pp. 13–23. ISBN 978-1-4426-3521-0.
- ^
- McQuaig, L. (2010). Holding the Bully's Coat: Canada and the U.S. Empire. Doubleday Canada. p. 14. ISBN 978-0-385-67297-9.
- Fierlbeck, Katherine (2006). Political Thought in Canada: An Intellectual History. University of Toronto Press. p. 87. ISBN 978-1-55111-711-9.
- ^
- Dixon, John; P. Scheurell, Robert (March 17, 2016). Social Welfare in Developed Market Countries. Routledge. p. 48. ISBN 978-1-317-36677-5.
- Boughey, Janina (2017). Human Rights and Judicial Review in Australia and Canada: The Newest Despotism?. Bloomsbury Publishing. p. 105. ISBN 978-1-5099-0788-5.
- McLachlin, Beverly (Jun 30, 2014). "Human Rights Protection in Canada". " Osgoode Hall Review of Law and Policy.
Canada's experience with human rights. Canada's experience can be divided into three phases: 1) Judicially implied rights; 2) Legislatively protected rights; and 3) Constitutionally protected human rights. Before human rights legislation and the Charter, courts in Canada relied on the theory of an "implied bill of rights" to protect traditional civil liberties such as freedom of speech and association. The theoretical foundation for these rights was the importance of free political speech and discussion in a democracy.
- ^
- Marland, Alex; Giasson, Thierry; Lees-Marshment, Jennifer (2012). Political Marketing in Canada. UBC Press. p. 257. ISBN 978-0-7748-2231-2.
- Courtney, John; Smith, David (2010). The Oxford Handbook of Canadian Politics. Oxford University Press. p. 195. ISBN 978-0-19-533535-4.
- ^
- Cochrane, Christopher (2010). "Left/Right Ideology and Canadian Politics". Canadian Journal of Political Science / Revue Canadienne de Science Politique. 43 (3): 583–605. doi:10.1017/S0008423910000624. JSTOR 40983510.
- Brooks, Stephen (2004). Canadian Democracy: An Introduction. Oxford University Press. p. 265. ISBN 978-0-19-541806-4.
Two historically dominant political parties have avoided ideological appeals in favour of a flexible centrist style of politics that is often labelled brokerage politics
- Smith, Miriam (2014). Group Politics and Social Movements in Canada: Second Edition. University of Toronto Press. p. 17. ISBN 978-1-4426-0695-1.
Canada's party system has long been described as a "brokerage system" in which the leading parties (Liberal and Conservative) follow strategies that appeal across major social cleavages in an effort to defuse potential tensions.
- Johnson, David (2016). Thinking Government: Public Administration and Politics in Canada (4th ed.). University of Toronto Press. pp. 13–23. ISBN 978-1-4426-3521-0.
...most Canadian governments, especially in the federal sphere, have taken a moderate, centrist approach to decision making, seeking to balance growth, stability, and governmental efficiency and economy...
- ^
- Bittner, Amanda; Koop, Royce (March 1, 2013). Parties, Elections, and the Future of Canadian Politics. UBC Press. p. 300. ISBN 978-0-7748-2411-8.
- Johnston, Richard (April 13, 2021). "The baffling history of Canada's party system". Policy Options. December 9, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ a b Gill, Jessica K. (December 20, 2021). "Unpacking the Role of Neoliberalism on the Politics of Poverty Reduction Policies in Ontario, Canada: A Descriptive Case Study and Critical Analysis". Social Sciences. 10 (12). MDPI AG: 485. doi:10.3390/socsci10120485.
- ^
- Evans, Geoffrey; de Graaf, Nan Dirk (2013). Political Choice Matters: Explaining the Strength of Class and Religious Cleavages in Cross-National Perspective. Oxford University Press. pp. 166–167. ISBN 978-0-19-966399-6.
- Johnston, Richard (2017). The Canadian Party System: An Analytic History. UBC Press. ISBN 978-0-7748-3610-4.
- ^ "Election 2015 roundup". Canadian Broadcasting Corporation. October 22, 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^
- Ambrose, Emma; Mudde, Cas (2015). "Canadian Multiculturalism and the Absence of the Far Right". Nationalism and Ethnic Politics. 21 (2): 213–236. doi:10.1080/13537113.2015.1032033.
- Taub, Amanda (June 27, 2017). "Canada's Secret to Resisting the West's Populist Wave". The New York Times. June 27, 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය September 25, 2023.
- Geddes, John (February 8, 2022). "What's actually standing in the way of right-wing populism in Canada?". Macleans.ca. October 31, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- Blake, Raymond B. (Jan 2, 2024). "Locating the Right in Canadian Political History". American Review of Canadian Studies. 54 (1). Informa UK Limited: 1–8. doi:10.1080/02722011.2024.2326264. ISSN 0272-2011.
Social conservatives and the extreme right have had limited success designing the direction and policies of Canada's right-wing political parties.
- ^
- Dowding, Keith; Dumont, Patrick (2014). The Selection of Ministers around the World. Taylor & Francis. p. 395. ISBN 978-1-317-63444-7.
- "Constitution Act, 1867: Preamble". Queen's Printer. March 29, 1867. February 3, 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- Smith, David E (June 10, 2010). "The Crown and the Constitution: Sustaining Democracy?" (PDF). The Crown in Canada: Present Realities and Future Options. Queen's University. p. 6. June 17, 2010 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- MacLeod, Kevin S (2012). A Crown of Maples (PDF) (2nd ed.). Queen's Printer for Canada. p. 16. ISBN 978-0-662-46012-1. January 5, 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය March 8, 2017.
- ^ Johnson, David (2018). Battle Royal: Monarchists vs. Republicans and the Crown of Canada. Dundurn Press. p. 196. ISBN 978-1-4597-4015-0.
- ^
- "The Governor General of Canada: Roles and Responsibilities". Queen's Printer. September 15, 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- Commonwealth public administration reform 2004. Commonwealth Secretariat. 2004. pp. 54–55. ISBN 978-0-11-703249-1.
- ^
- MacLeod, Kevin S (2012). A Crown of Maples (PDF) (2nd ed.). Queen's Printer for Canada. p. 16. ISBN 978-0-662-46012-1. January 5, 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය March 8, 2017.
- Forsey, Eugene (2005). How Canadians Govern Themselves (PDF) (6th ed.). Queen's Printer. pp. 1, 16, 26. ISBN 978-0-662-39689-5. December 29, 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- Marleau, Robert; Montpetit, Camille. "House of Commons Procedure and Practice: Parliamentary Institutions". Queen's Printer. August 28, 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- ^ a b Forsey, Eugene (2005). How Canadians Govern Themselves (PDF) (6th ed.). Queen's Printer. pp. 1, 16, 26. ISBN 978-0-662-39689-5. December 29, 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- ^ Edwards, Peter (November 4, 2015). "'A cabinet that looks like Canada:' Justin Trudeau pledges government built on trust". Toronto Star. January 28, 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Johnson, David (2006). Thinking government: public sector management in Canada (2nd ed.). University of Toronto Press. pp. 134–135, 149. ISBN 978-1-55111-779-9.
- ^ "The Opposition in a Parliamentary System". Library of Parliament. November 25, 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- ^ "Restoring and modernizing the West Block". Public Services and Procurement Canada. August 15, 2023. October 22, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ McWhinney, Edward Watson (October 8, 2019). "Sovereignty". The Canadian Encyclopedia. https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/sovereignty.
- ^
- "About Elections and Ridings". Library of Parliament. December 24, 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය September 3, 2016.
- O'Neal, Brian; Bédard, Michel; Spano, Sebastian (April 11, 2011). "Government and Canada's 41st Parliament: Questions and Answers". Library of Parliament. May 22, 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Griffiths, Ann L.; Nerenberg, Karl (2003). Handbook of Federal Countries. McGill-Queen's University Press. p. 116. ISBN 978-0-7735-7047-4.
- ^ Marleau, Robert; Montpetit, Camille. "House of Commons Procedure and Practice: Parliamentary Institutions". Queen's Printer. August 28, 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය May 23, 2011.
- ^ "Difference between Canadian Provinces and Territories". Intergovernmental Affairs Canada. 2010. December 1, 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය November 23, 2015.
- ^ "Differences from Provincial Governments". Legislative Assembly of the Northwest Territories. 2008. February 3, 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය January 30, 2014.
- ^ Dodek, Adam (2016). The Canadian Constitution. Dundurn – University of Ottawa Faculty of Law. p. 13. ISBN 978-1-4597-3505-7.
- ^ Olive, Andrea (2015). The Canadian Environment in Political Context. University of Toronto Press. pp. 41–42. ISBN 978-1-4426-0871-9.
- ^ Bhagwan, Vishnoo; Vidya, Bhushan (2004). World Constitutions. Sterling Publishers. pp. 549–550. ISBN 978-81-207-1937-8.
- ^ Bakan, Joel; Elliot, Robin M (2003). Canadian Constitutional Law. Emond Montgomery Publications. pp. 3–8, 683–687, 699. ISBN 978-1-55239-085-6.
- ^ "Current and Former Chief Justices". Supreme Court of Canada. December 18, 2017. January 16, 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Law, Politics, and the Judicial Process in Canada, 4th Edition (4 ed.). University of Calgary Press. 2018. pp. 117–172. doi:10.2307/j.ctv56fggn. ISBN 978-1-55238-990-4. JSTOR j.ctv56fggn.
- ^ Yates, Richard; Bain, Penny; Yates, Ruth (2000). Introduction to Law in Canada. Prentice Hall Allyn and Bacon Canada. p. 93. ISBN 978-0-13-792862-0.
- ^ Hermida, Julian (May 9, 2018). Criminal Law in Canada. Kluwer Law International B.V. pp. 10–. ISBN 978-90-411-9627-9.
- ^ Sworden, Philip James (2006). An introduction to Canadian law. Emond Montgomery Publications. pp. 22, 150. ISBN 978-1-55239-145-7.
- ^ "Who we are". Ontario Provincial Police. 2009. August 26, 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය October 24, 2012.
- ^ Sullivan, L.E. (2005). Encyclopedia of Law Enforcement. SAGE Publications. p. 995. ISBN 978-0-7619-2649-8.
- ^ Reynolds, Jim (2015). Aboriginal Peoples and the Law: A Critical Introduction. UBC Press. ISBN 978-0-7748-8023-7.
- ^ a b Patterson, Lisa Lynne (2004). Aboriginal roundtable on Kelowna Accord: Aboriginal policy negotiations 2004–2006 (PDF) (Report). 1. Parliamentary Information and Research Service, Library of Parliament. p. 3. November 26, 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය October 23, 2014.
- ^ Madison, Gary Brent (2000). Is There a Canadian Philosophy?: Reflections on the Canadian Identity. University of Ottawa Press. p. 128. ISBN 978-0-7766-0514-2.
- ^ Hamel, Pierre; Keil, Roger (2015). Suburban Governance: A Global View. University of Toronto Press. p. 81. ISBN 978-1-4426-6357-2.
- ^ Doern, G. Bruce; Maslove, Allan M.; Prince, Michael J. (2013). Canadian Public Budgeting in the Age of Crises: Shifting Budgetary Domains and Temporal Budgeting. McGill-Queen's University Press. p. 1. ISBN 978-0-7735-8853-0.
- ^ Clemens, Jason; Veldhuis, Niels (2012). Beyond Equalization: Examining Fiscal Transfers in a Broader Context. Fraser Institute. p. 8. ISBN 978-0-88975-215-3.
- ^ Jackson, Michael D. (1990). The Canadian Monarchy in Saskatchewan (2nd ed.). Queen's Printer for Saskatchewan. p. 14.
- ^ Oliver, Peter; Macklem, Patrick; Des Rosiers, Nathalie (2017). The Oxford Handbook of the Canadian Constitution. Oxford University Press. pp. 498–499. ISBN 978-0-19-066482-4.
- ^ Commissioner of the Northwest Territories, Role of the Commissioner, Government of Northwest Territories, https://www.commissioner.gov.nt.ca/en/role-commissioner, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය March 8, 2023
- ^ Meligrana, John (2004). Redrawing Local Government Boundaries: An International Study of Politics, Procedures, and Decisions. UBC Press. p. 75. ISBN 978-0-7748-0934-4.
- ^ Nicholson, Norman L. (1979). The boundaries of the Canadian Confederation. McGill-Queen's University Press. pp. 174–175. ISBN 978-0-7705-1742-7.
- ^ Reader's Digest Association (Canada); Canadian Geographic Enterprises (2004). The Canadian Atlas: Our Nation, Environment and People. Douglas & McIntyre. p. 41. ISBN 978-1-55365-082-9. May 3, 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය November 21, 2015.
- ^ Coche, Olivier; Vaillancourt, François; Cadieux, Marc-Antoine; Ronson, Jamie Lee (2012). "Official Language Policies of the Canadian Provinces" (PDF). Fraser Institute. April 28, 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය August 6, 2012.
- ^ "Census Profile". Statistic Canada. 2013. February 8, 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය August 6, 2013.
- ^ Northwest Territories Official Languages Act, 1988 සංරක්ෂණය කළ පිටපත ජූලි 22, 2014 at the Wayback Machine (as amended 1988, 1991–1992, 2003)
- ^ "OCOL – Statistics on Official Languages in Yukon". Office of the Commissioner of Official Languages. 2011. July 25, 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය August 6, 2013.
- ^ "Nunavut's Official Languages". Language Commissioner of Nunavut. 2009. August 14, 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය August 6, 2013.
- ^ a b "Diplomatic Missions and Consular Posts Accredited to Canada". GAC. June 10, 2014. February 26, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය February 26, 2024.
- ^
- Chapnick, Adam (2011). The Middle Power Project: Canada and the Founding of the United Nations. UBC Press. pp. 2–5. ISBN 978-0-7748-4049-1.
- Gabryś, M.; Soroka, T. (2017). Canada as a selective power: Canada's Role and International Position after 1989. Societas. Neriton, Wydawnictwo. p. 39. ISBN 978-83-7638-792-5.
- Sens, Allen; Stoett, Peter (2013). Global Politics (5th ed.). Nelson Education. p. 6. ISBN 978-0-17-648249-7.
- McKercher, B.J.C. (2012). Routledge Handbook of Diplomacy and Statecraft. Routledge handbooks. Taylor & Francis. p. 131. ISBN 978-1-136-66437-3. සම්ප්‍රවේශය June 17, 2024.
- ^ Courtney, J.; Courtney, J.C.; Smith, D. (2010). The Oxford Handbook of Canadian Politics. Oxford Handbooks in Politics & International Relations. OUP USA. p. 363. ISBN 978-0-19-533535-4.
- ^
- "Development Co-operation Profiles – Canada". OECD iLibrary. May 28, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය May 28, 2024.
- Webster, Craig (2000). "Canada's Human Rights Policy and ITS Impact on Foreign Assistance Allocation". Peace Research. 32 (4). Canadian Mennonite University: 85–97. ISSN 0008-4697. JSTOR 23608002. සම්ප්‍රවේශය 2024-10-29.
- ^
- "Canada and the United States". The Canadian Encyclopedia. June 11, 2020. https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/canada-and-the-united-states.
- Nord, D.C.; Weller, G.R. Canada and the United States: An Introduction to a Complex Relationship. p. 14.
- ^
- Carment, D.; Sands, C. (2019). Canada–US Relations: Sovereignty or Shared Institutions?. Canada and International Affairs. Springer International Publishing. pp. 3–10. ISBN 978-3-030-05036-8.
- Haglung, David G (Autumn 2003). "North American Cooperation in an Era of Homeland Security". Orbis. 47 (4): 675–691. doi:10.1016/S0030-4387(03)00072-3.
- ^ Morrison, Katherine L. (2008). "The Only Canadians: Canada's French and the British Connection". International Journal of Canadian Studies (ප්‍රංශ බසින්) (37). Consortium Erudit: 177. doi:10.7202/040800ar.
- ^ James, Patrick (2006). Michaud, Nelson; O'Reilly, Marc J (eds.). Handbook of Canadian Foreign Policy. Lexington Books. pp. 213–214, 349–362. ISBN 978-0-7391-1493-3.
- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;කැනඩාවේ රජය සහ දේශපාලනය netherlandsනමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ "International Organizations and Forums". Foreign Affairs, Trade and Development Canada. 2013. February 27, 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය March 3, 2014.
- ^ Wilson, G.A.A. (2012). NORAD and the Soviet Nuclear Threat: Canada's Secret Electronic Air War. Dundurn Press. p. 10. ISBN 978-1-4597-0412-1.
- ^ Chapnick, Adam (2011). The Middle Power Project: Canada and the Founding of the United Nations. UBC Press. pp. 2–5. ISBN 978-0-7748-4049-1.
- ^
- McKenna, Peter (2012). Canada Looks South: In Search of an Americas Policy. University of Toronto Press. p. 91. ISBN 978-1-4426-1108-5.
- Canada Intelligence, Security Activities and Operations Handbook Volume 1 Intelligence Service Organizations, Regulations, Activities. International Business Publications. 2015. p. 27. ISBN 978-0-7397-1615-1.
- ^ Heritage, Canadian (October 23, 2017). "Human rights treaties". Canada.ca. March 15, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 15, 2024.
- ^ "RCAF 2014 Demo Jet revealed". Skies Mag. March 27, 2014. October 10, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Current operations list". National Defence. 2024. November 2, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Strong, Secure, Engaged: Canada's Defence Policy". National Defence. September 22, 2017. September 24, 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Canadian Armed Forces 101". National Defence. March 11, 2021. October 30, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "About the Canadian Armed Forces". National Defence. March 11, 2021. March 17, 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Trends in World Military Expenditure, 2022" (PDF). Stockholm International Peace Research Institute. April 2023. April 23, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය April 29, 2023.
- ^
- Sorenson, David S.; Wood, Pia Christina (2005). The Politics of Peacekeeping in the Post-cold War Era. Psychology Press. p. 158. ISBN 978-0-7146-8488-8.
- Sobel, Richard; Shiraev, Eric; Shapiro, Robert (2002). International Public Opinion and the Bosnia Crisis. Lexington Books. p. 21. ISBN 978-0-7391-0480-4.
- ^
- Gutiérrez-Haces, Maria Teresa (November 6, 2018). Identity and Otherness in Canadian Foreign Policy. Collection internationale d'Études canadiennes | International Canadian Studies Series. University of Ottawa Press. pp. 231–250. ISBN 978-0-7766-2722-9. March 4, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 4, 2024.
- Carroll, Michael K (2016). "Peacekeeping: Canada's past, but not its present and future?". International Journal. 71 (1). [Sage Publications, Ltd., Canadian International Council]: 167–176. doi:10.1177/0020702015619857. JSTOR 44631172. February 28, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය February 28, 2024.
- "Canada's Current Role in World" (PDF). Environics Institute for Survey Research. March 4, 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය March 4, 2024.
- ^
- Mingst, K.; Karns, M.P. (2019). The United Nations In The Post-cold War Era, Second Edition. Taylor & Francis. p. 63. ISBN 978-1-000-30674-3.
- Massie, Justin (April 30, 2019). "Why Canada Goes to War: Explaining Combat Participation in US-led Coalitions". Canadian Journal of Political Science. 52 (3). Cambridge University Press (CUP): 575–594. doi:10.1017/s0008423919000040.
- ^ Massie, Justin (April 30, 2019). "Why Canada Goes to War: Explaining Combat Participation in US-led Coalitions". Canadian Journal of Political Science. 52 (3). Cambridge University Press (CUP): 575–594. doi:10.1017/s0008423919000040.
- ^ Johnson, Lauri; Joshee, Reva (2007). Multicultural education policies in Canada and the United States. UBC Press. p. 23. ISBN 978-0-7748-1325-9.
- ^ McQuaig, Linda (2010). Holding the Bully's Coat: Canada and the U.S. Empire. Random House Digital. p. 50. ISBN 978-0-385-67297-9.
- ^ James, P.; Michaud, N.; O'Reilly, M. (2006). Handbook of Canadian Foreign Policy. Lexington Books. p. 177. ISBN 978-0-7391-5580-6.
- ^ Sassen, Saskia (2018). Cities in a World Economy (5th ed.). SAGE Publications. p. 210. ISBN 978-1-5063-6260-1.
- ^
- Hall, Peter A.; Soskice, David (2001). Varieties of Capitalism: The Institutional Foundations of Comparative Advantage. Oxford University Press. p. 570. ISBN 9780191647703.
- Diekmeyer, Peter (June 11, 2020). "Capitalism in Canada". The Canadian Encyclopedia. https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/capitalism-in-canada#:~:text=Canada%20has%20a%20%E2%80%9Cmixed%E2%80%9D%20economy.
- ^ "World Economic Outlook Database". International Monetary Fund. April 2, 2019. September 22, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Evolution of the world's 25 top trading nations – Share of global exports of goods (%), 1978–2020". United Nations Conference on Trade and Development. July 15, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ a b c "U.S.-Canada Trade Facts". Canada's State of Trade (20 ed.). Global Affairs Canada. 2021. April 17, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. PDF version. සංරක්ෂණය කළ පිටපත ඔක්තෝබර් 3, 2019 at the Wayback Machine.
- ^ "Monthly Reports". World Federation of Exchanges. February 18, 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. 2018 වන විට[update]
- ^ Watts, George S. (1993). Bank of Canada/La Banque du Canada: Origines et premieres annees/Origins and Early History. McGill-Queen's University Press. ISBN 978-0-88629-182-2. JSTOR j.ctt9qf36m.
- ^ "About". Statistics Canada. 2014. January 15, 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 8, 2017.
- ^ Kobrak, Christopher; Martin, Joe (2018). From Wall Street to Bay Street: The Origins and Evolution of American and Canadian Finance. University of Toronto Press. p. 220. ISBN 978-1-4426-1625-7.
- ^ "Corruption Perceptions Index (latest)". Transparency International. January 31, 2023. July 24, 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Rotberg, Robert I.; Carment, David (2018). Canada's Corruption at Home and Abroad. Taylor & Francis. p. 12. ISBN 978-1-351-57924-7.
- ^ "World Competitiveness Center". IMD business school for management and leadership courses. 2024-06-10. සම්ප්‍රවේශය 2024-11-15.
- ^ "Index of Economic Freedom". The Heritage Foundation. 2020. April 20, 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය May 8, 2021.
- ^ Shorrocks, Anthony; Davies, Jim; Lluberas, Rodrigo (October 2018). "Global Wealth Report". Credit Suisse. July 18, 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Canada". OECD Better Life Index. 2021. March 5, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Prices - Housing prices". OECD. August 11, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය August 14, 2022.
- ^
- Mintz, Jack; Bazel, Philip (2021). "View of 2020 Tax Competitiveness Report: Canada's Investment Challenge". The School of Public Policy Publications. 14 (1). doi:10.11575/sppp.v14i1.72311.
- "'Worst in the world': Here are all the rankings in which Canada is now last". National Post. August 11, 2022. November 30, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Harris, R. Cole; Matthews, Geoffrey J. (1987). Historical Atlas of Canada: Addressing the Twentieth Century, 1891–1961. University of Toronto Press. p. 2. ISBN 978-0-8020-3448-9. March 20, 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Employment by Industry". Statistics Canada. January 8, 2009. May 24, 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Sueyoshi, Toshiyuki; Goto, Mika (2018). Environmental Assessment on Energy and Sustainability by Data Envelopment Analysis. Wiley. p. 496. ISBN 978-1-118-97933-4.
- ^ Vodden, K; Cunsolo, A. (2021). Warren, F.J.; Lulham, N. (eds.). "Rural and Remote Communities; Chapter 3" (PDF). Canada in a Changing Climate: National Issues Report. Government of Canada. December 9, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
- ^ a b "Expand globally with Canada's free trade agreements". Trade Commissioner. December 3, 2020. March 6, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Mosler, David; Catley, Bob (2013). The American Challenge: The World Resists US Liberalism. Ashgate Publishing. p. 38. ISBN 978-1-4094-9852-0.
- ^ Krieger, Joel, ed. (2001). The Oxford Companion to Politics of the World (2nd ed.). Oxford University Press. p. 569. ISBN 978-0-19-511739-4.
- ^ Brown, Charles E (2002). World Energy Resources. Springer. pp. 323, 378–389. ISBN 978-3-540-42634-9.
- ^ "CER – Market Snapshot: 25 Years of Atlantic Canada Offshore Oil & Natural Gas Production". Canada Energy Regulator. January 29, 2021. November 28, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Monga, Vipal (January 13, 2022). "One of the World's Dirtiest Oil Patches Is Pumping More Than Ever". Wall Street Journal. June 1, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Lopez-Vallejo, Marcela (2016). Reconfiguring Global Climate Governance in North America: A Transregional Approach. Routledge. p. 82. ISBN 978-1-317-07042-9.
- ^ "Trade Ranking Report: Agriculture" (PDF). FCC. 2017. October 3, 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
- ^
- "Canada (CAN) Exports, Imports, and Trade Partners". The Observatory of Economic Complexity. January 12, 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය May 20, 2023.
- "The Atlas of Economic Complexity by @HarvardGrwthLab". The Atlas of Economic Complexity. May 20, 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය May 20, 2023.
- ^ "Mapping Canada's Top Manufacturing Industries". Industry Insider. January 22, 2015.
- ^ "Canada's oceans and the economic contribution of marine sectors". Statistics Canada. July 19, 2021. සම්ප්‍රවේශය September 15, 2023.
- ^ "Gross domestic expenditures on research and development, 2020 (final), 2021 (preliminary) and 2022 (intentions)" (Press release). Statistics Canada. January 27, 2023.
- ^ "Canadian Nobel Prize in Science Laureates". Science.ca. සම්ප්‍රවේශය December 19, 2020.
- ^ "2022 tables: Countries/territories | 2022 tables | Countries/territories". Nature Index. සම්ප්‍රවේශය June 10, 2023.
- ^ "Top Technology Companies in Canada". World Top 25,000 Companies by market cap as on Dec 2022. January 1, 2020.
- ^ "Access to the Internet in Canada, 2020". Statistics Canada. May 31, 2021.
- ^ "Canadarm, Canadarm2, and Canadarm3 – A comparative table". Canadian Space Agency. December 31, 2002. සම්ප්‍රවේශය September 7, 2023.
- ^ "Lew Urry". Science.ca.
- ^ Fruton, Joseph (1999). Proteins, Enzymes, Genes: The Interplay of Chemistry and Biology. Yale University Press. pp. 95–96. ISBN 978-0-300-15359-0.
- ^ "Leone N. Farrell". Science.ca.
- ^ "Leon Katz". Science.ca.
- ^
- Strauss, Evelyn (2005). "2005 Albert Lasker Basic Medical Research Award". Lasker Foundation. July 16, 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය November 23, 2008.
- "Top ten Canadian scientific achievements". GCS Research Society. 2015.
- ^
- "James Hillier". Inventor of the Week. Massachusetts Institute of Technology. August 8, 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය November 20, 2008.
- Pearce, Jeremy (January 22, 2007). "James Hillier, 91, Dies; Co-Developed Electron Microscope". The New York Times. March 25, 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින්