මොරිටේනියාව

සබැඳි සංස්කරණය කරන්න
විකිපීඩියා වෙතින්
මොරිටේනියා ඉස්ලාමීය ජනරජය

الجمهورية الإسلامية الموريتانية (අරාබි)
al-Jumhūrīyah al-Islāmīyah al-Mūrītānīyah
මොරිටේනියාව හී කොඩිය
කොඩිය
{{{coat_alt}}}
රාජ්‍ය ලාංඡනය
උද්යෝග පාඨය: شرف، إخاء، عدل
"ගෞරවය, සහෝදරත්වය, යුක්තිය"
ජාතික ගීය: النشيد الوطني الموريتاني
"අභිමානවත් දේශය, උත්තමයන් විසින් මඟ පෙන්වනු ලැබේ"
බටහිර අප්‍රිකාවේ මොරිටේනියාවේ (තද කොළ) පිහිටීම
බටහිර අප්‍රිකාවේ මොරිටේනියාවේ (තද කොළ) පිහිටීම
අගනුවර
සහ විශාලතම නගරය
නූවාක්චොට්
18°09′N 15°58′W / 18.150°N 15.967°W / 18.150; -15.967
නිල භාෂා(ව)
පිළිගත් ජාතික භාෂා
ජනවාර්ගික කණ්ඩායම්
ආගම
සුන්නි ඉස්ලාම් (නිල)
ජාති නාම(ය)මොරිටේනියානු
රජයඒකීය ජනාධිපති ඉස්ලාමීය ජනරජය
• ජනාධිපති
මොහොමඩ් ඕල්ඩ් ගසෝවානි
• අගමැති
මොහොමඩ් ඕල්ඩ් බිලාල්
• ජාතික සභාවේ සභාපති
මොහොමඩ් ඕල්ඩ් මෙගෙට්
ව්‍යවස්ථාදායකයජාතික සභාව
ස්වාධීනත්වය
• ජනරජය පිහිටුවන ලද්දේ
1958 නොවැම්බර් 28
• ප්‍රංශයෙන් නිදහස ලැබීම
1960 නොවැම්බර් 28
• වත්මන් ව්‍යවස්ථාව
1991 ජූලි 12
වර්ග ප්‍රමාණය
• සම්පූර්ණ
1,030,000 km2 (400,000 sq mi)[2] (28 වෙනි)
• ජලය (%)
0.03
ජනගහණය
• 2023 ඇස්තමේන්තුව
4,244,878[3] (128 වෙනි)
• ඝණත්වය
3.4/km2 (8.8/sq mi)
දදේනි (ක්‍රශසා)2023 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ
Increase ඇ.ඩො. බිලියන 33.414[4] (146 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල
Increase ඇ.ඩො. 7,542[4] (132 වෙනි)
දදේනි (නාමික)2023 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ
Increase ඇ.ඩො. බිලියන 10.357[4] (151 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල
Increase ඇ.ඩො. 2,337[4] (144 වෙනි)
ගිනි (2014)Positive decrease 32.6[5]
මධ්‍යම
මාසද (2021)Steady 0.556[6]
මධ්‍යම · 158 වෙනි
ව්‍යවහාර මුදලමොරිටේනියානු ඔගුයියා (MRU)
වේලා කලාපයUTC (GMT)
දින ආකෘතිදිදි/මාමා/වවවව
රිය ධාවන මං තීරුවදකුණ
අන්තර්ජාල TLD.mr
  1. According to Article 6 of the Constitution: "The national languages are Arabic, Pulaar, Soninke, and Wolof; the official language is Arabic."

මොරිටේනියාව,[lower-alpha 1] නිල වශයෙන් මොරිටේනියා ඉස්ලාමීය ජනරජය (අරාබි: الجمهورية الإسلامية الموريتانية) යනු වයඹදිග අප්‍රිකාවේ ස්වෛරී රටකි. එය බටහිරින් අත්ලාන්තික් සාගරය, උතුරින් සහ වයඹ දෙසින් බටහිර සහරා, ඊසාන දෙසින් ඇල්ජීරියාව, නැගෙනහිරින් සහ ගිනිකොන දෙසින් මාලි සහ නිරිත දෙසින් සෙනගාලයෙන් මායිම් වේ. භූමි ප්‍රමාණය අනුව, මොරිටේනියාව අප්‍රිකාවේ 11 වන විශාලතම රට වන අතර ලෝකයේ 28 වන විශාලතම රට වන අතර එහි භූමි ප්‍රමාණයෙන් 90% ක් සහරා හි පිහිටා ඇත. දළ වශයෙන් මිලියන 4.3ක් වන එහි ජනගහනයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් ජීවත් වන්නේ රටේ දකුණු සෞම්‍ය ප්‍රදේශයේ වන අතර දළ වශයෙන් තුනෙන් එකක් සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත්තේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වන නූවාක්චෝට් අත්ලාන්තික් වෙරළ තීරයේ ය.

රටේ නම පැමිණියේ උතුරු අප්‍රිකාවේ පැරණි මාග්‍රෙබ් තුළ පිහිටි පැරණි බර්බර් රාජධානිය වන මොරේටේනියාවෙන් ය. ක්‍රි.ව. තුන්වන සියවසේ පටන් බර්බර්වරු දැන් මොරිටේනියාව අල්ලා ගත්හ. හත්වන සියවසේ අගභාගයේදී උමයියාද් කැලිෆේට් යටතේ අරාබිවරු ඉස්ලාමය, අරාබි සංස්කෘතිය සහ අරාබි භාෂාව ගෙන ආ ප්‍රදේශය යටත් කර ගත්හ. 20 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේදී මොරිටේනියාව ප්‍රංශ බටහිර අප්‍රිකාවේ කොටසක් ලෙස ප්‍රංශය විසින් යටත් විජිතයක් බවට පත් කරන ලදී. එය 1960 දී නිදහස ලබා ගත් නමුත් එතැන් සිට පුනරාවර්තන කුමන්ත්‍රණ සහ මිලිටරි ආඥාදායකත්වයේ කාල පරිච්ඡේදයන් අත්විඳ ඇත. 2008 දී සිදු වූ මෑත කාලීන කුමන්ත්‍රණයට නායකත්වය දුන්නේ ජෙනරාල් මොහොමඩ් ඕල්ඩ් අබ්දෙල් අසීස් විසිනි, ඔහු 2009 සහ 2014 ජනාධිපතිවරණ ජයග්‍රහණය කළේය.[8] නිදහසින් පසු මොරිටේනියාවේ ප්‍රථම සාමකාමී බල සංක්‍රාන්තිය ලෙස සැලකෙන 2019 මැතිවරණයෙන් පසුව ඔහුගෙන් පසුව මොහොමඩ් ඕල්ඩ් ගසෝවානි පත් විය.[9]

මොරිටේනියාව සංස්කෘතික හා දේශපාලනික වශයෙන් අරාබි ලෝකයේ කොටසකි; එය අරාබි ලීගයේ සාමාජිකයෙකු වන අතර අරාබි නිල භාෂාව වේ. නිල ආගම ඉස්ලාම් වන අතර සියලුම වැසියන් පාහේ සුන්නි මුස්ලිම් වේ. එහි පවතින අරාබි අනන්‍යතාවය තිබියදීත්, මොරිටේනියානු සමාජය බහු වාර්ගික ය; බිදාන්, හෝ ඊනියා "සුදු මුවර්", ජනගහනයෙන් 30%,[10] වන අතර හරටින්, හෝ ඊනියා "කළු මුවර්", 40% සමන්විත වේ.[10] කණ්ඩායම් දෙකම අරාබි-බර්බර් ජනවාර්ගිකත්වය, භාෂාව සහ සංස්කෘතියේ සම්මිශ්‍රණයක් පිළිබිඹු කරයි. ජනගහනයෙන් ඉතිරි 30% විවිධ උප සහරා ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් වලින් සමන්විත වේ.

යකඩ හා ඛනිජ තෙල් ඇතුළු ස්වභාවික සම්පත් බහුල වුවද, මොරිටේනියාව දුප්පත් ය; එහි ආර්ථිකය මූලික වශයෙන් කෘෂිකර්මය, පශු සම්පත් සහ මසුන් ඇල්ලීම මත පදනම් වේ. මොරිටේනියාව සාමාන්‍යයෙන් දුර්වල මානව හිමිකම් වාර්තාවක් ඇති බව සලකනු ලබන අතර, 1981 දී වහල්භාවය අහෝසි කිරීම සහ අපරාධකරණය නොතකා, මොරිටේනියානුවන්ගෙන් 10%-20% ක් 2012 දී වහල්භාවයේ සිටින බව ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි, මොරිටේනියානු සමාජය තුළ ආයතනයක් ලෙස වහල්භාවය පවත්වාගෙන යාම සඳහා විශේෂයෙන් වාරණයට ලක් වේ.[11][12]

නිරුක්තිය[සංස්කරණය]

මොරිටේනියාව එහි නම ලබාගෙන ඇත්තේ "මොරේටානියා" යන පදයනි, අනෙක් අතට ක්‍රි.පූ. තුන්වන සියවසේ දී සමෘද්ධිමත් වූ පුරාණ බර්බර් රාජධානියෙන් වන අතර පසුව ක්‍රි.ව. හත්වන සියවස දක්වා සමෘද්ධිමත් වූ රෝමානු මොරේටේනියා පළාත බවට පත්විය. කෙසේ වෙතත්, ප්‍රදේශ දෙක අතිච්ඡාදනය නොවේ; ඓතිහාසික මොරිටේනියාව, අප්‍රිකාවේ මධ්‍යධරණී වෙරළ තීරයේ මුළු බටහිර අර්ධය පුරාම පැතිරී තිබූ බැවින්, නූතන මොරිටේනියාවට වඩා සැලකිය යුතු ලෙස උතුරින් පිහිටියේය. රාජ්‍යයේ බර්බර් ජනයා සඳහා වන ග්‍රීක සහ රෝමානු exonym වලින් ව්‍යුත්පන්න වී ඇත, මෞරි ජනතාව. "මෞරි" යන වචනය මුවර්ස් සඳහා නමේ මුල ද වේ.[13] එය අරාබි භූගෝල විද්‍යාඥයින් විසින් වඩාත් ප්‍රචලිතව හඳුන්වනු ලැබුවේ බිලාඩ් චින්කිත්, "චිංගුට්ටිගේ දේශය" ලෙසිනි.[14] "මොරිටනි ඔක්සිඩෙන්ටේල්" යන පදය 1899 දී අමාත්‍ය චක්‍රලේඛයක නිල වශයෙන් භාවිතා කරන ලද අතර, නූතන මොරිටේනියාවේ යටත් විජිත ආක්‍රමණයට සහ නිර්මාණයට මූලික වූ ප්‍රංශ හමුදා සහ යටත් විජිත නායකයෙකු වූ සේවියර් කොපොලානි ගේ යෝජනාවක් මත පදනම් විය. ප්‍රංශ ජාතිකයන් විසින් භාවිතා කරන ලද මෙම යෙදුම, රට හැඳින්වීම සඳහා කලින් භාවිතා කරන ලද අනෙකුත් තනතුරු ක්‍රමයෙන් ප්‍රතිස්ථාපනය විය.[15][16]

ඉතිහාසය[සංස්කරණය]

මුල් ඉතිහාසය[සංස්කරණය]

සහරා කාන්තාරයේ පාෂාණ මත චිත්‍ර

මොරිටේනියාවේ පුරාණ ගෝත්‍ර වූයේ බර්බර්, නයිජර්-කොංගෝ,[17] සහ බෆෝර් ජනයා ය. බෆෝර් ඔවුන්ගේ කලින් සංචාරක ජීවන රටාව අත්හැර ප්‍රධාන වශයෙන් කෘෂිකාර්මික ජීවන රටාවක් අනුගමනය කළ පළමු සහරා ජනතාව අතර විය. සහරාවේ ක්‍රමයෙන් වියළීමට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, ඔවුන් අවසානයේ දකුණු දෙසට සංක්‍රමණය විය.[18] බොහෝ බර්බර් ගෝත්‍රිකයන් යේමනයේ (සහ සමහර විට වෙනත් අරාබි) සම්භවයක් ඇති බව ප්‍රකාශ කර ඇත. 2000 දී යේමනයේ ජනතාව පිළිබඳ DNA අධ්‍යයනයක් මගින් මිනිසුන් අතර යම් පැරණි සම්බන්ධතාවක් පැවතිය හැකි බව යෝජනා කළද, එම ප්‍රකාශයන් සඳහා කුඩා සාක්ෂි සහාය දක්වයි.[19]

මොරිටේනියාවට ඇතුළු වූ පළමු අරාබි මුස්ලිම්වරු උමයියාද්වරු ය. ඉස්ලාමීය ආක්‍රමණ වලදී, ඔවුන් මොරිටේනියාවට ආක්‍රමණය කළ අතර හත්වන සියවසේ අග භාගය වන විට එම ප්‍රදේශයේ සිටියහ.[20] මොරිටේනියාවේ බොහෝ බර්බර් ගෝත්‍රිකයන් අරාබිවරුන්ගේ පැමිණීමත් සමඟ මාලි හි ගාඕ ප්‍රදේශයට පලා ගියහ.[20]

අනෙකුත් ජනවර්ග ද දකුණු දෙසින් සහරාව පසුකර බටහිර අප්‍රිකාවට සංක්‍රමණය විය. 11 වන ශතවර්ෂයේදී, වර්තමාන මොරිටේනියාව අතිච්ඡාදනය වන කාන්තාර ප්‍රදේශවල සංචාරක බර්බර් සංගම් කිහිපයක් ඇල්මොරවිඩ් ව්‍යාපාරය පිහිටුවීමට එකට එකතු විය. යුරෝපයේ සහරා සිට අයිබීරියානු අර්ධද්වීපය දක්වා විහිදුනු වැදගත් අධිරාජ්‍යයක් බිහි කරමින් ඔවුන් උතුර සහ දකුණට ව්‍යාප්ත විය.[21]උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; නාමයක් නොමැති ආශ්‍රේය සඳහා පෙළක් තිබිය යුතුය මතභේදයට තුඩුදී ඇති අරාබි සම්ප්‍රදායකට අනුව[22][23] අල්මොරාවිඩ්වරු දකුණට ගමන් කර 1076 දී පමණ පුරාණ සහ පුළුල් ඝානා අධිරාජ්‍යය යටත් කර ගත්හ.[24]

1644 සිට 1674 දක්වා, නූතන මොරිටේනියාව වන ප්‍රදේශයේ ආදිවාසී ජනතාව තම භූමිය ආක්‍රමණය කරමින් සිටි යේමන මාකිල් අරාබිවරුන් පලවා හැරීමට ඔවුන්ගේ අවසාන උත්සාහය බවට පත් විය. අසාර්ථක වූ මෙම උත්සාහය චාර් බූබා යුද්ධය ලෙස හැඳින්වේ. ආක්‍රමණිකයන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ බෙනි හසන් ගෝත්‍රිකයන් විසිනි. බෙනී හසන් රණශූරයන්ගෙන් පැවත එන්නන් මූරිෂ් සමාජයේ ඉහළ ස්ථරය බවට පත් විය. බෙනී හසන් සඳහා නම් කරන ලද බෙඩුයින් අරාබි උපභාෂාවක් වන හසානියයි, විශාල වශයෙන් සංචාරක ජනගහනය අතර ප්‍රමුඛ භාෂාව බවට පත් විය.[25]

ඉස්ලාමීය සම්ප්‍රදායන් ආරක්ෂා කරන සහ උගන්වන්නන් ලෙස හඳුන්වනු ලබන පරිදි, කලාපයේ මැරබවුට් වලින් බහුතරයක් නිෂ්පාදනය කිරීමෙන් බර්බර්වරු සුවිශේෂී බලපෑමක් ඇති කර ගත්හ.[25]

යටත් විජිත ඉතිහාසය[සංස්කරණය]

ඔහු පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යය 1445 සිට අර්ගුයින් (පෘතුගීසි: Arguim) පාලනය කළේය, නාවිකයා හෙන්රි කුමරුට පසුව, 1633 දක්වා ෆෙටෝරියා එකක් පිහිටුවන ලදී.
පෘතුගීසීන්ගෙන් පසුව, ලන්දේසීන් සහ පසුව ප්‍රංශ ජාතිකයන්, 1685 දී එය අතහැර දමන තෙක් ආර්ගුයින් පාලනය කළහ.

19 වන ශතවර්ෂයේ අගභාගයේ සිට, ප්‍රංශය සෙනගල් ගංගා ප්‍රදේශයේ සිට උතුරු දෙසින් වත්මන් මොරිටේනියාවේ ප්‍රදේශ වලට හිමිකම් පෑවේය. 1901 දී, සේවියර් කොපොලානි අධිරාජ්‍ය මෙහෙයුම භාර ගත්තේය.[26] සවායා ගෝත්‍රිකයන් සමඟ ඇති උපායමාර්ගික සන්ධානයන් සහ හසාන් රණශූර නාමිකයන්ට එල්ල වූ හමුදා පීඩනය හරහා, මොරිටේනියානු එමිරේට්ස් මත ප්‍රංශ පාලනය ව්‍යාප්ත කිරීමට ඔහු සමත් විය. 1903 සහ 1904 දී ප්‍රංශ හමුදා ට්‍රාර්සා, බ්‍රැක්නා සහ ටැගන්ට් අල්ලා ගැනීමට සමත් වූ නමුත්, ෂෙයික් මා අල්-අයිනේන්ගේ යටත් විජිත විරෝධී කැරැල්ල (හෝ ජිහාඩ්) සහ ටගන් කැරලිකරුවන්ගේ සහය ඇතිව අද්රාර් උතුරු එමිරේටය වැඩි කාලයක් රැඳී සිටියේය. 1904 දී ප්‍රංශය මොරිටේනියාවේ භූමි ප්‍රදේශය සංවිධානය කළ අතර එය ප්‍රංශ බටහිර අප්‍රිකාවේ කොටසක් බවට පත් විය, පළමුව ආරක්ෂිත ප්‍රදේශයක් ලෙසත් පසුව යටත් විජිතයක් ලෙසත්. 1912 දී, ප්‍රංශ හමුදා අද්රාර් පරාජය කර, එය මොරිටේනියාවේ ප්‍රදේශයට ඇතුළත් කර ගත්හ.[27]

ප්‍රංශ පාලනය වහල්භාවයට එරෙහිව නීතිමය තහනම් කිරීම් සහ අන්තර් ජාතීන් අතර යුද්ධය අවසන් කළේය. යටත් විජිත සමයේදී ජනගහනයෙන් 90% ක් සංචාරකයන් ලෙස පැවතුනි. ක්‍රමක්‍රමයෙන්, ශතවර්ෂ ගණනාවකට පෙර ඔවුන්ගේ මුතුන් මිත්තන් නෙරපා හරින ලද වාඩි වී සිටින ජනයාට අයත් බොහෝ පුද්ගලයින් මොරිටේනියාවට සංක්‍රමණය වීමට පටන් ගත්හ. 1902 වන තෙක් ප්‍රංශ බටහිර අප්‍රිකාවේ අගනුවර වූයේ නූතන සෙනගාලයේ ය. එය මුලින්ම ශාන්ත ලුවී හි සහ පසුව, 1902 සිට 1960 දක්වා ඩකාර් හි පිහිටුවන ලදී. එම වසරේ සෙනගාලය නිදහස ලබා ගත් විට, ප්‍රංශය මොරිටේනියාවේ නව අගනුවර පිහිටි ස්ථානය ලෙස නූක්චොට් තෝරා ගත්තේය. එකල නූවාක්චොට් යනු බලකොටු සහිත ගම්මානයකට (හෝ ක්සාර්) වඩා මඳක් වැඩිය.[28]

මොරිටේනියානු නිදහසෙන් පසු, ස්වදේශික උප-සහාරා අප්‍රිකානු ජනයා (හාල්පුලාර්, සොනින්කේ සහ වොලොෆ්) විශාල සංඛ්‍යාවක් එයට සංක්‍රමණය වූ අතර ඔවුන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් සෙනගල් ගඟට උතුරින් පිහිටි ප්‍රදේශයේ පදිංචි වූහ. මෙම නව පැමිණි බොහෝ දෙනෙක් ප්‍රංශ භාෂාව සහ ප්‍රංශ සිරිත් විරිත් පිළිබඳ අධ්‍යාපනය ලබා නව ප්‍රාන්තයේ ලිපිකරුවන්, සොල්දාදුවන් සහ පරිපාලකයින් බවට පත් වූහ. ඒ අතරම, ප්‍රංශ ජාතිකයන් උතුරේ වඩාත් නොසැලෙන හසානේ ගෝත්‍රිකයන් යුදමය වශයෙන් මර්දනය කරමින් සිටියහ. එම ගෝත්‍රිකයන් මත ප්‍රංශ පීඩනය නිසා පැවති බල තුලනය වෙනස් වූ අතර, දකුණු ජනගහනය සහ මුවර්වරුන් අතර නව ගැටුම් ඇති විය.[29][තහවුරු කර නොමැත]

නූතන වහල්භාවය තවමත් මොරිටේනියාවේ විවිධ ආකාරවලින් පවතී.[30] සමහර ඇස්තමේන්තු වලට අනුව, මොරිටේනියානුවන් දහස් ගණනක් තවමත් වහල්භාවයේ සිටිති.[31][32][33] 2012 CNN වාර්තාවක්, "Slavery's Last Stronghold", දැනට පවතින වහල් හිමි සංස්කෘතීන් ලේඛනගත කරයි.[34] මෙම සමාජ වෙනස් කොට සැලකීම ප්‍රධාන වශයෙන් අදාළ වන්නේ රටේ උතුරු ප්‍රදේශයේ "කළු මුවර්ස්" (හරටින්) ට එරෙහිව වන අතර, "සුදු මුවර්ස්" (බිදන්, හසානිය-කතා කරන අරාබිවරුන් සහ අරාබිකරණය වූ බර්බර්වරුන්) අතර ගෝත්‍රික ප්‍රභූන් බලය අල්ලාගෙන සිටිති.[35] දකුණේ උප සහරා අප්‍රිකානු ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් තුළ ද වහල් පිළිවෙත් පවතී.

1970 ගණන්වල මුල් භාගයේ ඇති වූ මහා සහෙල් නියඟය මොරිටේනියාවේ දැවැන්ත විනාශයක් ඇති කළ අතර දරිද්‍රතාවයේ සහ ගැටුම්වල ගැටලු උග්‍ර කළේය. අරාබිකරණය වූ ප්‍රමුඛ ප්‍රභූන් වෙනස් වන තත්වයන්ට සහ විදේශයන්ගෙන් අරාබි ජාතිකවාදී ඇමතුම්වලට ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ නීතිය සහ අධ්‍යාපන ක්‍රමය වැනි මොරිටේනියානු ජීවිතයේ බොහෝ අංශ අරාබිකරණය කිරීමට පීඩනය වැඩි කිරීමෙනි. මෙය යටත් විජිත පාලනය යටතේ ප්‍රංශ ආධිපත්‍යයේ ප්‍රතිවිපාකවලට ද ප්‍රතිචාරයක් විය. රටේ සංස්කෘතික විවිධත්වය පවත්වා ගැනීම සඳහා විවිධ ආකෘතීන් යෝජනා කර ඇතත් ඒවා කිසිවක් සාර්ථක වී නැත.

මෙම ජනවාර්ගික අසමගිය 1989 අප්‍රේල් ("මෞරිටේනියා-සෙනෙගල් දේශසීමා යුද්ධය") ආරම්භ වූ අන්තර් වාර්ගික ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා වලදී පැහැදිලි වූ නමුත් පසුව එය පහව ගොස් ඇත. මොරිටේනියාව 1980 ගණන්වල අගභාගයේදී උප සහරා අප්‍රිකානු මොරිටේනියානුවන් 70,000ක් පමණ නෙරපා හරින ලදී.[36] ජනවාර්ගික ආතතීන් සහ වහල්භාවය පිළිබඳ සංවේදී ප්‍රශ්නය - අතීතය සහ සමහර ප්‍රදේශවල වර්තමානය - තවමත් රටේ දේශපාලන සංවාදයේ ප්‍රබල තේමාවන් වේ. සියලුම කණ්ඩායම් වලින් සැලකිය යුතු පිරිසක් වඩාත් විවිධාකාර, බහුත්වවාදී සමාජයක් අපේක්ෂා කරති.[තහවුරු කර නොමැත]

බටහිර සහරා සමඟ ගැටුම[සංස්කරණය]

නූවාක්චොට් යනු මොරිටේනියාවේ අගනුවර සහ විශාලතම නගරයයි. එය සහරා හි විශාලතම නගරවලින් එකකි.

ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණයට පෙර මොරොක්කෝවේ සහ මොරිටේනියාවේ නීතිමය බැඳීම් පිළිබඳ යම් සාක්ෂි තිබියදීත්, යටත් විජිත රටවලට නිදහස ලබා දීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩල ප්‍රකාශයේ යෙදීමට බලපෑම් කිරීමට කිසිදු බැඳීමක් ප්‍රමාණවත් නොවූ බව ජාත්‍යන්තර අධිකරණය නිගමනය කර ඇත.[37]

මොරිටේනියාව, මොරොක්කෝව සමඟ එක්ව 1976 දී බටහිර සහරා ප්‍රදේශය ඈඳා ගන්නා ලදී. පොලිසාරියෝ වෙත හමුදාමය පාඩු කිහිපයකට පසු - දැඩි ලෙස සන්නද්ධව සහ ඇල්ජීරියාවේ සහාය ඇතිව, කලාපීය බලවතා සහ මොරොක්කෝවේ ප්‍රතිවාදියා - මොරිටේනියාව 1979 දී ඉවත් විය. එහි හිමිකම් මොරොක්කෝව විසින් පවරා ගන්නා ලදී. ආර්ථික දුර්වලතා හේතුවෙන්, මොරිටේනියාව භෞමික ආරවුලෙහි නොසැලකිලිමත් රටක් වී ඇති අතර, එහි නිල ස්ථාවරය වන්නේ සියලු පාර්ශ්වයන්ට අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් එකඟ වන ඉක්මන් විසඳුමක් අපේක්ෂා කිරීමයි. බටහිර සහරාවේ වැඩි කොටසක් මොරොක්කෝව විසින් අත්පත් කරගෙන ඇති අතර, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය තවමත් බටහිර සහරා රාජ්‍යත්වය සම්බන්ධයෙන් තම කැමැත්ත ප්‍රකාශ කළ යුතු ප්‍රදේශයක් ලෙස සලකයි. මොරොක්කෝව 1992 දී මුලින් සැලසුම් කර තිබූ ජනමත විචාරණයක්, එක්සත් ජාතීන්ගේ අනුග්‍රහය යටතේ, ස්වදේශික සහරාවිවරුන් සහරාවි අරාබි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය ලෙස ස්වාධීන වීමට කැමතිද නැද්ද යන්න තීරණය කිරීම සඳහා අනාගතයේ යම් අවස්ථාවක දී පැවැත්විය යුතුය. [තහවුරු කර නොමැත]

ඕල්ඩ් ඩැඩා යුගය (1960-1978)[සංස්කරණය]

මොරිටේනියාව 1960 නොවැම්බර් මාසයේදී ස්වාධීන රාජ්‍යයක් බවට පත් විය.[38] 1964 දී ප්‍රංශ ජාතිකයින් විසින් පිහිටුවන ලද ජනාධිපති මොක්තාර් ඕල්ඩ් ඩැඩා, නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සමඟින් මොරිටේනියාව ඒක-පක්ෂ රාජ්‍යයක් ලෙස විධිමත් කරමින් ඒකාධිපති ජනාධිපති තන්ත්‍රයක් පිහිටුවීය. ඩැඩා ගේම පාර්ටි ඩු පෙප්ල් මොරිටේනියන් එක පක්ෂ ක්‍රමයක පාලක සංවිධානය බවට පත් විය. ජනාධිපතිවරයා මෙය සාධාරණීකරණය කළේ බටහිර පන්නයේ බහු පක්ෂ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා මොරිටේනියාව සූදානම් නැති බව යන පදනම මත ය. මෙම ඒකපාක්ෂික ව්‍යවස්ථාව යටතේ 1976 සහ 1978 දී දඩා නිතරගයෙන් තේරී පත් විය.

1978 ජූලි 10 වැනි දින ලේ රහිත කුමන්ත්‍රණයකින් ඩැඩා නෙරපා හරින ලදී. "මහා මොරිටේනියාවක්" නිර්මාණය කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස සකස් කරන ලද බටහිර සහරා හි දකුණු කොටස ඈඳා ගැනීමේ විනාශකාරී යුද්ධය හරහා ඔහු රට කඩාවැටීමට ආසන්නව ගෙන ගියේය.

CMRN සහ CMSN හමුදා ආණ්ඩු (1978-1984)[සංස්කරණය]

චින්ගෙට්ටි බටහිර අප්‍රිකාවේ ඉස්ලාමීය ශිෂ්‍යත්ව මධ්‍යස්ථානයක් විය.

කර්නල් මුස්තාෆා ඕල්ඩ් සලෙක්ගේ ජාතික ප්‍රතිසාධන ජුන්ටාව සඳහා වූ හමුදා කමිටුවට ශක්තිමත් බල පදනමක් පිහිටුවීමට හෝ සහරාවි ප්‍රතිරෝධී ව්‍යාපාරය වන පොලිසාරියෝ පෙරමුණ සමග එහි අස්ථාවර ගැටුමෙන් රට උදුරා ගැනීමට නොහැකි බව ඔප්පු විය. එය ඉක්මනින්ම බිඳ වැටුණු අතර, ජාතික ගැලවීම සඳහා වූ හමුදා කමිටුව වෙනත් මිලිටරි ආන්ඩුවක් මගින් ප්‍රතිස්ථාපනය විය.

ජවසම්පන්න කර්නල් මොහොමඩ් ඛවුනා ඕල්ඩ් හයිදල්ලාහ් ඉක්මනින්ම එහි ප්‍රබලයා බවට පත් විය. බටහිර සහරා වෙත සියලු හිමිකම් අත්හැරීමෙන් ඔහු පොලිසාරියෝ සමඟ සාමය සොයා ගත් අතර එහි ප්‍රධාන අනුග්‍රාහකයා වන ඇල්ජීරියාව සමඟ සබඳතා වැඩිදියුණු කළ නමුත් ගැටුමේ අනෙක් පාර්ශවය වන මොරොක්කෝව සහ එහි යුරෝපීය මිත්‍රයා වන ප්‍රංශය සමඟ සබඳතා පිරිහී ගියේය. අස්ථාවරත්වය දිගටම පැවති අතර, හයිදල්ලාගේ අභිලාෂකාමී ප්‍රතිසංස්කරණ උත්සාහයන් ආරම්භ විය. ඔහුගේ පාලන තන්ත්‍රය මිලිටරි සංස්ථාපිතය තුල කුමන්ත්‍රණ හා කුමන්ත්‍රණවලින් පීඩා විඳිති. විරුද්ධවාදීන්ට එරෙහිව ඔහුගේ දැඩි සහ සම්මුති විරහිත පියවර හේතුවෙන් එය වඩ වඩාත් තරඟකාරී විය. බොහෝ විරුද්ධවාදීන් සිරගත කරන ලද අතර සමහරුන් මරා දමන ලදී. 1981 දී, වහල්භාවය නීතියෙන් විධිමත් ලෙස අහෝසි කරන ලද අතර, එසේ කළ ලොව අවසාන රට බවට මොරිටේනියාව පත් විය.

ඕල්ඩ් ටයාගේ පාලනය (1984-2005)[සංස්කරණය]

1984 දෙසැම්බරයේදී, හයිදල්ලාව කර්නල් මාඕයා ඕල්ඩ් සිද් අහමඩ් ටායා විසින් නෙරපා හරින ලද අතර, ඔහු දැඩි හමුදා පාලනයක් තබා ගනිමින් දේශපාලන වාතාවරණය ලිහිල් කළේය. ඕල්ඩ් ටායා මොරිටේනියාවේ පෙර ඇල්ජීරියානු ගැති ස්ථාවරය පාලනය කළ අතර 1980 ගණන්වල අග භාගයේදී මොරොක්කෝව සමඟ සබඳතා යළි ස්ථාපිත කළේය. ඔහු 1990 ගණන්වල අගභාගයේ සහ 2000 ගණන්වල මුල් භාගයේදී බටහිර රාජ්‍යයන් සහ බටහිර-පෙළගැසුනු අරාබි රාජ්‍යයන් වෙතින් සහයෝගය ලබා ගැනීමේ මොරිටේනියාවේ තල්ලුවේ කොටසක් ලෙස මෙම සබඳතා ගැඹුරු කළේය. බටහිර සහරා ගැටුම සම්බන්ධයෙන් එහි ආස්ථානය 1980 ගණන්වල සිට දැඩි මධ්‍යස්ථභාවයකින් යුක්ත විය.

මොරිටේනියා-සෙනෙගාල් දේශසීමා යුද්ධය ආරම්භ වූයේ මුරිෂ් මොරිටේනියානු එඬේරුන් සහ සෙනගාලයේ ගොවීන් අතර තෘණ අයිතිය සම්බන්ධයෙන් ඩයවාරා හි ඇති වූ ගැටුමක ප්‍රතිඵලයක් වශයෙනි.[39] 1989 අප්‍රේල් 9 වන දින මොරිටේනියානු ආරක්ෂකයින් සෙනගල් ජාතිකයන් දෙදෙනෙකු මරා දැමීය.[40] මෙම සිද්ධියෙන් පසුව, දේශීය සිල්ලර වෙළඳාමේ ආධිපත්‍යය දැරූ ප්‍රධාන වශයෙන් අරාබිකරණය වූ මොරිටේනියානුවන්ට එරෙහිව එල්ල වූ කැරලි කිහිපයක් සෙනගල්හි බේකල්, ඩකාර් සහ අනෙකුත් නගරවල පුපුරා ගියේය. කැරලි කෝලාහලය, දැනටමත් පවතින ආතතීන් එකතු කරමින්, ජාතිකත්වය නොසලකා බිඩාන් (සුදු මුවර්ස්) විසින් බොහෝ විට 'සෙනෙගාලියානුවන්' ලෙස සලකනු ලබන කළු මොරිටේනියානුවන්ට[41] එරෙහිව ත්‍රස්තවාදී ව්‍යාපාරයක් ගෙන ගියේය. 1990/91 දක්වා සෙනගල් සමඟ අඩු පරිමාණ ගැටුමක් පැවතුන විට, මොරිටේනියානු රජය හල්පුලරන් ජනවාර්ගික කණ්ඩායමට එරෙහිව ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියා සහ දේපළ අත්පත් කර ගැනීම් වල නිරත විය. තවදුරටත් ප්‍රචණ්ඩත්වය වැලැක්වීම සඳහා ජාත්‍යන්තර පීඩනය යටතේ සෙනගාලය සහ මොරිටේනියාව විසින් එකඟ වූ ජාත්‍යන්තර ගුවන් යානයකින් ආතතිය උච්චස්ථානය විය. මොරිටේනියානු රජය කළු මොරිටේනියානුවන් දහස් ගණනක් නෙරපා හරින ලදී. මෙම ඊනියා 'සෙනෙගලීස්' බොහෝ දෙනෙකුට සෙනගල් සමඟ සුළු හෝ සබඳතා නොතිබූ අතර බොහෝ දෙනෙක් 2007 න් පසු සෙනගල් සහ මාලි රටවලින් ආපසු හරවා යවා ඇත.[42] නෙරපා හැරීම් පිළිබඳ නිශ්චිත සංඛ්‍යාව නොදන්නා නමුත් සරණාගතයින් සඳහා වූ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහ කොමසාරිස් (UNHCR) ඇස්තමේන්තු කරන්නේ, 1991 ජුනි වන විට, මොරිටේනියානු සරණාගතයින් 52,995 ක් සෙනගල්හි සහ අවම වශයෙන් 13,000 ක් මාලි හි ජීවත් වූ බවයි.[43]

විරුද්ධ පක්ෂ නීතිගත කරන ලද අතර 1991 දී නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් අනුමත කරන ලද අතර එය විධිමත් හමුදා පාලනයට තිත තැබීය. කෙසේ වෙතත්, ජනාධිපති ඕල්ඩ් ටයාගේ මැතිවරණ ජයග්‍රහණ සමහර විරුද්ධ කණ්ඩායම් විසින් වංචනික ලෙස ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී.

1980 ගණන්වල අගභාගයේදී ඕල්ඩ් ටායා ඉරාකය සමඟ සමීප සහයෝගීතාවයක් ඇති කර ගත් අතර දැඩි අරාබි ජාතිකවාදී මාර්ගයක් අනුගමනය කළේය. මොරිටේනියාව ජාත්‍යන්තරව වඩ වඩාත් හුදකලා වූ අතර 1991 ගල්ෆ් යුද්ධයේදී ඉරාකයට පක්ෂපාතී ආස්ථානයක් ගැනීමෙන් පසු බටහිර රටවල් සමඟ ආතතීන් නාටකාකාර ලෙස වර්ධනය විය. 1990 ගණන්වල මැද සිට අග දක්වා කාලය තුළ මොරිටේනියාව සිය විදේශ ප්‍රතිපත්තිය එක්සත් ජනපදය හා යුරෝපය සමඟ වැඩි සහයෝගීතාවකට මාරු කළේය. එය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සාමාන්‍යකරණය සහ ආධාර ව්‍යාපෘති සමඟින් ත්‍යාග ලැබීය. 1999 ඔක්තෝබර් 28 වන දින මොරිටේනියාව ඊජිප්තුව, පලස්තීනය සහ ජෝර්දානය සමඟ එක් වූයේ ඊශ්‍රායලය නිල වශයෙන් පිළිගත් අරාබි ලීගයේ එකම සාමාජිකයන් ලෙස ය. ඕල්ඩ් ටායා ද ත්‍රස්ත-විරෝධී ක්‍රියාකාරකම් සඳහා එක්සත් ජනපදය සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමට පටන් ගත් අතර, එම ප්‍රතිපත්තිය සමහර මානව හිමිකම් සංවිධාන විසින් විවේචනයට ලක් කරන ලදී.[44][45] (මොරිටේනියාවේ විදේශ සබඳතා බලන්න.)

ඔල්ඩ් ටායා මොරිටේනියා ජනාධිපතිගේ පාලන සමයේදී ආර්ථික වශයෙන් දියුණු වූ අතර, වුඩ්සයිඩ් සමාගම විසින් 2001 දී තෙල් සොයා ගන්නා ලදී.[46]

2005 අගෝස්තු හමුදා කුමන්ත්‍රණය[සංස්කරණය]

2005 අගෝස්තු 3 වන දින කර්නල් එලි ඕල්ඩ් මොහොමඩ් වෝල්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් හමුදා කුමන්ත්‍රණයකින් ජනාධිපති මාඕයා ඕල්ඩ් සිද් අහමඩ් තායාගේ විසිඑක් වසරක පාලනය අවසන් විය. සෞදි රජු ෆාඩ් ගේ අවමංගල්‍ය උත්සවයට ඕල්ඩ් ටායා ගේ පැමිණීමෙන් ප්‍රයෝජන ගනිමින්, ජනාධිපති ආරක්ෂක නිලධාරීන් ඇතුළු හමුදාව, නූවාක්චොට් අගනුවර ප්‍රධාන ස්ථාන වල පාලනය අල්ලා ගත්හ. කුමන්ත්‍රණය ජීවිත හානියකින් තොරව සිදු විය. යුක්තිය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා වූ හමුදා කවුන්සිලය ලෙස තමන්ව හඳුන්වමින් නිලධාරීන් පහත ප්‍රකාශය නිකුත් කළේය.

පසුගිය වසර කිහිපය තුළ අපේ ජනතාව පීඩාවට පත් කළ අභාවයට ගිය අධිකාරියේ පීඩාකාරී ක්‍රියාකාරකම් නිශ්චිතවම අවසන් කිරීමට ජාතික ත්‍රිවිධ හමුදාව සහ ආරක්ෂක අංශ ඒකමතිකව තීරණය කර ඇත.[47]

හමුදා කවුන්සිලය පසුව තවත් ප්‍රකාශයක් නිකුත් කරමින් කර්නල් මොහොමඩ් වෝල් ජාතික පොලිස් බලකාය වන සුරෙටේ නැෂනලේ හි සභාපති සහ අධ්‍යක්ෂ ලෙස නම් කළේය. වරෙක දැන් බලයෙන් පහ කරන ලද ජනාධිපතිවරයාගේ ස්ථිර සගයෙකු ලෙස සැලකෙන වෝල්, මුලින් ඔහුව බලයට ගෙන ආ කුමන්ත්‍රණයේදී ඕල්ඩ් ටායාට උදව් කර ඇති අතර පසුව ඔහුගේ ආරක්ෂක ප්‍රධානියා ලෙස සේවය කළේය. සභාවේ සාමාජිකයින් ලෙස තවත් නිලධාරීන් 16 දෙනෙකු ලැයිස්තුගත කර ඇත.

ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව විසින් සුපරීක්ෂාකාරීව නිරීක්ෂණය කළද, කුමන්ත්‍රණය සාමාන්‍යයෙන් පිළිගැනීමට ලක්විය, මිලිටරි ජුන්ටාව පොරොන්දු වූ දෙවසරක කාල සීමාවක් තුළ මැතිවරණ සංවිධානය කිරීමත් සමඟ ය. 2006 ජූනි 26 දින ජනමත විචාරණයකදී, මොරිටේනියානුවන් අතිමහත් ලෙස (97%) ජනාධිපතිවරයෙකුගේ ධුර කාලය සීමා කරන නව ව්‍යවස්ථාවක් අනුමත කරන ලදී. ජුන්ටාවේ නායක කර්නල් වෝල් ජනමත විචාරණයට අවනත වී සාමකාමීව බලය අත්හරින බවට පොරොන්දු විය. මොරිටේනියාව ඊශ්‍රායලය සමඟ සබඳතා ඇති කර ගැනීම - එය ඊශ්‍රායලය පිළිගන්නා අරාබි රාජ්‍ය තුනෙන් එකකි - විපක්ෂයේ පුලුල් විවේචන නොතකා නව පාලනය විසින් පවත්වාගෙන යනු ලැබීය. ඔවුන් එම තත්ත්වය සැලකුවේ ටායා රෙජීමයේ බටහිර අනුග්‍රහය ලබාගැනීමේ උත්සාහයේ උරුමයක් ලෙසය.

මොරිටේනියාවේ පාර්ලිමේන්තු සහ නාගරික මැතිවරණ 2006 නොවැම්බර් 19 සහ දෙසැම්බර් 3 යන දිනවල පැවැත්විණි.

2007 ජනාධිපතිවරණය[සංස්කරණය]

සිඩි ඕල්ඩ් චෙයික් අබ්දුල්ලාහි

මොරිටේනියාවේ ප්‍රථම පූර්ණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනාධිපතිවරනය 2007 මාර්තු 11 දින පැවැත්විණි. 2005 හමුදා කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව මිලිටරි පාලනයෙන් සිවිල් පාලනයට අවසන් මාරුව මෙම මැතිවරනය බලපෑවේය. 1960 දී මොරිටේනියාව නිදහස ලබා ගැනීමෙන් පසු බහු ජනාධීපතිවරයෙකු තෝරා පත් කර ගත් පළමු අවස්ථාව මෙය විය.[48]

දෙවන වටයේ ඡන්ද විමසීමේදී සිඩි ඕල්ඩ් චෙයික් අබ්දල්ලාහි විසින් මැතිවරණ ජයග්‍රහණය කරන ලද අතර අහමඩ් ඕල්ඩ් ඩැඩා දෙවනුව සිටියේය.

2008 හමුදා කුමන්ත්‍රණය[සංස්කරණය]

2008 අගෝස්තු 6 වෙනිදා, ජනාධිපති අබ්දල්ලාහිගේ ප්‍රතිපත්තිවලට විරෝධය පළ කරමින් ආණ්ඩු පක්ෂයේ මන්ත්‍රීවරුන් 48 දෙනෙකු ඉල්ලා අස්වීමෙන් දිනකට පසු, ජනාධිපති ආරක්ෂකයින්ගේ ප්‍රධානියා නූවාක්චෝට් හි ජනාධිපතිගේ මාලිගාව අත්පත් කර ගන්නා ලදී. රූපවාහිනී ගොඩනැගිල්ල, ජනාධිපතිවරයා විසින් ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන් සේවයෙන් පහකිරීමෙන් පසු, ඔවුන්ගෙන් එක් අයෙක් ජනාධිපති ආරක්ෂක අංශ ප්‍රධානියා විය.[49] ජනාධිපති, අගමැති යාහ්යා ඕල්ඩ් අහමඩ් වාගේෆ් සහ අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍ය මොහොමඩ් ඕල්ඩ් ආර්සෙයිසිම් අත්අඩංගුවට ගනු ලැබීය.

කුමන්ත්‍රණය සම්බන්ධීකරණය කරන ලද්දේ මොරිටේනියානු හමුදාවේ හිටපු මාණ්ඩලික ප්‍රධානියා සහ ජනාධිපති ආරක්ෂක අංශ ප්‍රධානියා වන ජෙනරාල් මොහොමඞ් ඕල්ඞ් අබ්දෙල් අසීස් විසිනි. මොරිටේනියාවේ ජනාධිපති ප්‍රකාශක, අබ්දුලායේ මාමදූබා පැවසුවේ, ජනාධිපතිවරයා, අගමැති සහ අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍යවරයා, කැරලිකාර ජ්‍යෙෂ්ඨ මොරිටේනියානු හමුදා නිලධාරීන් විසින් අත්අඩංගුවට ගෙන අගනුවර ජනාධිපති මන්දිරයේ නිවාස අඩස්සියේ තබා ඇති බවයි.[50][51][52] පෙනෙන විදිහට සාර්ථක වූ සහ ලේ රහිත කුමන්ත්‍රණයේ දී, අබ්දල්ලාහිගේ දියණිය වන අමල් මින්ට් චෙයික් අබ්දල්ලාහි මෙසේ පැවසුවාය: "BASEP (ජනාධිපති ආරක්ෂක බලඇණිය) හි ආරක්ෂක නියෝජිතයන් අපේ නිවසට පැමිණ මගේ පියා රැගෙන ගියහ."[53] කුමන්ත්‍රණ සැලසුම්කරුවන් සියල්ලන්ම නෙරපා හරින ලදී. අබ්දෙල් අසීස්, ජෙනරාල් මුහම්මද් ඕල්ඩ් අල්-ගස්වානි, ජෙනරාල් පිලිප් ස්වික්‍රි, සහ බ්‍රිගේඩියර් ජෙනරාල් (අකිඩ්) අහමඩ් ඕල්ඩ් බක්රි යන අයද ඊට ටික කලකට පෙර ජනාධිපති නියෝගයකට ඇතුළත් විය.[54]

කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු[සංස්කරණය]

මොහොමඩ් ඕල්ඩ් අබ්දෙල් අසීස් 2009 මාර්තු 15 දින ඔහුගේ උපන් ගම වන අක්ජූජ් හි
2011-12 මොරිටේනියානු විරෝධතා

මොරිටේනියානු නීති සම්පාදකයෙකු වන මොහොමඩ් අල් මුක්තාර් කියා සිටියේ "පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරය කොන් කළ" ජනාධිපතිවරයෙකු යටතේ "අත්තනෝමතික පාලන තන්ත්‍රයක්" බවට පත් වූ රජයක් පවරා ගැනීමට රටේ බොහෝ ජනතාව සහාය දුන් බවයි.[55] කෙසේ වෙතත්, අබ්දෙල් අසීස්ගේ පාලනය ජාත්‍යන්තරව හුදකලා වූ අතර, රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සම්බාධකවලට සහ සමහර ආධාර ව්‍යාපෘති අවලංගු කිරීමට යටත් විය. අභ්‍යන්තරව, කුමන්ත්‍රණයට විරෝධය දැක්වීමට අබ්දුල්ලාහි වටා පක්ෂ කන්ඩායමක් එකතු වූ අතර, ජුන්ටාව පෙලපාලි තහනම් කිරීමට සහ විපක්ෂ ක්‍රියාකාරීන් මර්දනය කිරීමට හේතු විය. ජාත්‍යන්තර සහ අභ්‍යන්තර බලපෑම් අවසානයේ අබ්දල්ලාහි නිදහස් කිරීමට බල කෙරුනි, ඒ වෙනුවට ඔහුගේ ගම්මානයේ නිවාස අඩස්සියේ තබන ලදී. නව රජය ඊශ්‍රායලය සමඟ සබඳතා බිඳ දැමීය.[56]

කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු අබ්දෙල් අසීස් අබ්දල්ලාහි වෙනුවට නව ජනාධිපතිවරණ පැවැත්වීමට අවධාරනය කළ නමුත් අභ්‍යන්තර හා ජාත්‍යන්තර විරුද්ධත්වය හේතුවෙන් එය නැවත පැවැත්වීමට සිදුවිය. 2009 වසන්ත සමයේදී, ජුන්ටාව සමහර විපක්ෂ නායකයින් සහ ජාත්‍යන්තර පක්ෂ සමඟ අවබෝධයක් ලබා ගත්තේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, අබ්දල්ලාහි විරෝධය යටතේ නිල වශයෙන් ඉල්ලා අස්විය, සමහර විරුද්ධ බලවේග ඔහුගෙන් ඉවත් වී ඇති බවත්, විශේෂයෙන් ප්‍රංශය සහ ඇල්ජීරියාව ඇතුළු බොහෝ ජාත්‍යන්තර ක්‍රීඩකයින් දැන් අබ්දෙල් අසීස් සමඟ පෙලගැසී ඇති බවත් පැහැදිලි විය. එක්සත් ජනපදය කුමන්ත්‍රණය දිගටම විවේචනය කළ නමුත් මැතිවරණවලට ක්‍රියාකාරීව විරුද්ධ වූයේ නැත.

අබ්දල්ලාහිගේ ඉල්ලා අස්වීම ජූලි 18 වන දින 52% ක බහුතරයකින් අබ්දෙල් අසීස් සිවිල් ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. අබ්දල්ලාහිගේ හිටපු ආධාරකරුවන් බොහෝ දෙනෙක් මෙය දේශපාලන උපක්‍රමයක් ලෙස විවේචනය කළ අතර ප්‍රතිඵල හඳුනා ගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළහ. පැමිණිලි තිබියදීත්, බටහිර, අරාබි සහ අප්‍රිකානු රටවල් විසින් මැතිවරණ ඒකමතිකව පාහේ පිළිගත් අතර, සම්බාධක ඉවත් කර මොරිටේනියාව සමඟ සබඳතා නැවත ආරම්භ කරන ලදී. ගිම්හානයේ අගභාගය වන විට, අබ්දෙල් අසීස් සිය තනතුර තහවුරු කර ගත් අතර පුළුල් ජාත්‍යන්තර සහ අභ්‍යන්තර සහයෝගය ලබා ගත් බවක් පෙනෙන්නට තිබුණි. සෙනෙට් සභාපති මෙසාවුඩ් ඕල්ඩ් බෝල්කෙයර් වැනි සමහර පුද්ගලයින් නව නියෝගය දිගටම ප්‍රතික්ෂේප කරමින් අබ්දෙල් අසීස්ගේ ඉල්ලා අස්වන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය.

2011 පෙබරවාරි මාසයේදී අරාබි වසන්තය මොරිටේනියාව දක්වා පැතිර ගිය අතර එහිදී දහස් ගණන් ජනයා අගනුවර වීදිවලට පැමිණියහ.[57]

2014 නොවැම්බරයේදී, බ්‍රිස්බේන්හි පැවති G20 සමුළුවට සාමාජික නොවන ආරාධිත රටක් ලෙස මොරිටේනියාවට ආරාධනා කරන ලදී.[58]

මොරිටේනියාවේ ජාතික ධජය 2017 අගෝස්තු 4 දින වෙනස් කරන ලදී. රටේ පරිත්‍යාගයේ සහ ආරක්ෂාවේ සංකේතයක් ලෙස රතු ඉරි දෙකක් එකතු කරන ලදී.[59]

2019 අගෝස්තු මාසයේදී මොහොමඩ් ඕල්ඩ් ගසෝවානි ජනාධිපති ලෙස දිවුරුම් දුන්නේය.[60]

2021 ජූනි මාසයේදී, හිටපු ජනාධිපති මොහොමඩ් ඕල්ඩ් අබ්දෙල් අසීස්, වංචා කිරීමේ චෝදනා සම්බන්ධයෙන් දූෂණ විමර්ශනයක් අතරතුර අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී.[61] 2023 දෙසැම්බරයේ දී, අසීස් දූෂණය සම්බන්ධයෙන් වසර 5 ක සිරදඬුවම් නියම කරන ලදී.[62]

භූගෝලය[සංස්කරණය]

මොරිටේනියාවේ භූ විෂමතාව
චිංගුට්ටිට බටහිරින් වැලි ප්‍රදේශය

මොරිටේනියාව පිහිටා ඇත්තේ අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ බටහිර ප්‍රදේශයේ වන අතර සාමාන්‍යයෙන් සමතලා වන අතර එහි වර්ග කිලෝමීටර 1,030,700 විශාල, ශුෂ්ක තැනිතලා සාදමින් ඉඳහිට කඳු වැටි සහ කඳු වැනි කඳු බෑවුම් වලින් කැඩී යයි.[63] එය සෙනගල් සහ බටහිර සහරා, මාලි සහ ඇල්ජීරියාව අතර උතුරු අත්ලාන්තික් සාගරයට මායිම් වේ.[63] එය සහෙල් සහ මාග්‍රෙබ් යන දෙකෙහිම කොටසක් ලෙස සැලකේ. මොරිටේනියාවෙන් ආසන්න වශයෙන් හතරෙන් තුනක්ම කාන්තාර හෝ අර්ධ කාන්තාර වේ.[64] දීර්ඝ වූ දැඩි නියඟයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1960 ගණන්වල මැද භාගයේ සිට කාන්තාරය ප්‍රසාරණය වෙමින් පවතී.

ස්කාප් මාලාවක් නිරිත දෙසට මුහුණලා, රට මධ්‍යයේ මෙම තැනිතලා කල්පවත්නා ලෙස බෙදී යයි. ස්කාප්ස් වැලිගල් සානු මාලාවක් ද වෙන් කරයි, එයින් උසම ස්ථානය වන්නේ අද්රාර් සානුව වන අතර එය මීටර් 500 ක් හෝ අඩි 1,600 ක උන්නතාංශයකට ළඟා වේ.[65] වසන්තයෙන් පෝෂණය වූ ක්ෂේම භූමිය සමහර ස්කාප් පාමුල පිහිටා ඇත. හුදකලා කඳු මුදුන්, බොහෝ විට ඛනිජ වලින් පොහොසත්, සානුවට ඉහලින් නැඟී ඇත; කුඩා කඳු මුදුන් ගුල්බ් ලෙසද විශාල ඒවා කේඩියා ලෙසද හැඳින්වේ. කේන්ද්‍රීය ගුල්බ් එර් රිචට් උතුරු-මැද කලාපයේ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණයකි. සූයිරාට් නගරය අසල කේඩියට් ඊජ් ජිල්, මීටර 915 (අඩි 3,000) ක උන්නතාංශයක් ඇති අතර උසම කඳු මුදුන වේ. සානුව ක්‍රමයෙන් ඊසාන දෙසින් නිසරු එල් ජුෆ් නොහොත් "හිස් කාර්තුව" වෙතට බැස යන අතර එය සහරා කාන්තාරයට එකතු වන විශාල වැලි කඳු විශාල ප්‍රදේශයකි. බටහිරින්, සාගරය සහ සානුව අතර, මැටි තැනිතලා (regs) සහ වැලි කඳු (ergs) විකල්ප ප්‍රදේශ ඇත, සමහර ඒවා තැනින් තැනට මාරු වේ, ක්‍රමයෙන් අධික සුළං මගින් ගමන් කරයි. කඳු සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රමාණයෙන් වැඩි වන අතර උතුර දෙසට සංචලනය වේ.

වර්ෂාපතන රටාවට අනුරූප වන ස්වභාවික වෘක්ෂලතා පටි, නැගෙනහිර සිට බටහිර දක්වා විහිදෙන අතර සෙනගල් ගඟ දිගේ නිවර්තන වනාන්තරවල අංශු මාත්‍රවල සිට ගිනිකොන දෙසින් බුරුසු සහ සැවානා දක්වා විහිදේ. රටේ මධ්‍යයේ සහ උතුරේ ඇත්තේ වැලි සහිත කාන්තාර පමණි. මොරිටේනියාව භෞමික පරිසර කලාප හතකට නිවහන වේ: සහේලියන් ඇකේෂියා සැවානා, බටහිර සුඩානියානු සැවානා, සහරා හැලෝෆිටික්ස්, අත්ලාන්තික් වෙරළබඩ කාන්තාරය, උතුරු සහරානු ස්ටෙප් සහ වනාන්තර, දකුණු සහරානු පඩිපෙළ සහ වනාන්තර, සහ බටහිර සහරා කඳුකරයේ සෙරික් වනාන්තර.[66]

රිචැට් ව්‍යුහය, "සහරාවේ ඇස" ලෙස නම් කර ඇති අතර,[67] එය බටහිර-මධ්‍යම මොරිටේනියාවේ ඕවාඩේන් අසල අද්රාර් සානුවේ සංකේන්ද්‍රික කවයන්ට සමාන පාෂාණ සැකැස්මකි.

වනජීවී[සංස්කරණය]

මොරිටේනියාවේ වනජීවීන්ට ප්‍රධාන බලපෑම් දෙකක් ඇත, රට ජෛව භූගෝලීය ක්ෂේත්‍ර දෙකක පිහිටා ඇත, උතුර පිහිටා ඇත්තේ සහරා සිට දකුණට 19 ° උතුරට සහ දකුණින් ඇෆ්‍රොට්‍රොපික් ක්ෂේත්‍ර දක්වා විහිදෙන පැලෙයාර්ක්ටික් හි ය. මීට අමතරව පැලෙයාර්ක්ටික් සිට ශීත ඍතුව දක්වා එහි සංක්‍රමණය වන බොහෝ පක්ෂීන් සඳහා මොරිටේනියාව වැදගත් වේ.

උතුරේ සිට 19° පමණ උතුරු ප්‍රදේශයේ බොහෝ ප්‍රදේශය පාෂාණ පවතින බව සලකනු ලබන අතර, එය බොහෝ දුරට සහරා කාන්තාරයෙන් සහ යාබද මුහුදුබඩ වාසස්ථාන වලින් සමන්විත වේ. මෙයට දකුණින් අපෘෂ්‍යමාන ජෛව භූගෝලීය ක්ෂේත්‍රයේ සිටීම ලෙස සැලකේ, එයින් අදහස් කරන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන් අප්‍රිකානු ව්‍යාප්තියක විශේෂයන් සත්ත්ව විශේෂවල ආධිපත්‍යය දරන බවයි. සහරාවට දකුණින් දකුණු සහරානු ස්ටෙප් සහ වනාන්තර පරිසර කලාපය වන අතර එය සහේලියන් ෂිටිම් සැවානා පරිසර කලාපයට ඒකාබද්ධ වේ. රටේ දකුණු කෙළවර බටහිර සුඩානියානු සැවානා පරිසර කලාපයේ පිහිටා ඇත.

තෙත්බිම් වැදගත් වන අතර ප්‍රධාන ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ දෙක වන්නේ ශුෂ්ක සහරා කාන්තාරය සමඟ ඒකාබද්ධ වන පොහොසත්, නොගැඹුරු වෙරළබඩ සහ සමුද්‍ර පරිසර පද්ධති ආරක්ෂා කරන බෑන්ක් ඩි ආර්ගුයින් ජාතික වනෝද්‍යානය සහ සෙනගල් ගඟේ ඩෙල්ටාවේ උතුරු කොටස වන ඩයව්ලිං ජාතික වනෝද්‍යානයයි. මොරිටේනියාවේ වෙනත් තැන්වල තෙත් බිම් සාමාන්‍යයෙන් තාවකාලික වන අතර සෘතුමය වර්ෂාපතනය මත රඳා පවතින අතර සංක්‍රමණික පක්ෂීන් සඳහා ඉතා වැදගත් විය හැක.

රජය සහ දේශපාලනය[සංස්කරණය]

මොරිටේනියානු පාර්ලිමේන්තුව තනි කුටියකින් සමන්විත වේ, ජාතික සභාව. මන්ත්‍රීවරුන් 176 කින් සමන්විත වන අතර, කේවල ආසන සහිත මැතිවරණ කොට්ඨාශවල වසර පහක කාලයක් සඳහා නියෝජිතයන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ.

2017 වන තෙක් පාර්ලිමේන්තුවට ඉහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලයක්, සෙනෙට් සභාවක් තිබුණි. සෙනෙට් සභාවට සාමාජිකයින් 56ක් සිටි අතර, සය වසරක ධුර කාලයක් සඳහා නාගරික මන්ත්‍රීවරුන් විසින් තේරී පත් වූ සාමාජිකයින් 53ක්, සෑම වසර දෙකකට වරක් තුනෙන් එකක් අලුත් කරන ලද අතර, විදේශයන්හි මොරිටේනියානුවන් විසින් තේරී පත් වූ සාමාජිකයින් 3ක් ඇත. එය ජනමත විචාරණයකින් පසු 2017 දී අහෝසි කරන ලදී. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව වෙනස් කිරීම සඳහා වූ ඔහුගේ යෝජනා සෙනෙට් සභාව ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් පසු ජනාධිපති මොහොමඩ් ඕල්ඩ් අබ්දෙල් අසීස් 2017 අගෝස්තු මාසයේදී ජනමත විචාරණයක් ඉල්ලා සිටියේය.[68]

මොරිටේනියාවේ ජනාධිපතිවරයා වසර 5ක ධුර කාලයක් සඳහා අවශ්‍ය නම් (දෙවන වාරයක් සඳහා සුදුසුකම් ලබයි) වට 2 කින් නිරපේක්ෂ බහුතර මහජන ඡන්දයෙන් සෘජුවම තේරී පත් වේ. අවසන් මැතිවරණය පැවැත්වුණේ 2019 ජූනි 22 වන දින, මීළඟට නියමිතව තිබුණේ 2024 ජූනි 22 දිනටය. අගමැති පත් කරනු ලබන්නේ ජනාධිපතිවරයා විසිනි.[69]

පරිපාලන අංශ[සංස්කරණය]

රජයේ නිලධරය සාම්ප්‍රදායික අමාත්‍යාංශ, විශේෂ නියෝජිතායතන සහ අතුරු රාජ්‍ය සමාගම් වලින් සමන්විත වේ. අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍යාංශය ප්‍රංශ ප්‍රාදේශීය පාලන ක්‍රමය ආදර්ශයට ගත් ප්‍රාදේශීය ආණ්ඩුකාරවරුන්ගේ සහ ශිෂ්‍ය නායකයන්ගේ ක්‍රමයකට නායකත්වය දෙයි. මෙම ක්‍රමය යටතේ මොරිටේනියාව කලාප 15කට (විලය හෝ ප්‍රදේශ) බෙදා ඇත.

පාලනය මධ්‍යම රජයේ විධායක ශාඛාව තුළ දැඩි ලෙස සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත, නමුත් 1992 සිට ජාතික හා නාගරික මැතිවරණ මාලාවක් සීමිත විමධ්‍යගත කිරීමක් ඇති කළේය. මෙම කලාප දෙපාර්තමේන්තු 44 කට බෙදා ඇත (moughataa). ප්‍රදේශ සහ අගනුවර දිස්ත්‍රික්කය (අකාරාදී පිළිවෙලට) සහ ඒවායේ අගනුවර වන්නේ:

A clickable map of Mauritania exhibiting its twelve regions and one capital district.අද්රාර් කලාපය (මොරිටේනියාව)අස්සබා කලාපය (මොරිටේනියාව)බ්‍රැක්නා කලාපය (මොරිටේනියාව)ඩැක්ලට් නූආදිබු (මොරිටේනියාව)ගොර්ගොල් කලාපය (මොරිටේනියාව)ගුයිඩිමකා කලාපය (මොරිටේනියාව)හෝඩ් එච් චාර්ගුයි (මොරිටේනියාව)හෝඩ් එල් ගර්බි කලාපය (මොරිටේනියාව)ඉංචිරි කලාපය (මොරිටේනියාව)නූවාක්චොට්ටැගන්ට් කලාපය (මොරිටේනියාව)ටිරිස් සෙමෝර් කලාපය (මොරිටේනියාව)ට්‍රාර්සා කලාපය (මොරිටේනියාව)
A clickable map of Mauritania exhibiting its twelve regions and one capital district.
කලාපය අගනුවර #
අද්රාර් අටාර් 1
අස්සබා කිෆා 2
බ්‍රැක්නා ඇලග් 3
ඩැක්ලට් නූආදිබු නූආදිබු 4
ගොර්ගොල් කේඩි 5
ගුයිඩිමකා සෙලිබේබි 6
හෝඩ් එච් චාර්ගුයි නෙමා 7
හෝඩ් එල් ගර්බි අයුන් එල් ඇට්‍රස් 8
ඉංචිරි අක්ජෝජ්ට් 9
නූවාක්චොට්-නෝර්ඩ් ඩාර්-නයිම් 10
නූක්චොට්-ඔවෙස්ට් ටෙව්රාග්-සීනා 10
නූවාක්චොට්-සුඩ් අරෆත් 10
ටැගන්ට් ටිඩ්ජික්ඩ්ජා 11
ටිරිස් සෙමෝර් සූරාට් 12
ට්‍රාර්සා රොසෝ 13

ආරක්ෂක අංශ[සංස්කරණය]

මොරිටේනියාවේ සන්නද්ධ හමුදා යනු හමුදාවක්, නාවික හමුදාවක්, ගුවන් හමුදාවක්, ජෙන්ඩමරීන් සහ ජනාධිපති ආරක්ෂකයින් සිටින මොරිටේනියා ඉස්ලාමීය ජනරජයේ ආරක්ෂක බලකායයි. අනෙකුත් සේවාවන් අතර ජාතික ආරක්ෂක බළකාය සහ ජාතික පොලිසිය ඇතුළත් වේ, නමුත් ඔවුන් දෙකොටසම අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍යාංශයට යටත් වේ. 2018 වන විට, මොරිටේනියානු සන්නද්ධ හමුදා අයවැය රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 3.9% ක් විය. හනේනා ඕල්ඩ් සිදි වත්මන් ආරක්ෂක අමාත්‍යවරයා වන අතර ජෙනරාල් මොක්තාර් ඕල්ඩ් බොල්ලා චාබනේ වත්මන් ජාතික හමුදා මාණ්ඩලික ප්‍රධානියා වේ. කුඩා ප්‍රමාණය තිබියදීත්, එය බටහිර සහරා යුද්ධය සහ මොරිටේනියා-සෙනෙගාල් දේශසීමා යුද්ධය ඇතුළු බොහෝ ගැටුම් වලට සහභාගී වී ඇති අතර දැනට ඔපරේෂන් එන්ඩියරින් ෆ්‍රීඩම් - ට්‍රාන්ස් සහරා මෙහෙයුමට සම්බන්ධ වේ.

ආර්ථිකය[සංස්කරණය]

ස්වභාවික සම්පත්වලින් පොහොසත් වුවද, මොරිටේනියාව අඩු දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයක් ඇත.[70] 1970 සහ 1980 ගණන් වලදී පුනරාවර්තන නියඟය හේතුවෙන් බොහෝ සංචාරකයින් සහ බොහෝ යැපුම් ගොවීන් නගරවලට බලහත්කාරයෙන් ඇතුළු වුවද, ජනගහනයෙන් බහුතරයක් තවමත් ජීවනෝපාය සඳහා කෘෂිකර්මාන්තය සහ පශු සම්පත් මත යැපේ. මොරිටේනියාවේ යකඩ යපස් විශාල තැන්පතු ඇති අතර එය මුළු අපනයනයෙන් 50% කට ආසන්න වේ. රන් හා තඹ කැණීම් සමාගම් ෆිරාවා පතල වැනි අභ්‍යන්තරයේ පතල් විවෘත කරයි.

රටේ පළමු ගැඹුරු ජල වරාය 1986 දී නූවාක්චොට් අසල විවෘත කරන ලදී. මෑත වසරවලදී, නියඟය සහ ආර්ථික වැරදි කළමනාකරණය විදේශ ණය ගොඩනැගීමට හේතු විය. 1999 මාර්තු මාසයේදී රජය විසින් ඩොලර් මිලියන 54ක් වැඩි දියුණු කරන ලද ව්‍යුහාත්මක ගැලපුම් පහසුකම (ESAF) සඳහා ලෝක බැංකු-ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ ඒකාබද්ධ මෙහෙයුමක් සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කරන ලදී. පෞද්ගලීකරණය ප්‍රධාන ප්‍රශ්නවලින් එකකි. මොරිටේනියාව ESAF හි වාර්ෂික GDP වර්ධන අරමුණු 4-5% සපුරාලීමට ඉඩක් නැත.

2001 දී මොරිටේනියාවේ මුහුදු වෙරළේ චින්ගුට්ටි ක්ෂේත්‍රයේ තෙල් සොයා ගන්නා ලදී. මොරිටේනියානු ආර්ථිකයට වැදගත් විය හැකි වුවද, එහි සමස්ත බලපෑම අනාවැකි කීම දුෂ්කර ය. මොරිටේනියාව විස්තර කර ඇත්තේ "අරාබි සහ අප්‍රිකානු ලෝකයන් අතර පැතිරී ඇති මංමුලා සහගත දුප්පත් කාන්තාර ජාතියක් ලෙසය. එය අප්‍රිකාවේ නවතම, කුඩා පරිමාණ තෙල් නිෂ්පාදකයා වේ".[71] කටුක පරිසරය නිසා නිස්සාරණය මිල අධික වනු ඇතත්, ටවුදෙනි ද්‍රෝණියේ අභ්‍යන්තරයේ අමතර තෙල් සංචිත තිබිය හැක.[72]

ක්‍රීඩා[සංස්කරණය]

මොරිටේනියාවේ ක්‍රීඩාවට එහි කාන්තාර භූමි ප්‍රදේශය සහ අත්ලාන්තික් වෙරළ තීරයේ පිහිටීම බලපායි. පාපන්දු යනු රටේ ජනප්‍රියම ක්‍රීඩාව වන අතර පසුව මලල ක්‍රීඩා සහ පැසිපන්දු වේ. රට තුළ පාපන්දු ක්‍රීඩාංගණ කිහිපයක් ඇත, නූවාදිබු හි ස්ටේඩ් මුනිසිටිල් ඩි නූඩිබෝ වැනි.[73] 2012 දී ලොව සිව්වන නරකම කණ්ඩායම ලෙස ශ්‍රේණිගත කර තිබුණද, මොරිටේනියාව 2019 අප්‍රිකානු ජාතීන්ගේ කුසලානය සඳහා සුදුසුකම් ලැබීය.[74] 2023 දී, මොරිටේනියාව AFCON 2023 සුදුසුකම් ලැබීමේ තරඟවලදී සුඩානය පරාජය කිරීමෙන් සිරස්තල විය.[75]

මොරිටේනියාව ක්‍රීඩා යටිතල පහසුකම් සඳහා ජාත්‍යන්තර සහයෝගය ලබා ඇත. මොරොක්කෝව රට තුළ ක්‍රීඩා සංකීර්ණයක් ඉදිකිරීමට කැපවී ඇත.[76]

ජනවිකාසය[සංස්කරණය]

ජනගහනය[77][78]
වසර මිලියන
1950 0.7
2000 2.7
2021 4.6

2021 වන විට, මොරිටේනියාවේ ජනගහනය ආසන්න වශයෙන් මිලියන 4.3 කි. දේශීය ජනගහනය ප්‍රධාන ජනවාර්ගික තුනකින් සමන්විත වේ: බිදාන් හෝ සුදු මුවර්ස්, හරටින් හෝ කළු මුවර්ස් සහ බටහිර අප්‍රිකානුවන්. 30% බිදාන්, 40% හරටින්, සහ 30% (බොහෝ විට කළු උප සහරාන්). දේශීය සංඛ්‍යාලේඛන කාර්යාංශයේ ඇස්තමේන්තුවලින් පෙනී යන්නේ බිදාන් පුරවැසියන්ගෙන් 30% ක් පමණ නියෝජනය කරන බවයි. ඔවුන් හසානියා අරාබි භාෂාව කතා කරන අතර මූලික වශයෙන් අරාබි-බර්බර් සම්භවයක් ඇත. හරටින් ජනගහනයෙන් දළ වශයෙන් 34% ක් වන අතර බොහෝ ඇස්තමේන්තු අනුව ඔවුන් 40% ක් පමණ වේ. ඔවුන් එපිපැලියොලිතික් යුගයේ ටැසිලි න්'අජ්ජර් සහ ඇකැකස් කඳුකරයේ මුල් වැසියන්ගෙන් පැවත එන්නන්ය.[79][80] ජනගහනයෙන් ඉතිරි 30% බොහෝ දුරට බටහිර අප්‍රිකානු සම්භවයක් ඇති විවිධ ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් වලින් සමන්විත වේ. මේවා අතර නයිජර්-කොංගෝ භාෂාව කතා කරන හල්පුලාර් (ෆුල්බේ), සොනින්කේ, බඹරා සහ වොලොෆ් වේ.[81]

විශාලතම නගර[සංස්කරණය]

 
මොරිටේනියාව හි විශාලතම නගර
Rank කලාපය Pop.
නූවාක්චොට්
නූවාක්චොට්
නූආදිබු
නූආදිබු 		1 නූවාක්චොට් නූවාක්චොට් 1,195,600 කිෆා
කිෆා
2 නූආදිබු ඩැක්ලට් නූආදිබු 118,167
3 කිෆා අස්සබා 60,005
4 නෙමා හෝඩ් එච් චාර්ගුයි 57,000
5 රොසෝ ට්‍රාර්සා 51,026
6 කේඩි ගොර්ගොල් 45,539
7 සූරාට් ටිරිස් සෙමෝර් කලාපය 44,469
8 සෙලිබේබි ගුයිඩිමකා 26,420
9 අටාර් අද්රාර් 25,190
10 අයුන් හෝඩ් එල් ගර්බි 22,796

ආගම්[සංස්කරණය]

මොරිටේනියාවේ ආගම්[81]
ඉස්ලාම්
  
 99.9%
ක්‍රිස්තියානි
  
 0.1%
නූවාක්චොට් හි ඔටුවන් වෙළඳපොල

මොරිටේනියාව 100%ක් පමණ මුස්ලිම් වන අතර, බොහෝ වැසියන් සුන්නි නිකායට අනුගත වේ.[81] සුෆි නියෝග, ටිජානියා සහ කදිරියා, රට තුළ පමණක් නොව, මොරොක්කෝව, ඇල්ජීරියාව, සෙනගාලය සහ අනෙකුත් අසල්වැසි රටවල ද විශාල බලපෑමක් ඇති කරයි. 1965 දී ආරම්භ කරන ලද නූවාක්චොට් හි රෝමානු කතෝලික රදගුරු පදවිය, මොරිටේනියාවේ (බොහෝ විට බටහිර අප්‍රිකාවේ සහ යුරෝපයේ විදේශික පදිංචිකරුවන්)[තහවුරු කර නොමැත] 4,500 කතෝලිකයන්ට සේවය කරයි.[82]

මොරිටේනියාවේ ආගමික නිදහස සහ ඇදහිල්ල පිළිබඳ දැඩි සීමාවන් තිබේ; අදේවවාදයට මරණ දඬුවම දෙන ලෝකයේ රටවල් දහතුනෙන් එකකි.[83]

2018 අප්‍රේල් 27 වන දින, ජාතික සභාව විසින් "අපහාස කතා" සහ "පූජනීය" ලෙස සලකනු ලබන ක්‍රියා සම්බන්ධයෙන් වරදකරු වූ ඕනෑම අයෙකුට මරණීය දණ්ඩනය අනිවාර්ය කරන නීතියක් සම්මත කරන ලදී. වැරදිකරු වහා පසුතැවිලි වන්නේ නම්, ඇදහිල්ල අත්හැරීම හා සම්බන්ධ ඇතැම් අපරාධ සඳහා මරණීය දණ්ඩනය සඳහා සිර දඬුවම් ආදේශ කිරීමේ 306 වැනි වගන්තිය යටතේ ඇති හැකියාව නව නීතිය මගින් ඉවත් කරයි. "මහජන අශෝභන සහ ඉස්ලාමීය සාරධර්මවලට හානි කිරීම" සහ "අල්ලාහ්ගේ තහනම් කිරීම් කඩ කිරීම" හෝ ඒවා කඩ කිරීමට සහය වීම සඳහා වසර දෙකක සිර දඬුවමක් සහ ඔගුයියා 600,000 (ආසන්න වශයෙන් යුරෝ 14,630) දක්වා දඩයක් ද නීතියෙන් විධිවිධාන සලසා ඇත.[84]

භාෂා[සංස්කරණය]

අරාබි යනු මොරිටේනියාවේ නිල සහ ජාතික භාෂාවයි. හසානියා ලෙස හැඳින්වෙන දේශීය කථන ප්‍රභේදයේ බොහෝ බර්බර් වචන අඩංගු වන අතර නිල සන්නිවේදනය සඳහා භාවිතා කරන නවීන සම්මත අරාබි භාෂාවෙන් සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් වේ. පුලාර්, සොනින්කේ සහ වොලොෆ් ද ජාතික භාෂා ලෙස සේවය කරයි.[81] ප්‍රංශ මාධ්‍ය සහ උගත් පන්ති අතර බහුලව භාවිතා වේ.[85]

සෞඛ්‍ය[සංස්කරණය]

අද්රාර් සානුවේ මුවර් පවුලක්.

2011 වන විට, උපතේදී ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 61.14 කි.[81] 2004 දී සෞඛ්‍ය සඳහා ඒක පුද්ගල වියදම ඇ.ඩො. 43 (PPP) විය.[86] රාජ්‍ය වියදම් 2004 දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 2%ක් වූ අතර 2004 දී පුද්ගලික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 0.9%ක් විය.[86] 21 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේදී පුද්ගලයන් 100,000කට වෛද්‍යවරු 11 දෙනෙක් සිටියහ.[86] ළදරු මරණ අනුපාතය මරණ 60.42/සජීවී උපත් 1,000 (2011 ඇස්තමේන්තු).[86]

මොරිටේනියානු කාන්තාවන් අතර තරබාරුකමේ අනුපාතය ඉහළ මට්ටමක පවතී, සමහර විට සමහර කලාපවල රූපලාවන්‍යයේ සම්ප්‍රදායික ප්‍රමිතීන් නිසා තරබාරු කාන්තාවන් ලස්සන ලෙස සලකන අතර සිහින් කාන්තාවන් අසනීප ලෙස සලකනු ලැබේ.[87]

අධ්‍යාපනය[සංස්කරණය]

1999 සිට, ප්‍රාථමික පාසලේ පළමු වසරේ සියලුම ඉගැන්වීම් නවීන සම්මත අරාබි භාෂාවෙනි; ප්‍රංශ භාෂාව දෙවන වසරේදී හඳුන්වා දෙන අතර, සියලුම විද්‍යාත්මක පාඨමාලා ඉගැන්වීමට භාවිතා කරයි.[88] ඉංග්‍රීසි භාවිතය වැඩි වෙමින් පවතී.[89]

මොරිටේනියාවේ නූවාක්චොට් විශ්ව විද්‍යාලය සහ අනෙකුත් උසස් අධ්‍යාපන ආයතන ඇත, නමුත් උසස් අධ්‍යාපනය ලැබූ මොරිටේනියානුවන්ගෙන් බහුතරයක් රටින් පිටත අධ්‍යාපනය ලබා ඇත. අධ්‍යාපනය සඳහා වූ රාජ්‍ය වියදම් 2000-2007 රජයේ වියදම්වලින් 10.1%ක් විය.[86] මොරිටේනියාව 2023 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ 132 න් 127 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[90]

මානව හිමිකම්[සංස්කරණය]

මොරිටේනියානු බ්ලොග්කරුවෙකු සහ දේශපාලන සිරකරුවෙකු වන මොහොමඩ් චෙයික් ඕල්ඩ් මකයිටිර්

අබ්දල්ලාහි රජය දූෂිත සහ රජයේ තොරතුරු වෙත ප්‍රවේශ වීම සීමා කිරීමක් ලෙස පුළුල් ලෙස සලකනු ලැබීය. ලිංගිකත්වය, වර්ගවාදය, ස්ත්‍රී ලිංග ඡේදනය, ළමා ශ්‍රමය, මිනිස් ජාවාරම සහ බොහෝ දුරට දකුණේ පදනම් වූ ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් දේශපාලන වශයෙන් කොන් කිරීම දිගටම ගැටලු විය.[91] සමලිංගිකත්වය නීති විරෝධී වන අතර එය මොරිටේනියාවේ දඩුවම මරණීය දණ්ඩනයයි.[92]

2008 කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව, මොරිටේනියාවේ හමුදා රජය දැඩි ජාත්‍යන්තර සම්බාධකවලට සහ අභ්‍යන්තර නොසන්සුන්තාවන්ට මුහුණ දුන්නේය. ජාත්‍යන්තර ක්ෂමා සංවිධානය අපරාධ සහ දේශපාලන රැඳවියන්ට එරෙහිව සම්බන්ධීකරණ වධහිංසා පමුණුවන බවට චෝදනා කළේය.[93] 2008 කුමන්ත්‍රණයට පෙර සහ පසු මොරිටේනියානු නීති පද්ධතිය නීතිමය ක්‍රියාපටිපාටිය, සාධාරණ නඩු විභාගය හෝ මානුෂීය සිරගත කිරීම් සම්පූර්ණයෙන්ම නොසලකා හරිමින් ක්‍රියාත්මක වූ බවට ඇම්නෙස්ටි චෝදනා කර ඇත. සංවිධානය පවසා ඇත්තේ මොරිටේනියානු රජය සිය පශ්චාත් නිදහස් ඉතිහාසය පුරාවටම එහි සියලුම නායකයින් යටතේ ආයතනික සහ අඛණ්ඩ වධහිංසා භාවිතා කර ඇති බවයි.[94][95][96]

2008 දී ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් විසින් මොරිටේනියාවේ වධහිංසා පැමිණවීම සාමාන්‍ය දෙයක් බවට චෝදනා කළ අතර, එහි භාවිතය "පරීක්ෂණ සහ මර්දන පද්ධතියක් ලෙස" භාවිතා කරන "ආරක්ෂක හමුදා සංස්කෘතිය තුළ ගැඹුරින් නැංගුරම් ලා ඇති" බව ප්‍රකාශ කළේය. දුම්වැටි පිළිස්සීම, විදුලි සැර වැදීම සහ ලිංගික හිංසනය ඇතුළත් වධහිංසා ක්‍රමවලට ඇතුළත් බව ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල් ප්‍රකාශ කළේය.[97][98] 2014 දී, එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුව විසින් මොරිටේනියානු නීතිය ක්‍රියාත්මක කරන්නන් විසින් වධහිංසා පැමිණවීම රටේ "මධ්‍යම මානව හිමිකම් ගැටලු" ලෙස හඳුනා ගන්නා ලදී.[99] එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් පිළිබඳ ස්වාධීන විශේෂඥයෙකු වන ජුවාන් ඊ. මෙන්ඩෙස්, 2016 දී වාර්තා කළේ වධහිංසාවට එරෙහි නීතිමය ආරක්ෂාවන් මොරිටේනියාවේ පවතින නමුත් එය අදාළ කර නොමැති බවයි.[100][101]

එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ 2010 මානව හිමිකම් වාර්තාවට අනුව,[102] මොරිටේනියාවේ අපයෝජනවලට ඇතුළත් වන්නේ:

... රැඳවියන්ට සහ සිරකරුවන්ට අයුතු ලෙස සැලකීම; ආරක්ෂක හමුදා දණ්ඩමුක්තිය; දීර්ඝ නඩු විභාගයකට පෙර රඳවා තබා ගැනීම; දැඩි බන්ධනාගාර කොන්දේසි; අත්තනෝමතික අත්අඩංගුවට ගැනීම්; මාධ්‍ය නිදහස සහ රැස්වීමේ නිදහස සීමා කිරීම; දූෂණය; කාන්තාවන්ට වෙනස්කම් කිරීම; කාන්තා ලිංගික ඡේදනය (FGM); ළමා විවාහ; දකුණ පදනම් වූ ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් දේශපාලනික වශයෙන් කොන් කිරීම; වාර්ගික සහ වාර්ගික වෙනස්කම්; වහල්භාවය සහ වහල්භාවය සම්බන්ධ භාවිතයන්; සහ ළමා ශ්‍රමය.

නූතන වහල්භාවය[සංස්කරණය]

මොරිටේනියාවේ වහල්භාවය නීති විරෝධී වුවද එය දිගටම පවතී.[103] එය ඓතිහාසික කුල ක්‍රමයක ප්‍රතිඵලයක් වන අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පැවත එන වහල්භාවයයි.[103][104] වහල්භාවයට පත් වූවන් අඳුරු සමක් ඇති හරටින් වන අතර ඔවුන්ගේ අයිතිකරුවන් සැහැල්ලු සමක් ඇති මුවර්ස් වේ.[104]

1905 දී ප්‍රංශ යටත් විජිත පරිපාලනය ඉතා සුළු සාර්ථකත්වයකින් මොරිටේනියාවේ වහල්භාවය අවසන් කරන බව ප්‍රකාශ කළේය.[105] 1981 දී නාමිකව අහෝසි කළද, 2007 වන තෙක් වහලුන් අයිති කර ගැනීම නීති විරෝධී නොවීය.

එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ 2010 මානව හිමිකම් වාර්තාව පවසන්නේ, "වහල්භාවයට එරෙහි නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමට රජයේ ප්‍රයත්නයන් ප්‍රමාණවත් නොවීය. මොරිටේනියාවේ සත්‍ය වශයෙන්ම වහල්භාවය පැවතියද වහල් විරෝධී නීතිය යටතේ කිසිදු නඩුවක් සාර්ථකව විභාග කර නොමැත."[102]

2012 දී, මොරිටේනියාවේ ජනගහනයෙන් 10% සිට 20% දක්වා (ජනතාව 340,000 සහ 680,000 අතර) වහල්භාවයේ ජීවත් වන බව ගණන් බලා ඇත.[106]

එම වසරේම, රජයේ අමාත්‍යවරයෙකු ප්‍රකාශ කළේ වහල්භාවය මොරිටේනියාවේ "තවදුරටත් නොපවතියි" යන්නයි.[107] කෙසේ වෙතත්, වෝක් ෆ්‍රී පදනමේ ගෝලීය වහල් දර්ශකයට අනුව, 2018 දී මොරිටේනියාවේ වහල්භාවයට පත් පුද්ගලයින් 90,000 ක් හෝ ජනගහනයෙන් 2% ක් පමණ සිටි බව ගණන් බලා ඇත.[108]

මොරිටේනියාවේ වහල්භාවය අවසන් කිරීමට ඇති බාධාවලට ඇතුළත් වන්නේ:

  • රටේ විශාල කාන්තාරය තුළ ඕනෑම නීතියක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ දුෂ්කරතාවය.[106]
  • දරිද්‍රතාවයෙන් නිදහස් වුවහොත් වහලුන්ට තම පැවැත්මට ඇති අවස්ථා සීමා කරයි.[106]
  • වහල්භාවය මෙම සමාජයේ ස්වභාවික පිළිවෙළේ කොටසක් බවට විශ්වාසය.[106]

සංස්කෘතිය[සංස්කරණය]

චින්ගුට්ටි හි පුස්තකාලයක අල් කුර්ආන් එකතුව

ටුවාරෙග් සහ මොරිටේනියානු රිදීකරුවන් විසින් මොරිටේනියානු කාන්තාවන් සහ පිරිමින් විසින් පැළඳ සිටින සම්ප්‍රදායික බර්බර් ආභරණ සහ ලෝහ වැඩ සම්ප්‍රදායන් වර්ධනය කර ඇත. ටුවාරෙග් සහ මොරේටේනියන් ස්වර්ණාභරණ පිළිබඳ අධ්‍යයනයන්ට අනුව, දෙවැන්න සාමාන්‍යයෙන් වඩාත් අලංකාර කර ඇති අතර සාමාන්‍ය පිරමිඩීය මූලද්‍රව්‍ය රැගෙන යා හැකිය.[109]

Fort Saganne (1984), The Fifth Element (1997), Winged Migration (2001) සහ Timbuktu (2014) ඇතුළු වාර්තා චිත්‍රපට සහ චිත්‍රපට කිහිපයක රූගත කිරීම් මොරිටේනියාවේ සිදුවී ඇත.

ඩිස්කවරි නාලිකාවේ සහ නැෂනල් ජියෝග්‍රැෆික් නාලිකාවේ විකාශය වූ ඇට්ලස් ඔෆ් කර්ස්ඩ් ප්ලේස් (2020) රූපවාහිනී වැඩසටහනේ නැතිවූ ඇට්ලන්ටිස් නගරය සඳහා මොරිටේනියාව හැකි ස්ථානයක් ලෙස සඳහන් කරන කථාංගයක් තිබුණි. ඔවුන් සලකන ස්ථානය බටහිර සහරාවේ පිහිටා ඇති රිචට් ව්‍යුහය ලෙස හඳුන්වන වළලු මාලාවකින් සමන්විත භූ විද්‍යාත්මක සැකැස්මකි.

ටයිඩින් යනු මුරිෂ් වාචික සම්ප්‍රදායේ කොටසකි.[110]

චිංගුට්ටි පුස්තකාලවල මධ්‍යතන යුගයේ අත්පිටපත් දහස් ගණනක් අඩංගු වේ.[111][112][113]

යොමු කිරීම්[සංස්කරණය]

  1. ↑ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; CIA නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  2. ↑ "1: Répartition spatiale de la population" (PDF). Recensement Général de la Population et de l'Habitat (RGPH) 2013 (Report) (ප්‍රංශ බසින්). National Statistical Office of Mauritania. July 2015. p. v. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2015.[permanent dead link]
  3. ↑ "Mauritania". The World Factbook (2024 ed.). Central Intelligence Agency. සම්ප්‍රවේශය 22 June 2023.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Mauritania)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. සම්ප්‍රවේශය 19 October 2023.
  5. ↑ "Gini Index coefficient". CIA World Factbook. 17 July 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 July 2021.
  6. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 8 September 2022. 8 September 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 8 September 2022.
  7. ↑ Wells, John C. (2008), Longman Pronunciation Dictionary (3rd ed.), Longman,
    ISBN 9781405881180
     
  8. ↑ Diagana, Kissima (23 June 2019). "Ruling party candidate declared winner of Mauritania election". Reuters. 27 June 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 March 2021.
  9. ↑ "First peaceful transfer of power in Mauritania's presidential polls". RFI (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2019-06-22. 9 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-07-27.
  10. ↑ 10.0 10.1 "Mauritania - The World Factbook". www.cia.gov. 6 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-07-27.
  11. ↑ "Slavery's last stronghold" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 මාර්තු 2013 at the Wayback Machine, CNN.com (16 March 2012). Retrieved 20 March 2012.
  12. ↑ "Mauritania". United States Department of State (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-12-18.
  13. ↑ Shillington 2005, p. 948.
  14. ↑ Toyin Falola, Daniel Jean-Jacques (2015). Africa [3 volumes] An Encyclopedia of Culture and Society [3 volumes]. Bloomsbury Publishing USA. p. 1037. ISBN 979-82-1604273-0.
  15. ↑ Goerg, Odile; Coquery-Vidrovitch, Catherine (2010-07-01). L'Afrique occidentale au temps des Français: Colonisateurs et colonisés (c. 1860-1960) (ප්‍රංශ බසින්). La Découverte. ISBN 978-2-7071-5555-9.
  16. ↑ Lugan, Bernard (2016-06-02). Histoire de l'Afrique du Nord: Des origines à nos jours (ප්‍රංශ බසින්). Editions du Rocher. ISBN 978-2-268-08535-7.
  17. ↑ Stokes, James, ed. (2009). Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East (ඉංග්‍රීසි බසින්). Infobase Publishing. p. 450. ISBN 9781438126760. 1 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 October 2019.
  18. ↑ Suarez, David (2016). The Western Sahara and the Search for the Roots of Sahrawi National Identity (Thesis). Florida International University. doi:10.25148/etd.fidc001212.
  19. ↑ Chaabani, H.; Sanchez-Mazas, A.; Sallami SF (2000). "Genetic differentiation of Yemeni people according to rhesus and Gm polymorphisms". Annales de Génétique. 43 (3–4): 155–62. doi:10.1016/S0003-3995(00)01023-6. PMID 11164198.
  20. ↑ 20.0 20.1 Sabatier, Diane Himpan; Himpan, Brigitte (2019-06-28). Nomads of Mauritania - Diane Himpan Sabatier, Brigitte Himpan - Google Books. Vernon Press. ISBN 9781622735822. 29 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-09-30.
  21. ↑ Messier, Ronald A. (2010). The Almoravids and the Meanings of Jihad (ඉංග්‍රීසි බසින්). Praeger. pp. xii–xvi. ISBN 978-0-313-38590-2.
  22. ↑ Masonen, Pekka; Fisher, Humphrey J. (1996). "Not quite Venus from the waves: The Almoravid conquest of Ghana in the modern historiography of Western Africa" (PDF). History in Africa. 23: 197–232. doi:10.2307/3171941. JSTOR 3171941. S2CID 162477947. 7 September 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 October 2021.
  23. ↑ Insoll, T (2003). The Archaeology of Islam in Sub-Saharan Africa. Cambridge: Cambridge University Press. p. 230.
  24. ↑ Velton, Ross (2009). Mali: The Bradt Safari Guide (ඉංග්‍රීසි බසින්). Bradt Travel Guides. p. 15. ISBN 978-1-84162-218-7. 22 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
  25. ↑ 25.0 25.1 "Mauritania - History". Country Studies. Library of Congress. 3 November 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  26. ↑ Keenan, Jeremy, ed. (2013-10-18). The Sahara. doi:10.4324/9781315869544. ISBN 9781315869544.
  27. ↑ "Mauritania: History". www.infoplease.com. 2 February 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2017-01-16.
  28. ↑ Pazzanita, Anthony G. (2008). Historical Dictionary of Mauritania. Lanham, Md.: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-6265-4. 22 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020. page 369.
  29. ↑ "Mauritanian MPs pass slavery law" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 9 ජූලි 2018 at the Wayback Machine, BBC News. 9 August 2007.
  30. ↑ Yasser, Abdel Nasser Ould (2008). Sage, Jesse; Kasten, Liora (eds.). Enslaved: True Stories of Modern Day Slavery. Macmillan. ISBN 978-1-4039-7493-8. 6 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 June 2015.
  31. ↑ "Mauritania made slavery illegal last month". South African Institute of International Affairs. 6 සැප්තැම්බර් 2007. 21 නොවැම්බර් 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  32. ↑ "BBC World Service - The Abolition season on BBC World Service". www.bbc.co.uk. 3 June 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 October 2009.
  33. ↑ "Mauritania (Tier 3)" (PDF). Report. US Dept. of State. pp. 258–59. 9 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
  34. ↑ "Slavery's last stronghold" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 මාර්තු 2013 at the Wayback Machine, CNN.com (16 March 2012). Retrieved 20 March 2012.
  35. ↑ "Freedom Fighter: A slaving society and an abolitionist's crusade" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 ජූනි 2015 at the Wayback Machine, New Yorker, 8 September 2014
  36. ↑ MAURITANIA: Fair elections haunted by racial imbalance සංරක්ෂණය කළ පිටපත 25 මාර්තු 2009 at the Wayback Machine, IRIN News. 5 March 2007.
  37. ↑ "Cour internationale de Justice - International Court of Justice". www.icj-cij.org. 18 February 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 February 2017.
  38. ↑ Meredith, Martin (2005), The Fate of Africa: A History of Fifty Years of Independence, New York: Public Affairs Publishing, p. 69,
    ISBN 978-1610390712
     
  39. ↑ "Inventory of Conflict and Environment (ICE), Template". American University. 17 පෙබරවාරි 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 මාර්තු 2012.
  40. ↑ Diallo, Garba (1993). "Mauritania, a new Apartheid?" (PDF). bankie.info. 6 December 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  41. ↑ Duteil, Mireille (1989). "Chronique mauritanienne". Annuaire de l'Afrique du Nord (ප්‍රංශ බසින්). Vol. XXVIII (du CNRS ed.).
  42. ↑ Sy, Mahamadou (2000). L'Harmattan (ed.). "L'enfer de Inal". Mauritanie, l'horreur des camps. Paris. 21 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2012.
  43. ↑ "Mauritania's campaign of terror, State-Sponsored Repression of Black Africans" (PDF). Human Rights Watch/Africa (formerly Africa Watch). 1994. 20 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
  44. ↑ "Crackdown courts U.S. approval". CNN. 24 November 2003. 7 April 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2008.
  45. ↑ "Mauritania: New wave of arrests presented as crackdown on Islamic extremists". IRIN Africa. 12 May 2005. 29 November 2006 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2008.
  46. ↑ "Woodside to pump Mauritania oil" (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 2004-05-31. 22 October 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-09-26.
  47. ↑ "Mauritania officers 'seize power'". BBC News. 4 August 2005. 7 August 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2008.
  48. ↑ "Mauritania vote 'free and fair'". BBC News. 12 March 2007. 15 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2008.
  49. ↑ "48 lawmakers resign from ruling party in Mauritania". Tehran Times. 6 August 2008. 6 December 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  50. ↑ "Coup in Mauritania as president, PM arrested". AFP. 6 August 2008. 9 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
  51. ↑ "Troops stage 'coup' in Mauritania". BBC News. 6 August 2008. 7 August 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
  52. ↑ "Coup under way in Mauritania: president's office". 12 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2008-08-06.. ap.google.com
  53. ↑ McElroy, Damien (6 August 2008). "Mauritania president under house arrest as army stages coup". The Daily Telegraph. UK. 23 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
  54. ↑ Vinsinfo. "themedialine.org, Generals Seize Power in Mauritanian Coup". Themedialine.org. 10 August 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
  55. ↑ Mohamed, Ahmed. "Renegade army officers stage coup in Mauritania". 19 August 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2008-08-06.. ap.google.com (6 August 2008)
  56. ↑ "Mauritania Affirms Break with Israel". Voice of America News. 21 March 2010. 28 March 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
  57. ↑ Adams, Richard (25 February 2011). "Libya's turmoil". The Guardian. London. 28 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
  58. ↑ "G20 summit: World leaders gather in Brisbane". BBC News. 14 November 2014. 6 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2022.
  59. ↑ Quito, Anne (8 August 2017). "Mauritania has a new flag". Quartz (ඉංග්‍රීසි බසින්). 6 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2022.
  60. ↑ "Ghazouani sworn in as new Mauritanian president". www.aa.com.tr. 25 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-07-27.
  61. ↑ "Mauritania arrests former president amid corruption probe". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-06-23. 7 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-07.
  62. ↑ "Mauritania ex-president Aziz sentenced to 5 years for corruption". France 24 (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2023-12-04. සම්ප්‍රවේශය 2023-12-15.
  63. ↑ 63.0 63.1 Thomas Schlüter (2008). Geological Atlas of Africa: With Notes on Stratigraphy, Tectonics, Economic Geology, Geohazards, Geosites and Geoscientific Education of Each Country. Springer Science & Business Media. p. 166. ISBN 978-3-540-76373-4. 22 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
  64. ↑ Njoki N. Wane (2009). A Glance at Africa. AuthorHouse. pp. 58–. ISBN 978-1-4389-7489-7. 22 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
  65. ↑ R. H. Hughes (1992). A Directory of African Wetlands. IUCN. p. 401. ISBN 978-2-88032-949-5. 22 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
  66. ↑ Dinerstein, Eric; et al. (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience. 67 (6): 534–545. doi:10.1093/biosci/bix014. ISSN 0006-3568. PMC 5451287. PMID 28608869.
  67. ↑ "The Eye Of The Sahara - Mauritania's Richat Structure". WorldAtlas (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2017-04-25. 9 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-09.
  68. ↑ "Mauritania Senate abolished in referendum". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 2017-08-07. 28 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-18.
  69. ↑ Central Intelligence Agency (2021). "Mauritania". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. 7 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 September 2021.
  70. ↑ International Monetary Fund. Middle East and Central Asia Dept. (2015). Islamic Republic of Mauritania: Selected Issues Paper. International Monetary Fund. pp. 19–22. ISBN 978-1-4843-3657-1. 22 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
  71. ↑ Mauritania junta promises free elections සංරක්ෂණය කළ පිටපත 28 දෙසැම්බර් 2016 at the Wayback Machine. thestar.com (7 August 2008).
  72. ↑ "Taoudeni Basin Overview". Baraka Petroleum. 24 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 March 2009.
  73. ↑ "Stade Municipal de Nouadhibou". Stadiums World. 7 January 2023. සම්ප්‍රවේශය 2023-09-02.
  74. ↑ "Mauritania, the fourth-worst team in the world, head to the Africa Cup of Nations". The Guardian. 2019-06-22. සම්ප්‍රවේශය 2023-09-02.
  75. ↑ "Mauritania Thumps Sudan in AFCON Qualifying". beIN Sports. 2023-06-21. සම්ප්‍රවේශය 2023-09-02.
  76. ↑ "Morocco to Build Sports Complex in Mauritania". Morocco World News. 2019-11-15. සම්ප්‍රවේශය 2023-09-02.
  77. ↑ "World Population Prospects 2022". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. සම්ප්‍රවේශය July 17, 2022.
  78. ↑ "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX). population.un.org ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. සම්ප්‍රවේශය July 17, 2022.
  79. ↑ Anthony Appiah; Henry Louis Gates (2010). Encyclopedia of Africa. Oxford University Press. p. 549. ISBN 978-0-19-533770-9., Quote: "Haratine. Social caste in several northwestern African countries consisting of blacks, many of whom are former slaves (...)"
  80. ↑ Gast, M. (2000). "Harṭâni". Encyclopédie berbère - Hadrumetum – Hidjaba (in French). 22.
  81. ↑ 81.0 81.1 81.2 81.3 81.4 "The World Factbook – Africa – Mauritania". CIA. 7 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 Dec 2020.
  82. ↑ A. Lamport, Mark (2021). Encyclopedia of Christianity in the Global South. Rowman & Littlefield Publishers. p. 497. ISBN 9781442271579. Influences—Christian influences in Mauritanian society are limited to the approximately 10,000 foreign nationals living in the country
  83. ↑ Evans, Robert (9 December 2012). "Atheists around world suffer persecution, discrimination: report". Reuters. 2 October 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 January 2015.
  84. ↑ Mehta, Hemant (17 May 2018). "Mauritania Passes Law Mandating Death Penalty for "Blasphemy"". Patheos. 17 May 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 May 2018.
  85. ↑ "Mauritania: Encyclopædia Britannica". 9 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 February 2016.
  86. ↑ 86.0 86.1 86.2 86.3 86.4 "Human Development Report 2009 – Mauritania". Hdrstats.undp.org. 8 ජූලි 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 ජූලි 2010.
  87. ↑ "Mauritania struggles with love of fat women". NBC News. 16 April 2007. 25 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 September 2012.
  88. ↑ "Education system in Mauritania". Bibl.u-szeged.hu. 22 July 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2010.
  89. ↑ "English is All the Rage in Mauritania - Al-Fanar Media". Al-Fanar Media (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2015-08-29. 22 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2018-06-10.
  90. ↑ WIPO. "Global Innovation Index 2023, 15th Edition". www.wipo.int (ඉංග්‍රීසි බසින්). doi:10.34667/tind.46596. සම්ප්‍රවේශය 2023-10-29.
  91. ↑ Mauritania. Country Reports on Human Rights Practices – 2007 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 22 මැයි 2020 at the Wayback Machine, US State Department, 11 March 2008. Retrieved 20 March 2012.
  92. ↑ "LGBT relationships are illegal in 74 countries, research finds". The Independent. 17 May 2016. 27 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2020.
  93. ↑ 'Prisoner torture rising' in Mauritania, SAPA/AP, 3 December 2008.
  94. ↑ Mauritania: Prisoner Confessions Extracted Through Torture Says Amnesty International සංරක්ෂණය කළ පිටපත 6 ඔක්තෝබර් 2012 at the Wayback Machine, IRIN: 3 December 2008
  95. ↑ Sillah, Ebrimah. Mauritania: 'Chains Are Jewellery for Men' සංරක්ෂණය කළ පිටපත 6 ඔක්තෝබර් 2012 at the Wayback Machine, Inter Press Service, 3 December 2008.
  96. ↑ Mauritania: Torture at the heart of the state සංරක්ෂණය කළ පිටපත 18 සැප්තැම්බර් 2016 at the Wayback Machine . Amnesty International. 3 December 2008. Index Number: AFR 38/009/2008.
  97. ↑ Magnowski, Daniel (December 3, 2008). "Amnesty says torture routine in Mauritania". Reuters. 26 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය October 24, 2020.
  98. ↑ "Mauritania: Torture At The Heart Of The State" (PDF). Amnesty International. 3 December 2008. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 24 October 2020.
  99. ↑ "Mauritania 2014 Human Rights Report" (PDF). United States Department of State. 8 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 November 2020.
  100. ↑ "UN regrets non-application of laws against torture in Mauritania". Africa News. Agence France Presse. 4 February 2020. 14 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 October 2020.
  101. ↑ "Mauritania: "Safeguards against torture must be made to work" – UN rights expert urges". Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. 3 February 2016. 31 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 October 2020.
  102. ↑ 102.0 102.1 2010 Human Rights Report: Mauritania සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 ජූනි 2019 at the Wayback Machine. State.gov (8 April 2011). Retrieved 20 March 2012.
  103. ↑ 103.0 103.1 "The unspeakable truth about slavery in Mauritania". The Guardian. 8 June 2018. 25 August 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  104. ↑ 104.0 104.1 Peyton, Nellie (February 27, 2020). "Activists warn over slavery as Mauritania joins U.N. human rights council". Reuters. 10 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය June 10, 2020.
  105. ↑ John D. Sutter (March 2012). "Slavery's Last Stronghold" (ඉංග්‍රීසි බසින්). CNN. 18 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 June 2017.
  106. ↑ 106.0 106.1 106.2 106.3 Slavery's last stronghold සංරක්ෂණය කළ පිටපත 20 මාර්තු 2012 at the Wayback Machine. CNN.com (16 March 2012). Retrieved 20 March 2012.
  107. ↑ "Mauritanian minister responds to accusations that slavery is rampant". CNN. 17 March 2012. 20 March 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 March 2012. I must tell you that in Mauritania, freedom is total: freedom of thought, equality – of all men and women of Mauritania... in all cases, especially with this government, this is in the past. There are probably former relationships – slavery relationships and familial relationships from old days and of the older generations, maybe, or descendants who wish to continue to be in relationships with descendants of their old masters, for familial reasons, or out of affinity, and maybe also for economic interests. But (slavery) is something that is totally finished. All people are free in Mauritania and this phenomenon no longer exists. And I believe that I can tell you that no one profits from this commerce.
  108. ↑ Country Data | Global Slavery Index Mauritania, Walk Free Foundation, 2018, https://www.globalslaveryindex.org/2018/data/country-data/mauritania/, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 2019-01-06 
  109. ↑ Liu, Robert K. (2018). "Tuareg amulets and crosses: Saharan/Sahelian innovation and aesthetics". Ornament (pdf). 40 (3): 58–63.[permanent dead link]
  110. ↑ "UNESCO - Moorish epic T'heydinn". ich.unesco.org (ඉංග්‍රීසි බසින්). 26 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2020-01-11.
  111. ↑ "Mauritanian manuscripts preserved through digital technology". www.efe.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 11 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2020-01-11.
  112. ↑ Mandraud, Isabelle (2010-07-27). "Mauritania's hidden manuscripts". The Guardian (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). ISSN 0261-3077. 10 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2020-01-11.
  113. ↑ "The Libraries of Chinguetti". Atlas Obscura (ඉංග්‍රීසි බසින්). 26 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2020-01-11.
  1. ↑ අසන්නi/ˌmɒrᵻˈteɪniə,_ˌmɔːrᵻʔ/;[7] අරාබි: موريتانيا‎, Mūrītānyā, pronounced [muː.rɪ.tæː.ni]; සැකිල්ල:Lang-ber or Cengit; සැකිල්ල:Lang-fuc; සැකිල්ල:Lang-wo, සැකිල්ල:Lang-srr
අප්‍රිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍ය සහ යැපෙන භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=මොරිටේනියාව&oldid=629994" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි