විධායක ඡනාධිපති
විධායක ජනාධිපති යනු එම රාජ්‍යයේ පාලනය සම්බන්ධයෙන් අධිකාරී බලය ක්‍රියාත්මක කරන රාජ්‍ය නායකයා වන අතර, ජනාධිපති, අර්ධ-ජනාධිපති සහ පාර්ලිමේන්තු ක්රම තුළ මෙම තනතුර දැකිය හැක.
බොහෝ පාර්ලිමේන්තු ජනරජවල පොදු ප්‍රධාන ජනාධිපතිවරුන් සමඟ ඔවුන් වෙනස් වේ, එහිදී ජනාධිපතිවරයා සංකේතාත්මක, දේශපාලන නොවන භූමිකාවන් (සහ බොහෝ විට පාර්ලිමේන්තුව විසින් තනතුරට පත් කරනු ලැබේ) ඉටු කරන අතර අග්‍රාමාත්‍යවරයා අදාළ සියලු විධායක බලය දරයි. දකුණු අප්‍රිකාව සහ බොට්ස්වානා වැනි කුඩා ජාතීන් සංඛ්‍යාවකට විධායක ජනාධිපති ක්රමයක් සහ පාර්ලිමේන්තු ස්වභාවයෙන් යුත් පාලන ක්රමයක් යන දෙකම ඇත, ජනාධිපතිවරයා ව්‍යවස්ථාදායකයේ විශ්වාසය මත තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. මෙම ප්‍රාන්තවල, ජනාධිපති සහ අගමැති කාර්යාල (පිළිවෙලින් රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා ලෙස) ඒකාබද්ධ යැයි පැවසිය හැකිය.
ඉහත උදාහරණ කෙසේ වෙතත්, විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය, "ජනාධිපති ක්‍රමය" සහ "අර්ධ ජනාධිපති ක්‍රමය" තුළ දක්නට ලැබේ.
බලය අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම වැළැක්වීම සඳහා, ව්‍යවස්ථාදායක සහ අධිකරණ ආයතන හරහා පරීක්ෂා කිරීම් සහ තුලනය ක්‍රියාත්මක වේ. නිදසුනක් වශයෙන්, එක්සත් ජනපදයේ එක් ක්රමයක් වන්නේ දෝෂාභියෝගයයි. එමගින් ජනාධිපතිවරයාගේ ක්‍රියාවන් ව්‍යවස්ථා විරෝධී යැයි අන් අය සලකන්නේ නම්, ජනාධිපතිවරයා වගකිව යුතු වේ.
මැතිවරණ
[සංස්කරණය]පාර්ලිමේන්තු ජනරජවල, ජනාධිපතිවරුන් බොහෝ විට තෝරාගනු ලබන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකය විසිනි. කෙසේ වෙතත්, අගමැතිවරයෙකු සහ ජනාධිපතිවරයෙකු සිටින එම රටවල ක්රම වෙනස් වේ. නිදසුනක් වශයෙන්, චෙකියාවේ මහජනතාවගෙන් බහුතර ඡන්දයක් ජනාධිපතිවරයා තෝරා පත් කර ගනී.
සම්පූර්ණ ජනාධිපති ක්රම සහ ව්‍යවස්ථාපිත ජනාධිපති ක්රමයක් සහිත පාර්ලිමේන්තු ක්රම තුළ, ජනාධිපතිවරයා ව්‍යවස්ථාදායකයෙන් ස්වාධීනව තේරී පත් වේ. මෙය කිරීමට ක්රම කිහිපයක් තිබේ; plurality system සහ two-round system ඇතුළුව.
සමකාලීන උදාහරණ
[සංස්කරණය]ජනාධිපති ක්රම
[සංස්කරණය]
Angola
Bolivia
Brazil- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Burundi
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Chad
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Chile
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Colombia
Comoros- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Costa Rica
Cyprus
Dominican Republic
Ecuador
El Salvador- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Gambia, The
Ghana- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Guatemala
Honduras
Indonesia
Iran
Kenya- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Liberia
Malawi
Maldives
Mexico- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Nicaragua
Nigeria
Palau
Panama- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Paraguay
Philippines
Senegal
Seychelles
Sierra Leone- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Somaliland
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත South Sudan
Turkey- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Turkmenistan
United States
Uruguay- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Venezuela
Zambia- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Zimbabwe
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Abkhazia
Argentina- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Belarus
Benin- Cameroon
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Central African Republic
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Djibouti
Gabon- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Guinea
Equatorial Guinea
Guyana- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Ivory Coast
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Kazakhstan[1]
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Republic of Korea
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Peru
Rwanda
Sudan- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Tajikistan
Tanzania
Togo
Uganda- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Uzbekistan
Yemen
අර්ධ ජනාධිපති ක්රම
[සංස්කරණය]
Algeria- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Burkina Faso
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Cape Verde
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Democratic Republic of the Congo
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත East Timor
Egypt
France[a] *
Haiti- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Lithuania
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Madagascar
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Mali
Mongolia
Niger- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Northern Cyprus
Poland
Romania- සැකිල්ල:රටේ දත්ත São Tomé and Príncipe
Sri Lanka[b]
Tunisia
Ukraine[2]- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Azerbaijan
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Congo, Republic of the
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Guinea-Bissau
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Mauritania
Mozambique
Namibia
Palestine
Portugal
Russia
Syria- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Taiwan
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Transnistria
- සැකිල්ල:රටේ දත්ත Weimar Republic†
පාර්ලිමේන්තු සහ අදාළ පද්ධති
[සංස්කරණය]
ආයතනික උදාහරණය
[සංස්කරණය]ආයතනික පරිසරය තුළ, සමාගමක ප්‍රධානියා ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා (CEO) වන අතර, සභාපති(president) දෙවන අණ දෙන නිලධාරියා වේ.
මේවාද බලන්න
[සංස්කරණය]- ශ්‍රී ලංකාවේ විධායක ඡනාධිපති ධූරය
- ජනාධිපතිවරයාට එරෙහි දෝෂාභියෝගය
- ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලය
- ආයතනික නීතිය
Notes
[සංස්කරණය]- ^ In France, the President chooses (if he hasn't a majority in the National Assembly, he has to choose the leader of the opposition) but can only dismiss the Prime Minister if he/she has a majority in the National Assembly. The National Assembly can remove the Prime Minister from office with a vote of no confidence. The president can also dissolve the National Assembly once a year.
- ^ Following the 19th amendment, Sri Lankan president can only appoint the prime minister following vacating of the position due to loss of confidence of Parliament, death or resignation. And does not hold the power to dismiss the prime minister at will.
References
[සංස්කරණය]- ^ "Nazarbaev Signs Kazakh Constitutional Amendments Into Law". Radio Free Europe/Radio Liberty. 10 March 2017. සම්ප්‍රවේශය 10 March 2017. For more information: please see Abdurasulov, Abdujalil (6 March 2017). "Kazakhstan constitution: Will changes bring democracy?". BBC News. සම්ප්‍රවේශය 7 March 2017.
- ^ Kudelia, Serhiy (4 May 2018). "Presidential activism and government termination in dual-executive Ukraine". Post-Soviet Affairs. 34 (4): 246–261. doi:10.1080/1060586X.2018.1465251. S2CID 158492144.
- ^ a b c d Combines aspects of a presidential system with those of a parliamentary system. The president is elected by parliament and is dependent on the confidence of the parliament to remain in office, much like a prime minister.
- ^ a b Combines aspects of a presidential system with those of a parliamentary system. The president is elected by parliament but does not hold a parliamentary seat, and is immune from a vote of no confidence (as well is their cabinet), unlike a prime minister.
- ^ Combines aspects of a presidential system with those of a parliamentary system. The president is elected by voters after the parliament nominates some of its members as candidates and the president is dependent on the confidence of the parliament to remain in office, much like a prime minister.
 | දේශපාලනය පිළිබඳ මෙම ලිපිය තවමත් අංකුර ලිපියකි. විකිපීඩියාවට උදවුවක් ලෙසින් ඔබ හට එය විහිදුවාලිය හැක. |