Jump to content

කොස්ට රිකාව

සබැඳි සංස්කරණය කරන්න
විකිපීඩියා වෙතින්
(කොස්ටා රිකා වෙතින් යළි-යොමු කරන ලදි)
කොස්ට රිකා ජනරජය
República de Costa Rica  (ස්පාඤ්ඤ)
Flag of කොස්ට රිකාව
ජාතික ධජය
රාජ්‍ය ලාංඡනය
Coat of arms
ජාතික ගීය: "Himno Nacional de Costa Rica" (ස්පාඤ්ඤ)
"කොස්ට රිකාවේ ජාතික ගීය"
කොස්ට රිකාව හි පිහිටීම
අගනුවර
සහ විශාලතම නගරය
සැන් ජෝස්
9°56′N 84°5′W / 9.933°N 84.083°W / 9.933; -84.083
නිල භාෂා(ව)ස්පාඤ්ඤ භාෂාව
පිළිගත් ප්‍රාදේශීය භාෂා(ව)
ජනවාර්ගික කණ්ඩායම්
(2021[2])
  • 83.6% සුදු ලතින් ඇමරිකානුවන් හෝ මෙස්ටිසෝ
  • 6.7% මුලට්ටෝ (මිශ්‍ර අප්‍රිකානු-කොස්ටාරිකා සහ සුදු ලතින් ඇමරිකානුවන්)
  • 2.4% ආදිවාසී
  • 1.1% අප්‍රිකානු-කොස්ට රිකා
  • 6.2% වෙනත් අය[1]
ආගම
(2021)[4]
ජාති නාම(ය)
  • කොස්ට රිකානුවන්
  • ටිකෝ(අ)
රජයඒකීය ජනාධිපති ජනරජය
• ජනාධිපති
රොඩ්රිගෝ චාවේස් රොබල්ස්
• 1 වන උප ජනාධිපති
ස්ටෙෆාන් බෲනර්
• 2 වන උප ජනාධිපති
මේරි මුනිව්
ව්‍යවස්ථාදායකයව්‍යවස්ථාදායක සභාව
ස්වාධීනත්වය
• ස්පාඤ්ඤය සිට
1821 සැප්තැම්බර් 15
1823 ජූලි 1
• මධ්‍යම ඇමරිකානු ෆෙඩරල් ජනරජයෙන්
1838 නොවැම්බර් 14
• වත්මන් ව්‍යවස්ථාව
1949 නොවැම්බර් 7[2]
• ස්පාඤ්ඤය විසින් පිළිගනු ලැබීම
1850 මැයි 10
වර්ග ප්‍රමාණය
• සම්පූර්ණ
51,179.92 km2 (19,760.68 sq mi) (126 වෙනි)
• ජලය (%)
1.05 (2015 වන විට)[5]
ජනගහණය
• 2022 ජන සංගණනය
5,044,197[6]
• ජන ඝණත්වය
220/sq mi (84.9/km2) (107 වෙනි)
දදේනි (ක්‍රශසා)2024 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ
Increase ඇ.ඩො. බිලියන 158.645[7] (90 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල
Increase ඇ.ඩො. 29,779[7] (66 වෙනි)
දදේනි (නාමික)2024 ඇස්තමේන්තුව
• සම්පූර්ණ
Increase ඇ.ඩො. බිලියන 95.149[7] (85 වෙනි)
• ඒක පුද්ගල
Increase ඇ.ඩො. 17,860[7] (64 වෙනි)
ගිනි (2022)Positive decrease 47.2[8]
ඉහළ
මාසද (2022)Increase 0.806[9]
ඉතා ඉහළ · 64 වෙනි
ව්‍යවහාර මුදලකොස්ට රිකා කොලන් (CRC)
වේලා කලාපයUTC−6 (මධ්‍යම වේලා කලාපය)
රිය ධාවන මං තීරුවදකුණ
ඇමතුම් කේතය+506
අන්තර්ජාල TLD.cr
.co.cr

කොස්ට රිකා (එරා :/ˌkɒstə ˈriːkə/, එජ :අසන්නi/ˌkoʊstəʔ/; ස්පාඤ්ඤ: [ˈkosta ˈrika]; වචනාර්ථයෙන් "පොහොසත් වෙරළ"), නිල වශයෙන් කොස්ට රිකා ජනරජය,[10] යනු මධ්‍යම ඇමරිකානු කලාපයේ රටකි. උතුරු ඇමෙරිකාව. එය උතුරින් නිකරගුවාව, ඊසාන දෙසින් කැරිබියන් මුහුද, ගිනිකොන දෙසින් පැනමාව සහ නිරිත දෙසින් පැසිෆික් සාගරය මෙන්ම කොකෝස් දූපතට දකුණින් ඉක්වදෝරය සමඟ සමුද්‍ර මායිම වේ. එහි වර්ග කිලෝමීටර 51,180 (වර්ග සැතපුම් 19,760) ක භූමි ප්‍රදේශයක මිලියන පහක[11][12] පමණ ජනගහනයක් ඇත.[13] ඇස්තමේන්තුගත පුද්ගලයන් 352,381 ක් අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වන සැන් ජෝස් හි ජීවත් වන අතර අවට නාගරික ප්‍රදේශයේ මිලියන දෙකක පමණ ජනතාවක් ජීවත් වෙති.[14]

ස්වෛරී රාජ්‍යය ජනාධිපති ජනරජයකි. එහි දිගුකාලීන සහ ස්ථාවර ව්‍යවස්ථාපිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් සහ ඉහළ උගත් ශ්‍රම බලකායක් ඇත.[15] අධ්‍යාපනය සඳහා රට සිය අයවැයෙන් (2016) දළ වශයෙන් 6.9%ක් වැය කරන අතර, ගෝලීය සාමාන්‍ය 4.4% ට සාපේක්ෂව.[15] එහි ආර්ථිකය, වරක් කෘෂිකර්මාන්තය මත දැඩි ලෙස රඳා පැවති අතර, මූල්‍ය, විදේශීය සමාගම් සඳහා ආයතනික සේවා, ඖෂධ සහ පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය වැනි අංශ ඇතුළත් කිරීමට විවිධාංගීකරණය වී ඇත. බොහෝ විදේශීය නිෂ්පාදන සහ සේවා සමාගම් කොස්ටාරිකාවේ නිදහස් වෙළඳ කලාප (FTZ) තුළ ක්‍රියාත්මක වන අතර එහිදී ඔවුන් ආයෝජන සහ බදු සහන වලින් ප්‍රතිලාභ ලබයි.[16]

16 වන ශතවර්ෂයේ ස්පාඤ්ඤ පාලනයට යටත් වීමට පෙර කොස්ටාරිකාව ආදිවාසීන් විසින් වාසය කරන ලදී. එය පළමු මෙක්සිකානු අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් ලෙස නිදහස ලබන තෙක් අධිරාජ්‍යයේ පර්යන්ත යටත් විජිතයක් ලෙස පැවති අතර, ඉන් අනතුරුව මධ්‍යම ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් ජනරජයේ සාමාජිකත්වය ලබා ගත් අතර, 1847 දී එය නිල වශයෙන් නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. 1948 කෙටි කොස්ටාරිකා සිවිල් යුද්ධයෙන් පසුව, එය ස්ථිරවම 1949 දී එහි හමුදාව අහෝසි කරන ලද අතර ස්ථාවරයක් නොමැතිව ස්වෛරී ජාතීන් කිහිපයෙන් එකක් බවට පත්විය හමුදාව.[17][18][19]

මානව සංවර්ධන දර්ශකයේ (HDI) රට නිරන්තරයෙන් වාසිදායක ලෙස ක්‍රියා කර ඇති අතර, ලෝකයේ 58 වන ස්ථානය 2022 වන විට, සහ ලතින් ඇමරිකාවේ පස්වන ස්ථානයට පත්ව ඇත.[20] එය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහන (UNDP) විසින් ද එම ආදායම් මට්ටම්වල අනෙකුත් රටවලට වඩා ඉතා ඉහළ මානව සංවර්ධනයක් අත්කරගෙන ඇති අතර, කලාපයේ මධ්‍යයට වඩා මානව සංවර්ධනය සහ අසමානතාවය පිළිබඳ වඩා හොඳ වාර්තාවක් ලබාගෙන ඇත.[21] එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලනය, මාධ්‍ය නිදහස, ආත්මීය සතුට සහ තිරසාර යහපැවැත්ම සංසන්දනය කිරීමේදී ද හොඳින් ක්‍රියා කරයි. එය මාධ්‍ය නිදහස දර්ශකයට අනුව 8 වැනි නිදහස් මාධ්‍ය වේ, එය ලෝකයේ නිදහසේ දර්ශකයට අනුව 35 වැනි වඩාත්ම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රට වන අතර එය 2023 ලෝක සතුට වාර්තාවේ 23 වැනි ප්‍රීතිමත් රට වේ.[22][23] එය මහාද්වීපයේ ප්‍රධාන සංචාරක ගමනාන්තයක් ද වේ.[24]

ඉතිහාසය

[සංස්කරණය]
කොස්ට රිකාවේ ජාතික කෞතුකාගාරයේ ඩික්විස් සංස්කෘතිය විසින් නිර්මාණය කරන ලද ගල් ගෝල. ගෝලය රටේ සංස්කෘතික අනන්‍යතාවයේ නිරූපකයයි.

පූර්ව කොලොම්බියානු යුගය

[සංස්කරණය]

ඉතිහාසඥයන් විසින් කොස්ට රිකාවේ ආදිවාසී ජනතාව අතරමැදි ප්‍රදේශයට අයත් වන අතර, මෙසෝඇමරිකානු සහ ඇන්ඩියන් ස්වදේශික සංස්කෘතීන්හි පරිධිය අතිච්ඡාදනය වී ඇත. වඩාත් මෑතක දී, පූර්ව-කොලොම්බියානු කොස්ට රිකාව ද ඉස්ත්මෝ-කොලොම්බියානු ප්‍රදේශයේ කොටසක් ලෙස විස්තර කර ඇත.

කොස්ට රිකාවේ මානව වාඩිලෑම පිළිබඳ පැරණිතම සාක්ෂිය වන ගල් මෙවලම්, ක්‍රි.පූ. වර්ෂ 10,000 සිට 7,000 දක්වා කාලය තුළ ටුරියල්බා නිම්නයේ විවිධ දඩයම් එකතු කරන්නන්ගේ පැමිණීම හා සම්බන්ධ වේ. දකුණු ඇමරිකාවේ ක්ලෝවිස් සංස්කෘතියේ හෙල්ල හිස සහ ඊතල තිබීම මෙම ප්‍රදේශයේ විවිධ සංස්කෘතීන් දෙකක් සහජීවනයෙන් පැවතීමේ හැකියාව විවර කරයි.[25]

වසර 5,000 කට පමණ පෙර කොස්ට රිකාවේ ජීවත් වූ ජනගහනයෙන් කෘෂිකර්මාන්තය පැහැදිලි විය. ඔවුන් ප්රධාන වශයෙන් අල සහ මුල් වර්ධනය විය. ක්‍රි.පූ. පළමු සහ දෙවන සහස්‍ර සඳහා දැනටමත් පදිංචි වූ ගොවි ප්‍රජාවන් සිටියහ. මෙම භූමියේ ප්‍රධාන ජීවනෝපාය ලෙස දඩයම් කිරීම සහ එක්රැස් කිරීමේ සිට කෘෂිකර්මාන්තයට සංක්‍රමණය වූ කාලය තවමත් නොදන්නා නමුත් මේවා කුඩා හා විසිරී තිබුණි.[26]

කුඹල් භාණ්ඩවල මුල්ම භාවිතය ක්‍රිස්තු පූර්ව 2,000 සිට 3,000 දක්වා කාලය තුළ දක්නට ලැබේ. වළං කැබලි, සිලින්ඩරාකාර බඳුන්, තැටි, කරවිල සහ කට්ට, මුද්‍රණවලින් සරසා ඇති වෙනත් මල් පෝච්චි සහ සමහර සතුන්ගේ ආදර්ශයෙන් සකසන ලද ඒවා සොයාගෙන ඇත.[27]

නූතන කොස්ට රිකාව සංස්කෘතිය කෙරෙහි ආදිවාසී ජනයාගේ බලපෑම අනෙකුත් ජාතීන්ට සාපේක්ෂව සාපේක්ෂව කුඩා වී ඇත්තේ රට ආරම්භ කිරීමට ශක්තිමත් ස්වදේශික ශිෂ්ටාචාරයක් නොතිබූ බැවිනි.[තහවුරු කර නොමැත] ස්වදේශික ජනගහනයෙන් වැඩි කොටසක් අන්තර් විවාහ හරහා ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා කරන යටත් විජිත සමාජයට අවශෝෂණය විය,[තහවුරු කර නොමැත] සමහර කුඩා නටබුන් හැරුණු විට, ඒවායින් වඩාත් වැදගත් වන්නේ පැනමාව සමඟ මායිම අසල කොස්ට රිකාවේ ගිනිකොන දෙසින් පිහිටි කෝඩිලෙරා ඩි තලමන්කා කඳුකරයේ තවමත් වාසය කරන බ්‍රිබ්‍රි සහ බෝරුකා ගෝත්‍රිකයන් ය.

ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණය

[සංස්කරණය]

ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් "පොහොසත් වෙරළ" යන අර්ථය ඇති ලා කොස්ටා රිකා යන නම, 1502 දී ඔහුගේ අවසාන මුහුදු ගමනේදී කොස්ට රිකාවේ නැගෙනහිර වෙරළට යාත්‍රා කළ ක්‍රිස්ටෝපර් කොලොම්බස් විසින් ප්‍රථම වරට යොදන ලද ගිණුම් කිහිපයක විය,[28] සහ ස්වදේශිකයන් විසින් පැළඳ සිටින රන් ආභරණ විශාල ප්‍රමාණයක් වාර්තා කරන ලදී.[29] 1522 දී බටහිර වෙරළට ගොඩබසින, ස්වදේශිකයන් හමු වී, ඔවුන්ගේ රත්‍රංවලින් කොටසක් ලබා ගත්, සමහර විට ප්‍රචණ්ඩ සොරකම් කිරීමෙන් සහ සමහර විට ප්‍රාදේශීය නායකයින්ගෙන් තෑගි වශයෙන් ලබා ගත් ජයග්‍රාහකයා වන ගිල් ගොන්සාලෙස් ඩවිලගෙන් ද මෙම නම පැමිණෙන්නට ඇත.[30]

කාර්ටගෝ පළාතේ ඔරෝසි නිම්නයේ උජාරාස් ඓතිහාසික ස්ථානය. පල්ලිය 1686 සහ 1693 අතර ඉදිකරන ලද්දකි.

බොහෝ යටත් විජිත යුගයේදී, කොස්ට රිකාවව ග්වාතමාලාවේ කපිතාන්සි ජෙනරාල්ගේ දකුණු දිග පළාත වූ අතර, නාමිකව නිව් ස්පාඤ්ඤයේ උප රාජකීයත්වයේ කොටසක් විය. ප්‍රායෝගිකව, කපිතාන් ජෙනරාල්වරයා ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය තුළ බොහෝ දුරට ස්වාධීන ආයතනයක් විය. ගෝතමාලාවේ කැප්ටන්සියේ අගනුවර සිට කොස්ට රිකාවට ඇති දුර, එහි දකුණු අසල්වැසි පැනමාව සමඟ වෙළඳාම් කිරීම වෙළඳවාදී ස්පාඤ්ඤ නීතිය යටතේ නීතිමය තහනම් කිරීම, පසුව නිව් ග්‍රනාඩාවේ උපරාජ්ය මණ්ඩලයේ කොටසක් (එනම් කොලොම්බියාව) සහ රන් සහ රිදී වැනි සම්පත් නොමැතිකම, කොස්ට රිකාව ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය තුළ දුප්පත්, හුදකලා සහ විරල ජනාවාස කලාපයක් බවට පත් කළේය.[31] 1719 දී ස්පාඤ්ඤ ආණ්ඩුකාරයෙකු විසින් කොස්ට රිකාව විස්තර කරන ලද්දේ "සමස්ත ඇමරිකාවේ දුප්පත්ම සහ කාලකන්නි ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතය" ලෙසය.[32]

කොස්ට රිකාවේ දරිද්‍රතාවය පිටුපස ඇති තවත් වැදගත් සාධකයක් වූයේ එන්කොමියන්ඩා (බලහත්කාර ශ්‍රමය) සඳහා සැලකිය යුතු දේශීය ජනගහනයක් නොමැතිකමයි, එයින් අදහස් කළේ බොහෝ කොස්ට රිකාව පදිංචිකරුවන්ට ඔවුන්ගේ ඉඩම්වල වැඩ කිරීමට සිදු වූ අතර විශාල හසින්ඩස් (වතු) පිහිටුවීම වළක්වයි. මේ සියලු හේතූන් නිසා, කොස්ට රිකාව විශාල වශයෙන්, ස්පාඤ්ඤ කිරීටය විසින් අගය නොකළ සහ නොසලකා හරින ලද අතර එය තනිවම සංවර්ධනය කිරීමට ඉතිරි විය. මෙම කාල පරිච්ෙඡ්දය තුළ ඇති වූ තත්වයන් කොස්ට රිකාව ප්‍රසිද්ධ වී ඇති බොහෝ මෝඩකම්වලට තුඩු දුන් බව විශ්වාස කෙරෙන අතර, කොස්ට රිකාව එහි සෙසු අසල්වැසියන්ට වඩා සමානාත්මතා සමාජයක් ලෙස සංවර්ධනය සඳහා වේදිකාව සකසයි. කොස්ට රිකාව පීඩිත මෙස්ටිසෝ හෝ ආදිවාසී පංතියක් නොමැතිව "ග්‍රාමීය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක්" බවට පත් විය. ස්පාඤ්ඤ පදිංචිකරුවන් කඳුකරය දෙසට හැරී වැඩි කලක් ගත නොවීය, එහිදී ඔවුන් පොහොසත් ගිනිකඳු පස සහ පහත් බිම්වලට වඩා මෘදු දේශගුණයක් සොයා ගත්හ.[33]

ස්වාධීනත්වය

[සංස්කරණය]

මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සෙසු ප්‍රදේශ මෙන්ම කොස්ට රිකාව ද ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගැනීම සඳහා කිසි විටෙක සටන් කළේ නැත. 1821 සැප්තැම්බර් 15 වන දින, මෙක්සිකානු නිදහස් යුද්ධයේ (1810-1821) අවසාන ස්පාඤ්ඤ පරාජයෙන් පසුව, ග්වාතමාලාවේ බලධාරීන් මධ්‍යම ඇමරිකාවේ ස්වාධීනත්වය ප්‍රකාශ කළේය. මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සෙසු ප්‍රදේශ මෙන්ම කොස්ට රිකාව[34] ද ස්පාඤ්ඤයෙන් නිදහස ලබා ගැනීම සඳහා කිසි විටෙක සටන් කළේ නැත. 1821 සැප්තැම්බර් 15 වන දින, මෙක්සිකානු නිදහස් යුද්ධයේ (1810-1821) අවසාන ස්පාඤ්ඤ පරාජයෙන් පසුව, ග්වාතමාලාවේ බලධාරීන් මධ්‍යම ඇමරිකාවේ ස්වාධීනත්වය ප්‍රකාශ කළේය. එම දිනය තවමත් කොස්ට රිකාවේ නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලබයි.[තහවුරු කර නොමැත]

1824 ජූලි 25 වන දින නිකොයා නගරයේ දෙවන ජනමත විචාරණයක් කැඳවන ලදී. සාකච්ඡා කිරීමෙන් පසු, කොස්ට රිකාවට සංස්ථාගත කිරීම විවෘත නගර සභා රැස්වීමකදී තීරණය කරන ලද අතර, එයට ප්‍රධාන හේතු සටහන් කළ වාර්තාවක් සකස් කරමින්, වෙළඳාමේ ඇති වාසි, කැපී පෙනෙන දියුණුවට සහභාගී වීමට ඇති ආශාව පෙන්වා දුන්නේය. කොස්ට රිකාව, ආර්ථික, පරිපාලන සහ රාජ්‍ය සේවා ප්‍රතිලාභ, පාසල් නිර්මාණය කිරීම, ආරක්‍ෂාව සහ නිස්කලංකය, එකල නිකරගුවාව අත්විඳිමින් සිටි යුද තත්ත්වය ගැන සඳහන් කරයි. සහ එය පාර්ටිඩෝ ජනගහනයට පැතිර යනු ඇතැයි යන භීතිය, ඊට අමතරව එහි නගර පවතින දරිද්‍රතාවය සහ භූමියේ භූගෝල විද්‍යාව සංගමයේ සාධාරණීකරණයන් ලෙස පෙන්වා දෙයි. දින තුනකට පසු, තවත් එවැනිම ජනමත විචාරණයක් සැන්ටා කෲස් හි පැවැත්විණි, එම ප්‍රතිඵලය සමග. මැතිවරණය බහුතර ඡන්දයෙන් පැවති අතර, පක්ෂයේ ජනගහනයෙන් 77%ක් සංස්ථාගත කිරීමට පක්ෂ වූ අතර 23%ක් ඊට විරුද්ධ වූහ. නිකරගුවාවේ රිවාස් නගරය සමඟ එහි පදිංචිකරුවන් ඇතිකරගත් බැඳීම් හේතුවෙන් ඈඳාගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කළ එකම නගරය ගුවානාකාස්ට් නගරය විය.[තහවුරු කර නොමැත]

නිදහස ලැබීමෙන් පසු, කොස්ට රිකාව බලධාරීන් රටේ අනාගතය නිල වශයෙන් තීරණය කිරීමේ ගැටලුවට මුහුණ දුන්හ. සංගීත කණ්ඩායම් දෙකක් පිහිටුවන ලදී: මෙක්සිකානු අධිරාජ්‍යයට සම්බන්ධ වීමට පක්ෂව සිටි කාර්ටගෝ සහ හෙරෙඩියා නගර විසින් ආරක්ෂා කරන ලද අධිරාජ්‍යවාදීන් සහ පූර්ණ ස්වාධීනත්වය ආරක්ෂා කළ සැන් ජෝස් සහ ඇලජුවේලා නගර විසින් නියෝජනය කරන ලද රිපබ්ලිකානුවන්. මෙම විය හැකි ප්‍රතිඵල දෙක පිළිබඳ එකඟතාවයක් නොමැතිකම නිසා, කොස්ට රිකාවේ පළමු සිවිල් යුද්ධය ඇති විය. ඔචෝමෝගෝ සටන 1823 දී මධ්‍යම නිම්නයේ පිහිටි ඔචෝමෝගෝ කඳුකරයේ සිදු විය. ගැටුම රිපබ්ලිකානුවන් විසින් ජයග්‍රහණය කරන ලද අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, කාර්ටගෝ නගරය අගනුවර ලෙස එහි තත්ත්වය අහිමි වූ අතර, එය සැන් ජෝස් වෙත ගෙන ගියේය.[35][36][37]

1849 ජාතික ලාංඡනය 1862 දී නිකුත් කරන ලද පළමු තැපැල් මුද්දරයේ ඇතුළත් විය.

1838 දී, මධ්‍යම ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් ජනරජය ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක වීම නැවැත්වීමෙන් බොහෝ කලකට පසුව, කොස්ට රිකාව විධිමත් ලෙස ඉවත් වී ස්වෛරී බව ප්‍රකාශ කළේය. කොස්ට රිකාව ජනගහනයෙන් වැඩි කොටසක් එදා සහ අදත් ජීවත් වන ගෝතමාලා නගරය සහ මධ්‍යම සානුව අතර සැලකිය යුතු දුරක් සහ දුර්වල සන්නිවේදන මාර්ග නිසා ප්‍රාදේශීය ජනතාව ග්වාතමාලාවේ ෆෙඩරල් රජයට එතරම් පක්ෂපාතී නොවීය. යටත් විජිත යුගයේ සිට, කොස්ට රිකාව මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සෙසු ප්‍රදේශ සමඟ ආර්ථික වශයෙන් බැඳී සිටීමට අකමැති විය. අද පවා, ප්‍රාදේශීය ඒකාබද්ධතාවය වැඩි කිරීමට එහි අසල්වැසියන්ගේ[a] බොහෝ උත්සාහයන් නොතකා,[38] කොස්ට රිකාව වඩාත් ස්වාධීනව පවතී.

1849 දක්වා, එය පැනමාවේ කොටසක් බවට පත් වන තුරු, චිරිකි කොස්ට රිකාවේ කොටසක් විය. උතුරේ ගුවානාකාස්ට් අත්පත් කර ගැනීමත් සමඟ මෙම නැගෙනහිර (හෝ දකුණු) භූමි ප්‍රදේශය අහිමි වීම සඳහා කොස්ට රිකාව අභිමානය සහතික විය.

19 වන සියවසේ ආර්ථික වර්ධනය

[සංස්කරණය]

කෝපි ප්‍රථම වරට 1808 දී කොස්ට රිකාවේ වගා කරන ලදී,[39] 1820 ගණන් වන විට එය ප්‍රාථමික අපනයනයක් ලෙස දුම්කොළ, සීනි සහ කොකෝවා අභිබවා ගියේය. කෝපි නිෂ්පාදනය 20 වැනි සියවස දක්වාම කොස්ට රිකාවේ ධනයේ ප්‍රධාන මූලාශ්‍රය ලෙස පැවතුණු අතර, ඊනියා කෝපි බාරොන්වරුන් ලෙස හඳුන්වන ධනවත් වගාකරුවන් පිරිසක් නිර්මාණය කළේය.[40] ආදායම රට නවීකරණය කිරීමට උපකාරී විය.[41][42]

අපනයනය කරන ලද කෝපිවලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් මධ්‍යම සානුවේ ප්‍රධාන ජනගහන මධ්‍යස්ථාන ආශ්‍රිතව වගා කරන ලද අතර පසුව 1846 දී ප්‍රධාන මාර්ගය ඉදිකරන ලද පසු පැසිෆික් සාගරයේ පුන්තරේනාස් වරාය වෙත ගොන් කරත්තයෙන් ප්‍රවාහනය කරන ලදී.[42] 1850 ගණන්වල මැද භාගය වන විට කෝපි සඳහා ප්‍රධාන වෙළඳපොළ වූයේ බ්‍රිතාන්‍යය.[43] මධ්‍යම සානුවේ සිට අත්ලාන්තික් සාගරය දක්වා ඵලදායී ප්‍රවාහන මාර්ගයක් සංවර්ධනය කිරීම ඉතා ඉක්මනින් ප්‍රමුඛතාවයක් විය. මේ සඳහා, 1870 ගණන්වලදී, කොස්ට රිකාව රජය එක්සත් ජනපද ව්‍යාපාරික මයිනර් සී. කීත් සමඟ සැන් ජෝස් සිට කැරිබියන් වරායේ ලිමෝන් දක්වා දුම්රිය මාර්ගයක් ඉදිකිරීමට ගිවිසුම් ගත විය. ඉදිකිරීම්, රෝග සහ මූල්‍යකරණය සම්බන්ධයෙන් ඇති වූ දැවැන්ත දුෂ්කරතා මධ්‍යයේ වුවද, 1890 දී දුම්රිය මාර්ගය නිම කරන ලදී.[44]

බොහෝ අප්‍රිකානු-කොස්ට රිකානුවන් එම දුම්රිය මාර්ගයේ ඉදිකිරීම් කටයුතුවල නිරත වූ ජැමෙයිකානු සංක්‍රමණිකයන්ගෙන් පැවත එන අතර දැන් කොස්ට රිකාවේ ජනගහනයෙන් 3%ක් පමණ වේ. දුම්රිය මාර්ගය නිම කිරීම වෙනුවට, කොස්ට රිකාව රජය කීත්ට විශාල ඉඩම් ප්‍රමාණයක් සහ දුම්රිය මාර්ගයේ බද්දක් ලබා දුන් අතර, ඔහු කෙසෙල් නිෂ්පාදනය කර එක්සත් ජනපදයට අපනයනය කිරීමට භාවිතා කළේය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, ප්‍රධාන කොස්ට රිකාව අපනයනය ලෙස කෝපි ප්‍රතිවාදියා ලෙස කෙසෙල් පැමිණි අතර, විදේශීය සමාගම් (පසුකාලීනව යුනයිටඩ් ෆෘට් සමාගම ද ඇතුළුව) ජාතික ආර්ථිකයේ ප්‍රධාන භූමිකාවක් දැරීමට පටන් ගත් අතර අවසානයේ සූරාකෑමේ අපනයන ආර්ථිකයේ සංකේතයක් බවට පත්විය.[45] ගොවීන් සහ යුනයිටඩ් ෆෘට් සමාගම අතර ඇති වූ ප්‍රධාන කම්කරු ආරවුල (The Great Banana Strike) රටේ ඉතිහාසයේ ප්‍රධාන සිදුවීමක් වූ අතර එය කොස්ට රිකාවේ ඵලදායී වෘත්තීය සමිති පිහිටුවීමට තුඩු දුන් වැදගත් පියවරක් විය. 1938 දී එහි සේවකයන් සමඟ සාමූහික ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමට අවශ්‍ය විය.[46][47]

20 වැනි සියවස

[සංස්කරණය]

ඓතිහාසික වශයෙන්, කොස්ට රිකාව එහි බොහෝ සෙසු ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන්ට වඩා වැඩි සාමයක් සහ ස්ථාවර දේශපාලන ස්ථාවරත්වයක් භුක්ති විඳිති. කෙසේ වෙතත්, 19 වන සියවසේ අග භාගයේ සිට, කොස්ට රිකාව සැලකිය යුතු ප්‍රචණ්ඩකාරී කාල පරිච්ඡේද දෙකක් අත්විඳ ඇත. 1917-1919 දී ජෙනරාල් ෆෙඩරිකෝ ටිනොකෝ ග්‍රැනඩෝස් බලයෙන් පහ කර පිටුවහල් කරන තෙක් හමුදා ඒකාධිපතියෙකු ලෙස පාලනය කළේය. ටිනොකෝගේ පාලන තන්ත්‍රයේ ඇති අප්‍රසාදය, ඔහු පෙරලා දැමීමෙන් පසු, කොස්ට රිකාව හමුදාවේ ප්‍රමාණය, ධනය සහ දේශපාලන බලපෑමෙහි සැලකිය යුතු පරිහානියකට හේතු විය. 1948 දී, රෆායෙල් ඇන්ජල් කැල්ඩෙරෝන් ගාඩියා (1940 සහ 1944 අතර ජනාධිපතිව සිටි) සහ ඔටිලියෝ උලේට් බ්ලැන්කෝ අතර මතභේදාත්මක ජනාධිපතිවරනයකින් පසු, හොසේ ෆිගුරෙස් ෆෙරර් සන්නද්ධ නැගිටීමක් මෙහෙයවීය.[48] 2,000කට වඩා මිය ගිය අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස දින 44ක කොස්ට රිකාව සිවිල් යුද්ධය 20 වැනි සියවස තුළ කොස්ට රිකාවේ ලේ වැකි සිදුවීම විය.

ජයග්‍රාහී කැරලිකරුවන් රජයේ ජුන්ටාවක් පිහිටුවා ගත් අතර එය හමුදාව මුළුමනින්ම අහෝසි කළ අතර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ සභාවක් විසින් නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කිරීම අධීක්ෂණය කරන ලදී.[49] මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් පසු ජුන්ටාව 1949 නොවැම්බර් 8 වන දින උලේට් වෙත බලය පැවරීය. කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව, 1953 නව ව්‍යවස්ථාව යටතේ රටේ ප්‍රථම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණය ජයග්‍රහණය කරමින් ෆිගර්ස් ජාතික වීරයෙකු බවට පත් විය. එතැන් සිට කොස්ට රිකාව 15 ක් පවත්වා ඇත. අතිරේක ජනාධිපතිවරණ, 2022 දී නවතම මැතිවරණ 1948, රට කලාපයේ වඩාත්ම ස්ථාවර වේ.[50][51]

භූගෝලය

[සංස්කරණය]
Köppen දේශගුණික වර්ගීකරණයේ කොස්ට රිකා සිතියම

කොස්ට රිකාව නැගෙනහිරින් කැරිබියන් මුහුදට සහ බටහිරින් පැසිෆික් සාගරයට මායිම් වේ. කොස්ට රිකාව උතුරින් නිකරගුවාව සහ දකුණින් පැනමාව ද මායිම් වේ.

රටේ උසම ස්ථානය වන්නේ මීටර 3,819 (අඩි 12,530) ක සෙරෝ චිරිපෝ ය. රටේ උසම ගිනි කන්ද ඉරාසු ගිනි කන්ද (මීටර් 3,431 හෝ අඩි 11,257) වන අතර විශාලතම විල වන්නේ අරෙනල් විලයි. කොස්ට රිකාව ේ දන්නා ගිනිකඳු 14 ක් ඇති අතර ඒවායින් හයක් පසුගිය වසර 75 තුළ ක්‍රියාකාරී වී ඇත.

දේශගුණය

[සංස්කරණය]

කොස්ට රිකාව වසර පුරා නිවර්තන දේශගුණයක් අත්විඳියි. කන්න දෙකක් තියෙනවා. වියළි කාලය දෙසැම්බර් සිට අප්රේල් දක්වා වන අතර වැසි සමය මැයි සිට නොවැම්බර් දක්වා වේ. මාර්තු සහ අප්‍රේල් රටේ උණුසුම්ම මාස වන අතර දෙසැම්බර් සහ ජනවාරි ශීතලම වේ. කෙසේ වෙතත්, වියළි කාලවලදී වැසි සහිත දින මෙන්ම තෙත් සමයේදී වැසි නොමැති සති පවතී.

ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ

[සංස්කරණය]
රතු ඇස් ඇති ගස් ගෙම්බා (අගලිනිස් කැලිඩ්‍රියා)

එහි විශාලත්වය තිබියදීත්, කොස්ට රිකාව ලතින් ඇමරිකාවේ විශාලතම ජෛව විවිධත්වය ඇති රටවලින් එකකි.

එක් ජාතික වනෝද්‍යානයක්, කොර්කෝවාඩෝ ජාතික වනෝද්‍යානය, එහි ජෛව විවිධත්වය සඳහා පරිසර විද්‍යාඥයන් අතර ජාත්‍යන්තරව ප්‍රසිද්ධියට පත් වී ඇත (විශාල බළලුන් සහ ටැපිර් ඇතුළුව) සහ අමුත්තන්ට වනජීවීන් බහුල ලෙස දැකීමට අපේක්ෂා කළ හැකි ස්ථානයකි.[52][53] කොර්කෝවාඩෝ යනු කොස්ටාරිකන් වඳුරු විශේෂ හතරම සොයා ගත හැකි කොස්ට රිකාව හි ඇති එකම උද්‍යානයයි.[54] කොස්ට රිකාවේ පැසිෆික් වෙරළ තීරයේ සහ පැනමාවේ කුඩා කොටසක පමණක් දක්නට ලැබෙන සහ වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති බවට සැලකෙන සුදු-හිස් කැපුචින්, මැන්ටල් හවුලර්, වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති ජෙෆ්‍රෝයිගේ මකුළු වඳුරා,[54][55] සහ මධ්‍යම ඇමරිකානු ලේනා වඳුරා මේවාට ඇතුළත් වේ. 2008 දක්වා, එහි තත්ත්වය අවදානම් තත්ත්වයට උසස් කරන ලදී. වනාන්තර විනාශය, නීතිවිරෝධී සුරතල් වෙළඳාම සහ දඩයම් කිරීම එහි තර්ජනාත්මක තත්ත්වයට ප්‍රධාන හේතු වේ.[56] ලා ඇමිස්ටාඩ් සහ චිරිපෝ විසින් මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 3000 කට වඩා උසින් පිහිටි පැරමෝ දේශගුණය ඉදිරිපත් කරයි, සුදු නාසය සහිත කබාය, සෝටි ත්‍රෂ් සහ රොජියෙරා ඇමෝනා වැනි වෙනත් ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ සපයයි. කොස්ට රිකාව වන විනාශය නැවැත්වූ සහ ආපසු හැරවූ පළමු නිවර්තන රට වේ; එහි වන වගාව සාර්ථකව ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කර ඇති අතර ජීව විද්‍යාඥයින්ට සහ පරිසර විද්‍යාඥයින්ට එහි පාරිසරික ආරක්ෂණ ක්‍රියාමාර්ග පිළිබඳව ඉගැන්වීම සඳහා පරිසර පද්ධති සේවාවක් සංවර්ධනය කර ඇත.[57] රටෙහි 2018 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ මධ්‍යන්‍ය ලකුණු 4.65/10ක් තිබූ අතර, එය රටවල් 172ක් අතරින් ගෝලීය වශයෙන් 118 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[58]

ආර්ථිකය

[සංස්කරණය]
කොස්ට රිකා හි සැබෑ GDP ඒක පුද්ගල සංවර්ධනය
කොස්ට රිකා හි ඉන්ටෙල් මයික්‍රොප්‍රොසෙසර් පහසුකම, එක් කාලයකදී, කොස්ටරිකන් අපනයනවලින් 20%ක් සහ රටේ GDP වලින් 5%ක් සඳහා වගකිව යුතු විය.

2017 දී 2.6% ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇති මධ්‍යස්ථ උද්ධමනය සමඟ රට ආර්ථික වශයෙන් ස්ථාවර ලෙස සලකනු ලැබ ඇත,[59] සහ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ මධ්‍යස්ථ ඉහළ වර්ධනයක්, 2011 දී US$41.3 සිට 2015 දී US $ බිලියන 52.6 දක්වා වැඩි විය.[60] 2018 සඳහා ඇස්තමේන්තුගත දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 59.0 ක් වන අතර ඇස්තමේන්තුගත ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය (මිලදී ගැනීමේ බලය සමානාත්මතාවය) ඉන්ට්ල් ඩොලර් 17,559.1 කි.[59] වර්ධනය වන ණය සහ අයවැය හිඟය රටේ මූලික අවශ්‍යතා වේ.[61] 2017 වසරේ ආර්ථික සහයෝගිතාව සහ සංවර්ධනය සඳහා වූ සංවිධානය විසින් කරන ලද අධ්‍යයනයකින් අනතුරු ඇඟවූයේ විදේශ ණය අඩු කිරීම රජයට ඉතා ඉහළ ප්‍රමුඛතාවයක් විය යුතු බවයි. අයවැය හිඟය මධ්‍යස්ථ කිරීම සඳහා වෙනත් මූල්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ ද නිර්දේශ කරන ලදී.[62]

බොහෝ විදේශීය සමාගම් (නිෂ්පාදන සහ සේවා) කොස්ට රිකාවේ නිදහස් වෙළඳ කලාප (FTZ) තුළ ක්‍රියාත්මක වන අතර එහිදී ඔවුන් ආයෝජන සහ බදු සහන වලින් ප්‍රතිලාභ ලබයි.[63] එම ආකාරයේ ආයෝජනවලින් අඩකට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් පැමිණ ඇත්තේ එක්සත් ජනපදයෙනි.[64] රජයට අනුව, කලාප 2015 දී සෘජු රැකියා 82,000 කට සහ වක්‍ර රැකියා 43,000 කට වැඩි ප්‍රමාණයකට සහාය විය.[65] හෙරෙඩියා හි ඇමරිකා නිදහස් කලාපයේ පහසුකම් සහිත සමාගම්, උදාහරණයක් ලෙස, Intel, Dell, HP, Bayer, Bosch, DHL, IBM සහ Okay Industries ඇතුළත් වේ.[66][67]

2016 දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 5.5% කෘෂිකාර්මික අංශයෙන් ද 18.6% කර්මාන්තයෙන් ද 75.9% ක් සේවාවලින් ද ජනනය විය. කලාපය සඳහා, එහි විරැකියා මට්ටම මධ්‍යස්ථව ඉහළ ය (2016 දී 8.2%, IMF අනුව).[59] ජනගහනයෙන් 20.5% ක් දරිද්‍රතා රේඛාවට පහළින් (2017) ජීවත් වුවද,[68] කොස්ට රිකාව මධ්‍යම ඇමරිකාවේ ඉහළම ජීවන තත්ත්වයෙන් එකකි.[69]

උසස් තත්ත්වයේ සෞඛ්‍ය සේවාවක් භාවිතා කරන්නන්ට අඩු මුදලකට රජය විසින් සපයනු ලැබේ.[70] නිවාස ද ඉතා ලාභදායී වේ. කොස්ට රිකාව එහි අධ්‍යාපන ක්‍රමයේ ගුණාත්මක භාවය සඳහා ලතින් ඇමරිකාවේ පිළිගැනේ, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස රට ලතින් ඇමරිකාවේ ඉහළම සාක්ෂරතා අනුපාතවලින් එකක් වන 97%කි.[71] සාමාන්‍ය මූලික අධ්‍යාපනය අනිවාර්ය වන අතර පරිශීලකයාට ගාස්තුවකින් තොරව සපයනු ලැබේ.[72] එක්සත් ජනපද රජයේ වාර්තාවක් තහවුරු කරන්නේ රට "ඉතිහාසගතව අධ්‍යාපනයට සහ නිපුණ ශ්‍රම බලකායක් නිර්මාණය කිරීමට ඉහළ ප්‍රමුඛතාවයක් ලබා දී ඇති" නමුත් උසස් පාසල් හැර යාමේ අනුපාතය වැඩි වෙමින් පවතින බවයි. එසේම, ඉංග්‍රීසි, පෘතුගීසි, මැන්ඩරින් සහ ප්‍රංශ වැනි භාෂාවලින් සහ විද්‍යාව, තාක්‍ෂණය, ඉංජිනේරු විද්‍යාව සහ ගණිතය (STEM) වැනි භාෂාවලින් තවත් පාඨමාලාවලින් කොස්ට රිකාව ප්‍රතිලාභ ලබනු ඇත.[71]

කොස්ට රිකාව සිය බලශක්තියෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් පුනර්ජනනීය ද්‍රව්‍යවලින් ලබා ගන්නා අතර එහි සමස්ත හරිතාගාර වායු විමෝචනය අවම කිරීම සඳහා නැවත වන වගා ව්‍යාපෘති සිදු කරයි. 2007 දී, කොස්ටාරිකා රජය 2021 වන විට පළමු කාබන් මධ්‍යස්ථ රට බවට පත් කිරීමට කොස්ට රිකාවේ කැපවීම නිවේදනය කළේය.[73][74][75] කොස්ට රිකාව , එහි නායකයින්ට අනුව, 2019 දී විස්තීරණ ඩෙකාබනීකරණ සැලැස්මක් (2050 වන විට ශුද්ධ ශුන්‍ය කාබන් විමෝචනය) දියත් කළ ලොව පළමු රට වනු ඇත.[76]

වෙළඳාම සහ විදේශ ආයෝජන

[සංස්කරණය]
කොස්ට රිකාව සමඟ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම් අත්සන් කර ඇති රටවල් (නිල් පාටින්).

කොස්ට රිකාව එක්සත් ජනපදය ඇතුළු බොහෝ රටවල් සමඟ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම් ඇත. ආනයන වලට බලපාන සැලකිය යුතු වෙළඳ බාධක නොමැති අතර අනෙකුත් මධ්‍යම ඇමරිකානු රටවල් විසින් රට සිය තීරුබදු පහත හෙලමින් සිටී.[77] රටේ නිදහස් වෙළඳ කලාප කොස්ට රිකාවේ ක්‍රියාත්මක වීමට නිෂ්පාදන සහ සේවා කර්මාන්ත සඳහා දිරිගැන්වීම් සපයයි. 2015 දී, කලාප 2015 දී සෘජු රැකියා 82 දහසකට සහ වක්‍ර රැකියා 43,000 කට වැඩි ප්‍රමාණයකට සහාය දුන් අතර නිවෙකෙහි සාමාන්‍ය වැටුප් රටේ සෙසු ප්‍රදේශවල පුද්ගලික ව්‍යවසාය වැඩ සඳහා සාමාන්‍යයට වඩා 1.8 ගුණයකින් වැඩි විය.[65] 2016 දී, Amazon.com උදාහරණයක් ලෙස, කොස්ට රිකාවේ සේවකයින් 3,500 ක් පමණ සිටි අතර එය වැදගත් සේවා යෝජකයෙකු බවට පත් කරමින් 2017 දී එය 1,500 කින් වැඩි කිරීමට සැලසුම් කර ඇත.[78]

මධ්‍යම ස්ථානය ඇමරිකානු වෙළඳපල වෙත ප්‍රවේශය සහ යුරෝපයට සහ ආසියාවට සෘජු සාගර ප්‍රවේශය සපයයි. 2015 වසරේ (ඩොලර් අගය අනුව) වඩාත්ම වැදගත් අපනයනයන් වූයේ වෛද්‍ය උපකරණ, කෙසෙල්, නිවර්තන පලතුරු, ඒකාබද්ධ පරිපථ සහ විකලාංග උපකරණයි.[79] එම වසරේ මුළු ආනයනය ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 15 කි. 2015 දී ආනයනය කරන ලද වඩාත්ම වැදගත් නිෂ්පාදන (ඩොලර් අගය අනුව) පිරිපහදු කළ ඛනිජ තෙල්, මෝටර් රථ, ඇසුරුම් කළ ඖෂධ, විකාශන උපකරණ සහ පරිගණක විය. 2015 දී ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 2.39 ක වෙළඳ හිඟයක් සඳහා මුළු අපනයනය ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 12.6 ක් විය.[79]

ඔරෝසි නිම්නයේ කෝපි වගාවක්

ඖෂධ, මූල්‍ය බාහිරකරණය, මෘදුකාංග සංවර්ධනය සහ පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය කොස්ට රිකාවේ ආර්ථිකයේ ප්‍රධාන කර්මාන්ත බවට පත්ව ඇත. එහි පදිංචිකරුවන් අතර ඉහළ මට්ටමේ අධ්‍යාපනය රට ආකර්ශනීය ආයෝජන ස්ථානයක් බවට පත් කරයි. 1999 සිට, සංචාරක ව්‍යාපාරය රටේ ප්‍රධාන මුදල් බෝග තුනේ ඒකාබද්ධ අපනයනවලට වඩා වැඩි විදේශ විනිමයක් උපයා ගනී: කෙසෙල් සහ අන්නාසි විශේෂයෙන්,[80] නමුත් කෝපි ඇතුළු අනෙකුත් භෝග ද වේ.[81] කෝපි නිෂ්පාදනය කොස්ටාරිකා ඉතිහාසයේ ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළ අතර 2006 දී තුන්වන මුදල් බෝග අපනයනය විය.[81] කුඩා රටක් ලෙස, කොස්ට රිකාව දැන් ලෝකයේ කෝපි නිෂ්පාදනයෙන් 1%කට අඩු ප්‍රමාණයක් සපයයි.[82] 2015 වසරේ කෝපි අපනයනයේ වටිනාකම ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 305.9ක් වූ අතර එය සමස්ත කෘෂිකාර්මික අපනයනවලින් ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 2.7ක කුඩා කොටසකි.[80] 2015-16 දී කෝපි නිෂ්පාදනය සියයට 13.7 කින් වැඩි වූ අතර, 2016-17 දී 17.5% කින් අඩු වූ නමුත්, ඊළඟ වසරේ දී 15% කින් පමණ වැඩි වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන ලදී.[83]

කොස්ට රිකාව පාරිසරික සේවා සඳහා ගෙවීම් පද්ධතියක් සකස් කර ඇත.[84] ඒ හා සමානව, කොස්ට රිකාව ජල මාර්ගවලට අපද්‍රව්‍ය, කෘෂිකාර්මික රසායනික ද්‍රව්‍ය සහ අනෙකුත් දූෂක ද්‍රව්‍ය බැහැර කරන ව්‍යාපාර සහ නිවාස හිමියන්ට දඬුවම් කිරීම සඳහා ජල දූෂණය මත බද්දක් ඇත.[85] 2007 මැයි මාසයේදී, කොස්ටාරිකා රජය 2021 වන විට 100% කාබන් උදාසීන බවට පත්වීමේ අභිප්‍රාය නිවේදනය කළේය.[86] 2015 වන විට රටේ විදුලි බලයෙන් සියයට 93ක් ලැබුණේ පුනර්ජනනීය මූලාශ්‍රවලින්.[87] 2019 දී, රට සිය විදුලියෙන් 99.62% ක් පුනර්ජනනීය ප්‍රභවයන්ගෙන් නිෂ්පාදනය කරන ලද අතර අඛණ්ඩව දින 300 ක් සම්පූර්ණයෙන්ම පුනර්ජනනීය ප්‍රභවයන් මත ධාවනය විය.[88]

හෙරෙඩියා හි කාර්මික උද්‍යානයක්

1996 දී, පාරිසරික සේවා සැපයීම සඳහා ඉඩම් හිමියන්ට සෘජු මූල්‍ය දිරිගැන්වීම් ලබා දීම සඳහා වන නීතිය පනවන ලදී.[84] වාණිජ දැව නිෂ්පාදනයෙන් සහ එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වන විනාශයෙන් වන විද්‍යා අංශය ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමට මෙය ඉවහල් වූ අතර එමඟින් ආර්ථිකයට සහ සමාජයට සපයන සේවාවන් (එනම් කාබන් සවිකිරීම, මිරිදිය පානීය ජලය නිෂ්පාදනය, ජෛව විවිධත්ව ආරක්ෂණය සහ සැපයීම වැනි ජල විද්‍යාත්මක සේවාවන් පිළිබඳ දැනුවත්භාවය ඇති කිරීමට උපකාරී විය. දර්ශනීය සුන්දරත්වය).[84]

එක්සත් ජනපද රජයේ වාර්තාවේ 2016 වාර්තාවක් කොස්ට රිකාව මුහුණ දෙන අනෙකුත් අභියෝග හඳුනාගෙන ඇති අතර එය එක්සත් ජනපදයේ (සහ බොහෝ විට වෙනත් රටවලින්) සමාගම් සමඟ වැඩ කිරීමෙන් එහි ආර්ථිකය පුළුල් කිරීමට කටයුතු කරයි.[71] හඳුනාගත් ප්‍රධාන ගැටළු පහත පරිදි වේ:

  • වරාය, මාර්ග, දුම්රිය මාර්ග සහ ජලය බෙදා හැරීමේ පද්ධති ප්‍රධාන වශයෙන් වැඩිදියුණු කිරීමෙන් ප්‍රතිලාභ ලබනු ඇත, එය අනෙකුත් වාර්තා මගින් ද ප්‍රකාශ කර ඇත.[89] එවැනි අංශ වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා ආයෝජනය කිරීමට චීනය ගත් උත්සාහයන් "නිලධාරී සහ නීතිමය ගැටළු නිසා ඇනහිට ඇත".
  • නිලධාරි තන්ත්‍රය "බොහෝ විට මන්දගාමී සහ අපහසුයි".

සංචාරක ව්‍යාපාරය

[සංස්කරණය]
ඇරෙනල් ගිනි කන්ද ජාතික වනෝද්‍යානය රටේ සංචාරක ආකර්ෂණයන්ගෙන් එකකි.
ටෙනෝරියෝ ගිනි කන්ද ජාතික වනෝද්‍යානයේ දිය ඇල්ල

කොස්ට රිකාව 2016 දී මිලියන 2.9 ක විදේශීය අමුත්තන් පැමිණ සිටි අතර එය 2015 ට වඩා 10% කින් වැඩි විය.[90] 2015 වසරේ, සංචාරක අංශය රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 5.8% ක් හෙවත් ඩොලර් බිලියන 3.4 කට වගකිව යුතු විය.[91] 2016 දී, වැඩිම සංචාරකයින් සංඛ්‍යාවක් පැමිණ ඇත්තේ එක්සත් ජනපදයෙන් වන අතර, 1,000,000 නරඹන්නන් සමඟ, යුරෝපයට 434,884 පැමිණ ඇත.[92] කොස්ට රිකා දත්ත වලට අනුව, සංචාරකයින් රටට පැමිණි පසු, 22% ටමරින්ඩෝ වෙත යති, 18% ක් අරිනල් වෙත යති, 17% ලයිබීරියාව හරහා (ඩැනියෙල් ඔඩුබර් ක්විරෝස් ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ පිහිටා ඇති ස්ථානය) 16% ක් සැන් ජෝස් වෙත යති. රටේ අගනුවර (ජුවාන් සැන්ටමාරියා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ හරහා ගමන් කරයි), 18% මැනුවෙල් ඇන්ටෝනියෝ සහ 7% මොන්ටෙවර්ඩේ තෝරා ගනී.[93]

2004 වන විට, සංචාරක කර්මාන්තය කෙසෙල් සහ කෝපි එකතුවට වඩා වැඩි ආදායමක් සහ විදේශ විනිමය උපදවා ඇත.[81][94] 2016 දී, ලෝක සංචාරක සහ සංචාරක කවුන්සිලයේ ඇස්තමේන්තු මඟින් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට 5.1% ක සෘජු දායකත්වයක් සහ කොස්ට රිකාවේ සෘජු රැකියා 110,000; සංචාරක ව්‍යාපාරය මගින් වක්‍රව සහාය දක්වන මුළු රැකියා සංඛ්‍යාව 271,000කි.[95]

පාරිසරික සංචාරක ව්‍යාපාරයේ පුරෝගාමියෙකු වන කොස්ට රිකාව එහි ජාතික වනෝද්‍යාන සහ අනෙකුත් ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ වෙත බොහෝ සංචාරකයින් ආකර්ෂණය කරයි.[96] අත්ලාන්තික් සාගරයේ සිට පැසිෆික් වෙරළ තීරය දක්වා රට පුරා ඇවිදීමට සංචාරකයින්ට ඉඩ සලසමින් කැමිනෝ ඩි කොස්ට රිකාවේ මාවත මෙයට සහාය වේ. 2011 සංචාරක සහ සංචාරක තරඟකාරීත්ව දර්ශකයේ, කොස්ට රිකාව ලෝකයේ 44 වැනි ස්ථානයට පත් වූ අතර 2011 දී මෙක්සිකෝවට පසුව ලතින් ඇමෙරිකානු රටවල් අතර දෙවන ස්ථානයට පත් විය.[97] 2017 වාර්තාව වන විට, රට පැනමාවට වඩා මදක් පිටුපසින් 38 වැනි ස්ථානයට පැමිණ තිබුණි.[98] Ethical Traveler සමූහයේ රටවල් දහය ඔවුන්ගේ 2017 ලෝකයේ හොඳම සදාචාරාත්මක ගමනාන්ත දහයේ ලැයිස්තුවේ කොස්ට රිකාව ඇතුළත් වේ. ජයග්‍රාහකයින් අතර පරිසර ආරක්ෂණය සම්බන්ධයෙන් රට ඉහළම ලකුණු ලබා ඇත.[99] කොස්ට රිකාව 1990 ගණන්වල වන විනාශය ආපසු හැරවීමට පටන් ගත් අතර, ඔවුන් එහි සියලු බලශක්තියෙන් 93%ක් පුනර්ජනනීය බලශක්තිය සමඟින්, පුනර්ජනනීය බලශක්තිය පමණක් භාවිතා කිරීමට පියවර ගනිමින් සිටී.[100]

රජය සහ දේශපාලනය

[සංස්කරණය]

පරිපාලන අංශ

[සංස්කරණය]
පළාත් 1 ඇලජුවෙලා, 2 කාටගෝ, 3 ගුවානාකාස්ට්, 4 හෙරෙඩියා, 5 ලිමන්, 6 පුන්තරේන, 7 සැන් ජෝස්

කොස්ට රිකාව පළාත් හතකින් සමන්විත වන අතර, ඒවා කැන්ටන් 82 කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: cantón, plural cantones), ඒ සෑම එකක්ම නගරාධිපතිවරයෙකු විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. නගරාධිපතිවරුන් සෑම වසර හතරකට වරක්ම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තෝරාගනු ලබන්නේ එක් එක් ප්‍රාන්තයෙනි. පළාත් ව්‍යවස්ථාදායක නැත. කැන්ටන් තවදුරටත් දිස්ත්‍රික්ක 488 කට බෙදා ඇත (ඩිස්ට්‍රිටෝස්).

විදේශ සබඳතා

[සංස්කරණය]
බැරක් ඔබාමා සහ ලෝරා චින්චිලා කොස්ටාරිකා දරුවන් සමඟ සැන් ජෝස් හි

කොස්ට රිකාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ සහ ඇමරිකානු ජනපද සංවිධානයේ ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයෙකි. අන්තර්-ඇමරිකානු මානව හිමිකම් අධිකරණය සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ සාම විශ්ව විද්‍යාලය කොස්ට රිකාවේ පිහිටා ඇත. එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රජාව වැනි මානව හිමිකම් සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට සම්බන්ධ තවත් බොහෝ ජාත්‍යන්තර සංවිධානවල සාමාජිකයෙකි. කොස්ට රිකාව හි ප්‍රධාන විදේශ ප්‍රතිපත්ති පරමාර්ථය වන්නේ ස්ථාවරත්වය සහ වර්ධනය සුරක්ෂිත කිරීමේ මාර්ගයක් ලෙස මානව හිමිකම් සහ තිරසාර සංවර්ධනය පෝෂණය කිරීමයි.[101]

කොස්ට රිකාව යනු එක්සත් ජනපද හමුදාව සඳහා (98 වගන්තිය යටතේ ආවරණය වන පරිදි) ආරක්ෂාව පිළිබඳ ද්විපාර්ශ්වික ප්‍රතිශක්තිකරණ ගිවිසුමකින් තොරව ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණයේ සාමාජිකයෙකි. කොස්ට රිකාව යනු ජාත්‍යන්තර ඩි ලා ෆ්‍රැන්කොෆෝනි සංවිධානයේ නිරීක්ෂකයෙකි.

1961 සැප්තැම්බර් 10 වන දින, ෆිදෙල් කැස්ත්‍රෝ කියුබාව සමාජවාදී රාජ්‍යයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් මාස කිහිපයකට පසු, කොස්ට රිකා ජනාධිපති මාරියෝ එචන්ඩි, විධායක නියෝග අංක 2 මගින් කියුබාව සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා අවසන් කළේය. ජනාධිපති ඔස්කාර් ඇරියස් සැන්චෙස් මාර්තු 18 වන දින සාමාන්‍ය සබඳතා යළි ස්ථාපිත කරන තෙක් මෙම කැටි කිරීම වසර 47 ක් පැවතුනි. 2009, "අපිට හැරෙන්න පුළුවන් නම් සෝවියට් සමාජවාදී සමූහාණ්ඩුව හෝ මෑතක දී චීන සමූහාණ්ඩුව සමඟ ඇති වූවාක් මෙන් අපගේ යථාර්ථයට වඩා බෙහෙවින් වෙනස් පාලන තන්ත්‍ර සහිත පිටුව, කොස්ට රිකාවට භූගෝලීය හා සංස්කෘතික වශයෙන් බොහෝ සමීප රටක් සමඟ අප එය නොකරන්නේ කෙසේද? දෙරටේ තානාපතිවරුන් හුවමාරු කර ගන්නා බව ඇරියස් නිවේදනය කළේය.[102]

දෙරට අතර දේශසීමා නිර්වචනය කරන සැන් ජුවාන් ගංගාව සහ කොස්ට රිකාවට ගංගාවේ යාත්‍රා කිරීමේ අයිතිය සම්බන්ධයෙන් කොස්ට රිකාව නිකරගුවාව සමඟ දිගුකාලීන මතභේදයක් ඇත.[103] 2009 ජුලි 14 දින, හේග් හි ජාත්‍යන්තර අධිකරණය කොස්ටාරිකාවේ වාණිජමය අරමුණු සඳහා ඔවුන්ගේ ගඟ දෙපස මසුන් ඇල්ලීම සඳහා නාවික යාත්‍රා කිරීමේ අයිතිය තහවුරු කළේය. 1858 ගිවිසුමක් මගින් කොස්ට රිකාව වෙත නාවික අයිතිය දීර්ඝ කරන ලද නමුත් නිකරගුවාව මගී ගමන් සහ මසුන් ඇල්ලීම ගනුදෙනුවේ කොටසක් බව ප්‍රතික්ෂේප කළේය. නිකරගුවාව තර්ක කළ පරිදි ගඟේ සිටින කොස්ට රිකාවන්ට නිකරගුවානු සංචාරක කාඩ්පත් හෝ වීසා බලපත්‍ර තිබීම අවශ්‍ය නොවන බව උසාවිය තීන්දු කළ නමුත්, නිකරගුවානුවන්ට එකඟව, කොස්ට රිකා බෝට්ටු සහ මගීන් ඔවුන්ගේ ගමන් මාර්ගයේ පළමු සහ අවසාන නිකරගුවා වරායේ නතර කළ යුතු බවට තීන්දු කළේය . ඔවුන්ට හැඳුනුම්පතක් හෝ විදේශ ගමන් බලපත්‍රයක් ද තිබිය යුතුය. නිකරගුවාවටද කොස්ට රිකා ගමනාගමනයට කාලසටහන් පැනවිය හැක. නිකරගුවාවේ කොස්ට රිකා බෝට්ටු නිකරගුවාවේ ධජය ප්‍රදර්ශනය කිරීමට අවශ්‍ය විය හැකි නමුත් එහි වරායෙන් පිටවීමේ නිෂ්කාශනය සඳහා ඔවුන්ගෙන් අය නොකෙරේ. මේ සියල්ල 2005 ගොනු කිරීමේදී උසාවියට ​​ගෙන එන ලද විශේෂිත විවාදාත්මක අයිතම විය.[104]

2010 දී, ඉස්ලා කැලෙරෝ වටා ආරවුලක් ද ඇති වූ අතර, එම ප්‍රදේශයේ ගංගාව නිකරගුවාන් හෑරීමේ ප්‍රතිවිපාක ද විය.[105]

2007 ජුනි 1 වන දින කොස්ට රිකාව තායිවානය සමඟ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා බිඳ දැමූ අතර, මහජන චීන සමූහාණ්ඩුව වෙත පිළිගැනීම මාරු කළේය. එසේ කළ මධ්‍යම ඇමරිකානු ජාතීන් අතරින් පළමුවැන්නා වූයේ කොස්ට රිකාව යි. ජනාධිපති ඔස්කාර් ඇරියස් සැන්චෙස් මෙම ක්‍රියාව ආර්ථික අවශ්‍යතාවයට ප්‍රතිචාරයක් බව පිළිගත්තේය.[106] ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන්, PRC විසින් සැන් ජෝස් පළාතේ පාර්ක් ලා සබානා හි නව, ඩොලර් මිලියන 100ක නවීනතම පාපන්දු ක්‍රීඩාංගනයක් ඉදි කරන ලදී. මෙම ව්‍යාපෘතිය සඳහා ආසන්න වශයෙන් 600 චීන ඉංජිනේරුවන් සහ කම්කරුවන් සහභාගී වූ අතර, එය 2011 මාර්තු මාසයේදී කොස්ට රිකාව සහ චීනයේ ජාතික කණ්ඩායම් අතර තරඟයකින් ආරම්භ කරන ලදී.

2007 මැතිවරනයේදී පුනර්ජනනීය නොවන, වසර දෙකක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ කොස්ට රිකාව එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ වාරයක් අවසන් කළේය. එහි කාලය 2009 දෙසැම්බර් 31 දින අවසන් විය. මෙය කොස්ට රිකා ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ තුන්වන අවස්ථාවයි. එලේන් වයිට් ගෝමස් යනු ජිනීවාහි (2017) එක්සත් ජාතීන්ගේ කාර්යාලයේ කොස්ට රිකාව හි නිත්‍ය නියෝජිතවරිය වන අතර න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම සඳහා නීත්‍යානුකූලව බැඳී ඇති මෙවලමක් සාකච්ඡා කිරීම සඳහා එක්සත් ජාතීන්ගේ සමුළුවේ සභාපතිනිය වේ.[107]

2024 ගෝලීය සාම දර්ශකයට අනුව කොස්ට රිකාව ලෝකයේ 58 වැනි සාමකාමී රට වේ.[108]

ශාන්තිවාදය

[සංස්කරණය]

1948 දෙසැම්බර් 1 වන දින කොස්ට රිකාව එහි හමුදා බලය අහෝසි කරන ලදී.[109] 1949 දී කොස්ට රිකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 12 වැනි වගන්තියෙන් හමුදාව අහෝසි කිරීම හඳුන්වා දෙන ලදී. කලින් හමුදාවට කැප කළ අයවැය දැන් සෞඛ්‍ය සේවා සහ අධ්‍යාපනය සැපයීම සඳහා කැපවී ඇත.[110][111] ඩොයිෂ් වෙලේ ට අනුව, කොස්ට රිකාව එහි ස්ථාවර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ප්‍රගතිශීලී සමාජ ප්‍රතිපත්ති, එනම් නොමිලේ, අනිවාර්ය රාජ්‍ය අධ්‍යාපනය, ඉහළ සමාජ යහපැවැත්ම සහ පාරිසරික ආරක්ෂාව පිළිබඳ අවධාරණය කිරීම සඳහා ප්‍රසිද්ධය."[112] නීතිය බලාත්මක කිරීම සඳහා, කොස්ට රිකාව සතුව ඇත. කොස්ටාරිකා පොලිස් ඒජන්සියේ මහජන බලකාය.

2017 දී, කොස්ට රිකාව න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.[113][114]

ලෝක පාලන මුල පිරීම්වල නායකත්වය

[සංස්කරණය]

කොස්ට රිකාව ලෝක ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කිරීම සඳහා වූ සම්මුතියක් කැඳවීමේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ එක් අයෙකි.[115][116] එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, 1968 දී, මානව ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වතාවට, පෘථිවි සම්මේලනය සඳහා වූ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව කෙටුම්පත් කිරීම සහ සම්මත කිරීම සඳහා ලෝක ව්‍යවස්ථාදායක සභාවක් රැස් විය.[117] එවකට කොස්ට රිකා හි ජනාධිපති වූ ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ඔර්ලිච් බොල්මාර්චිච්, හිටපු ජනාධිපතිවරුන් වන හෝසේ ෆිගර්ස් ෆෙරර් සහ ඔටිලියෝ උලේට් බ්ලැන්කෝ සමඟින් ලෝක ව්‍යවස්ථාදායක සභාවක්[118] කැඳවීමේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.[115][116]

පරිසරවාදය

[සංස්කරණය]

2021 දී, කොස්ට රිකාව, ඩෙන්මාර්කය සමඟ එක්ව ෆොසිල ඉන්ධන භාවිතය නැවැත්වීම සඳහා "තෙල් සහ ගෑස් සන්ධානයෙන් ඔබ්බට" (BOGA) දියත් කරන ලදී.[119] BOGA ව්‍යාපාරය COP26 දේශගුණ සමුළුවේදී ඉදිරිපත් කරන ලද අතර එහිදී ස්වීඩනය මූලික සාමාජිකයෙකු ලෙස එක් වූ අතර නවසීලන්තය සහ පෘතුගාලය ආශ්‍රිත සාමාජිකයන් ලෙස එක් විය.[120]

ජනවිකාසය

[සංස්කරණය]
කොස්ට රිකා සංගණන  
වසර ජනගහනය %±
1864 120,499 —
1883 182,073 51.1
1892 243,205 33.6
1927 471,524 93.9
1950 800,875 69.8
1963 1,336,274 66.9
1973 1,871,780 40.1
1984 2,416,809 29.1
2000 3,810,179 57.7
2011 4,301,712 12.9
2022 5,044,197 14.7

2022 සංගණනය මුළු ජනගහනය 5,044,197 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත. 2022 දී, සංගණනය 1927 සංගණනයෙන් පසු වසර අනූපහකට වැඩි කාලයක් තුළ ප්‍රථම වතාවට සියලු කණ්ඩායම් සඳහා ජනවාර්ගික හෝ වාර්ගික අනන්‍යතාවය වෙන් වෙන් වශයෙන් වාර්තා කරන ලදී. ස්වදේශික, කළු හෝ අප්‍රිකානු පරම්පරාව, මුලට්ටෝ, චීන, මෙස්ටිසෝ, සුදු සහ වෙනත් විකල්ප ඇතුළත් විය:[121] 2011 දී පහත කණ්ඩායම් සඳහා දත්ත වූයේ: 83.6% සුදු හෝ මෙස්ටිසෝ, 6.7% මුලාටෝ, 2.4% ස්වදේශික ඇමරිකානු, 1.1% කළු හෝ ඇෆ්‍රෝ-කැරිබියන්; සංගණනය මගින් 1.1% වෙනත් අය ලෙස ද, 2.9% (පුද්ගලයන් 141,304) කිසිවක් නැත, සහ 2.2% (පුද්ගලයන් 107,196) ලෙස නිශ්චිතව දක්වා නැත.[122]

කොස්ටාරිකා 2023 සඳහා ජනගහන පිරමීඩය

2011 දී, ජනගහනයෙන් 2.4% නියෝජනය කරමින් ස්වදේශික ඇමරිකානු හෝ ආදිවාසී වැසියන් 104,000 කට වඩා සිටියහ. ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් අටක් අතර බෙදා හරින ලද හුදකලා රක්ෂිතවල ජීවත් වෙති: ක්විටිරිරිස් (මධ්‍යම නිම්නයේ), මාතම්බු හෝ චොරොටෙගා (ගුවානාකාස්ට්), මලේකු (උතුරු ඇලජුවේලා), බ්‍රිබ්‍රි (දකුණු අත්ලාන්තික්), කබෙකාර් (කෝඩිලෙරා ඩි තලමන්කා), එන්ගාබේ ( දකුණු කොස්ට රිකාව, පැනමා මායිම දිගේ), බෝරුකා (දකුණු කොස්ට රිකාව) සහ ටෙරාබා (දකුණු කොස්ට රිකාව).

ජනගහනයට ඉතාලි, ජර්මානු, ඉංග්‍රීසි, ලන්දේසි, ප්‍රංශ, අයර්ලන්ත, පෘතුගීසි සහ පෝලන්ත පවුල් සැලකිය යුතු සංඛ්‍යාවක් මෙන්ම සැලකිය යුතු යුදෙව් ප්‍රජාවක් සහිත යුරෝපීය කොස්ට රිකානුවන් (යුරෝපීය සම්භවයක් ඇති), මූලික වශයෙන් ස්පාඤ්ඤ සම්භවයක් ඇත. ඇෆ්‍රො-කොස්ට රිකානුවන්ගෙන් බහුතරයක් ක්‍රියෝල් ඉංග්‍රීසි කතා කරන 19 වැනි සියවසේ කළු ජැමෙයිකානු සංක්‍රමණික සේවකයන්ගෙන් පැවත එන්නන් වේ.[123][124]

2011 සංගණනය මගින් ජනගහනයෙන් 83.6% සුදු හෝ මෙස්ටිසෝ ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇත; දෙවැන්න ඒකාබද්ධ යුරෝපීය සහ ඇමරින්දියන් සම්භවයක් ඇති පුද්ගලයන් ය. මුලට්ටෝ කොටස (සුදු සහ කළු මිශ්‍රණය) 6.7% නියෝජනය කළ අතර ආදිවාසී ජනතාව ජනගහනයෙන් 2.4% විය. ස්වදේශික සහ යුරෝපීය මිශ්‍ර රුධිර ජනගහනය අනෙකුත් ලතින් ඇමරිකානු රටවලට වඩා බෙහෙවින් අඩුය. ව්‍යතිරේකයක් වන්නේ ජනගහනයෙන් අඩකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් දෘශ්‍යමය වශයෙන් මෙස්ටිසෝ වන අතර, පරම්පරා කිහිපයක් පුරා ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතවාදීන් සහ චොරොටෙගා ඇමරින්ඩියන්වරු අතර වඩාත් ව්‍යාප්ත වූ සමිතිවල උරුමයක් වන ගුවානාකාස්ට් සහ අප්‍රිකානු-කොස්ට රිකා ප්‍රජාවේ අතිමහත් බහුතරයක් ජීවත් වන ලිමන් වේ.

කොස්ට රිකාව ප්‍රධාන වශයෙන් කොලොම්බියාවෙන් සහ නිකරගුවාවෙන් බොහෝ සරණාගතයින්ට සත්කාරකත්වය සපයයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සහ නීතිවිරෝධී සංක්‍රමණවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, කොස්ට රිකා ජනගහනයෙන් 10-15% (400,000-600,000) පමණ නිකරගුවාසීන්ගෙන් සමන්විත වේ.[125][126] සමහර කොස්ට රිකානුවන් සෘතුමය රැකියා අවස්ථා සඳහා සංක්‍රමණය වී නැවත තම රටට පැමිණේ. කොස්ට රිකාව 1970 සහ 1980 ගනන්වල සිවිල් යුද්ධ සහ ආඥාදායකත්වයන්ගෙන් පලා ගිය වෙනත් ලතින් ඇමරිකානු රටවල් ගණනාවකින් බොහෝ සරණාගතයින් රැගෙන ගියේය, විශේෂයෙන් චිලී සහ ආර්ජන්ටිනාවෙන් මෙන්ම ගරිල්ලන්ගෙන් සහ රජයේ ඝාතක කණ්ඩායම්වලින් පලා ගිය එල් සැල්වදෝරයේ මිනිසුන් ද ගෙන ඇත.[127]

කොස්ටාරිකා පාසල් දරුවන්

ලෝක බැංකුවට අනුව, 2010 දී සංක්‍රමණිකයන් 489,200 ක් පමණ රට තුළ ජීවත් වූ අතර, බොහෝ දෙනෙක් නිකරගුවාව, පැනමාව, එල් සැල්වදෝරය, හොන්ඩුරාස්, ග්වාටමාලා සහ බෙලීස් යන රටවලින් පැමිණි අතර, කොස්ට රිකානුවන් 125,306 ක් එක්සත් ජනපදය, පැනමාව, නිකරගුවාව, ස්පාඤ්ඤය, මෙක්සිකෝව යන රටවල විදේශයන්හි ජීවත් වෙති. , කැනඩාව, ජර්මනිය, වෙනිසියුලාව, ඩොමිනිකන් ජනරජය, සහ ඉක්වදෝරය.[128] පසු වසරවලදී සංක්‍රමණිකයන් සංඛ්‍යාව අඩු වූ නමුත් 2015 දී, කොස්ට රිකාවේ[129] සංක්‍රමණිකයන් 420,000 ක් පමණ සිටි අතර සරණාගතයින් සංඛ්‍යාව (බොහෝ විට හොන්ඩුරාස්, එල් සැල්වදෝර්, ග්වාතමාලා සහ නිකරගුවාවෙන්) 110,000 ට වඩා පස් ගුණයකින් වැඩි විය. 2012 සිට.[130] 2016 දී, දකුණු සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ සහ එක්සත් ජනපදයට පැමිණීමට බලාපොරොත්තුවෙන් සිටින වෙනත් රටවලින් සංක්‍රමණිකයන් සඳහා රට "චුම්බකයක්" ලෙස නම් කරන ලදී.[131][132]

විශාලතම කැන්ටන්

[සංස්කරණය]
 
කොස්ට රිකාව හි විශාලතම කැන්ටන්
2022 සිට ඇස්තමේන්තු[133]
Rank පළාත Pop.
San José
San José
Alajuela
Alajuela 		1 San José San José 352 381 Desamparados
Desamparados
San Carlos
San Carlos
2 Alajuela Alajuela 322 143
3 Desamparados San José 223 226
4 San Carlos Alajuela 198 742
5 Cartago Cartago 165 417
6 Pérez Zeledón San José 156 917
7 Pococí Limón 146 320
8 Puntarenas Puntarenas 141 697
9 Goicoechea San José 132 104
10 Heredia Heredia 131 901

ආගම

[සංස්කරණය]

කොස්ටාරිකාවේ ආගම් (CIEP 2018)[134]

  කතෝලික (52%)
  රෙපරමාදු (25%)
  අනාගමික (17%)
  වෙනත් ආගම් (3%)
  පිළිතුරක් නැත (3%)
Basílica de Nuestra Señora de los angeles (අපේ ආර්යාවගේ දේවදූතයන්ගේ බැසිලිකාව, කාටගෝ), 2007 වන්දනා සමයේදී

බොහෝ කොස්ට රිකානුවන් ක්‍රිස්තියානි ආගමක් සමඟ හඳුනාගෙන ඇති අතර, කතෝලික ආගම විශාලතම සාමාජිකයින් සංඛ්‍යාව වන අතර 1949 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව නිල රාජ්‍ය ආගම වන අතර එය ආගමේ නිදහස සහතික කරයි. දැනට කතෝලික ආගම රාජ්‍ය ආගම ලෙස පවතින ඇමරිකාවේ ඇති එකම නවීන රාජ්‍යය කොස්ටාරිකාවයි; රාජ්‍ය ආගම් ඇති අනෙකුත් රටවල් (කතෝලික, ලූතරන්, ඇංග්ලිකන්, ඕතඩොක්ස්) යුරෝපයේ ඇත: ලිච්ටෙන්ස්ටයින්, මොනාකෝ, වතිකානු නගරය, මෝල්ටා, එක්සත් රාජධානිය, ඩෙන්මාර්කය, අයිස්ලන්තය සහ ග්‍රීසිය.[135]

2017 ලැටිනොබැරෝමෙට්‍රෝ සමීක්ෂණයෙන් හෙළි වූයේ ජනගහනයෙන් 57% ක් තමන් රෝමානු කතෝලිකයන් ලෙසත්, 25% ඉවැන්ජලික රෙපරමාදු භක්තිකයන් ලෙසත්, 15% ක් ඔවුන්ට ආගමක් නොමැති බවත්, 2% ක් තමන් වෙනත් ආගමකට අයත් බව ප්‍රකාශ කරන බවත්ය.[136] මෙම සමීක්ෂණයෙන් පෙන්නුම් කළේ කතෝලිකයන්ගේ කොටසෙහි පහත වැටීමක් සහ රෙපරමාදු භක්තිකයන් සහ ආගම්වාදීන්ගේ කොටසෙහි ඉහළ යාමකි.[136] 2018 වසරේ කොස්ට රිකාව විශ්ව විද්‍යාලයේ සමීක්ෂණයකින් සමාන අනුපාත පෙන්නුම් කරන ලදී; 52% කතෝලිකයන්, 22% රෙපරමාදු භක්තිකයන්, 17% ආගමික නොවන සහ 3% වෙනත්. ලතින් ඇමරිකානු සම්මතයන් අනුව ලෞකිකත්වයේ අනුපාතය ඉහළ ය.

ආසියාවෙන් සහ මැදපෙරදිගින් කුඩා නමුත් අඛණ්ඩ සංක්‍රමණ හේතුවෙන් අනෙකුත් ආගම් වර්ධනය වී ඇත. 100,000 ක් පමණ (ජනගහනයෙන් 2% කට වැඩි) සිටින බුද්ධාගම වඩාත් ජනප්‍රියයි.[137] බොහෝ බෞද්ධයන් 40,000ක් පමණ වන හන් චීන ප්‍රජාවේ සාමාජිකයින් වන අතර සමහර නව දේශීය පරිවර්තනයන් ඇත. පවුල් 500 ක් පමණ වන කුඩා මුස්ලිම් ප්‍රජාවක් ද, එනම් ජනගහනයෙන් 0.001% කි.[138]

සිනගෝගා ෂාරේ සියොන් සිනගෝගය[139] පිහිටා ඇත්තේ සැන් ජෝස් හි ලා සබානා මෙට්‍රොපොලිටන් උද්‍යානය අසලය. උද්‍යානයට නැගෙනහිරින් පිහිටි අසල්වැසි නිවාස කිහිපයක ඩේවිඩ් තාරකාව සහ අනෙකුත් යුදෙව් සංකේත ප්‍රදර්ශනය කෙරේ.[140]

පසු-දින සාන්තුවරයන්ගේ ජේසුස් ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ පල්ලිය සාමාජිකයින් 35,000 කට වඩා වැඩි සංඛ්‍යාවක් ඉල්ලා සිටින අතර කොස්ට රිකාවේ ප්‍රාදේශීය නමස්කාර මධ්‍යස්ථානයක් ලෙස සේවය කරන සැන් ජෝස් හි දේවාලයක් ඇත.[141] කෙසේ වෙතත්, ඔවුන් නියෝජනය කරන්නේ ජනගහනයෙන් 1%කට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක්.[142][143]

භාෂා

[සංස්කරණය]

කොස්ට රිකාවේ කතා කරන ප්‍රාථමික භාෂාව ස්පාඤ්ඤ වේ, එය මධ්‍යම ඇමරිකානු ස්පාඤ්ඤ භාෂාවේ ස්වරූපයක් වන රටට වෙනස් ලක්ෂණ දක්වයි. කොස්ට රිකාව යනු භාෂාමය වශයෙන් විවිධත්වයක් ඇති රටක් වන අතර අවම වශයෙන් ප්‍රාග්-කොලොම්බියානු ජනයාගෙන් පැවත එන දේශීය ස්වදේශික භාෂා පහක නිවහනකි: මාලෙකු, කබෙකාර්, බ්‍රිබ්‍රි, ගුවාමි සහ බුග්ලර්.

තවමත් කතා කරන ස්වදේශීය භාෂාවලින්, මූලික වශයෙන් ස්වදේශික වෙන් කිරීම්වලදී, වඩාත් සංඛ්‍යාත්මකව වැදගත් වන්නේ බ්‍රිබ්‍රි, මාලෙකු, කැබේකාර් සහ න්ගාබෙරේ භාෂා ය; මේවායින් සමහරක් කොස්ට රිකාවේ කථිකයන් දහස් ගණනක් සිටින අතර අනෙක් අයට සිය ගණනක් ඇත. ටෙරිබේ සහ බෝරුකා වැනි සමහර භාෂා කතා කරන්නේ දහසකට වඩා අඩුවෙනි. බුග්ලර් භාෂාව සහ සමීපව සම්බන්ධ ගුවාමි ගිනිකොනදිග පුන්තරේනස් හි ඇතැමුන් කතා කරයි.[144]

ක්‍රියෝල්-ඉංග්‍රීසි භාෂාවක්, ජැමෙයිකානු පැටෝයිස් (මෙකාටෙලියු ලෙසද හැඳින්වේ) යනු ඉංග්‍රීසි පාදක වූ ක්‍රියෝල් භාෂාවක් වන අතර, ඔවුන් මූලික වශයෙන් කැරිබියන් වෙරළ තීරයේ ලිමන් පළාතේ පදිංචි වූ ඇෆ්‍රෝ-කැරිබ් සංක්‍රමණිකයන් විසින් කථා කරයි.[144]

කොස්ට රිකාවේ වැඩිහිටි ජනගහනයෙන් (18 හෝ ඊට වැඩි) 10.7%ක් පමණ ඉංග්‍රීසි ද, 0.7% ප්‍රංශ ද, 0.3%ක් පෘතුගීසි හෝ ජර්මානු ද දෙවන භාෂාව ලෙස කතා කරති.[145]

සංස්කෘතිය

[සංස්කරණය]
Las Carretas (ගොන් කරත්ත) ජාතික සංකේතයකි.

කොස්ට රිකාව යනු මෙසෝඇමරිකානු සහ දකුණු ඇමරිකානු ස්වදේශික සංස්කෘතීන් හමු වූ ස්ථානයයි. 16 වන ශතවර්ෂයේ ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයන් (කොන්ක්විස්ටඩෝර්ස්) පැමිණි විට රටේ වයඹ දෙසින් පිහිටි නිකෝයා අර්ධද්වීපය නහුවාට්ල් සංස්කෘතික බලපෑමේ දකුණු කෙළවර විය. රටේ මධ්‍යම සහ දකුණු ප්‍රදේශවලට චිබ්චා බලපෑම් තිබුණි. මේ අතර අත්ලාන්තික් වෙරළ තීරය 17 වන සහ 18 වන සියවස් වලදී අප්‍රිකානු කම්කරුවන්ගෙන් ජනාකීර්ණ විය.

ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන්ගේ සංක්‍රමණයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ඔවුන්ගේ 16 වන සියවසේ ස්පාඤ්ඤ සංස්කෘතිය සහ එහි පරිණාමය අද දක්වා එදිනෙදා ජීවිතය සහ සංස්කෘතිය සලකුණු කර ඇති අතර, ස්පාඤ්ඤ භාෂාව සහ කතෝලික ආගම මූලික බලපෑම් ලෙස සලකනු ලැබේ.

සංස්කෘතික, යෞවන හා ක්‍රීඩා දෙපාර්තමේන්තුව සංස්කෘතික ජීවිතය ප්‍රවර්ධනය සහ සම්බන්ධීකරණය භාරව සිටී. දෙපාර්තමේන්තුවේ කටයුතු සංස්කෘතික අධ්‍යක්ෂණය, දෘශ්‍ය කලා, දර්ශනීය කලා, සංගීතය, උරුමය සහ පුස්තකාල පද්ධතිය ලෙස බෙදා ඇත. කොස්ට රිකාවේ ජාතික සංධ්වනි වාද්‍ය වෘන්දය සහ තරුණ සංධ්වනි වාද්‍ය වෘන්දය වැනි ස්ථිර වැඩසටහන්, වැඩ ක්ෂේත්‍ර දෙකක සංයෝජන වේ: සංස්කෘතිය සහ යෞවනය.

සෝකා, සල්සා, බචටා, මෙරන්ගු, කූම්බියා සහ කොස්ටාරිකා ස්වින්ග් වැනි නැටුම්-අභිමුඛ ප්‍රභේද, තරුණ අයට වඩා වැඩිහිටියන් විසින් වැඩි වැඩියෙන් රස විඳිති. ගිටාරය ජනප්‍රියයි, විශේෂයෙන්ම ජන නැටුම් සඳහා සහායකයක් ලෙස; කෙසේ වෙතත්, මාරිම්බා ජාතික මෙවලම බවට පත් කරන ලදී.

2017 නොවැම්බරයේදී, National Geographic සඟරාව ලොව සතුටින්ම සිටින රට ලෙස කොස්ට රිකාව නම් කරන ලද අතර,[146] එම රට විවිධ සන්තෝෂ ප්‍රමිතිකවලින් සාමාන්‍යයෙන් ඉහළ ශ්‍රේණිගත කරයි.[147] ලිපියේ මෙම සාරාංශය ඇතුළත් විය: "කොස්ට රිකානුවන් මානසික ආතතිය අවම කරන සහ ප්‍රීතිය උපරිම කරන ස්ථානයක දෛනික ජීවිතය උපරිම ලෙස ගත කිරීමේ සතුට භුක්ති විඳිති".[148] "ටිකෝස්" අතර වඩාත්ම හඳුනාගත හැකි වාක්‍ය ඛණ්ඩයක් වන්නේ "පුර විදා", වාචික පරිවර්තනයක පිරිසිදු ජීවිතය වීම පුදුමයක් නොවේ. එය වැසියන්ගේ ජීවන දර්ශනය පිළිබිඹු කරයි,[149] සරල ජීවිතයක්, ආතතියෙන් තොර, ධනාත්මක, සැහැල්ලු හැඟීමක් දක්වයි.[150] මෙම ප්‍රකාශනය සංවාදයේ විවිධ සන්දර්භවල භාවිතා වේ.[151] බොහෝ විට පාරේ යන අය හෝ කඩවලින් කෑම මිලදී ගන්නා අය පුර විදා කියමින් ආයුබෝවන් කියති. එය ප්‍රශ්නයක් ලෙස හෝ කෙනෙකුගේ පැමිණීම පිළිගැනීමක් ලෙස දැක්විය හැක. "ඔබට කොහොමද?" වෙත නිර්දේශිත ප්‍රතිචාරයක් එය "පුර විදා" වනු ඇත.[152] එම ව්‍යවහාරයේ දී, එය "නියමයි" ලෙස පරිවර්තනය කළ හැකි අතර, සියල්ල ඉතා හොඳින් සිදු වී ඇති බව පෙන්නුම් කරයි.[151] ප්‍රශ්නයක් ලෙස භාවිතා කරන විට, "සියල්ල හොඳින් සිදුවෙමින් තිබේද?" යන්නයි. හෝ "ඔබට කොහොමද?".[149]

එක්සත් ජාතීන්ගේ ලෝක සන්තෝෂය වාර්තාවේ 2017 Happy Planet Index හි 12 වැනි ස්ථානයට කොස්ට රිකාව ශ්‍රේණිගත කරයි;[153] කෙසේ වෙතත්, ලතින් ඇමරිකාවේ සතුටින්ම සිටින රට ලෙස සැලකේ. ඉහළ මට්ටමේ සමාජ සේවා, එහි වැසියන්ගේ සැලකිලිමත් ස්වභාවය, දිගු ආයු අපේක්ෂාව සහ සාපේක්ෂව අඩු දූෂණය ඊට හේතු වේ.[154][155]

ආහාර පිසීම

[සංස්කරණය]
ගාලෝ පින්ටෝ සමඟ කොස්ට රිකා උදෑසන ආහාරය

කොස්ට රිකානු ආහාර යනු ස්වදේශික ඇමරිකානු, ස්පාඤ්ඤ, අප්‍රිකානු සහ තවත් බොහෝ ආහාර සම්භවයක් සහිත සම්මිශ්‍රණයකි. ඉතා සාම්ප්‍රදායික ටමාලේ සහ ඉරිඟු වලින් සාදන ලද තවත් බොහෝ කෑම වර්ග එහි ආදිවාසී වැසියන්ගේ වඩාත්ම නියෝජනය වන අතර අනෙකුත් අසල්වැසි මෙසෝඇමරිකානු රටවලට සමාන වේ. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් වෙනත් රටවලින්, විශේෂයෙන් කුළුබඩු සහ ගෘහාශ්‍රිත සතුන්ගෙන් බොහෝ නව අමුද්‍රව්‍ය රටට ගෙන එන ලදී. 19 වන ශතවර්ෂයේ පසුව, අප්‍රිකානු රසය අනෙකුත් කැරිබියානු මිශ්‍ර රසවල බලපෑමෙන් එහි පැවැත්ම ලබා දුන්නේය. මෑතක දී රටේ ජනගහනයේ කොටසක් බවට පත් වූ සෑම නව ජනවාර්ගික කණ්ඩායමක්ම රටේ ආහාර පිසීම කෙරෙහි බලපෑම් කිරීමත් සමඟ වර්තමානයේ කොස්ට රිකානු ආහාර පිසීම ඉතා විවිධාකාර වේ.[156]

ක්‍රීඩා

[සංස්කරණය]
2014 බ්‍රසීලයේ පැවති FIFA ලෝක කුසලානයේ කොස්ට රිකා ආධාරකරුවන්

කොස්ට රිකාව ප්‍රථම වරට ග්‍රීෂ්ම ඔලිම්පික් උළෙලට පිවිසියේ 1936 දීය.[157] සිල්වියා සහ ක්ලෝඩියා පෝල් යන සහෝදරියන් පිහිනුම් සඳහා රටේ ඔලිම්පික් පදක්කම් හතරම දිනාගෙන ඇත; රන් එකක්, රිදී එකක් සහ ලෝකඩ දෙකක්.[158][159][160]

පාපන්දු යනු කොස්ට රිකාවේ ජනප්‍රියම ක්‍රීඩාවයි. ජාතික කණ්ඩායම FIFA ලෝක කුසලාන තරඟාවලි පහකට ක්‍රීඩා කර ඇති අතර 2014 දී පළමු වරට අර්ධ අවසන් පූර්ව වටයට පිවිස ඇත.[161][162] කලාපීය CONCACAF රන් කුසලානයේ එහි හොඳම දස්කම් 2002 දී අනුශූරතාවය හිමි විය. 1990 දශකයේ අගභාගයේ සහ 2000 දශකයේ මුල් භාගයේ එංගලන්තයේ ප්‍රිමියර් ලීගයේ සමාජ තුනකට ක්‍රීඩා කළ ඉදිරිපෙළ ක්‍රීඩකයෙකු වූ පාවුලෝ වැන්චෝප්, කොස්ට රිකන් පාපන්දු ක්‍රීඩාවේ විදේශීය පිළිගැනීම ඉහළ නැංවීමේ ගෞරවය හිමි වේ.[163] 2020 FIFA U-20 කාන්තා ලෝක කුසලානයේ සත්කාරක අයිතිය පැනමාව සමඟින් කොස්ට රිකාව වෙත ලබා දෙන ලදී, එය COVID-19 වසංගතය හේතුවෙන් 2021 දක්වා කල් දමන ලදී.[164][165] 2020 නොවැම්බර් 17 වන දින, FIFA නිවේදනය කළේ මෙම උත්සවය 2022 දී කොස්ට රිකාවේ පැවැත්වෙන බවයි.[166]

2021 අග වන විට, කොස්ට රිකාවේ කාන්තා ජාතික වොලිබෝල් කණ්ඩායම මධ්‍යම ඇමරිකාවේ AFECAVOL (Asociación de Federaciones CentroAmericanas de Voleibol) කලාපයේ ඉහළම කණ්ඩායම වී ඇත.[167] කොස්ට රිකාව 2018-2020 NORCECA බීච් වොලිබෝල් මහාද්වීපික කුසලානයට තරඟ කළ වෙරළ වොලිබෝල් සඳහා කාන්තා ජාතික කණ්ඩායමක් ඉදිරිපත් කළේය.[168]

අධ්‍යාපනය

[සංස්කරණය]
කොස්ට රිකා විශ්ව විද්‍යාලය රටේ විශාලතම විශ්ව විද්‍යාලය වන අතර මධ්‍යම ඇමරිකාව පුරා වඩාත් හඳුනාගත හැකි එකකි.

කොස්ට රිකාව හි සාක්ෂරතා අනුපාතය ආසන්න වශයෙන් සියයට 97 ක් වන අතර ඉංග්‍රීසි භාෂාව බහුලව කතා කරන්නේ මූලික වශයෙන් කොස්ට රිකාව හි සංචාරක කර්මාන්තය නිසාය.[169] 1949 දී හමුදාව අහෝසි කරන විට, "හමුදාව වෙනුවට ගුරු හමුදාවක් පිහිටුවනු ඇත" යැයි කියනු ලැබේ.[170] විශ්වීය පොදු අධ්‍යාපනය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් සහතික කර ඇත; ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය අනිවාර්ය වන අතර පෙර පාසල් සහ ද්විතීයික පාසල් යන දෙකම නොමිලේ. 11 වන ශ්‍රේණිය අවසන් කරන සිසුන්ට කොස්ටාරිකා අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශය විසින් ප්‍රතීතනය කරන ලද කොස්ට රිකා බැචිලෙරාටෝ ඩිප්ලෝමාවක් ලැබේ.

රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික විශ්වවිද්‍යාල දෙකම තියෙනවා. රාජ්‍ය අරමුදල් සපයන කොස්ට රිකා විශ්ව විද්‍යාලයට "කොස්ට රිකා අධ්‍යාපනය සහ සංස්කෘතිය පිළිබඳ කුසලතා ඇති ආයතනය" යන මාතෘකාව පිරිනමා ඇති අතර රට පුරා පිහිටුවා ඇති බොහෝ කැම්පස්වල ඉගෙනුම ලබන සිසුන් 25,000 ක් පමණ සත්කාරකත්වය දරයි.

එක්සත් ජනපද රජයේ වාර්තාවේ 2016 වාර්තාවක්, ද්විතීයික පාසල් සිසුන් අතර ඉහළ යාමේ අනුපාතය ඇතුළුව අධ්‍යාපන පද්ධතිය මුහුණ දෙන වත්මන් අභියෝග හඳුනා ගනී. ඉංග්‍රීසි සහ පෘතුගීසි, මැන්ඩරින්, ප්‍රංශ වැනි භාෂා චතුර ලෙස හසුරුවන ඊටත් වඩා ශ්‍රමිකයන් රටට අවශ්‍යයි. වාර්තාවට අනුව, විද්‍යාව, තාක්‍ෂණය, ඉංජිනේරු සහ ගණිත (STEM) වැඩසටහන්වල වැඩි උපාධිධාරීන්ගෙන් ද එය ප්‍රතිලාභ ලබනු ඇත.[169] කොස්ට රිකාව 2024 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ 70 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[171]

සෞඛ්‍ය

[සංස්කරණය]
කොස්ට රිකාවේ ආයු අපේක්ෂාව වර්ධනය කිරීම
කැල්ඩෙරොන් ගාඩියා රෝහල, 1941 දී රට පුරා විශ්ව සෞඛ්‍ය සේවාවක් ආරම්භ කළ ජනාධිපතිවරයාගේ නමින් නම් කරන ලදී.

UNDP වලට අනුව, 2010 දී, කොස්ට රිකානුවන්ගේ උපතේදී ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 79.3ක් විය.[172] නිකොයා අර්ධද්වීපය ලෝකයේ නිල් කලාපවලින් එකක් ලෙස සැලකේ, මිනිසුන් සාමාන්‍යයෙන් වයස අවුරුදු 100 ඉක්මවූ ක්‍රියාශීලී ජීවිතයක් ගත කරයි.[173][174] New Economics Foundation (NEF) විසින් 2009 Happy Planet Index හි කොස්ට රිකාව ප්‍රථම ස්ථානයට පත් කරන ලද අතර නැවත වරක් 2012 දී. මෙම දර්ශකය පාරිසරික යෙදවුම් ඒකකයකට ඔවුන් නිපදවන සෞඛ්‍යය සහ සතුට මනිනු ලබයි.[175][176] NEF ට අනුව, Costa Rica හි ඉදිරියෙන් සිටින්නේ ඇමරිකාවේ දෙවන ඉහළම ආයු අපේක්ෂාව සහ එක්සත් ජනපදයට වඩා ඉහළ ආයු අපේක්ෂාවකි. රට බොහෝ ධනවත් ජාතීන්ට වඩා උසස් යහපැවැත්මක් අත්විඳින අතර එක්සත් ජනපදයේ ප්‍රමාණයෙන් තුනෙන් එකක ඒක පුද්ගල පාරිසරික පියසටහනක් ද අත්විඳින ලදී.[177]

2002 දී, නව සාමාන්‍ය වෛද්‍ය (වෛද්‍ය) උපදේශන 0.58 ක් සහ ඒක පුද්ගල නව විශේෂඥ උපදේශන 0.33 ක් සහ රෝහල් ප්‍රවේශ අනුපාතය 8.1% කි. නිවාරණ සෞඛ්‍ය සේවාව ද සාර්ථක වේ. 2002 දී, කොස්ට රිකා කාන්තාවන්ගෙන් 96% ක් යම් ආකාරයක උපත් පාලන ක්‍රම භාවිතා කළ අතර, සියලුම ගර්භනී කාන්තාවන්ගෙන් 87% කට පූර්ව ප්‍රසව සත්කාර සේවා සපයන ලදී. එක යටතේ සිටින සියලුම දරුවන්ට හොඳින් ළදරු සායන සඳහා ප්‍රවේශය ඇති අතර, 2020 දී ප්‍රතිශක්තිකරණ ආවරණ අනුපාතය සියලුම ප්‍රතිදේහජනක සඳහා 95% ට වඩා වැඩි විය.[178][179][180] කොස්ට රිකාව 2000 දී 100,000 ට 48 ක් ලෙස ඉතා අඩු මැලේරියා රෝගයක් ඇති අතර 2002 දී සරම්ප රෝග වාර්තා වී නොමැත. 1972 දී 1000 ට 12.0 සිට 2001 දී 1000 ට 5.4 දක්වා අඩු විය.[181]

එස්කාසු හි CIMA රෝහල

මධ්‍යම ඇමරිකාවේ විශිෂ්ට සෞඛ්‍ය සාර්ථක කතාව ලෙස කොස්ට රිකාව දක්වා ඇත.[182] එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් කොටසක් තිබියදී එහි සෞඛ්‍ය සේවා පද්ධතිය එක්සත් ජනපදයට වඩා ඉහළ ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[183] 1940 ට පෙර රජයේ රෝහල් සහ පුණ්‍යායතන බොහෝ සෞඛ්‍ය සේවා සපයන ලදී. නමුත් 1941 සමාජ රක්‍ෂණ පරිපාලනය (Caja Costarricense de Seguro Social - CCSS) නිර්මාණය කළ දා සිට, කොස්ට රිකාව එහි වැටුප් ලබන පදිංචිකරුවන්ට විශ්වීය සෞඛ්‍ය සේවාවක් සපයා ඇති අතර, කාලයත් සමඟ යැපෙන්නන්ට ආවරණය ලබා දී ඇත. 1973 දී, CCSS විසින් රටේ රජයේ රෝහල් 29ම සහ සියලුම සෞඛ්‍ය සේවා පරිපාලනය භාර ගන්නා ලද අතර, ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලට ප්‍රාථමික සත්කාර සඳහා ග්‍රාමීය සෞඛ්‍ය වැඩසටහනක් (ද සලූඩ් ග්‍රාමීය වැඩසටහන) දියත් කරන ලද අතර පසුව එය රට පුරා ප්‍රාථමික සත්කාර සේවා දක්වා ව්‍යාප්ත විය. 1993 දී, සෞඛ්‍ය පාරිභෝගිකයින්, සමාජ රක්ෂණ නියෝජිතයන්, සේවා යෝජකයන් සහ සමාජ සංවිධාන නියෝජනය කරන තේරී පත් වූ සෞඛ්‍ය මණ්ඩල සක්‍රීය කිරීම සඳහා නීති සම්මත කරන ලදී. 2000 වන විට, කොස්ට රිකා ජනගහනයෙන් 82% කට සමාජ සෞඛ්‍ය රක්‍ෂණ ආවරණය ලබා ගත හැකි විය. සෑම සෞඛ්‍ය කමිටුවක්ම කොස්ට රිකාවේ පරිපාලන කැන්ටන් 83න් එකකට සමාන ප්‍රදේශයක් කළමනාකරණය කරයි. පුද්ගලික, ලාභ අරමුණු කරගත් සේවාවන් සීමිත භාවිතයක් ඇත (ජාතික මුළු සෞඛ්‍ය වියදමෙන් 14.4% පමණ). දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 7% ක් පමණ සෞඛ්‍ය අංශයට වෙන් කර ඇති අතර 70% කට වැඩි ප්‍රමාණයක් රජය විසින් අරමුදල් සපයනු ලැබේ.

කොස්ට රිකාවේ ප්‍රාථමික සෞඛ්‍ය සේවා පහසුකම්වලට සාමාන්‍ය වෛද්‍යවරයකු, හෙදියක්, ලිපිකරුවෙක්, ඖෂධවේදියෙක් සහ ප්‍රාථමික සෞඛ්‍ය තාක්‍ෂණ ශිල්පියෙක් සහිත සෞඛ්‍ය සායන ඇතුළත් වේ. 2008 දී, ජෛව මනෝ සමාජීය සේවා, පවුල් සහ ප්‍රජා වෛද්‍ය සේවා සහ ප්‍රවර්ධනය ද සපයන ප්‍රාථමික සත්කාර සායන සඳහා යොමු කිරීමේ මධ්‍යස්ථාන ලෙස සේවය කරන විශේෂිත ජාතික රෝහල් පහක්, සාමාන්‍ය ජාතික රෝහල් තුනක්, ප්‍රාදේශීය රෝහල් හතක්, පර්යන්ත රෝහල් 13 ක් සහ ප්‍රධාන සායන 10 ක් විය. සහ වැළැක්වීමේ වැඩසටහන්. පොරොත්තු ලේඛන වලක්වා ගැනීම සඳහා රෝගීන්ට පුද්ගලික සෞඛ්‍ය සේවා තෝරා ගත හැක.[තහවුරු කර නොමැත]

වෛද්‍ය සංචාරක ව්‍යාපාරය සඳහා ජනප්‍රිය ගමනාන්තයක් බවට පත්ව ඇති ලතින් ඇමරිකානු රටවල් අතර කොස්ට රිකාව ද වේ.[184][185] 2006 දී කොස්ට රිකාවට වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා පැමිණි විදේශිකයන් 150,000 ක් ලැබුණි.[184][185][186] භූගෝලීය සමීපත්වය, උසස් තත්ත්වයේ වෛද්‍ය සේවාවන් සහ අඩු වෛද්‍ය වියදම් හේතුවෙන් කොස්ට රිකාව ඇමරිකානුවන්ට විශේෂයෙන් ආකර්ශනීය වේ.[185]

සටහන්

[සංස්කරණය]
  1. ^ ග්වාතමාලාව, හොන්ඩුරාස්, එල් සැල්වදෝරය, නිකරගුවාව සහ පැනමාව

යොමු කිරීම්

[සංස්කරණය]
  1. ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; livepopulation.com නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  2. ^ a b "Costa Rica". The World Factbook (2024 ed.). Central Intelligence Agency. සම්ප්‍රවේශය 4 October 2011. (Archived 2011 edition)
  3. ^ "International Religious Freedom Report for 2017". www.state.gov. 2018. 23 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 December 2018.
  4. ^ Murillo, Alvaro (7 July 2021). "Encuesta CIEP-UCR evidencia a una Costa Rica estatista y menos religiosa". Semanario Universidad. 7 July 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 July 2021.
  5. ^ "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 24 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2020-10-11.
  6. ^ "National Institute of Statistics and Census of Costa Rica". Instituto Nacional de Estadística y Censos de Costa Rica, or INEC. 2022. 28 August 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 August 2023.
  7. ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (CR)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2024. සම්ප්‍රවේශය 9 November 2024.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  8. ^ "Gini Index". World Bank. 8 June 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 November 2023.
  9. ^ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 13 March 2024. 13 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 13 March 2024.
  10. ^ (ස්පාඤ්ඤ: República de Costa Rica), [reˈpuβlika ðe ˈkosta ˈrika]
  11. ^ "World Population Prospects 2022". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. සම්ප්‍රවේශය July 17, 2022.
  12. ^ "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX). population.un.org ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. සම්ප්‍රවේශය July 17, 2022.
  13. ^ Instituto Geográfico Nacional del Registro Nacional (2021-07-02). "Actualización en el Cálculo de las Áreas Continental e Insular de Costa Rica" [Update on the Calculation of the Continental and Insular Areas of Costa Rica] (PDF). Sistema Nacional de Información Territorial (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 30 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 23 April 2024.
  14. ^ "Capital Facts for San José, Costa Rica". 18 October 2017. 13 April 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2017.[පූර්ණ උපුටා දැක්වීමක් අවශ්‍යයි]
  15. ^ a b "Amazon invests in Costa Rica as tiny nation carves out profitable niche in world economy". 11 March 2017. 7 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  16. ^ "The Investment Promotion Agency of Costa Rica". www.cinde.org. 7 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2017.
  17. ^ "Abolición del Ejército". El Espíritu del 48 (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 9 September 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 March 2008.
  18. ^ "Costa Rica". World Desk Reference. 11 February 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2009.
  19. ^ "Costa Rica". Uppsala University. 10 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2009.
  20. ^ "Human Development Report 2019" (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 10 December 2019. 23 May 2020 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 December 2019.
  21. ^ "Table 1: Human development index 2010 and its components". UNDP Human Development Report 2010 (PDF). January 2010. pp. 5, 49, 144. 8 November 2010 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 November 2010.
  22. ^ "World Happiness, Trust and Social Connections in Times of Crisis". worldhappiness.report (ඉංග්‍රීසි බසින්). 20 March 2023. 24 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 March 2023.
  23. ^ "Costa Rica World Happiness Index". countryeconomy.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2023. 24 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 March 2023.
  24. ^ Brierley, Tor (2023-09-29). "Why This Popular Central American Country Is Breaking All Tourism Records Right Now". Travel Off Path (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 17 January 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-01-17.
  25. ^ Botey Sobrado, Ana María (2002). Costa Rica: estado, economía, sociedad y cultura desde las sociedades autóctonas hasta 1914 (ස්පාඤ්ඤ බසින්) (2a ed.). Editorial Universidad de Costa Rica. pp. 30–31. OCLC 51817062.
  26. ^ Botey Sobrado 2002, p. 32
  27. ^ Botey Sobrado 2002, pp. 32–33
  28. ^ "About Costa Rica". Embassy of Costa Rica in Washington DC. 26 July 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 September 2012.
  29. ^ "History of Costa Rica". Lonely Planet. 21 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 September 2012.
  30. ^ Rojas, Eugenia Ibarra (2001). Fronteras etnicas en la conquista de Nicaragua y Nicoya: entre la solidaridad y el conflicto 800 d.C.-1544. Universidad de Costa Rica. ISBN 9789977676852. 4 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 March 2023.
  31. ^ Claudia Quirós. La Era de la Encomienda. Historia de Costa Rica. Editorial de la Universidad de Costa Rica. 1990.
  32. ^ Shafer, D. Michael (1994). Winners and losers: how sectors shape the developmental prospects of states. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-8188-8.
  33. ^ "Costa Rica – Cartago". Costarica.com. 22 May 2009. 22 February 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2010.
  34. ^ "Aniversario de la Independencia Nacional". Ministerio de Educación Pública (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 14 September 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 September 2018.
  35. ^ Cartilla Histórica de Costa Rica. EUNED. 2005. ISBN 9789968313759.
  36. ^ Alarmvogel (1966). Apuntes para la historia de la ciudad de Alajuela. San José, Costa Rica: Impr. Nacional. OCLC 14462048.
  37. ^ Obregón Loría, Rafael. "Hechos Militares y Políticos de Nuestra Historia Patria". Museo Histórico Cultural Juan Santamaría, Costa Rica, 1981.
  38. ^ "Central America". www.cotf.edu. 2 August 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 12 August 2017.
  39. ^ "Costa Rica's Coffee Tradition – Costa Rica Star News". 21 October 2016. 13 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 August 2017.
  40. ^ "Coffee of Costa Rica – el café". www.travelcostarica.nu. 13 August 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 12 August 2017.
  41. ^ "History of Coffee in Costa Rica". Embajada de Costa Rica en Singapur. 13 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 August 2017.
  42. ^ a b Imports, Cafe. "Cafe Imports – Costa Rica". www.cafeimports.com. 5 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  43. ^ "Costa Rica Coffee – Past & Present Coffee Cultivations". www.anywhere.com. 13 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 August 2017.
  44. ^ "Coffee Production and Processing on a Large Costa Rican Finca". Bib. Orton IICA / CATIE – via Google Books.
  45. ^ Rankin, Monica A. (29 December 2017). The History of Costa Rica. ABC-CLIO. ISBN 9780313379444 – via Google Books.
  46. ^ Bucheli, Marcelo (1 February 2005). Bananas and Business: The United Fruit Company in Colombia, 1899–2000. NYU Press. ISBN 9780814769874. 3 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 October 2020 – via Google Books.
  47. ^ Shafer, D. Michael (29 December 1994). Winners and Losers: How Sectors Shape the Developmental Prospects of States. Cornell University Press. p. 213. ISBN 978-0801481888 – via Internet Archive.
  48. ^ See Ian Holzhauer, "The Presidency of Calderón Guardia" (University of Florida History Thesis, 2004)
  49. ^ "The Happiest People". The New York Times. 6 January 2010. 2022-01-01 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  50. ^ "Why getting rid of Costa Rica's army 70 years ago has been such a success". USA Today. 5 January 2018. 29 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 August 2019.
  51. ^ "Costa Rican president backs holiday for army abolition". Deutsche Welle. 28 November 2018. 13 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 August 2019.
  52. ^ "Corcovado National Park Costa Rica". costa-rica-guide.com. 24 February 2004 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 May 2012.
  53. ^ "Diversity of Corcovado National Park". Govisitcostarica.com. 14 June 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2010.
  54. ^ a b Hunter, L.; Andrew, D. (2002). Watching Wildlife Central America. Lonely Planet. p. 97. ISBN 978-1-86450-034-9.
  55. ^ Cortes-Ortíz, L.; Solano-Rojas, D.; Rosales-Meda, M.; Williams-Guillén, K.; Méndez-Carvajal, P.G.; Marsh, L.K.; Canales-Espinosa, D.; Mittermeier, R.A. (2021). "Ateles geoffroyi". IUCN Red List of Threatened Species. 2021: e.T2279A191688782. doi:10.2305/IUCN.UK.2021-1.RLTS.T2279A191688782.en. සම්ප්‍රවේශය 12 November 2021.
  56. ^ Solano-Rojas, D. (2021). "Saimiri oerstedii". IUCN Red List of Threatened Species. 2021: e.T19836A17940807. doi:10.2305/IUCN.UK.2021-1.RLTS.T19836A17940807.en. සම්ප්‍රවේශය 12 November 2021.
  57. ^ Nell Lewis (27 July 2020). "This country regrew its lost forest. Can the world learn from it?". CNN. 1 August 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 August 2020.
  58. ^ Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; Walston, J.; Ray, J. C.; Robinson, J. G.; Callow, M.; Clements, T.; Costa, H. M.; DeGemmis, A.; Elsen, P. R.; Ervin, J.; Franco, P.; Goldman, E.; Goetz, S.; Hansen, A.; Hofsvang, E.; Jantz, P.; Jupiter, S.; Kang, A.; Langhammer, P.; Laurance, W. F.; Lieberman, S.; Linkie, M.; Malhi, Y.; Maxwell, S.; Mendez, M.; Mittermeier, R.; Murray, N. J.; Possingham, H.; Radachowsky, J.; Saatchi, S.; Samper, C.; Silverman, J.; Shapiro, A.; Strassburg, B.; Stevens, T.; Stokes, E.; Taylor, R.; Tear, T.; Tizard, R.; Venter, O.; Visconti, P.; Wang, S.; Watson, J. E. M. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507.
  59. ^ a b c "Global Finance Magazine – Costa Rica GDP and Economic Data". Global Finance Magazine. 3 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  60. ^ FocusEconomics (2 January 2014). "Costa Rica Economy – GDP, Inflation, CPI and Interest Rate". FocusEconomics – Economic Forecasts from the World's Leading Economists. 30 November 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  61. ^ "IMF Mission Concludes Visit to Costa Rica". IMF. 5 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  62. ^ "Costa Rica "Playing With Fire" By Delaying Fiscal Reform Says Intl Expert – Costa Rica Star News". 24 July 2017. 19 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  63. ^ "The Investment Promotion Agency of Costa Rica". www.cinde.org. 7 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2017.
  64. ^ "CINDE – Why Invest in Costa Rica". www.cinde.org. 5 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2017.
  65. ^ a b "Major Business Success for Costa Rica Free Trade Zones – Costa Rica Star News". 23 August 2016. 7 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2017.
  66. ^ "America Free Zone". www.americafreezone.com. 7 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2017.
  67. ^ "Okay Industries Expands Operation in Costa Rica and Reinvests US$ 2 Million". 19 June 2017. 7 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2017.
  68. ^ "Costa Rica records lowest poverty figures in seven years". The Tico Times | Costa Rica News | Travel | Real Estate. 27 October 2016. 30 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 November 2020.
  69. ^ "Costa Rica country profile". BBC News. 4 July 2017. 14 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 July 2018.
  70. ^ Maldonado, Gabriel (16 February 2017). "Costa Rica's Healthcare: One of the Best at a Low Cost – The Costa Rica News". 6 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 August 2017.
  71. ^ a b c ITA. "Export.gov – CCG". 2016.export.gov. 18 April 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  72. ^ "The Structure of the Educational System in Costa Rica - CostaRicaLaw.com". 29 November 2015. 6 August 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 August 2017.
  73. ^ Burnett, John (February 18, 2008). "Costa Rica Aims to Be a Carbon-Neutral Nation". NPR. 2020-04-23 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2008-02-18.
  74. ^ Herro, Alana (March 12, 2007). "Costa Rica Aims to Become First "Carbon Neutral" Country". Worldwatch Institute. 2009-03-26 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2008-02-18.
  75. ^ Alejandra Vargas M. "País quiere ser primera nación con balance neutro de carbono". Nacion.com (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 2007-10-11 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2008-02-18.
  76. ^ "Costa Rica unveils plan to achieve zero emissions by 2050 in climate change fight". The Guardian (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). Reuters. 2019-02-25. ISSN 0261-3077. 19 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-04-28.
  77. ^ "Costa Rica - Import Tariffs - export.gov". www.export.gov. 5 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2017.
  78. ^ "Amazon invests in Costa Rica as tiny nation carves out profitable niche in world economy". 11 March 2017. 7 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  79. ^ a b "OEC – Costa Rica (CRI) Exports, Imports, and Trade Partners". atlas.media.mit.edu. 10 August 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  80. ^ a b "Costa Rica's Fruits Exports Beyond Pineapples And Bananas". 16 May 2017. 19 June 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  81. ^ a b c Departamento de Estadísticas ICT (2006). "Anuário Estadísticas de Demanda 2006" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Intituto Costarricense de Turismo. 2 March 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2008. Table 44 and 45
  82. ^ Imports, Cafe. "Cafe Imports – Costa Rica". www.cafeimports.com. 5 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  83. ^ "Annual report" (PDF). gain.fas.usda.gov. 2017. 2022-10-09 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
  84. ^ a b c Jessica Brown and Neil Bird 2010. Costa Rica sustainable resource management: Successfully tackling tropical deforestation සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 මැයි 2011 at the Wayback Machine. London: Overseas Development Institute
  85. ^ "Costa Rica taxing firms that dump wastewater into rivers". Latin American Herald Tribune. 7 April 2007. 17 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 May 2012.
  86. ^ Sawin, Janet L. (7 November 2007). "Bright Green: Costa Rica and New Zealand on Path to Carbon Neutrality". Worldchanging. 4 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 May 2011.
  87. ^ "Costa Rica uses 100 pct. clean energy to generate power for over 90 days". EFE. Fox News Latino. 13 August 2015. 18 August 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  88. ^ "Costa Rica's Electricity Is Nearly At 100% Renewable Energy". intelligentliving.co. 23 February 2020. 23 February 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 February 2020.
  89. ^ Pisu, Mauro; Villalobos, Federico (3 August 2016). "A bird-eye view of Costa Rica's transport infrastructure". OECD Economics Department Working Papers. doi:10.1787/5jlswbwvwqjf-en. ISSN 1815-1973. 5 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  90. ^ "Costa Rica: Flow of Visitors Up 10% in 2016". Central America Data. 8 February 2017. 22 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 March 2017.
  91. ^ "Tourism Represents 5.8% of GDP in Costa Rica – Costa Rica Star News". Costa Rica Star News. 16 June 2017. 4 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 February 2018.
  92. ^ Rodriguez Valverde, Andrea (17 February 2017). "Costa Rica alcanza cifra récord en llegadas internacionales: 2,9 millones de visitantes". El Financiero. 22 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 March 2017.
  93. ^ "Costa Rica Vacations". Costa Rica Vacations. 23 February 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 March 2017.
  94. ^ José Enrique Rojas (29 December 2004). "Turismo, principal motor de la economía durante el 2004". La Nación (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 11 April 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 April 2008.
  95. ^ "Research" (PDF). www.wttc.org. 2017. 20 July 2018 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  96. ^ Honey, Martha (1999). Ecotourism and Sustainable Development: Who Owns Paradise?. Island Press; 1 edition, Washington, D.C. p. 5. ISBN 978-1-55963-582-0.
  97. ^ Jennifer Blanke; Thea Chiesa, eds. (2011). "Travel & Tourism Competitiveness Report 2011" (PDF). World Economic Forum, Geneva, Switzerland. 9 October 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 14 March 2011.
  98. ^ "Costa Rica Ranks 38th in Tourism and Travel Competitiveness Report 2017 – Costa Rica Star News". 23 June 2017. 5 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  99. ^ Blakemore, Molly; Blansfield, Karen; Lance, Morgan; Greenwald, Natalie Lefevre with Jeff. "The Most Ethical Travel Destinations for 2017". Earth Island Journal. 29 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 November 2020.
  100. ^ Democracy Now! (13 December 2018), Fossil-Free Costa Rica: How One Country Is Pursuing Decarbonization Despite Global Inaction, https://www.youtube.com/watch?v=gy2lhbtJExg, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 13 December 2018 
  101. ^ "Costa Rican Ministry of International Relations Declaration of Objectives". Costa Rican Ministry of International relations. 7 March 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 April 2011.
  102. ^ "Costa Rica re-establishes ties with Cuba". CNN World. 18 March 2009. 22 March 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  103. ^ "IJC Court Ruling". nacion.com. 29 December 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 March 2011.
  104. ^ "World Court Settles San Juan River Dispute; Nicaragua and Costa Rica Both Claim Victory". Allbusiness.com. 16 July 2009. 11 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 December 2010.
  105. ^ "International Court of Justice recent provisional Costa Rica-Nicaragua decision" (PDF). 5 April 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 November 2011.
  106. ^ "Costa Rica Boots Taiwan, Welcomes China In Diplomatic Switch". 11 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 May 2010.. allbusiness.com (14 June 2007). Retrieved: 20 May 2010
  107. ^ Section, United Nations News Service (6 July 2017). "UN News – UN Member States set to adopt 'historic' treaty prohibiting nuclear weapons". UN News Service Section. 9 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2017.
  108. ^ "2024 Global Peace Index" (PDF).
  109. ^ "Why getting rid of Costa Rica's army 70 years ago has been such a success". USA Today. 5 January 2018. 29 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 August 2019.
  110. ^ "The Happiest People". The New York Times. 6 January 2010. 2022-01-01 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  111. ^ "Costa Rica's peace dividend: How abolishing the military paid off". Los Angeles Times. 15 December 2013. 13 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 August 2019.
  112. ^ "Costa Rican president backs holiday for army abolition". Deutsche Welle. 28 November 2018. 13 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 August 2019.
  113. ^ "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. 6 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 August 2019.
  114. ^ "Costa Rica, the 11th country to ratify the Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". Pressenza – International Press Agency. 6 July 2018. 13 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 August 2019.
  115. ^ a b "Letters from Thane Read asking Helen Keller to sign the World Constitution for world peace. 1961". Helen Keller Archive. American Foundation for the Blind. 3 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-07-01.
  116. ^ a b "Letter from World Constitution Coordinating Committee to Helen, enclosing current materials". Helen Keller Archive. American Foundation for the Blind. 19 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-07-03.
  117. ^ "Preparing earth constitution | Global Strategies & Solutions | The Encyclopedia of World Problems". The Encyclopedia of World Problems | Union of International Associations (UIA). 19 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-07-15.
  118. ^ Amerasinghe, Terence P. (2009). Emerging World Law, Volume 1 (ඉංග්‍රීසි බසින්). Institute for Economic Democracy. p. 50. ISBN 978-1-933567-16-7.
  119. ^ "Climate change: Whisper it cautiously... there's been progress in run-up to COP26". BBC. 25 September 2021. 21 September 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 October 2021.
  120. ^ United Nations (11 November 2021). "Denmark, Sweden and Greenland in a new global alliance to seek an end to oil and gas production". Unric.org. 9 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 December 2021.
  121. ^ "INEC Cuestionario Censo 2022" (PDF). INEC. 2022. 6 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 6 April 2023.
  122. ^ "Live Costa Rica Population Clock 2017 – Population of Costa Rica Today". www.livepopulation.com. 4 January 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2017.
  123. ^ Schulman, Bob. "'Little Jamaica' Rocks on the Caribbean Coast of Costa Rica". Huffington Post. 25 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2019.
  124. ^ Koch, Charles W. (1977). "Jamaican Blacks and Their Descendants in Costa Rica". Social and Economic Studies. 26 (3). Jamaica: Sir Arthur Lewis Institute of Social and Economic Studies, University of the West Indies: 339–361. JSTOR 27861669.
  125. ^ www.state.gov "Background Note: Costa Rica – People" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 21 ජනවාරි 2017 at the Wayback Machine, United States Department of State.
  126. ^ Dickerson, Marla; Kimitch, Rebecca (23 March 2006). "Costa Rica Seeks to Shut Its Doors to Illegal Migrants From Nicaragua". Los Angeles Times. 6 December 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 May 2010.
  127. ^ Biesanz, Karen Zubris; Biesanz, Mavis Hiltunen; Biesanz, Richard (1998). The Ticos: Culture and Social Change in Costa Rica. Boulder, CO: Lynne Rienner Publishers. p. 118. ISBN 978-1-55587-737-8.
  128. ^ "Costa Rica country profile (from the Migration and Remittances Factbook 2011)" (PDF). World Bank. 3 November 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 August 2011.
  129. ^ "International Migrants by Country". 10 November 2016. 7 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2017.
  130. ^ Holpuch, Amanda (26 July 2016). "US partners with Costa Rica to protect Central American refugees". The Guardian. 7 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2017 – via www.theguardian.com.
  131. ^ "Costa Rica Becomes A Magnet For Migrants". NPR.org. 3 May 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 April 2018.
  132. ^ Robinson, Circles (5 December 2016). "Nicaragua, Trump, Deportations and the Affect [sic] on Family Remittances". 30 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 November 2020.
  133. ^ Instituto Nacional de Estadística y Censos (2023). "Resultados Estimacion de Poblacion y Vivienda 2022" [2022 Population and Housing Estimate Results] (XLSX) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 2024-06-04 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-04-21.
  134. ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; කොස්ට රිකාවේ ජනවිකාසය ciep නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  135. ^ Travis Mitchell, "Many Countries Favor Specific Religions, Officially and Unofficially", Pew Research Center, Oct 3, 2017.
  136. ^ a b "Latinobarómetro 1995 – 2017: El Papa Francisco y la Religión en Chile y América Latina" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). January 2018. 2022-10-09 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 30 August 2018.
  137. ^ "World – Buddhism in Costa Rica". www.buddhistchannel.tv. 16 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 June 2013.
  138. ^ Quirós, Adriana (24 December 2010). "Navidad se vive diferente en hogares ticos no cristianos" [Christmas is lived differently in non-Christian Costa Rican homes]. La Nación (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 28 December 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  139. ^ Centro Israelita de Costa Rica, Comunidad Judía de Costa Rica සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 පෙබරවාරි 2010 at the Wayback Machine, Costa Rican Jewish Community
  140. ^ "Jewish Community in Costa Rica". Jcpa.org. 27 July 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2010.
  141. ^ "Costa Rica". 25 August 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 December 2008.. LDS Newsroom. Retrieved on 13 December 2008
  142. ^ "San José Costa Rica LDS (Mormon) Temple". Ldschurchtemples.com. 23 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2010.
  143. ^ "List of LDS (Mormon) temples in Central America and the Caribbean". Lds.org. 8 March 2002 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 June 2010.
  144. ^ a b "What Languages Are Spoken In Costa Rica?". WorldAtlas. 17 July 2019. 8 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 November 2020.
  145. ^ Jairo Villegas (13 March 2008). "Solo 1 de cada 10 adultos habla un segundo idioma". La Nación (Costa Rica). 17 July 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2010.
  146. ^ "These Are the World's Happiest Places". National Geographic Society. 16 October 2017. 19 October 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  147. ^ "Costa Rica is one of the world's happiest countries. Here's what it does differently". World Economic Forum. 31 January 2019. 4 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 October 2020.
  148. ^ "Costa Rica is the Happiest Places in the World According to National Geographic." 9 November 2017. 7 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 December 2017.
  149. ^ a b "What does Pura Vida mean..." 12 August 2016. 7 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 December 2017.
  150. ^ Rankin, Monica A. (29 December 2017). The History of Costa Rica. ABC-CLIO. ISBN 9780313379444. 3 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 October 2020 – via Google Books.
  151. ^ a b "PURA VIDA: The Most Important Costa Rica Spanish Expression". Speaking Latino. 21 August 2012. 25 August 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 December 2017.
  152. ^ Trester, Anna Marie (2003). "Bienvenidos a Costa Rica, la tierra de la pura vida: A Study of the Expression "pura vida" in the Spanish of Costa Rica" (PDF). In Sayahi, Lotfi (ed.). Selected Proceedings of the First Workshop on Spanish Sociolinguistics. Somerville, MA: Cascadilla Proceedings Project. pp. 61–69. ISBN 978-1-57473-400-3. 2022-10-09 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
  153. ^ "World Happiness Report 2017 – World Happiness Report". worldhappiness.report. 20 March 2017. 20 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2017.
  154. ^ Brodwin, Erin. "The 21 happiest countries in the world". Business Insider. 20 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 November 2020.
  155. ^ "Revealed: The world's 10 happiest countries for 2019". The Telegraph. 20 March 2017. 10 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත – via www.telegraph.co.uk.
  156. ^ "Costa Rican Typical Food". Southerncostarica.biz. 15 November 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 November 2011.
  157. ^ Mallon, Bill (2006). Historical dictionary of the Olympic movement. Ian Buchanan (3rd ed.). Lanham, Md.: Scarecrow Press. p. 58. ISBN 978-0-8108-6524-2. OCLC 301358310. 3 February 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 April 2022.
  158. ^ "Costa Rican Medals and Results in the Olympic Games". Olympian Data Base. 17 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2022.
  159. ^ "Costa Rican Olympic Medalists – list of medalists from Costa Rica". www.olympiandatabase.com. 17 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-04-19.
  160. ^ Staff, Tcrn (2018-09-21). "Sylvia Poll's Record: 30 Years of A Historical Feat". The Costa Rica News (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 18 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-04-19.
  161. ^ Griffiths, F. (24 June 2014). "World Cup: Costa Rica defies the odds in winning Group D". Toronto Star. 27 June 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 June 2014.
  162. ^ Martel, B. (29 June 2014). "Navas Carries Costa Rica to World Cup Quarters". ABC News. 30 June 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 June 2014.
  163. ^ "World Cup 2014: Paulo Wanchope, the player who put Costa Rica on the map, has warning for England". The Telegraph. 10 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 June 2019.
  164. ^ "Costa Rica and Panama to host FIFA U-20 Women's World Cup 2020". FIFA.com. 20 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 December 2019.
  165. ^ "Bureau of the FIFA Council decisions on FIFA events". FIFA.com. 12 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 May 2020.
  166. ^ "Update on FIFA Club World Cup 2020 and women's youth tournaments". FIFA.com. 27 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 November 2020.
  167. ^ "Belize drops game to Nicaragua, drops to 1–4 at Central American Senior Women's Volleyball Championship". Breaking Belize News. 23 October 2021. 4 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 December 2021.
  168. ^ "Continental Cup Finals start in Africa". FIVB. 22 June 2021. 7 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2021.
  169. ^ a b ITA. "Export.gov – CCG". 2016.export.gov. 18 April 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 August 2017.
  170. ^ Abolición del Ejército en Costa Rica සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 මාර්තු 2016 at the Wayback Machine. Ministerio de Cultura, Juventud y Deportes, San José, Costa Rica. 2004. ISBN 9968-856-21-5
  171. ^ World Intellectual Property Organization (2024). "Global Innovation Index 2024: Unlocking the Promise of Social Entrepreneurship". www.wipo.int (ඉංග්‍රීසි බසින්). p. 18. doi:10.34667/tind.50062. ISBN 978-92-805-3681-2. සම්ප්‍රවේශය 2024-10-06.
  172. ^ Human Development Report. "International Human Development Indicators". UNDP. 25 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2012.
  173. ^ Anne Casselman (14 April 2008). "Long-Lived Costa Ricans Offer Secrets to Reaching 100". National Geographic News. 16 April 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 4 March 2011.
  174. ^ Dan Buettner (2 February 2007). "Report from the 'Blue Zone': Why Do People Live Long in Costa Rica?". ABC News. 11 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 March 2011.
  175. ^ Irene Rodríguez (14 June 2012). "Costa Rica es nuevamente el país más feliz del mundo, según índice 'Happy Planet'" [Costa Rica once again the happiest nation of the world, according to the Happy Planet Index]. La Nación (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 4 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 June 2012.
  176. ^ Harvey, Fiona (14 June 2012). "UK citizens better off than EU counterparts, says happiness index". The Guardian. 19 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 June 2012.
  177. ^ Nic Marks (14 June 2012). "Measuring what matters: the Happy Planet Index 2012". New Economics Foundation. 18 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 June 2012.
  178. ^ "Immunization, measles (% of children ages 12–23 months) – Costa Rica". World Bank. 21 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-07-21.
  179. ^ "Immunization, HepB3 (% of one-year-old children) – Costa Rica". World Bank. 21 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-07-21.
  180. ^ "Immunization, DPT (% of children ages 12–23 months) – Costa Rica". World Bank. 21 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2022-07-21.
  181. ^ Unger, Jean-Pierre; Buitrón, René; Soors, Werner; Soors, W. (2008). "Costa Rica: Achievements of a Heterodox Health Policy". American Journal of Public Health. 98 (4): 636–643. doi:10.2105/AJPH.2006.099598. PMC 2376989. PMID 17901439. 11 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 September 2010.
  182. ^ OECD (22 November 2017). "Executive summary". OECD Reviews of Health Systems: Costa Rica 2017 (ඉංග්‍රීසි බසින්). pp. 11–12. doi:10.1787/9789264281653-3-en. ISBN 9789264281639. 23 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2019.
  183. ^ Jacob, Brian (2009). "CLOSING THE GAPS: The Challenge to Protect Costa Rica's Health Care System". The Georgetown Public Policy Review (77). 17 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 May 2012.
  184. ^ a b Herrick, Devon M. (2007). Medical Tourism: Global Competition in Health Care (PDF). National Center for Policy Analysis, Dallas, Texas. pp. 4–6, 9. ISBN 978-1-56808-178-6. 20 July 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  185. ^ a b c Bookman, Milica Z.; Bookman, Karla R. (2007). Medical Tourism in Developing Countries. Palgrave Macmillan, New York. pp. 3–4, 58, 95, and 134–135. ISBN 978-0-230-60006-5.
  186. ^ "Medical Tourism Statistics and Facts". Health-Tourism.com. 2 March 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 March 2011.
උතුරු ඇමරිකාවේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන් සහ යැපෙන භූමි ප්‍රදේශ ලැයිස්තුව
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=කොස්ට_රිකාව&oldid=730203" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි