ආර්ජන්ටිනාව
ආර්ජන්ටිනා ජනරජය[A] República Argentina (ස්පාඤ්ඤ) | |
|---|---|
 ජාතික ධජය
 ලාංඡනය
| |
උද්යෝග පාඨය:
| |
| ජාතික ගීය: Himno Nacional Argentino ("ආර්ජන්ටිනාවේ ජාතික ගීය") | |
| Sol de Mayo[2] (මැයි මාසයේ හිරු)  | |
 | |
| අගනුවර සහ විශාලතම නගරය | බුවනෝස් අයර්ස් 34°36′S 58°23′W / 34.600°S 58.383°W |
| නිල භාෂා(ව) | ස්පාඤ්ඤ (තාත්වික)[a] |
| සම-නිල භාෂා | |
| ආගම (2019)[6] |
|
| ජාති නාම(ය) |
|
| රජය | ෆෙඩරල් ජනාධිපති ජනරජය |
• ජනාධිපති | ජේවියර් මිලෙයි |
• උප ජනාධිපති | වික්ටෝරියා විලාරුවෙල් |
| ගිලර්මෝ ෆ්‍රැන්කොස් | |
• නියෝජිත මණ්ඩලයේ සභාපති | මාටින් මෙනම් |
• ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ සභාපති | හොරාසියෝ රොසැට්ටි |
| ව්‍යවස්ථාදායකය | ජාතික සම්මේලනය |
| සෙනෙට් සභාව | |
| නියෝජිත මණ්ඩලය | |
| ස්වාධීනත්වය ස්පාඤ්ඤය වෙතින් | |
| 1810 මැයි 25 | |
• ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ | 1816 ජූලි 9 |
| 1853 මැයි 1 | |
| වර්ග ප්‍රමාණය | |
• සම්පූර්ණ | 2,780,085[7][8] km2 (1,073,397 sq mi)[B] (8 වෙනි) |
• ජලය (%) | 1.57 |
| ජනගහණය | |
• 2024 ඇස්තමේන්තුව |  47,067,441[9] (32 වෙනි) |
• 2022 ජන සංගණනය | 46,044,703[10] (32 වෙනි) |
• ජන ඝණත්වය | 16.9/km2 (43.8/sq mi) (178 වෙනි) |
| දදේනි (ක්‍රශසා) | 2025 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ |  ඩොලර් ට්‍රිලියන 1.493[11] (28 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඩොලර් 31,379[11] (68 වෙනි) |
| දදේනි (නාමික) | 2025 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඩොලර් බිලියන 683.533[11] (23 වෙනි) |
• ඒක පුද්ගල | ඩොලර් 14,362[11] (66 වෙනි) |
| ගිනි (2022) |  40.7[12]මධ්‍යම |
| මාසද (2023) | 0.865[13] ඉතා ඉහළ · 47 වෙනි |
| ව්‍යවහාර මුදල | ආර්ජන්ටිනාවේ පෙසෝ (ARS) |
| වේලා කලාපය | UTC– 03:00 (ආර්ජන්ටිනාවේ වේලාව) |
| දින ආකෘති | dd/mm/yyyy (CE) |
| රිය ධාවන මං තීරුව | දකුණ |
| ඇමතුම් කේතය | +54 |
| අන්තර්ජාල TLD | .ar |
.svg)
ආර්ජන්ටිනාව,[C] නිල වශයෙන් ආර්ජන්ටිනා ජනරජය,[A][D] යනු දකුණු ඇමරිකාවේ දකුණු අර්ධයේ පිහිටි රටකි. එය වර්ග කිලෝමීටර් 2,780,085 (වර්ග සැතපුම් 1,073,397) ක භූමි ප්‍රමාණයකින් යුක්ත වන අතර,[B] එය බ්‍රසීලයෙන් පසු දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම රට බවට පත් කරයි, ඇමරිකාවේ සිව්වන විශාලතම රට සහ ලෝකයේ අටවන විශාලතම රට වේ. ආර්ජන්ටිනාව දකුණු කෝන් කඳුවැටියේ වැඩි කොටසක් බටහිරින් චිලී සමඟ බෙදා ගන්නා අතර උතුරින් බොලිවියාව සහ පැරගුවේ, ඊසාන දෙසින් බ්‍රසීලය, නැගෙනහිරින් උරුගුවේ සහ දකුණු අත්ලාන්තික් සාගරය සහ දකුණින් ඩ්‍රේක් මාර්ගය ද මායිම් වේ. ආර්ජන්ටිනාව යනු පළාත් විසිතුනකට බෙදා ඇති ෆෙඩරල් රාජ්‍යයක් වන අතර, එක් ස්වාධීන නගරයක් වන අතර එය ෆෙඩරල් අගනුවර සහ ජාතියේ විශාලතම නගරය වන බුවනෝස් අයර්ස් වේ. පළාත් සහ අගනුවරට තමන්ගේම ව්‍යවස්ථා ඇත, නමුත් ෆෙඩරල් ක්‍රමයක් යටතේ පවතී. ෆෝක්ලන්ඩ් දූපත්, දකුණු ජෝර්ජියාව සහ දකුණු සැන්ඩ්විච් දූපත්, දකුණු පැටගෝනියානු අයිස් ක්ෂේත්‍රය සහ ඇන්ටාක්ටිකාවේ කොටසක් කෙරෙහි ආර්ජන්ටිනාව ස්වෛරීභාවය ඉල්ලා සිටී.
නූතන ආර්ජන්ටිනාවේ පැරණිතම මානව පැවැත්ම පැලියොලිතික් යුගය දක්වා දිව යයි.[14] පූර්ව-කොලොම්බියානු යුගයේ දී ඉන්කා අධිරාජ්‍යය රටේ වයඹ දෙසට ව්‍යාප්ත විය. 16 වන සියවසේ දී කලාපයේ ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණයෙන් රට ආරම්භ විය.[15] 1776 දී ආරම්භ කරන ලද ස්පාඤ්ඤ විදේශ උප රාජකීයත්වයක් වන රියෝ ඩි ලා ප්ලාටා හි උප රාජකීයත්වයේ අනුප්‍රාප්තික රාජ්‍යය ලෙස ආර්ජන්ටිනාව නැගී සිටියේය.[16] 1816 ජූලි 9 වන දින ප්‍රකාශයට පත් කිරීම සහ නිදහස සඳහා වූ සටන (1810–1825) 1880 දක්වා පැවති දීර්ඝ සිවිල් යුද්ධයකින් පසුව, එය සම්මේලනයක් ලෙස රට ප්‍රතිසංවිධානය කිරීමෙන් අවසන් විය. ඉන්පසු රට සාපේක්ෂ සාමය සහ ස්ථාවරත්වය භුක්ති වින්ද අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් ඉතාලියානුවන් සහ ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් ඇතුළු යුරෝපීය සංක්‍රමණික රැළි කිහිපයක් එහි සංස්කෘතියට සහ ජන විකාශනයට බලපෑම් කළහ.[17][18][19][20]
1880 සිට 1916 මැතිවරණ දක්වා කොන්සර්වේටිව් ජනරජය ලෙස හැඳින්වෙන කාලපරිච්ඡේදයේ ජාතික ස්වයං පාලන පක්ෂය ජාතික දේශපාලනය ආධිපත්‍යය දැරීය. මහා අවපාතය 1930 දී ජෝස් ෆීලික්ස් උරිබුරුගේ නායකත්වයෙන් යුත් පළමු කුමන්ත්‍රණයට හේතු වූ අතර එය ඊනියා "කුප්‍රකට දශකය" (1930–1943) ආරම්භ කළේය. එම කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව, තවත් හතරක් 1943, 1955, 1962 සහ 1966 දී අනුගමනය කරන ලදී. 1974 දී ජනාධිපති ජුවාන් පෙරොන්ගේ අභාවයෙන් පසු, ඔහුගේ වැන්දඹුව සහ උප ජනාධිපති ඉසබෙල් පෙරොන් 1976 දී අවසන් කුමන්ත්‍රණයෙන් බලයෙන් පහ කිරීමට පෙර ජනාධිපති ධුරයට පත්විය. එක්සත් ජනපදයේ සහාය ඇතිව පහත සඳහන් හමුදා ජුන්ටාව, 1983 දී රාවුල් අල්ෆොන්සින් ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වන තෙක් පැවති රාජ්‍ය ත්‍රස්තවාදයේ සහ සිවිල් නොසන්සුන්තාවයේ කාල පරිච්ඡේදයක් වූ අපිරිසිදු යුද්ධයේදී දේශපාලන විචාරකයින්, ක්‍රියාකාරීන් සහ වාමාංශිකයින් දහස් ගණනක් පීඩාවට පත් කර ඝාතනය කළේය.
ආර්ජන්ටිනාව කලාපීය බලවතෙකු වන අතර ජාත්‍යන්තර කටයුතුවල මධ්‍යම බලවතෙකු ලෙස එහි ඓතිහාසික තත්ත්වය රඳවා ගනී.[21][22][23] එක්සත් ජනපදයේ නේටෝ නොවන ප්‍රධාන සගයෙකු වන[24] ආර්ජන්ටිනාව, චිලීයෙන් පසු ලතින් ඇමරිකාවේ දෙවන ඉහළම HDI (මානව සංවර්ධන දර්ශකය) සහිත සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටකි.[25] එය දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම ආර්ථිකය පවත්වා ගෙන යන අතර G-15 සහ G20 හි සාමාජිකයෙකි. ආර්ජන්ටිනාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ලෝක බැංකුව, ලෝක වෙළඳ සංවිධානය, මර්කෝසූර්, ලතින් ඇමරිකානු සහ කැරිබියානු රාජ්‍යයන්ගේ ප්‍රජාව සහ ඉබෙරෝ-ඇමරිකානු රාජ්‍යයන්ගේ සංවිධානයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි.
නිරුක්තිය
[සංස්කරණය]ආර්ජන්ටිනාව යන වචනයෙන් කලාපය පිළිබඳ විස්තරය 1536 දී වැනීසියානු සිතියමක දක්නට ලැබේ.[26]
ඉංග්‍රීසියෙන්, ආර්ජන්ටිනාව යන නම ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් පැමිණ ඇත; කෙසේ වෙතත්, නම් කිරීම ස්පාඤ්ඤ නොවේ, නමුත් ඉතාලි ය. ආර්ජන්ටිනාව (පුරුෂ ආර්ජන්ටිනෝ) යන්නෙහි තේරුම ඉතාලි භාෂාවෙන් '(සාදන ලද) රිදී, රිදී පැහැයෙන් යුක්ත' යන්නයි, එය රිදී සඳහා ලතින් ආර්ජන්ටම් වලින් උපුටා ගන්නා ලද්දකි. ඉතාලි භාෂාවෙන්, විශේෂණය හෝ නිසි නාම පදය බොහෝ විට ස්වාධීන ආකාරයකින් සාරභූත ලෙස භාවිතා කර එය ප්‍රතිස්ථාපනය කරන අතර එය l'Argentina ලෙස හැඳින්වේ.
ආර්ජන්ටිනාව යන නම මුලින්ම ලබා දී ඇත්තේ ජියෝවානි කැබෝටෝ වැනි වැනීසියානු සහ ජෙනෝයිස් නාවිකයින් විසිනි. ස්පාඤ්ඤ සහ පෘතුගීසි භාෂාවෙන්, 'රිදී' සඳහා වචන පිළිවෙලින් ප්ලාටා සහ ප්‍රාටා වන අතර '(සාදන ලද) රිදී' යනු ප්ලැටඩෝ සහ ප්‍රාටේඩෝ වේ, නමුත් 'රිදී' සඳහා ආර්ජන්ටෝ සහ 'රිදී වලින් ආවරණය කර ඇති' සඳහා ආර්ජන්ටෝ ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් පවතී. ආර්ජන්ටිනාව මුලින්ම රිදී කඳු පුරාවෘත්තය සමඟ සම්බන්ධ වූ අතර එය ලා ප්ලාටා ද්‍රෝණියේ පළමු යුරෝපීය ගවේෂකයන් අතර බහුලව දක්නට ලැබුණි.[27]
ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් මෙම නාමයේ පළමු ලිඛිත භාවිතය මාර්ටින් ඩෙල් බාර්කෝ සෙන්ටෙනෙරා විසින් 1602 දී රචනා කරන ලද ලා ආර්ජන්ටිනාව[E] නම් කාව්‍යයෙන් සොයාගත හැකිය. එය 18 වන සියවස වන විටත් පොදු භාවිතයේ පැවතුනද, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය විසින් රට "රියෝ ඩි ලා ප්ලාටා හි උප රාජකීයත්වය" ලෙසත්, නිදහසින් පසු "රියෝ ඩි ලා ප්ලාටා හි එක්සත් පළාත්" ලෙසත් නිල වශයෙන් නම් කරන ලදී.
1826 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ නීතිමය ලේඛනවල "ආර්ජන්ටිනා ජනරජය" යන නාමයේ පළමු භාවිතය ඇතුළත් විය.[28] "ආර්ජන්ටිනා සම්මේලනය" යන නාමය ද බහුලව භාවිතා වූ අතර 1853 ආර්ජන්ටිනා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ විධිමත් කරන ලදී.[29] 1860 දී ජනාධිපති නියෝගයක් මගින් රටේ නම "ආර්ජන්ටිනා ජනරජය" ලෙස තීරණය කරන ලද අතර,[30] එම වසරේ ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් 1810 සිට සියලුම නම් නීත්‍යානුකූලව වලංගු බව තීරණය කරන ලදී.[31][F]
ඉංග්‍රීසියෙන්, රට සාම්ප්‍රදායිකව "the Argentine" ලෙස හැඳින්වූ අතර, සාමාන්‍ය ස්පාඤ්ඤ භාවිතය වන la Argentina[32] අනුකරණය කරමින් සහ සමහර විට 'ආර්ජන්ටිනා ජනරජය' යන සම්පූර්ණ නාමය වැරදි ලෙස කෙටි කිරීම නිසා ඇති විය. 'The Argentine' 20 වන සියවසේ මැද භාගයේ සිට අග භාගය දක්වා විලාසිතාවෙන් ඉවත් වූ අතර දැන් එම රට "ආර්ජන්ටිනාව" ලෙස හැඳින්වේ.
ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]පූර්ව-කොලොම්බියානු යුගය
[සංස්කරණය].jpg)
සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ වසර 21,000 කට පෙර වර්තමාන ආර්ජන්ටිනාව ලෙස හඳුන්වන ප්‍රදේශයේ මිනිසුන් වාසය කළ බවයි. 2015 දී, නියෝස්ක්ලෙරොකැලිප්ටස් නම් විශාල, වඳ වී ගිය සන්නද්ධ ක්ෂීරපායියෙකුගේ පොසිල අස්ථි බුවනෝස් අයර්ස් අසලින් සොයා ගන්නා ලදී. මෙම අස්ථිවල ගල් ආයුධවලින් මස් කැපීම පෙන්නුම් කරන කැපුම් සලකුණු තිබූ අතර, එය අවසාන ග්ලැසියර උපරිමය අතරතුර මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් ඇඟවුම් කරයි.[33][14] තවත් දකුණින්, සැන්ටා කෲස් පළාතේ පියෙඩ්‍රා මියුසියෝ අඩවියෙන් වසර 11,000 ක් පමණ පැරණි මිනිස් අවශේෂ සහ කෞතුක වඳ වී ගිය මෙගාෆූනා සමඟ සම්බන්ධ හෙල්ල හිස් ඇතුළත් වන අතර, එය මුල් වැසියන්ගේ දියුණු දඩයම් පිළිවෙත් ඉස්මතු කරයි.[34][35] තවත් වැදගත් ස්ථානයක් වන්නේ සැන්ටා කෲස් හි පිහිටා ඇති කියෙව් ඩි ලාස් මනෝස් (අත් ගුහාව) ය. මෙම ගුහාවේ ක්‍රි.පූ. 7,300 සහ ක්‍රි.ව. 700 අතර නිර්මාණය කරන ලද ස්ටෙන්සිල් කරන ලද අත් සලකුණු සහ දඩයම් දර්ශන අඩංගු වන අතර, මුල් දඩයම්කරුවන් එකතු කරන්නන්ගේ ප්‍රජාවන්ගේ ජීවිත පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා දෙයි.[36][35]
යුරෝපීය යටත් විජිතකරණ කාලය වන තෙක්, ආර්ජන්ටිනාව විවිධ සමාජ සංවිධාන සහිත විවිධ සංස්කෘතීන්ගෙන් සමන්විත වූ අතර,[37] ඒවා ප්‍රධාන කණ්ඩායම් තුනකට බෙදිය හැකිය.[38] පළමු කණ්ඩායම මූලික දඩයම්කරුවන් සහ ආහාර එකතු කරන්නන් වන අතර, ඒවා අතර අන්ත දකුණේ සෙල්ක්ʼනාම් සහ යාගන් වැනි මැටි භාණ්ඩ සංවර්ධනය නොවේ. දෙවන කණ්ඩායම දියුණු දඩයම්කරුවන් සහ ආහාර එකතු කරන්නන් වන අතර, ඒවාට මධ්‍යම නැගෙනහිරින් පුඑල්චේ, ක්වෙරන්ඩි සහ සෙරානෝස් ඇතුළත් වේ; සහ දකුණේ ටෙහුඑල්චේ - ඔවුන් සියල්ලෝම චිලීයෙන් පැතිරෙන මාපුචේ විසින් යටත් කර ගන්නා ලදී[39] - සහ උතුරේ කොම් සහ විචි. අවසාන කණ්ඩායම ඊසාන දෙසින් චාරුවා, මිනුවාන් සහ ගුරානි වැනි මැටි භාණ්ඩ ඇති ගොවීන් වන අතර, අර්ධ වශයෙන් යටත් කර ගන්නා ලදී;[37] වයඹ දෙසින් දියුණු ඩයගුයිටා උදාසීන වෙළඳ සංස්කෘතිය; රටේ මධ්‍යයේ ටොනොකොටේ සහ හේනියා සහ කමියාරේ සහ මධ්‍යම-බටහිර හුවාර්පේ, ලාමා ගවයන් ඇති කළ සංස්කෘතියක් වන අතර ඉන්කාවරුන්ගේ දැඩි බලපෑමට ලක් විය.[37]
යටත් විජිත යුගය
[සංස්කරණය]යුරෝපීයයන් ප්‍රථම වරට කලාපයට පැමිණියේ 1502 දී අමෙරිගෝ වෙස්පුචිගේ මුහුදු ගමනත් සමඟ ය. ස්පාඤ්ඤ නාවිකයින් වන ජුවාන් ඩියාස් ද සොලිස් සහ සෙබස්තියන් කැබොට් පිළිවෙලින් 1516 සහ 1526 දී දැන් ආර්ජන්ටිනාව ලෙස හඳුන්වන ප්‍රදේශයට ගියහ.[15] 1536 දී පෙඩ්‍රෝ ද මෙන්ඩෝසා බුවනෝස් අයර්ස් හි කුඩා ජනාවාසයක් ආරම්භ කළ අතර එය 1541 දී අතහැර දමන ලදී.[40]
තවදුරටත් ජනපදකරණ උත්සාහයන් පැරගුවේ සිට පැමිණියේය - රියෝ ඩි ලා ප්ලාටා හි ආණ්ඩුකාර ප්‍රදේශය ස්ථාපිත කිරීම - පේරු සහ චිලී.[41] ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද අගුවර් 1553 දී සන්තියාගෝ ඩෙල් එස්ටෙරෝ ආරම්භ කළේය. 1558 දී ලන්ඩ්‍රෙස් ආරම්භ කරන ලදී; 1561 දී මෙන්ඩෝසා; 1562 දී සැන් ජුවාන්; 1565 දී සැන් මිගෙල් ද ටුකුමන්.[42] ජුවාන් ද ගරායි 1573 දී සැන්ටා ෆේ ආරම්භ කළ අතර එම වසරේම ජෙරොනිමෝ ලුයිස් ද කබ්රේරා කෝර්ඩෝබා පිහිටුවන ලදී.[43] 1580 දී බුවනෝස් අයර්ස් නැවත ආරම්භ කිරීම සඳහා ගරායි තවත් දකුණට ගියේය.[44] 1596 දී සැන් ලුයිස් පිහිටුවන ලදී.[42]
ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය බොලිවියාවේ සහ පේරු හි රිදී සහ රන් පතල්වල ක්ෂණික ධනයට ආර්ජන්ටිනාවේ භූමියේ ආර්ථික විභවය යටත් කළ අතර, එම නිසා එය 1776 දී බුවනෝස් අයර්ස් අගනුවර ලෙස රියෝ ද ලා ප්ලාටා උප රාජකීයත්වය නිර්මාණය කරන තෙක් පේරු උප රාජකීයත්වයේ කොටසක් බවට පත්විය.[45]
1806 සහ 1807 දී බුවනෝස් අයර්ස් අවාසනාවන්ත බ්‍රිතාන්‍ය ආක්‍රමණ දෙකක් මැඩපැවැත්වීය.[46] බුද්ධෝත්පාදන යුගයේ අදහස් සහ පළමු අත්ලාන්තික් විප්ලවයන්ගේ උදාහරණය රට පාලනය කළ නිරපේක්ෂ රාජාණ්ඩුව පිළිබඳ විවේචන ජනනය කළේය. ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකාවේ සෙසු ප්‍රදේශවල මෙන්, අර්ධද්වීපික යුද්ධයේදී VII වන ෆර්ඩිනන්ඩ් බලයෙන් පහ කිරීම මහත් කනස්සල්ලක් ඇති කළේය.[47]
නිදහස සහ සිවිල් යුද්ධ
[සංස්කරණය]
උපරාජ පදවියට අනුප්‍රාප්තික රාජ්‍යයක් ලෙස ආර්ජන්ටිනාව මතුවීමට නියමිත ක්‍රියාවලියක් ආරම්භ කරමින්,[16] 1810 මැයි විප්ලවය, වයිස්රෝයි බල්ටසාර් හිඩාල්ගෝ ද සිස්නෙරෝස් වෙනුවට පළමු ජුන්ටාව ආදේශ කළේය, එය බුවනෝස් අයර්ස් හි නව රජයක් වන අතර එය ප්‍රදේශවාසීන්ගෙන් සමන්විත විය.[47] නිදහස් යුද්ධයේ පළමු ගැටුම්වලදී ජුන්ටාව කොර්ඩෝබා හි රාජකීය ප්‍රති-විප්ලවයක් තලා දැමීය,[49] නමුත් පසුව ස්වාධීන රාජ්‍යයන් බවට පත් වූ බණ්ඩා පෙරදිග, ඉහළ පේරු සහ පැරගුවේ යන රටවල ඒවා ජය ගැනීමට අපොහොසත් විය.[50] ඉන්පසු ප්‍රංශ-ආර්ජන්ටිනාවේ හිපොලයිට් බුචාර්ඩ් තම බලඇණිය විදේශයන්හි ස්පාඤ්ඤයට එරෙහිව යුද්ධ කිරීමට ගෙනැවිත් ස්පාඤ්ඤ කැලිෆෝනියාව, ස්පාඤ්ඤ පේරු සහ ස්පාඤ්ඤ පිලිපීනයට පහර දුන්නේය. ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිතකරණයට එරෙහි පොදු ආර්ජන්ටිනාවේ සහ පිලිපීන දුක්ගැනවිලි හේතුවෙන් ආර්ජන්ටිනා නාවික හමුදාවට බැඳීමට ස්පාඤ්ඤයෙන් පලා ගිය සැන් බ්ලාස් හි පලාගිය පිලිපීන ජාතිකයින්ගේ පක්ෂපාතිත්වය ඔහු ලබා ගත්තේය.[51][52] ජෝස් ද සැන් මාටින්ගේ සහෝදරයා වන ජුවාන් ෆර්මින් ද සැන් මාටින් දැනටමත් පිලිපීනයේ සිටි අතර මෙයට පෙර විප්ලවවාදී උද්යෝගය ඇති කළේය.[53] පසුකාලීනව, ස්පාඤ්ඤයට එරෙහි පිලිපීන විප්ලවයේදී පිලිපීන ජාතිකයන් විසින් ඉන්කා සම්භවයක් ඇති බවට තහවුරු වූ ආර්ජන්ටිනාවේ ලකුණ වන මැයි මාසයේ සූර්යයා සංකේතයක් ලෙස පිළිගනු ලැබීය. ඔහු හවායි රාජධානියේ පළමුවන කමහෙමේහා රජුගෙන් ආර්ජන්ටිනාවට රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික පිළිගැනීමක් ද ලබා ගත්තේය. ආර්ජන්ටිනාවේ නිදහස පිළිගත් පළමු රාජ්‍යය හවායි බව ඉතිහාසඥ පැචෝ ඕ'ඩොනෙල් තහවුරු කරයි.[54] අවසානයේ ඔහු 1819 දී චිලී දේශප්‍රේමීන් විසින් අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී.
විප්ලවවාදීන් විරුද්ධවාදී කණ්ඩායම් දෙකකට බෙදී ගියේය: මධ්‍යමවාදීන් සහ ෆෙඩරල්වාදීන් - ආර්ජන්ටිනාවේ නිදහසේ පළමු දශක නිර්වචනය කරන පියවරකි.[55] XIII වසරේ සභාව ආර්ජන්ටිනාවේ පළමු උත්තරීතර අධ්‍යක්ෂවරයා ලෙස ගර්වාසියෝ ඇන්ටෝනියෝ ද පොසාඩාස් පත් කළේය.[55]
1816 ජූලි 9 වන දින, ටුකුමන් සම්මේලනය නිදහස් ප්‍රකාශනය විධිමත් කරන ලදී,[56] එය දැන් ජාතික නිවාඩු දිනයක් වන නිදහස් දිනය ලෙස සමරනු ලැබේ.[57] වසරකට පසුව ජෙනරාල් මාටින් මිගෙල් ද ගුමෙස් උතුරේ රාජකීයයන් නැවැත්වීය. ජෙනරාල් ජෝස් ද සැන් මාර්ටින් බර්නාඩෝ ඕ'හිගින්ස් සමඟ එක් වූ අතර, ඔවුන් ඇන්ඩීස් හරහා ඒකාබද්ධ හමුදාවක් මෙහෙයවා චිලීයේ නිදහස ලබා ගත්හ; පසුව එය ඕ'හිගින්ස් නියෝග මගින් ස්පාඤ්ඤ බලකොටුවක් වන ලීමා වෙත යවා පේරුහි නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.[58][G] 1819 දී බුවනෝස් අයර්ස් ෆෙඩරල්වාදීන් විසින් ඉක්මනින්ම අවලංගු කරන ලද මධ්‍යමවාදී ව්‍යවස්ථාවක් සම්මත කරන ලදී.[60]
ආර්ජන්ටිනාවේ නිදහසේ වැදගත්ම පුද්ගලයින් කිහිප දෙනෙකු 1816 ඉන්කා සැලැස්ම ලෙස හැඳින්වෙන යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කළ අතර, එමඟින් රියෝ ඩි ලා ප්ලාටා (වර්තමාන ආර්ජන්ටිනාව) හි එක්සත් පළාත් ඉන්කාගෙන් පැවත එන්නෙකු විසින් මෙහෙයවනු ලබන රාජාණ්ඩුවක් විය යුතු බවට යෝජනා කරන ලදී. ජුවාන් බවුටිස්ටා ටුපැක් අමරු (දෙවන ටුපැක් අමරුගේ අර්ධ සහෝදරයා) රජෙකු ලෙස යෝජනා කරන ලදී.[61] මෙම යෝජනාවට සහාය දුන් අයගෙන් සමහරක් නම් මැනුවෙල් බෙල්ග්‍රානෝ, ජෝස් ද සැන් මාර්ටින් සහ මාටින් මිගෙල් ද ගුමෙස් ය. ටුකුමන් සම්මේලනය අවසානයේ ඉන්කා සැලැස්ම ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට තීරණය කළ අතර, ඒ වෙනුවට ජනරජ, මධ්‍යමවාදී රාජ්‍යයක් නිර්මාණය කළේය.[62][63]
1820 දී මධ්‍යමවාදීන් සහ ෆෙඩරල්වාදීන් අතර පැවති සෙපෙඩා සටන උත්තරීතර අධ්‍යක්ෂ පාලනය අවසන් කිරීමට හේතු විය. 1826 දී බුවනෝස් අයර්ස් තවත් මධ්‍යමවාදී ව්‍යවස්ථාවක් සම්මත කළ අතර, බර්නාඩිනෝ රිවඩාවියා රටේ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස පත් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, අභ්‍යන්තර පළාත් ඉක්මනින්ම ඔහුට එරෙහිව නැඟී සිටි අතර, ඔහුට ඉල්ලා අස්වීමට බල කළ අතර ව්‍යවස්ථාව ඉවත දැමීය.[64] මධ්‍යමවාදීන් සහ ෆෙඩරල්වාදීන් සිවිල් යුද්ධය නැවත ආරම්භ කළහ; දෙවැන්න ජයගෙන 1831 දී ජුවාන් මැනුවෙල් ද රෝසාස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් ආර්ජන්ටිනා සම්මේලනය පිහිටුවා ගත්හ.[65] ඔහුගේ පාලන සමයේදී ඔහු ප්‍රංශ අවහිර කිරීමකට (1838–1840), කොන්ෆෙඩරේෂන් යුද්ධයට (1836–1839) සහ ඇන්ග්ලෝ-ප්‍රංශ අවහිරයකට (1845–1850) මුහුණ දුන්නේය, නමුත් පරාජය නොවී සිටි අතර ජාතික භූමිය තවදුරටත් අහිමි වීම වළක්වා ගත්තේය.[66] කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ වෙළඳ සීමා කිරීමේ ප්‍රතිපත්ති අභ්‍යන්තර පළාත් කෝපයට පත් කළ අතර 1852 දී තවත් බලවත් කෝඩිලෝ කෙනෙකු වූ ජස්ටෝ ජෝස් ද උර්කිසා ඔහුව බලයෙන් පහ කළේය. සම්මේලනයේ නව සභාපතිවරයා ලෙස, උර්කිසා 1853 ලිබරල් සහ ෆෙඩරල් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සම්මත කළේය. බුවනෝස් අයර්ස් වෙන් වූ නමුත් 1859 සෙපෙඩා සටනේදී පරාජයට පත්වීමෙන් පසු නැවත සම්මේලනයට ඇතුළත් වීමට බල කෙරුනි.[67]
නූතන ජාතියේ නැගීම
[සංස්කරණය]
1861 පැවන් සටනේදී උර්කිසා පරාජය කරමින්, බාර්ටොලෝම් මිටර් බුවනෝස් අයර්ස්හි ආධිපත්‍යය තහවුරු කර නැවත එක්සත් කළ රටේ පළමු ජනාධිපතිවරයා ලෙස තේරී පත් විය. ඔහුගෙන් පසුව ඩොමින්ගෝ ෆවුස්ටිනෝ සර්මියන්ටෝ සහ නිකොලස් ඇවලනෙඩා පත් විය; මෙම ජනාධිපති ධුර තුන නූතන ආර්ජන්ටිනා රාජ්‍යයේ පදනම සැකසීය.[68]
1880 දී ජූලියෝ ආර්ජන්ටිනෝ රෝකාගෙන් ආරම්භ වී, අඛණ්ඩව ෆෙඩරල් ආණ්ඩු දහයක් ලිබරල් ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති අවධාරණය කළේය. ඔවුන් ප්‍රවර්ධනය කළ දැවැන්ත යුරෝපීය සංක්‍රමණ රැල්ල - එක්සත් ජනපදයට පමණක් දෙවැනි වූ - ආර්ජන්ටිනාවේ සමාජය සහ ආර්ථිකය නැවත සොයා ගැනීමට ආසන්න විය. 1908 වන විට එම රට ලෝකයේ හත්වන ධනවත්ම සංවර්ධිත ජාතිය ලෙස පත් කරන ලදී.[69][70] මෙම සංක්‍රමණික රැල්ල සහ මරණ අනුපාතය අඩුවීම හේතුවෙන් ආර්ජන්ටිනාවේ ජනගහනය පස් ගුණයකින් සහ ආර්ථිකය 15 ගුණයකින් වර්ධනය විය:[71] 1870 සිට 1910 දක්වා, ආර්ජන්ටිනාවේ තිරිඟු අපනයනය වසරකට ටොන් 100,000 සිට 2,500,000 (ටොන් 110,000 සිට 2,760,000 දක්වා) දක්වා ඉහළ ගිය අතර, ශීත කළ හරක් මස් අපනයනය වසරකට ටොන් 25,000 සිට 365,000 (ටොන් 28,000 සිට 402,000 දක්වා) දක්වා වැඩි වූ අතර,[72] ආර්ජන්ටිනාව ලොව ඉහළම අපනයනකරුවන් පස් දෙනාගෙන් එකක් බවට පත් කළේය.[73] එහි දුම්රිය දුර කිලෝමීටර් 503 සිට 31,104 (සැතපුම් 313 සිට 19,327) දක්වා ඉහළ ගියේය.[74] නව පොදු, අනිවාර්ය, නිදහස් සහ ලෞකික අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් මගින් පෝෂණය කරන ලද සාක්ෂරතාවය, 22% සිට 65% දක්වා ඉක්මනින් වැඩි වූ අතර, එය බොහෝ ලතින් ඇමරිකානු ජාතීන්ට වසර පනහකට පසුව පවා ළඟා විය හැකි මට්ටමට වඩා ඉහළ මට්ටමක පැවතුනි.[73] තවද, සැබෑ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය කෙතරම් වේගයෙන් වර්ධනය වූවාද යත්, විශාල සංක්‍රමණික ගලා ඒම නොතකා, 1862 සහ 1920 අතර ඒක පුද්ගල ආදායම සංවර්ධිත රටවල මට්ටම්වලින් 67% සිට 100% දක්වා ඉහළ ගියේය:[74] 1865 දී, ආර්ජන්ටිනාව දැනටමත් ඒක පුද්ගල ආදායම අනුව ඉහළම රටවල් 25 න් එකක් විය. 1908 වන විට, එය ඩෙන්මාර්කය, කැනඩාව සහ නෙදර්ලන්තය අභිබවා 7 වන ස්ථානයට පත්විය - ස්විට්සර්ලන්තය, නවසීලන්තය, ඕස්ට්‍රේලියාව, එක්සත් ජනපදය, එක්සත් රාජධානිය සහ බෙල්ජියම පිටුපසින්. ආර්ජන්ටිනාවේ ඒක පුද්ගල ආදායම ඉතාලියට වඩා 70% ක්, ස්පාඤ්ඤයට වඩා 90% ක්, ජපානයට වඩා 180% ක් සහ බ්‍රසීලයට වඩා 400% ක් වැඩි විය.[69] මෙම අද්විතීය ජයග්‍රහණ තිබියදීත්, රට කාර්මිකකරණයේ මුල් ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට මන්දගාමී විය:[75] 1920 ගණන්වල ප්‍රාග්ධන-අවශ්‍ය දේශීය කර්මාන්තවල තියුණු සංවර්ධනයෙන් පසුව, 1930 ගණන්වල නිෂ්පාදන අංශයේ සැලකිය යුතු කොටසක් ශ්‍රම-අවශ්‍යව පැවතුනි.[76]
1878 සහ 1884 අතර, දේශසීමාවේ ස්වදේශිකයන් සහ ක්‍රියෝලෝස් අතර නිරන්තර ගැටුම් මගින් ආර්ජන්ටිනාවේ භූමිය තුන් ගුණයකින් වැඩි කිරීමේ අරමුණින්,[78] සහ ස්වදේශික ප්‍රදේශ අත්පත් කර ගැනීමත් සමඟ, ඊනියා කාන්තාරය යටත් කර ගැනීම සිදු විය. පළමු ජයග්‍රහණය, ආදිවාසීන් විසින් ආධිපත්‍යය දරන පම්පා සහ පැටගෝනියානු ප්‍රදේශවලට හමුදා ආක්‍රමණ මාලාවකින් සමන්විත වූ අතර,[79] ගවේෂණවල මූල්‍යකරුවන් වන සොසිඩාඩ් ග්‍රාමීය ආර්ජන්ටිනාවේ සාමාජිකයින් අතර ඒවා බෙදා හැරීමෙනි.[80] චාකෝ යටත් කර ගැනීම සියවසේ අවසානය දක්වා පැවතුනි,[81] මන්ද ජාතික ආර්ථික පද්ධතියේ සම්පූර්ණ අයිතිය සිදු වූයේ දැව සහ ටැනින් නිස්සාරණය කිරීම කපු නිෂ්පාදනය මගින් ප්‍රතිස්ථාපනය කළ විට පමණි.[82] ආර්ජන්ටිනා රජය ආදිවාසී ජනතාව පහත් ජීවීන් ලෙස සැලකූ අතර, ක්‍රියෝලෝස් සහ යුරෝපීයයන්ට සමාන අයිතිවාසිකම් නොමැතිව.[83]
1912 දී, ජනාධිපති රොක් සාන්ස් පෙනා විශ්වීය සහ රහසිගත පිරිමි ඡන්ද අයිතිය ක්‍රියාත්මක කළ අතර, එමඟින් රැඩිකල් සිවික් සංගමයේ (හෝ UCR) නායක හිපොලිටෝ යිරිගොයින්ට 1916 මැතිවරණය ජයග්‍රහණය කිරීමට හැකි විය. ඔහු සමාජ හා ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කළ අතර කුඩා ගොවිපලවල් සහ ව්‍යාපාර සඳහා ආධාර ලබා දුන්නේය. පළමු ලෝක යුද්ධයේදී ආර්ජන්ටිනාව මධ්‍යස්ථව සිටියේය. යිරිගොයින්ගේ දෙවන පරිපාලනය මහා අවපාතයෙන් ඇති වූ ආර්ථික අර්බුදයකට මුහුණ දුන්නේය.[84]
1930 දී, ජෝස් ෆීලික්ස් උරිබුරුගේ නායකත්වයෙන් යුත් හමුදාව විසින් යිරිගොයන් බලයෙන් නෙරපා හරින ලදී. ආර්ජන්ටිනාව සියවසේ මැද භාගය වන තෙක් ධනවත්ම රටවල් පහළොව අතර පැවතුනද,[69] මෙම කුමන්ත්‍රණය රට නැවත සංවර්ධනයට තල්ලු කළ ස්ථාවර ආර්ථික හා සමාජ පරිහානියේ ආරම්භය සනිටුහන් කරයි.[85]
උරිබුරු වසර දෙකක් පාලනය කළේය; පසුව අගස්ටින් පේද්‍රෝ ජස්ටෝ වංචනික මැතිවරණයකින් තේරී පත් වූ අතර එක්සත් රාජධානිය සමඟ මතභේදාත්මක ගිවිසුමක් අත්සන් කළේය. දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී ආර්ජන්ටිනාව මධ්‍යස්ථව සිටියේය, මෙම තීරණයට පූර්ණ බ්‍රිතාන්‍ය සහයෝගය ලැබුණු නමුත් පර්ල් වරායට එල්ල වූ ප්‍රහාරයෙන් පසු එක්සත් ජනපදය විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී. 1943 දී ජෙනරාල් ආටුරෝ රෝසන් විසින් මෙහෙයවන ලද හමුදා කුමන්ත්‍රණයක් රාමොන් කැස්ටිලෝගේ ව්‍යවස්ථාපිත රජය පෙරලා දැමීය. එක්සත් ජනපදයේ පීඩනය යටතේ, පසුව ආර්ජන්ටිනාව අක්ෂ බලවතුන්ට එරෙහිව යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය (1945 මාර්තු 27 වන දින, යුරෝපයේ දෙවන ලෝක යුද්ධය අවසන් වීමට ආසන්න වශයෙන් මාසයකට පෙර).
රෝසන් ආඥාදායකත්වය අතරතුර, ජුවාන් පෙරොන් නම් සාපේක්ෂව නොදන්නා හමුදා කර්නල්වරයෙකු කම්කරු දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධානියා ලෙස නම් කරන ලදී. 1944 දී ආරක්ෂක අමාත්‍යවරයා ලෙස නම් කරන ලද පෙරොන් ඉක්මනින් දේශපාලන ඉණිමඟට නැගීමට සමත් විය. හමුදාවේ සහ කොන්සර්වේටිව් කඳවුරේ ප්‍රතිවාදීන් විසින් දේශපාලන තර්ජනයක් ලෙස සලකනු ලැබූ ඔහුට 1945 දී ඉල්ලා අස්වීමට බල කෙරුණු අතර, දින කිහිපයකට පසු අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී. අවසානයේ ඔහුගේ කඳවුර සහ මිත්‍ර වෘත්තීය සමිති කිහිපයකින් එල්ල වන පීඩනය යටතේ ඔහු නිදහස් කරන ලදී.[86] 1946 මහ මැතිවරණයේදී කම්කරු අපේක්ෂකයා ලෙස UCR පරදා අතිවිශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් ලැබීමෙන් පසු ඔහු පසුව ජනාධිපති බවට පත්විය.[87]
පෙරොනිස්ට් වසර
[සංස්කරණය]
ආර්ජන්ටිනා ඉතිහාසයේ බලවත්ම සහ බලගතු පක්ෂය වන කම්කරු පක්ෂය (පසුව යුක්තිවාදී පක්ෂය ලෙස නම් කරන ලදී), 1946 දී ජුවාන් පෙරොන් ජනාධිපති ධුරයට පත්වීමත් සමඟ බලයට පත් විය. ඔහු උපායමාර්ගික කර්මාන්ත සහ සේවා ජනසතු කළේය, වැටුප් සහ සේවා කොන්දේසි වැඩිදියුණු කළේය, සම්පූර්ණ බාහිර ණය ගෙවා තමා පාහේ සම්පූර්ණ රැකියා ලබා ගත් බව ප්‍රකාශ කළේය. 1947 දී කාන්තා ඡන්ද අයිතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමට ඔහු කොංග්‍රසයට බල කළේය,[88] සහ සමාජයේ වඩාත්ම අවදානමට ලක්විය හැකි අංශ සඳහා සමාජ ආධාර ක්‍රමයක් සංවර්ධනය කළේය.[89] රජයේ වියදම් සහ ආරක්ෂණවාදී ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් 1950 දී ආර්ථිකය පහත වැටීමට පටන් ගත්තේය.[90]
ඔහු දේශපාලන මර්දන ව්‍යාපාරයක ද නිරත විය. දේශපාලන විරුද්ධවාදියෙකු හෝ විභව ප්‍රතිවාදියෙකු ලෙස සැලකෙන ඕනෑම අයෙකු තර්ජන, ශාරීරික ප්‍රචණ්ඩත්වය සහ හිරිහැරවලට ලක් විය. ආර්ජන්ටිනාවේ බුද්ධිමතුන්, මධ්‍යම පන්තිය, විශ්ව විද්‍යාල සිසුන් සහ මහාචාර්යවරුන් විශේෂයෙන් කරදරකාරී ලෙස සලකනු ලැබීය. සියලුම ප්‍රධාන රාජ්‍ය අධ්‍යාපන ආයතනවලින් විශ්ව විද්‍යාල මහාචාර්යවරුන් සහ පීඨ සාමාජිකයින් 2,000 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සේවයෙන් පහ කරන ලදී.[91]
අවශ්‍ය විටෙක ප්‍රචණ්ඩත්වයට යොමු වෙමින්, බොහෝ වෙළඳ හා කම්කරු සමිති තම පාලනය යටතට ගැනීමට පෙරොන් උත්සාහ කළේය. නිදසුනක් වශයෙන්, මස් ඇසුරුම්කරුවන්ගේ වෘත්තීය සමිති නායක සිප්‍රියානෝ රෙයිස්, තේරී පත් වූ කම්කරු ව්‍යාපාර නිලධාරීන් පෙරොනිස්ට් පක්ෂයේ පෙරොනිස්ට් රූකඩ විසින් බලහත්කාරයෙන් ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමෙන් පසු රජයට එරෙහිව විරෝධතා දැක්වීම සඳහා වැඩ වර්ජන සංවිධානය කළේය. චෝදනා කිසි විටෙකත් සනාථ නොකළද, ත්‍රස්තවාදී චෝදනා මත රෙයිස් ඉක්මනින්ම අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදී. කිසි විටෙකත් විධිමත් ලෙස චෝදනා එල්ල නොවූ රෙයිස්, වසර පහක් සිරගතව වධ හිංසාවට ලක් කරන ලද අතර 1955 දී පාලන තන්ත්‍රය බිඳ වැටීමෙන් පසුව පමණක් නිදහස් කරන ලදී.[92]
1951 දී නැවත තේරී පත් වීමට පෙරොන් සමත් විය. පක්ෂයේ තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කළ ඔහුගේ බිරිඳ ඊවා පෙරොන් 1952 දී පිළිකාවක් හේතුවෙන් මිය ගියාය. ආර්ථිකය අඛණ්ඩව පහත වැටෙද්දී, පෙරොන් මහජන සහයෝගය අහිමි වීමට පටන් ගත් අතර, ජාතික ක්‍රියාවලියට තර්ජනයක් ලෙස සැලකීමට පටන් ගත්තේය. නාවික හමුදාව පෙරොන්ගේ වියැකී යන දේශපාලන බලයෙන් ප්‍රයෝජන ගෙන 1955 දී ප්ලාසා ඩි මායෝ වෙත බෝම්බ හෙලීය. පෙරොන් ප්‍රහාරයෙන් දිවි ගලවා ගත් නමුත් මාස කිහිපයකට පසු, විමුක්ති විප්ලවයේ කුමන්ත්‍රණය අතරතුර, ඔහු බලයෙන් පහ කර ස්පාඤ්ඤයේ පිටුවහල් කරන ලදී.[93]
ලිබර්ටඩෝරා විප්ලවය
[සංස්කරණය]
නව රාජ්‍ය නායකයා වන පේද්‍රෝ ඉයුජීනියෝ අරම්බුරු, පෙරොන්වාදය තහනම් කළ අතර පක්ෂය අනාගත මැතිවරණවලින් තහනම් කළේය. UCR හි ආටුරෝ ෆ්‍රොන්ඩිසි 1958 මහ මැතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය.[94] ඔහු ජවසම්පන්න සහ කාර්මික ස්වයංපෝෂිතභාවය අත්කර ගැනීම සඳහා ආයෝජන දිරිමත් කළේය, නිදන්ගත වෙළඳ හිඟයක් ආපසු හැරවූ අතර පෙරොන්වාදයට එරෙහි තහනම ඉවත් කළේය; එහෙත් පෙරොන්වාදීන් සහ හමුදාව යන දෙඅංශයෙන්ම හොඳ සබඳතා පවත්වා ගැනීමට ඔහු දැරූ උත්සාහයන් නිසා දෙදෙනාම ප්‍රතික්ෂේප වූ අතර නව කුමන්ත්‍රණයකින් ඔහුව නෙරපා හරින ලදී.[95] දේශපාලන කැලඹිලි මධ්‍යයේ, සෙනෙට් සභික ජෝස් මාරියා ගයිඩෝ ඉක්මනින් ප්‍රතිචාර දක්වමින් බල විරෝධී රික්ත නීති ක්‍රියාත්මක කළ අතර, ඔහුම ජනාධිපති ධුරයට පත් විය; මැතිවරණ අවලංගු කරන ලද අතර පෙරෝනිස්වාදය නැවත වරක් තහනම් කරන ලදී. 1963 දී ආටුරෝ ඉලියා තේරී පත් වූ අතර සමස්ත සමෘද්ධිය වැඩි කිරීමට නායකත්වය දුන්නේය; කෙසේ වෙතත්, 1966 දී ස්වයං ප්‍රකාශිත ආර්ජන්ටිනා විප්ලවයේදී ජෙනරාල් ජුවාන් කාලෝස් ඔන්ගානියාගේ නායකත්වයෙන් යුත් තවත් හමුදා කුමන්ත්‍රණයකින් ඔහු බලයෙන් පහ කරන ලද අතර, දින නියමයක් නොමැතිව පාලනය කිරීමට උත්සාහ කළ නව හමුදා රජයක් නිර්මාණය කළේය.[96]
පෙරොන්ගේ නැවත පැමිණීම සහ මරණය
[සංස්කරණය]වසර ගණනාවක හමුදා පාලනයෙන් පසුව, 1971 දී හමුදා ජුන්ටාව විසින් ඇලෙජැන්ඩ්‍රෝ ඇගුස්ටින් ලැනුසේ ජනාධිපති ලෙස පත් කරන ලදී. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නැවත ලබා ගැනීම සඳහා වැඩිවන දේශපාලන පීඩනය යටතේ, ලැනුසේ 1973 දී මැතිවරණයක් කැඳවීය. පෙරොන්ට තරඟ කිරීම තහනම් කරන ලද නමුත් පෙරොන්වාදී පක්ෂයට සහභාගී වීමට අවසර දෙන ලදී. 1973 මැයි 25 වන දින බලයට පත් වූ පෙරොන්ගේ ආදේශක අපේක්ෂක හෙක්ටර් කැම්පෝරා විසින් ජනාධිපතිවරණ ජයග්‍රහණය කරන ලදී. මාසයකට පසු, ජුනි මාසයේදී, පෙරොන් ස්පාඤ්ඤයෙන් ආපසු පැමිණියේය. කැම්පෝරාගේ පළමු ජනාධිපති ක්‍රියාමාර්ගවලින් එකක් වූයේ දේශපාලන ඝාතන සහ ත්‍රස්ත ප්‍රහාර සිදු කළ සංවිධානවල සාමාජිකයින්ට සහ විනිසුරුවන් විසින් නඩු විභාග කර සිර දඬුවම් නියම කරන ලද අයට සමාව ලබා දීමයි. කැම්පෝරාගේ මාස ගණනක් රජයේ කාලය දේශපාලන හා සමාජීය නොසන්සුන්තාවයෙන් වට විය. එක් මාසයක් ඇතුළත සමාජ ගැටුම්, වැඩ වර්ජන සහ කර්මාන්තශාලා වාඩිලාගැනීම් 600 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සිදු විය.[97] අන්ත වාමාංශික ත්‍රස්ත සංවිධාන ඔවුන්ගේ සන්නද්ධ අරගලය අත්හිටුවා තිබුණද, සහභාගීත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රියාවලියට ඔවුන් එක්වීම පෙරොනිස්ට් දක්ෂිණාංශික කණ්ඩායම විසින් සෘජු තර්ජනයක් ලෙස අර්ථකථනය කරන ලදී.[98]
දේශපාලන, සමාජීය සහ ආර්ථික කැලඹිලි සහිත තත්වයක් මධ්‍යයේ, කැම්පෝරා සහ උප ජනාධිපති විසෙන්ටේ සොලානෝ ලීමා 1973 ජූලි මාසයේදී ඉල්ලා අස්වී නව මැතිවරණයක් ඉල්ලා සිටියේය, නමුත් මෙවර පෙරොන් යුක්තිවාදී පක්ෂයේ අපේක්ෂකයා විය. පෙරොන් මැතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේ ඔහුගේ බිරිඳ ඉසබෙල් පෙරොන් උප ජනාධිපති ලෙස පත් කරමිනි. පෙරොන්ගේ තුන්වන ධුර කාලය පෙරොන්වාදී පක්ෂය තුළ වාම සහ දක්ෂිණාංශික කණ්ඩායම් අතර තීව්‍ර වන ගැටුම මෙන්ම ගුවේරාවාදී ඊආර්පී, වාමාංශික පෙරොන්වාදී මොන්ටොනෙරෝස් සහ රාජ්‍ය පිටුබලය ලත් අන්ත දක්ෂිණාංශික ට්‍රිපල් ඒ වැනි සන්නද්ධ ත්‍රස්ත ගරිල්ලා කණ්ඩායම් නැවත පැමිණීම මගින් සනිටුහන් විය. 1974 දී හෘදයාබාධ මාලාවක් සහ නියුමෝනියාවේ සලකුණු වලින් පසුව, පෙරොන්ගේ සෞඛ්‍යය ඉක්මනින් පිරිහී ගියේය. 1974 ජූලි 1 වන සඳුදා ඔහුට අවසාන හෘදයාබාධයක් ඇති වූ අතර 13:15 ට මිය ගියේය. ඔහුට වයස අවුරුදු 78 කි. ඔහුගේ මරණයෙන් පසු, ඔහුගේ බිරිඳ සහ උප ජනාධිපති ඉසබෙල් පෙරොන් ඔහුගෙන් පසු ධුරයට පත්විය. ඇයගේ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ, පෙරොන්වාදීන්ගේ අන්ත දක්ෂිණාංශික ෆැසිස්ට් කණ්ඩායම සමඟ එක්ව හමුදා ජුන්ටාවක් නැවතත් රාජ්‍ය නායකයා බවට පත්විය. ඉසබෙල් පෙරොන් 1974 සිට 1976 දක්වා ආර්ජන්ටිනාවේ ජනාධිපතිනිය ලෙස සේවය කළ අතර, පසුව ඇය හමුදාව විසින් නෙරපා හරින ලදී. ඇගේ කෙටි ජනාධිපති ධුරය ආර්ජන්ටිනාවේ දේශපාලන හා සමාජ පද්ධති බිඳවැටීමෙන් සනිටුහන් වූ අතර, එය දශකයක අස්ථාවරත්වය, වාමාංශික ත්‍රස්තවාදී ගරිල්ලා ප්‍රහාර සහ රාජ්‍ය අනුග්‍රහය ලත් ත්‍රස්තවාදයට මග පෑදූ ව්‍යවස්ථාමය අර්බුදයකට මඟ පෑදීය.[90][99][100]
ජාතික ප්‍රතිසංවිධාන ක්‍රියාවලිය
[සංස්කරණය]
"අපිරිසිදු යුද්ධය" (ස්පාඤ්ඤ: Guerra Sucia) යනු දකුණු කෝනයේ අනෙකුත් දක්ෂිණාංශික ඒකාධිපතිත්වයන්ගේ සහභාගීත්වය ඇතුළත් වූ ඔපරේෂන් කොන්ඩෝර් හි කොටසක් විය. අපිරිසිදු යුද්ධයට ආර්ජන්ටිනාවේ සහ දකුණු කෝනයේ වෙනත් තැන්වල දේශපාලන විරුද්ධවාදීන්ට එරෙහිව රාජ්‍ය ත්‍රස්තවාදය ඇතුළත් වූ අතර, මිලිටරි සහ ආරක්ෂක හමුදා වාමාංශික ගරිල්ලන්ට, දේශපාලන විරුද්ධවාදීන්ට සහ සමාජවාදයට සම්බන්ධ යැයි විශ්වාස කරන හෝ පාලන තන්ත්‍රයේ නව ලිබරල් ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිවලට කෙසේ හෝ පටහැනි ඕනෑම කෙනෙකුට එරෙහිව නාගරික සහ ග්‍රාමීය ප්‍රචණ්ඩත්වය යොදා ගත්හ.[101][102][103] ආර්ජන්ටිනාවේ පමණක් ප්‍රචණ්ඩත්වයේ වින්දිතයින් අතර වෘත්තීය සමිතිවාදීන්, සිසුන්, මාධ්‍යවේදීන්, මාක්ස්වාදීන්, පෙරෝනිස්ට් ගරිල්ලන්,[104] සහ හිතවතුන් යැයි කියනු ලබන අය ඇතුළු ඇස්තමේන්තුගත 15,000 සිට 30,000 දක්වා වාමාංශික ක්‍රියාකාරීන් සහ සටන්කාමීන් ඇතුළත් විය. ගොදුරු වූවන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් රාජ්‍ය ත්‍රස්තවාදයේ තුවාල ලැබූවන් වූහ. ප්‍රතිවිරුද්ධ ගරිල්ලන්ගේ ගොදුරු බවට පත්වූයේ හමුදා සහ පොලිස් නිලධාරීන් 500–540ක් පමණ[105] සහ සිවිල් වැසියන් 230ක් පමණ විය.[106] ජොන්සන්, නික්සන්, ෆෝඩ්, කාටර් සහ රේගන් පරිපාලන සමයේදී ආර්ජන්ටිනාවට එක්සත් ජනපද රජයෙන් තාක්ෂණික සහාය සහ හමුදා ආධාර ලැබුණි.
මර්දනයේ නිශ්චිත කාලානුක්‍රමය තවමත් විවාදයට භාජනය වෙමින් පවතී, නමුත් දිගු දේශපාලන යුද්ධයේ මූලයන් 1969 දී වෘත්තීය සමිතිවාදීන් පෙරොන්වාදී සහ මාක්ස්වාදී පැරාමිලිටරි කණ්ඩායම් විසින් ඝාතනය කිරීමට ඉලක්ක කළ විට ආරම්භ වන්නට ඇත. පෙරොනිස්වාදයට සහ වමට එරෙහිව රාජ්‍ය අනුග්‍රහය ලත් ත්‍රස්තවාදයේ තනි අවස්ථා 1955 දී ප්ලාසා ඩි මායෝ බෝම්බ හෙලීම දක්වා දිව යයි. 1972 ට්‍රෙලෙව් සංහාරය, 1973 දී ආරම්භ වූ ආර්ජන්ටිනාවේ කොමියුනිස්ට් විරෝධී සන්ධානයේ ක්‍රියා සහ 1975 දී ඔපෙරාටිවෝ ඉන්ඩිපෙන්ඩෙන්සියා (ඔපරේෂන් ඉන්ඩිපෙන්ඩෙන්සියා) අතරතුර වාමාංශික ගරිල්ලන්ට එරෙහිව ඉසබෙල් පෙරොන්ගේ "සමූලඝාතන නියෝග" ද අපිරිසිදු යුද්ධයේ ආරම්භය සනිටුහන් කරන සිදුවීම් විය හැකිය.[H]
ඔන්ගානියා කොංග්‍රසය වසා දැමීය, සියලුම දේශපාලන පක්ෂ තහනම් කරන ලද අතර, ශිෂ්‍ය හා කම්කරු සමිති විසුරුවා හැරියේය. 1969 දී, මහජන අතෘප්තිය දැවැන්ත විරෝධතා දෙකකට හේතු විය: කෝර්ඩොබාසෝ සහ රොසාරියාසෝ. ත්‍රස්තවාදී ගරිල්ලා සංවිධානයක් වන මොන්ටොනෙරොස් අරම්බුරු පැහැරගෙන ගොස් මරා දැමීය.[110] වැඩෙන දේශපාලන පීඩනය ලිහිල් කිරීමට උත්සාහ කරමින් අලුතින් තේරී පත් වූ රජයේ ප්‍රධානියා වන ඇලෙජැන්ඩ්‍රෝ අගුස්ටින් ලනුස්, පෙරොන් වෙනුවට පෙරොනිස්ට් අපේක්ෂකයා වීමට හෙක්ටර් ජෝස් කැම්පෝරාට ඉඩ දුන්නේය. 1973 මාර්තු මැතිවරණයෙන් කැම්පෝරා ජයග්‍රහණය කළ අතර, වරදකරුවන් වූ ගරිල්ලා සාමාජිකයින්ට සමාව ලබා දුන් අතර, පසුව ස්පාඤ්ඤයේ පිටුවහල් කිරීමෙන් පෙරොන් නැවත පැමිණීම සහතික කළේය.[111]
පෙරොන් ආර්ජන්ටිනාවට ආපසු පැමිණි දිනයේදී, පෙරොන්වාදී අභ්‍යන්තර කණ්ඩායම් - දක්ෂිණාංශික වෘත්තීය සමිති නායකයින් සහ මොන්ටොනෙරෝස් හි වාමාංශික තරුණයින් - අතර ගැටුම එසෙයිසා සංහාරයට හේතු විය. දේශපාලන ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් යටපත් වූ කැම්පෝරා ඉල්ලා අස් වූ අතර, ඔහුගේ තුන්වන බිරිඳ ඉසබෙල් උප සභාපති ලෙස 1973 සැප්තැම්බර් මාසයේ පැවති මැතිවරණයෙන් පෙරොන් ජයග්‍රහණය කළේය. ඔහු මොන්ටොනෙරෝස් පක්ෂයෙන් නෙරපා හරින ලදී[112] සහ ඔවුන් නැවත වරක් රහසිගත සංවිධානයක් බවට පත්විය. ඔවුන්ට සහ මහජන විප්ලවවාදී හමුදාවට (ERP) එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා ජෝස් ලෝපෙස් රේගා ආර්ජන්ටිනාවේ කොමියුනිස්ට් විරෝධී සන්ධානය (AAA) සංවිධානය කළේය.[113][114]
1974 ජූලි මාසයේදී පෙරොන් මිය ගිය අතර, ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ ඔහුගේ බිරිඳ, වාමාංශික කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියාව "සමූලඝාතනය" කිරීමට හමුදාවට සහ පොලිසියට බලය පවරන රහස් නියෝගයකට අත්සන් තැබූ අතර,[115] ටුකුමන් පළාතේ ග්‍රාමීය කැරැල්ලක් ආරම්භ කිරීමට ERP දැරූ උත්සාහය නතර කළේය.[116] හමුදා ජෙනරාල් ජෝර්ජ් රෆායෙල් විඩෙලාගේ නායකත්වයෙන් යුත් ඒකාබද්ධ සන්නද්ධ හමුදාවන්ගේ ජුන්ටාවක් විසින් වසරකට පසුව ඉසබෙල් පෙරොන් බලයෙන් පහ කරන ලදී. ඔවුන් ජාතික ප්‍රතිසංවිධාන ක්‍රියාවලිය ආරම්භ කළ අතර එය බොහෝ විට ප්‍රොසෙසෝ ලෙස කෙටි කරන ලදී.[117]
ප්‍රොසෙසෝ කොංග්‍රසය වසා දැමීය, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ විනිසුරුවන් ඉවත් කර, දේශපාලන පක්ෂ සහ වෘත්තීය සමිති තහනම් කරන ලද අතර, වාමාංශිකයින් සමඟ සම්බන්ධ බවට සැක කෙරෙන පුද්ගලයින් ඇතුළු සැක සහිත ගරිල්ලා සාමාජිකයින් බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීමට යොමු විය. 1976 අවසානය වන විට, මොන්ටොනෙරෝස් සාමාජිකයින් 2,000 කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් අහිමි වූ අතර 1977 වන විට ERP සම්පූර්ණයෙන්ම යටපත් විය. කෙසේ වෙතත්, දැඩි ලෙස දුර්වල වූ මොන්ටොනෙරෝස් 1979 දී ප්‍රතිප්‍රහාරයක් දියත් කළ අතර, එය ඉක්මනින් මර්දනය කරන ලද අතර, ගරිල්ලා තර්ජනය ඵලදායී ලෙස අවසන් කර ජුන්ටාවේ බලයේ ස්ථානය සුරක්ෂිත කළේය.
1982 මාර්තු මාසයේදී, ආර්ජන්ටිනා හමුදාවක් දකුණු ජෝර්ජියාවේ බ්‍රිතාන්‍ය භූමිය පාලනය කළ අතර, අප්‍රේල් 2 වන දින, ආර්ජන්ටිනාව ෆෝක්ලන්ඩ් දූපත් ආක්‍රමණය කළේය. එක්සත් රාජධානිය නැවත අත්පත් කර ගැනීම සඳහා කාර්ය සාධක බලකායක් යැවීය. ආර්ජන්ටිනාව ජුනි 14 වන දින යටත් වූ අතර එහි හමුදා ආපසු ගෙන යන ලදී. නින්දිත පරාජයෙන් පසු බුවනෝස් අයර්ස් හි වීදි කෝලාහල ඇති වූ අතර හමුදා නායකත්වය නතර විය.[118][119] රෙනාල්ඩෝ බිග්නෝන් ගැල්ටියරි වෙනුවට ආදේශ කර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලනයට මාරුවීම සංවිධානය කිරීමට පටන් ගත්තේය.[120]
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට නැවත පැමිණීම
[සංස්කරණය]
1983 මැතිවරණයේදී ප්‍රොසෙසෝ සමයේදී මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් සම්බන්ධයෙන් වගකිව යුතු අයට එරෙහිව නඩු පැවරීම සඳහා රාවුල් අල්ෆොන්සින් ජයග්‍රහණය කළේය: ජුන්ටා නඩු විභාගය සහ අනෙකුත් යුද අධිකරණ කුමන්ත්‍රණයේ නායකයින්ට සියලු දඬුවම් නියම කළ නමුත්, හමුදා පීඩනය යටතේ, ඔහු සම්පූර්ණ නැවතුම් සහ නිසි කීකරුකම පිළිබඳ නීති[121][122] ද ක්‍රියාත්මක කළ අතර, එමඟින් අණදීමේ දාමය දිගේ නඩු පැවරීම නතර විය. නරක අතට හැරෙන ආර්ථික අර්බුදය සහ අධි උද්ධමනය ඔහුගේ ජනප්‍රිය සහයෝගය අඩු කළ අතර පෙරොන්වාදී කාලෝස් මෙනෙම් 1989 මැතිවරණය ජයග්‍රහණය කළේය. වැඩි කල් නොගොස්, කෝලාහල නිසා ඇල්ෆොන්සින්ට කලින් ඉල්ලා අස්වීමට සිදුවිය.[123]
මෙනෙම් නව ලිබරල් ප්‍රතිපත්ති වැලඳගෙන ක්‍රියාත්මක කළේය:[124] ස්ථාවර විනිමය අනුපාතයක්, ව්‍යාපාර නියාමනය ඉවත් කිරීම, පෞද්ගලීකරණය සහ ආරක්ෂණවාදී බාධක විසුරුවා හැරීම කෙටි කාලීනව ආර්ථිකය සාමාන්‍යකරණය කළේය. ඇල්ෆොන්සින්ගේ රජය තුළ දඬුවම් නියම වූ නිලධාරීන්ට ඔහු සමාව දුන්නේය. 1994 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් මෙනෙම්ට දෙවන වාරයක් සඳහා තේරී පත්වීමට ඉඩ සැලසුණි. 1995 දී ආර්ථිකය පිරිහීමට පටන් ගැනීමත්, වැඩිවන විරැකියාව සහ අවපාතයත් සමඟ,[125] ෆර්නැන්ඩෝ ඩි ලා රූවාගේ නායකත්වයෙන් යුත් UCR, 1999 මැතිවරණවලදී නැවත ජනාධිපති ධුරයට පත්විය.[126]
සමාජ අතෘප්තියට හේතු වූ නරක අතට හැරෙන අර්බුදය නොතකා ඩි ලා රූවා මෙනෙම්ගේ ආර්ථික සැලැස්ම ක්‍රියාත්මක කළේය.[125] රටින් දැවැන්ත ප්‍රාග්ධන පිටවීමකට ප්‍රතිචාර වශයෙන් බැංකු ගිණුම් කැටි කිරීමකින් ප්‍රතිචාර දැක්වූ අතර එය තවදුරටත් කැලඹීමක් ඇති කළේය. 2001 දෙසැම්බර් කෝලාහල නිසා ඔහුට ඉල්ලා අස්වීමට සිදුවිය.[127] මෙනෙම් විසින් ස්ථාපිත කරන ලද ස්ථාවර විනිමය අනුපාතය අවලංගු කළ එඩ්වාඩෝ ඩුහාල්ඩේ වැඩබලන ජනාධිපති ලෙස පත් කරන ලද අතර,[128] බොහෝ වැඩ කරන සහ මධ්‍යම පාන්තික ආර්ජන්ටිනාවේ වැසියන්ට ඔවුන්ගේ ඉතුරුම් වලින් සැලකිය යුතු කොටසක් අහිමි විය. 2002 අග භාගය වන විට, ආර්ථික අර්බුදය පහව යාමට පටන් ගත් නමුත්, පොලිසිය විසින් පික්වෙටෙරෝවරුන් දෙදෙනෙකු ඝාතනය කිරීම දේශපාලන නොසන්සුන්තාවයට හේතු වූ අතර, ඩුහාල්ඩේ මැතිවරණ ඉදිරියට ගෙන යාමට පෙළඹුණි.[129] නෙස්ටර් කර්ච්නර් නව ජනාධිපතිවරයා ලෙස තේරී පත් විය. 2003 මැයි 26 වන දින ඔහු දිවුරුම් දුන්නේය.[130][131]
.jpg)
ඩුහාල්ඩේ විසින් සකස් කරන ලද නව-කේන්සියානු ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති[129] ප්‍රවර්ධනය කරමින්, කර්ච්නර් සැලකිය යුතු මූල්‍ය හා වෙළඳ අතිරික්තයක් සහ වේගවත් දළ දේශීය නිෂ්පාදිත වර්ධනයක් අත්කර ගනිමින් ආර්ථික අර්බුදය අවසන් කළේය.[132] ඔහුගේ පරිපාලනය යටතේ, ආර්ජන්ටිනාව බොහෝ බැඳුම්කර සඳහා පෙර නොවූ විරූ ලෙස 70% ක පමණ වට්ටමක් සමඟ එහි පැහැර හරින ලද ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කළේය, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල සමඟ ණය ගෙවා දැමීය,[133] සැක සහිත මානව හිමිකම් වාර්තා සහිත නිලධාරීන්ගෙන් හමුදාව පවිත්‍ර කළේය,[134] පූර්ණ නැවතුම් සහ නිසි කීකරුකම පිළිබඳ නීති අවලංගු කර අවලංගු කළේය,[135][I] ඒවා ව්‍යවස්ථා විරෝධී යැයි තීන්දු කළේය, සහ ජුන්ටාවේ අපරාධ සම්බන්ධයෙන් නීතිමය නඩු පැවරීම නැවත ආරම්භ කළේය. ඔහු නැවත මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වූයේ නැත, ඒ වෙනුවට 2007 සහ 2011 මැතිවරණ ජයග්‍රහණය කළ ඔහුගේ බිරිඳ වන සෙනෙට් සභික ක්‍රිස්ටිනා කර්ච්නර්ගේ අපේක්ෂකත්වය ප්‍රවර්ධනය කළේය.[137] කර්ච්නර්ගේ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ ඇය වෙනිසියුලාව, ඉරානය සහ කියුබාව වැනි රටවල් සමඟ විදේශ සබඳතා ප්‍රවර්ධනය කළ අතර, එක්සත් ජනපදය සහ එක්සත් රාජධානිය අතර සබඳතා වඩ වඩාත් පළුදු විය. ඇගේ ධුර කාලය තුළ පුනර්ජනනීය බලශක්ති නිෂ්පාදනය සහ සහනාධාර වැඩි වුවද, 2011 සිට සමස්ත ආර්ථිකය මන්දගාමී විය.[138]
ඔක්තෝබර් 25 වන දින පැවති ජනාධිපතිවරණවල පළමු වටයේ සම තත්ත්වයකින් පසුව, 2015 නොවැම්බර් 22 වන දින, මධ්‍යම-දක්ෂිණාංශික සන්ධාන අපේක්ෂක මොරිසියෝ මැක්රි ආර්ජන්ටිනාවේ ඉතිහාසයේ පළමු ඡන්ද පත්‍රිකා ජයග්‍රහණය කරමින්, ජයග්‍රහණය සඳහා පෙරමුණ අපේක්ෂක ඩැනියෙල් ස්කියෝලි පරාජය කර ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් විය. [139] 1916 සිට බලයෙන් පහ කිරීමකින් තොරව තම ධුර කාලය සම්පූර්ණ කිරීමට සමත් වූ පළමු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීව තේරී පත් වූ පෙරොන්වාදී නොවන ජනාධිපතිවරයා මැක්රි විය. [140] ඔහු 2015 දෙසැම්බර් 10 වන දින බලයට පත් වූ අතර ඉහළ උද්ධමන අනුපාතයක් සහ දුර්වල තත්ත්වයේ ආර්ථිකයක් උරුම කර ගත්තේය.[141] 2016 අප්‍රේල් මාසයේදී, මැක්රි රජය උද්ධමනය සහ අධික ලෙස පුපුරවා හරින ලද මහජන හිඟයන් මැඩපැවැත්වීම සඳහා අදහස් කරන ලද නව ලිබරල් කප්පාදු පියවර හඳුන්වා දුන්නේය.[142] මැක්රිගේ පරිපාලනය යටතේ, දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය 3.4% කින් හැකිලීම, උද්ධමනය 240% ක් වීම, ස්වෛරී ණය වශයෙන් නිකුත් කරන ලද ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන ගණන සහ ඔහුගේ ධුර කාලය අවසන් වන විට මහා දරිද්‍රතාවය වැඩිවීමත් සමඟ ආර්ථික ප්‍රකෘතිය නොපැහැදිලි විය.[143][144] ඔහු 2019 දී නැවත මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වූ නමුත් යුක්තිවාදී පක්ෂයේ අපේක්ෂක ඇල්බර්ටෝ ෆර්නැන්ඩෙස්ට එරෙහිව සියයට අටකට ආසන්න ප්‍රමාණයකින් පරාජය විය.[145]
ෆර්නැන්ඩස් සහ උප ජනාධිපති ක්‍රිස්ටිනා කර්ච්නර් 2019 දෙසැම්බර් මාසයේදී බලයට පත් වූ අතර,[146] COVID-19 වසංගතය ආර්ජන්ටිනාවට පහර දීමට මාස කිහිපයකට පෙර සහ නෙස්ටර් සහ ක්‍රිස්ටිනා කර්ච්නර්ගේ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ දූෂණ, අල්ලස් සහ මහජන මුදල් අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම පිළිබඳ චෝදනා මධ්‍යයේ.[147][148] 2021 නොවැම්බර් මාසයේදී, ආර්ජන්ටිනාවේ පාලක පෙරොනිස්ට් පක්ෂයේ මධ්‍ය-වාම සන්ධානය වන ෆ්‍රෙන්ටේ ඩි ටොඩෝස් (සැමට පෙරමුණ), වසර 40 කට ආසන්න කාලයකට පසු පළමු වරට මධ්‍ය කාලීන ව්‍යවස්ථාදායක මැතිවරණවලදී කොංග්‍රසයේ බහුතරය අහිමි විය. මධ්‍ය-දක්ෂිණාංශික සන්ධානය වන ජුන්ටෝස් පෝර් එල් කැම්බියෝ (වෙනසක් සඳහා එක්ව) හි මැතිවරණ ජයග්‍රහණය ෆර්නැන්ඩස්ගේ අවසන් වසර දෙක තුළ ඔහුගේ බලය සීමා කළේය. සෙනෙට් සභාවේ පාලනය අහිමි වීම නිසා අධිකරණය ඇතුළු ප්‍රධාන පත්වීම් සිදු කිරීම ඔහුට අපහසු විය. එය ව්‍යවස්ථාදායකයට යවන සෑම මුලපිරීමක් සම්බන්ධයෙන්ම විපක්ෂය සමඟ සාකච්ඡා කිරීමට ද ඔහුට බල කළේය.[149][150]
2023 අප්‍රේල් මාසයේදී, ෆර්නැන්ඩස් ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයේදී නැවත මැතිවරණයක් ඉල්ලා නොසිටින බව නිවේදනය කළේය.[151] 2023 නොවැම්බර් මැතිවරණ දෙවන වටය අවසන් වූයේ ලිබර්ටේරියානු පිටස්තරයෙකු වන ජේවියර් මිලෙයි 55.7% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් පාලක සභාග අපේක්ෂක සර්ජියෝ මැසාට 44.4% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමිනි.[152] මිලෙයිගේ ජනාධිපති ධුරය 2023 දෙසැම්බර් 10 වන දින ආරම්භ විය.[153]
භූගෝලය
[සංස්කරණය]
කිලෝමීටර 2,780,400 (වර්ග සැතපුම් 1,073,518) ක භූමි ප්‍රමාණයකින් යුත්,[B] ආර්ජන්ටිනාව දකුණු දකුණු ඇමරිකාවේ දකුණු දෙසින් පිහිටා ඇති අතර, බටහිරින් ඇන්ඩීස් හරහා චිලී සමඟ භූමි මායිම් බෙදා ගනී;[154] උතුරින් බොලිවියාව සහ පැරගුවේ; ඊසාන දෙසින් බ්‍රසීලය, නැගෙනහිරින් උරුගුවේ සහ දකුණු අත්ලාන්තික් සාගරය;[155] සහ දකුණින් ඩ්‍රේක් මාර්ගය;[156] සමස්ත භූමි මායිම් දිග කිලෝමීටර 9,376 (සැතපුම් 5,826). රියෝ ඩි ලා ප්ලාටා සහ දකුණු අත්ලාන්තික් සාගරයට ඉහළින් එහි වෙරළබඩ මායිම කිලෝමීටර 5,117 (සැතපුම් 3,180) දිගයි.[155]
ආර්ජන්ටිනාවේ උසම ස්ථානය මෙන්ඩෝසා පළාතේ (මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 6,959 (අඩි 22,831)) ඇකොන්කගුවා වේ,[157] දකුණු සහ බටහිර අර්ධගෝලයේ උසම ස්ථානය ද වේ.[158] පහළම ස්ථානය සැන් ජූලියන් මහා අවපාත සැන්ටා කෲස් පළාතේ (මුහුදු මට්ටමට වඩා මීටර් −105 (අඩි −344),[157] දකුණු සහ බටහිර අර්ධගෝලවල පහළම ස්ථානය සහ පෘථිවියේ හත්වන පහළම ස්ථානය) ලගුන ඩෙල් කාර්බන් වේ.[159]
උතුරු කෙළවර ජුජුයි පළාතේ ග්‍රෑන්ඩ් ද සැන් ජුවාන් සහ මොජිනෙට් ගංගා එක්වන ස්ථානයේ පිහිටා ඇත; දකුණු කෙළවර ටියෙරා ඩෙල් ෆියුගෝ පළාතේ කේප් සැන් පියෝ ය; නැගෙනහිර කෙළවර මිෂන්ස් හි බර්නාඩෝ ද ඉරිගොයින් හි ඊසාන දෙසින් පිහිටා ඇති අතර බටහිර කෙළවර සැන්ටා කෲස් පළාතේ ලොස් ග්ලැසියර්ස් ජාතික වනෝද්‍යානය තුළ පිහිටා ඇත.[155] උපරිම උතුරු-දකුණු දුර කිලෝමීටර් 3,694 (සැතපුම් 2,295) වන අතර උපරිම නැගෙනහිර-බටහිර දුර කිලෝමීටර් 1,423 (සැතපුම් 884) වේ.[155]
ප්‍රධාන ගංගා කිහිපයක් වන්නේ පරානා, උරුගුවේ - ඒවා රියෝ ඩි ලා ප්ලාටා, පැරගුවේ, සලාඩෝ, නීග්‍රෝ, සැන්ටා කෲස්, පිල්කොමායෝ, බර්මේජෝ සහ කොලරාඩෝ සෑදීමට එක් වේ.[160] මෙම ගංගා අසාමාන්‍ය ලෙස පුළුල් මහාද්වීපික වේදිකාවක් වන පැටගෝනියානු රාක්කයට ඉහළින් අත්ලාන්තික් සාගරයේ නොගැඹුරු ප්‍රදේශය වන ආර්ජන්ටිනා මුහුදට මුදා හරිනු ලැබේ.[161] එහි ජලය ප්‍රධාන සාගර ධාරා දෙකකින් බලපෑමට ලක් වේ: උණුසුම් බ්‍රසීල ධාරාව සහ සීතල ෆෝක්ලන්ඩ් ධාරාව.[162]
ජෛව විවිධත්වය
[සංස්කරණය]
ආර්ජන්ටිනාව ලෝකයේ වඩාත්ම ජෛව විවිධත්වයෙන් යුත් රටවලින් එකකි.[164] ලෝකයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම පරිසර පද්ධති ප්‍රභේදවලින් එකකට සත්කාරකත්වය සපයයි: මහාද්වීපික කලාප 15ක්, සමුද්‍ර කලාප 2ක් සහ ඇන්ටාක්ටික් කලාපය යන සියල්ලම එහි භූමිය තුළ නියෝජනය වේ.[164] මෙම දැවැන්ත පරිසර පද්ධති ප්‍රභේදය ලොව විශාලතම ජෛව විවිධත්වයට හේතු වී ඇති අතර එය:[164][165] නාමාවලිගත සනාල ශාක විශේෂ 9,372 (24 වන ස්ථානය);[J] නාමාවලිගත පක්ෂි විශේෂ 1,038 (14 වන ස්ථානය);[K] නාමාවලිගත ක්ෂීරපායී විශේෂ 375 (12 වන ස්ථානය);[L] නාමාවලිගත උරග විශේෂ 338 (16 වන ස්ථානය); සහ නාමාවලිගත උභයජීවී විශේෂ 162 (19 වන ස්ථානය).
ආර්ජන්ටිනාවේ වනාන්තර ආවරණය මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් 10% ක් පමණ වන අතර එය 2020 දී වනාන්තර හෙක්ටයාර 28,573,000 ට සමාන වන අතර එය 1990 දී හෙක්ටයාර 35,204,000 (හෙක්ටයාර) විය. 2020 දී ස්වභාවිකව පුනර්ජනනීය වනාන්තර හෙක්ටයාර 27,137,000 (හෙක්ටයාර) ආවරණය කළ අතර රෝපණය කරන ලද වනාන්තර හෙක්ටයාර 1,436,000 (හෙක්ටයාර) ආවරණය කළේය. ස්වභාවිකව පුනර්ජනනීය වනාන්තරවලින් 0% ක් ප්‍රාථමික වනාන්තර (මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් පිළිබඳ පැහැදිලිව පෙනෙන ඇඟවීම් නොමැති දේශීය ගස් විශේෂ වලින් සමන්විත) බව වාර්තා වූ අතර වනාන්තර ප්‍රදේශයෙන් 7% ක් පමණ ආරක්ෂිත ප්‍රදේශ තුළ දක්නට ලැබුණි. 2015 වර්ෂය සඳහා වනාන්තර ප්‍රදේශයෙන් 0% ක් පොදු අයිතිය යටතේ පවතින බවත්, 4% ක් පුද්ගලික අයිතිය යටතේ ඇති බවත්, 96% ක් වෙනත් හෝ නොදන්නා ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇති බවත් වාර්තා විය.[166][167]
මුල් පැම්පාවේ පාහේ ගස් නොතිබුණි; ඇමරිකානු සිකමෝර් හෝ යුකැලිප්ටස් වැනි සමහර ආනයනික විශේෂ මාර්ග ඔස්සේ හෝ නගරවල සහ ගම්බද වතුවල (එස්ටැන්සියා) දක්නට ලැබේ. පැම්පාවට ආවේණික වූ එකම ගසක් වැනි ශාකය සදාහරිත ඔම්බු ය. පැම්පාවේ මතුපිට පස තද කළු පැහැයක් ගනී, ප්‍රධාන වශයෙන් මොලිසෝල්, සාමාන්‍යයෙන් හියුමස් ලෙස හැඳින්වේ. මෙය කලාපය පෘථිවියේ වඩාත්ම කෘෂිකාර්මික වශයෙන් ඵලදායී එකක් බවට පත් කරයි; කෙසේ වෙතත්, වාණිජ කෘෂිකර්මාන්තයට මග පාදන පරිදි මුල් පරිසර පද්ධතියේ වැඩි කොටසක් විනාශ කිරීමට ද මෙය වගකිව යුතුය. බටහිර පැම්පා වලට අඩු වර්ෂාපතනයක් ලැබේ, මෙම වියළි පැම්පා කෙටි තණකොළ හෝ පඩිපෙළ සහිත තැනිතලාවකි.[168][169]
ආර්ජන්ටිනාවේ ජාතික වනෝද්‍යාන ආර්ජන්ටිනාවේ ජාතික වනෝද්‍යාන 35 ක ජාලයකින් සමන්විත වේ. බොලිවියාවේ උතුරු මායිමේ පිහිටි බැරිටු ජාතික වනෝද්‍යානයේ සිට මහාද්වීපයේ ඈත දකුණේ පිහිටි ටියෙරා ඩෙල් ෆියුගෝ ජාතික වනෝද්‍යානය දක්වා මෙම උද්‍යාන ඉතා විවිධාකාර භූමි හා ජෛව තල සමූහයක් ආවරණය කරයි. පරිපාලන ද පාර්ක්ස් නැෂියෝනල්ස් (ජාතික උද්‍යාන පරිපාලනය) යනු රට තුළ ඇති ස්වාභාවික ස්මාරක සහ ජාතික රක්ෂිත සමඟ මෙම ජාතික වනෝද්‍යාන සංරක්ෂණය කර කළමනාකරණය කරන ආයතනයයි.[170] ආර්ජන්ටිනාව 2018 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ සාමාන්‍ය අගය 7.21/10 ක් වූ අතර එය රටවල් 172 න් ගෝලීය වශයෙන් 47 වන ස්ථානයට පත්විය.[171]
දේශගුණය
[සංස්කරණය]
.jpg)
සාමාන්‍යයෙන්, ආර්ජන්ටිනාවට ප්‍රධාන දේශගුණික වර්ග හතරක් ඇත: උණුසුම් ආර්ද්‍ර උපනිවර්තන, මධ්‍යස්ථ ආර්ද්‍ර උපනිවර්තන, ශුෂ්ක සහ සීතල, සියල්ල තීරණය වන්නේ අක්ෂාංශ හරහා විස්තාරණය, උන්නතාංශ පරාසය සහ සහන ලක්ෂණ අනුව ය.[173][174] වඩාත්ම ජනාකීර්ණ ප්‍රදේශ සාමාන්‍යයෙන් සෞම්‍ය වුවද, ආර්ජන්ටිනාවට උතුරේ උපනිවර්තන සිට ඈත දකුණේ ධ්‍රැවය දක්වා විහිදෙන සුවිශේෂී දේශගුණික විවිධත්වයක් ඇත.[175] එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, උපනිවර්තන වැසි වනාන්තර, අර්ධ ශුෂ්ක සහ ශුෂ්ක කලාප, පැම්පාස් හි සෞම්‍ය තැනිතලා සහ දකුණේ සීතල උපඇන්ටාක්ටික් ඇතුළු රට තුළ ජෛව විවිධත්වයක් ඇත.[176] සාමාන්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය පැටගෝනියාවේ වියළිම ප්‍රදේශවල මිලිමීටර 150 (අඟල් 6) සිට පැටගෝනියාවේ බටහිර කෙළවරේ සහ රටේ ඊසානදිග ප්‍රදේශවල මිලිමීටර 2,000 (අඟල් 79) දක්වා පරාසයක පවතී.[175] වාර්ෂික සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය ඈත දකුණේ 5 °C (41 °F) සිට උතුරේ 25 °C (77 °F) දක්වා පරාසයක පවතී.[175]
ප්‍රධාන සුළං ධාරා අතරට පැටගෝනියාවේ සහ පැම්පස්හි පැතලි තැනිතලාවලට හමන සිසිල් පැම්පෙරෝ සුළං ඇතුළත් වේ; සීතල පෙරමුණෙන් පසුව, මැද සහ අග ශීත ඍතුවේ දී උණුසුම් ධාරා උතුරේ සිට හමා එන අතර මෘදු තත්වයන් ඇති කරයි.[177] සුඩෙස්ටාඩා සාමාන්‍යයෙන් සීතල උෂ්ණත්වය මධ්‍යස්ථ කරන නමුත් ඉතා අධික වැසි, රළු මුහුද සහ වෙරළබඩ ගංවතුර ඇති කරයි. එය වඩාත් සුලභ වන්නේ සරත් සෘතුවේ අගභාගයේ සහ ශීත ඍතුවේ දී මධ්‍යම වෙරළ තීරයේ සහ රියෝ ඩි ලා ප්ලාටා මෝය ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ ය.[177] උණුසුම් වියළි සුළඟක් වන සොන්ඩා, කුයෝ සහ මධ්‍යම පැම්පාස් වලට බලපායි. ඇන්ඩීස් කඳුවැටියේ සිට මීටර් 6,000 (අඩි 19,685) ක බැස යාමේදී සියලු තෙතමනයෙන් මිරිකී ඇති සොන්ඩා සුළං පැයට කිලෝමීටර 120 (පැයට සැතපුම් 75) දක්වා වේගයෙන් හමා යා හැකි අතර, ලැව්ගිනි ඇති කර හානි සිදු කරයි; සොන්ඩා හමන ජුනි සහ නොවැම්බර් අතර, හිම කුණාටු සහ හිම කුණාටු (වියන්ටෝ බ්ලැන්කෝ) තත්වයන් සාමාන්‍යයෙන් ඉහළ උන්නතාංශවලට බලපායි.[178]
ආර්ජන්ටිනාවේ දේශගුණික විපර්යාස ආර්ජන්ටිනාවේ ජීවන තත්වයන්ට සැලකිය යුතු බලපෑමක් ඇති කරනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇත.[179]:30 වර්ෂාපතන රටා සහ උෂ්ණත්වය සම්බන්ධයෙන් ආර්ජන්ටිනාවේ දේශගුණය වෙනස් වෙමින් පවතී. වර්ෂාපතනයේ ඉහළම වැඩිවීමක් (1960–2010 කාලය සිට) රටේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශවල සිදුවී ඇත. වර්ෂාපතනයේ වැඩිවීම රටේ උතුරු ප්‍රදේශවල වර්ෂාපතනයේ වසරින් වසර වැඩි විචල්‍යතාවයකට හේතු වී ඇති අතර, දිගුකාලීන නියඟ ඇතිවීමේ අවදානම වැඩි වන අතර එමඟින් මෙම කලාපවල කෘෂිකර්මාන්තයට අහිතකර වේ.
දේශපාලනය
[සංස්කරණය]20 වන සියවසේදී, ආර්ජන්ටිනාව සැලකිය යුතු දේශපාලන කැලඹීම් සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රතිවර්තනයන්ට මුහුණ දුන්නේය.[180][181] 1930 සහ 1976 අතර, සන්නද්ධ හමුදා ආර්ජන්ටිනාවේ ආණ්ඩු හයක් පෙරලා දැමූහ;[181] සහ රට තුළ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කාල පරිච්ඡේද (1912–1930, 1946–1955, සහ 1973–1976) සීමිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් සහ හමුදා පාලනයක් සහිත කාල පරිච්ඡේද මාරුවෙන් මාරුවට සිදුවිය.[180] 1983 දී ආරම්භ වූ සංක්‍රාන්තියකින් පසුව,[182] ආර්ජන්ටිනාවේ පූර්ණ පරිමාණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය නැවත ස්ථාපිත කරන ලදී.[180][181] ආර්ජන්ටිනාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය 2001–02 අර්බුදය හරහා සහ අද දක්වා පැවතුනි; එය 1983ට පෙර එහි පූර්වගාමීන්ට සහ ලතින් ඇමරිකාවේ අනෙකුත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයන්ට වඩා ශක්තිමත් ලෙස සැලකේ.[181] V-Dem Democracy දර්ශකවලට අනුව, 2023 දී ආර්ජන්ටිනාව ලතින් ඇමරිකාවේ දෙවන වඩාත්ම මැතිවරණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රට විය.[183]
රජය
[සංස්කරණය]
.jpg)
ආර්ජන්ටිනාව ෆෙඩරල් ව්‍යවස්ථාමය ජනරජයක් සහ නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයකි.[185] රටේ උත්තරීතර නීතිමය ලියවිල්ල වන ආර්ජන්ටිනාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් අර්ථ දක්වා ඇති චෙක්පත් සහ තුලන පද්ධතියක් මගින් රජය නියාමනය කරනු ලැබේ. රජයේ ආසනය කොංග්‍රසය විසින් නම් කරන ලද බුවනෝස් අයර්ස් නගරයයි.[186] ඡන්ද අයිතිය විශ්වීය, සමාන, රහසිගත සහ අනිවාර්ය වේ.[187][M]
ෆෙඩරල් රජය ශාඛා තුනකින් සමන්විත වේ. ව්‍යවස්ථාදායක ශාඛාව සෙනෙට් සභාව සහ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයෙන් සමන්විත ද්වි-මණ්ඩල කොංග්‍රසයෙන් සමන්විත වේ. කොංග්‍රසය ෆෙඩරල් නීති සම්පාදනය කරයි, යුද්ධ ප්‍රකාශ කරයි, ගිවිසුම් අනුමත කරයි සහ මුදල් පසුම්බියේ සහ දෝෂාභියෝගයේ බලය ඇති අතර එමඟින් රජයේ වාඩි වී සිටින සාමාජිකයන් ඉවත් කළ හැකිය.[189] නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය ජනතාව නියෝජනය කරන අතර වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ ඡන්දදායක සාමාජිකයින් 257 දෙනෙකු සිටී. සෑම දහවන වසරකට වරක් ජනගහනය අනුව පළාත් අතර ආසන බෙදා හරිනු ලැබේ.[190] 2014 වන විට පළාත් දහයක නියෝජිතයින් පස් දෙනෙකු පමණක් සිටින අතර, වඩාත්ම ජනාකීර්ණ පළාත වන බුවනෝස් අයර්ස් පළාතේ නියෝජිතයින් 70 ක් සිටී. සෙනෙට් සභික මණ්ඩලය පළාත් නියෝජනය කරන අතර, වසර හයක වාරයක් සඳහා විශාල වශයෙන් තේරී පත් වූ සාමාජිකයින් 72 ක් සිටින අතර, සෑම පළාතකටම ආසන තුනක් ඇත; සෙනෙට් ආසනවලින් තුනෙන් එකක් වසරින් වසර මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වේ.[191] පක්ෂ විසින් ඉදිරිපත් කරන අපේක්ෂකයින්ගෙන් අවම වශයෙන් තුනෙන් එකක් කාන්තාවන් විය යුතුය.
විධායක ශාඛාව තුළ, ජනාධිපතිවරයා හමුදාවේ ප්‍රධානියා වන අතර, ව්‍යවස්ථාදායක පනත් කෙටුම්පත් නීතියක් වීමට පෙර නිෂේධ බලය භාවිතා කළ හැකිය - කොංග්‍රස් අභිබවා යාමට යටත්ව - සහ ෆෙඩරල් නීති සහ ප්‍රතිපත්ති පරිපාලනය කරන සහ ක්‍රියාත්මක කරන කැබිනට් මණ්ඩලයේ සාමාජිකයින් සහ අනෙකුත් නිලධාරීන් පත් කරයි.[192] ජනාධිපතිවරයා ජනතාවගේ ඡන්දයෙන් සෘජුවම තේරී පත් වන අතර, වසර හතරක කාලයක් සේවය කරන අතර අඛණ්ඩව දෙවරකට වඩා තනතුරට තේරී පත් විය නොහැක.[193]
අධිකරණ ශාඛාවට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය සහ පහළ ෆෙඩරල් අධිකරණ නීති අර්ථ නිරූපණය කරන අතර ඔවුන් ව්‍යවස්ථා විරෝධී යැයි සලකන ඒවා අවලංගු කරයි.[194] අධිකරණය විධායකයෙන් සහ ව්‍යවස්ථාදායකයෙන් ස්වාධීන වේ. ජනාධිපතිවරයා විසින් පත් කරන ලද සාමාජිකයින් හත් දෙනෙකු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට ඇත - සෙනෙට් සභාවේ අනුමැතියට යටත්ව - ජීවිත කාලය පුරාම සේවය කරයි. පහළ අධිකරණවල විනිසුරුවරුන් මහේස්ත්‍රාත් කවුන්සිලය (විනිසුරුවරුන්, නීතිඥයින්, පර්යේෂකයින්, විධායක සහ ව්‍යවස්ථාදායකයේ නියෝජිතයින්ගෙන් සමන්විත ලේකම් කාර්යාලයක්) විසින් යෝජනා කරනු ලබන අතර, සෙනෙට් සභාවේ අනුමැතිය මත ජනාධිපතිවරයා විසින් පත් කරනු ලැබේ.[195]
පළාත්
[සංස්කරණය]
ආර්ජන්ටිනාව යනු පළාත් විසිතුනක සහ එක් ස්වාධීන නගරයක් වන බුවනෝස් අයර්ස් හි සම්මේලනයකි. පරිපාලන කටයුතු සඳහා පළාත් දෙපාර්තමේන්තු සහ මහ නගර සභාවලට බෙදා ඇත, බුවනෝස් අයර්ස් පළාත හැර, පාර්ටිඩෝස් ලෙස බෙදා ඇත. බුවනෝස් අයර්ස් නගරය කොමියුනිස්ට් ලෙස බෙදා ඇත.
ෆෙඩරල් රජයට පැවරීමට ඔවුන් තෝරා නොගත් සියලු බලය පළාත් සතුව ඇත; ඒවා නියෝජිත ජනරජ විය යුතු අතර ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට පටහැනි නොවිය යුතුය. මෙයින් ඔබ්බට ඒවා සම්පූර්ණයෙන්ම ස්වාධීන ය: ඔවුන් තමන්ගේම ව්‍යවස්ථා පනවයි, නිදහසේ තම පළාත් පාලන සංවිධානය කරයි, සහ ඔවුන්ගේ ස්වාභාවික හා මූල්‍ය සම්පත් හිමිකරගෙන කළමනාකරණය කරයි. සමහර පළාත්වල ද්වි මණ්ඩල ව්‍යවස්ථාදායකයන් ඇති අතර අනෙක් ඒවාට ඒක මණ්ඩල ඇත.
ලා පම්පා සහ චාකෝ 1951 දී පළාත් බවට පත් විය. මිෂන්ස් 1953 දී ද, ෆෝමෝසා, නියුක්වෙන්, රියෝ නෙග්‍රෝ, චුබුට් සහ සැන්ටා කෲස් 1955 දී ද එසේ විය. අවසාන ජාතික භූමිය වන ටියෙරා ඩෙල් ෆියුගෝ 1990 දී ටියෙරා ඩෙල් ෆියුගෝ, ඇන්ටාර්ටිඩා ඊ ඉස්ලාස් ඩෙල් ඇට්ලන්ටිකෝ සුර් පළාත බවට පත් විය. එහි සංරචක තුනක් ඇත, නමුත් දෙකක් නාමික වන්නේ ඒවා ආර්ජන්ටිනාවේ ස්වෛරීභාවය යටතේ නොමැති බැවිනි. පළමුවැන්න ටියෙරා ඩෙල් ෆියුගෝ හි ආර්ජන්ටිනාවේ කොටසයි; දෙවැන්න ආර්ජන්ටිනාව විසින් හිමිකම් කියන ඇන්ටාක්ටිකාවේ ප්‍රදේශයක් වන අතර එය එක්සත් රාජධානිය සහ චිලී විසින් හිමිකම් කියන සමාන ප්‍රදේශ සමඟ අතිච්ඡාදනය වේ; තෙවැන්න ෆෝක්ලන්ඩ් දූපත් සහ දකුණු ජෝර්ජියාව සහ දකුණු සැන්ඩ්විච් දූපත් යන මතභේදාත්මක බ්‍රිතාන්‍ය විදේශීය ප්‍රදේශ දෙකෙන් සමන්විත වේ.[196]
විදේශ සබඳතා
[සංස්කරණය]
විදේශ ප්‍රතිපත්තිය හසුරුවනු ලබන්නේ ජනාධිපතිවරයාට පිළිතුරු දෙන විදේශ කටයුතු, ජාත්‍යන්තර වෙළඳ හා නමස්කාර අමාත්‍යාංශය විසිනි. මෙම රට ලෝකයේ G-15 සහ G-20 ප්‍රධාන ආර්ථිකයන්ගෙන් එකක් වන අතර UN, WBG, WTO සහ OAS හි ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. 2012 දී ආර්ජන්ටිනාව නැවතත් එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක මණ්ඩලයේ වසර දෙකක ස්ථිර නොවන තනතුරකට තේරී පත් වූ අතර හයිටි, සයිප්‍රසය, බටහිර සහරා සහ මැද පෙරදිග ප්‍රධාන සාම සාධක මෙහෙයුම් සඳහා සහභාගී වේ.[197] ආර්ජන්ටිනාව මධ්‍යම බලවතෙකු ලෙස විස්තර කෙරේ.[21][198]
ප්‍රමුඛ ලතින් ඇමරිකානු[22] සහ දකුණු කෝන්[23] කලාපීය බලවතෙකු වන ආර්ජන්ටිනාව OEI සහ CELAC සම-ආරම්භ කළේය. එය බ්‍රසීලය, පැරගුවේ, උරුගුවේ සහ වෙනිසියුලාව හවුල්කරුවන් ලෙස ඇති මර්කෝසූර් බ්ලොක් එකේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකි. 2002 සිට රට ලතින් ඇමරිකානු ඒකාබද්ධතාවයේ එහි ප්‍රධාන භූමිකාව අවධාරණය කර ඇති අතර, සමහර අධිජාතික ව්‍යවස්ථාදායක කාර්යයන් ඇති බ්ලොක් එක එහි පළමු ජාත්‍යන්තර ප්‍රමුඛතාවයයි.[199]
ආර්ජන්ටිනාව 1904 සිට ලොව පැරණිතම අඛණ්ඩ රාජ්‍ය පැවැත්මක් ඇති ඇන්ටාක්ටිකාවේ වර්ග කිලෝමීටර 965,597 (වර්ග සැතපුම් 372,819) ක භූමි ප්‍රදේශයක් හිමිකර ගනී.[200] මෙය චිලී සහ එක්සත් රාජධානියේ හිමිකම් අතිච්ඡාදනය කරයි, නමුත් එවැනි සියලු හිමිකම් 1961 ඇන්ටාක්ටික් ගිවිසුමේ විධිවිධාන යටතේ වැටේ, එහි ආර්ජන්ටිනාව ආරම්භක අත්සන්කරුවෙකු සහ ස්ථිර උපදේශක සාමාජිකයෙකු වන අතර ඇන්ටාක්ටික් ගිවිසුම් ලේකම් කාර්යාලය බුවනෝස් අයර්ස් හි පිහිටා ඇත.[201]
එක්සත් රාජධානිය විසින් විදේශීය ප්‍රදේශ ලෙස පරිපාලනය කරනු ලබන ෆෝක්ලන්ඩ් දූපත් සහ දකුණු ජෝර්ජියාව සහ දකුණු සැන්ඩ්විච් දූපත්[202] කෙරෙහි ආර්ජන්ටිනාව ස්වෛරීභාවය පිළිබඳව ආරවුල් ඇති කරයි. ආර්ජන්ටිනාව ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණයේ රෝම ප්‍රඥප්තියේ පාර්ශවයකි.[203] ආර්ජන්ටිනාව 1998 සිට නේටෝ නොවන ප්‍රධාන මිත්‍රයෙකි[204] සහ 2022 ජනවාරි සිට OECD අපේක්ෂක රටකි.[205]
සන්නද්ධ හමුදා
[සංස්කරණය]
ජාතික ආරක්ෂක සහ අභ්‍යන්තර ආරක්ෂක පද්ධති අතර දැඩි වෙන්වීමක් පනවන නීතිමය රාමුවක කොටසක් ලෙස, ජනාධිපතිවරයා ආර්ජන්ටිනාවේ සන්නද්ධ හමුදාවන්හි අණදෙන නිලධාරී තනතුර දරයි:[206][207] ෆෙඩරල් රජයේ සුවිශේෂී වගකීමක් වන ජාතික ආරක්ෂක පද්ධතිය,[208] ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය විසින් සම්බන්ධීකරණය කරන ලද අතර හමුදාව, නාවික හමුදාව සහ ගුවන් හමුදාවෙන් සමන්විත වේ.[209] කොන්ග්‍රසය විසින් පාලනය කර අධීක්ෂණය කරනු ලැබේ.[210] මන්ත්‍රී මණ්ඩල ආරක්ෂක කමිටු හරහා,[211] එය නීත්‍යානුකූල ආත්මාරක්ෂාව පිළිබඳ අත්‍යවශ්‍ය මූලධර්මය මත සංවිධානය කර ඇත: ජනතාවගේ නිදහස, ජාතික ස්වෛරීභාවය සහ භෞමික අඛණ්ඩතාව සහතික කිරීම සඳහා ඕනෑම බාහිර හමුදා ආක්‍රමණයක් පලවා හැරීම.[211] එහි ද්විතීයික මෙහෙයුම් අතරට එක්සත් ජාතීන්ගේ රාමුව තුළ බහුජාතික මෙහෙයුම් සඳහා කැපවීම, අභ්‍යන්තර සහාය මෙහෙයුම් සඳහා සහභාගී වීම, මිත්‍ර රටවලට සහාය වීම සහ උප කලාපීය ආරක්ෂක පද්ධතියක් ස්ථාපිත කිරීම ඇතුළත් වේ.[211]
හමුදා සේවය ස්වේච්ඡාවෙන් සිදු කරන අතර, බඳවා ගැනීමේ වයස අවුරුදු 18 ත් 24 ත් අතර වන අතර බලහත්කාරයෙන් බඳවා ගැනීමක් නොමැත.[212] ආර්ජන්ටිනාවේ ආරක්ෂක අංශය ඓතිහාසිකව කලාපයේ හොඳම සන්නද්ධ අංශයක් වී ඇති අතර, තමන්ගේම ආයුධ පර්යේෂණ පහසුකම්, නැව් තටාක, යුධෝපකරණ, ටැංකි සහ ගුවන් යානා කර්මාන්තශාලා පවා කළමනාකරණය කරයි.[213] කෙසේ වෙතත්, ෆෝක්ලන්ඩ්/මැල්විනාස් යුද්ධයේ පරාජයෙන් පසු සැබෑ හමුදා වියදම් ක්‍රමයෙන් පහත වැටුණු අතර 2011 දී ආරක්ෂක අයවැය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 0.74% ක් පමණ වූ අතර එය ඓතිහාසික අවම අගයකි,[214] ලතින් ඇමරිකානු සාමාන්‍යයට වඩා අඩුය. ආරක්ෂක අයවැය තුළම, පුහුණුව සහ මූලික නඩත්තුව සඳහා අරමුදල් සැලකිය යුතු ලෙස කපා හැර ඇති අතර, එය 2017 දී ආර්ජන්ටිනාවේ සැන් ජුවාන් සබ්මැරීනය අහම්බෙන් අහිමි වීමට දායක වූ සාධකයකි. එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ ආර්ජන්ටිනාවේ හමුදා හැකියාවන් අඛණ්ඩව ඛාදනය වීමයි, සමහරු තර්ක කරන්නේ 2010 ගණන්වල අවසානය වන විට ආර්ජන්ටිනාව දක්ෂ හමුදා බලයක් වීම නතර කර ඇති බවයි.[215]
අභ්‍යන්තර ආරක්ෂක පද්ධතිය ෆෙඩරල් සහ දායක වන පළාත් ආණ්ඩු විසින් ඒකාබද්ධව පරිපාලනය කරනු ලැබේ.[207] ෆෙඩරල් මට්ටමින් එය අභ්‍යන්තර, ආරක්ෂක සහ අධිකරණ අමාත්‍යාංශ විසින් සම්බන්ධීකරණය කරනු ලබන අතර කොංග්‍රසය විසින් අධීක්ෂණය කරනු ලැබේ.[207] එය ෆෙඩරල් පොලිසිය විසින් බලාත්මක කරනු ලැබේ; වෙරළාරක්ෂක රාජකාරි ඉටු කරන ප්‍රාන්තය; දේශසීමා ආරක්ෂක කාර්යයන් ඉටු කරන ජෙන්ඩර්මරී; සහ ගුවන්තොටුපළ ආරක්ෂක පොලිසිය.[216] පළාත් මට්ටමින් එය අදාළ අභ්‍යන්තර ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශ විසින් සම්බන්ධීකරණය කරනු ලබන අතර ප්‍රාදේශීය පොලිස් ආයතන විසින් බලාත්මක කරනු ලැබේ.[207]
එක්සත් ජාතීන්ගේ නියෝගය යටතේ 1991 දී ගල්ෆ් යුද්ධයට යුධ නැව් සහ භාණ්ඩ ප්‍රවාහන ගුවන් යානා යැවූ එකම දකුණු ඇමරිකානු රට ආර්ජන්ටිනාව වූ අතර ක්‍රොඒෂියාවේ/බොස්නියාවේ UNPROFOR, ෆොන්සෙකා බොක්ක, සයිප්‍රසයේ UNFICYP (යුද හමුදා සහ මැරීන් භටයින් අතර 1994 සිට ගුවන් හමුදාව එක්සත් ජාතීන්ගේ ගුවන් බලඇණිය සැපයූ) සහ හයිටියේ MINUSTAH වැනි බහු ස්ථානවල සාම සාධක කටයුතුවල නියැලී සිටී. ආර්ජන්ටිනාවේ සන්නද්ධ හමුදාවන්හි සටන් ඉංජිනේරුවන් ඉතාලි බලඇණියක ඇතුළත් කර ඇති SFOR (සහ පසුව EUFOR) මෙහෙයුම් අතරතුර කොසෝවෝ හි හමුදා නඩත්තු කරන එකම ලතින් ඇමරිකානු රට ආර්ජන්ටිනාවයි.
2007 දී, දශක ගණනාවකින් ඇති වූ දරුණුතම ගංවතුරට එරෙහිව බොලිවියාවට උපකාර කිරීම සඳහා හෙලිකොප්ටර්, බෝට්ටු සහ ජල පවිත්‍රකරණ කම්හල් ඇතුළුව ආර්ජන්ටිනාවේ කණ්ඩායමක් යවන ලදී.[217] 2010 දී හයිටි සහ චිලී හි අදාළ භූමිකම්පාවලින් පසු මානුෂීය ප්‍රතිචාර සඳහා සන්නද්ධ හමුදා ද සම්බන්ධ විය.
ආර්ථිකය
[සංස්කරණය].jpg)
පොහොසත් ස්වභාවික සම්පත්, ඉහළ සාක්ෂරතාවයකින් යුත් ජනගහනයක්, විවිධාංගීකරණය වූ කාර්මික පදනමක් සහ අපනයන-නැඹුරු කෘෂිකාර්මික අංශයකින් ප්‍රතිලාභ ලබන ආර්ජන්ටිනාවේ ආර්ථිකය ලතින් ඇමරිකාවේ තුන්වන විශාලතම,[218] සහ දකුණු ඇමරිකාවේ දෙවන විශාලතම වේ.[219] ආර්ජන්ටිනාව ලෝකයේ ධනවත්ම රටවලින් එකක් වූ අතර, 1913 දී 20 වන සියවසේදී ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය අනුව ලෝකයේ ධනවත්ම රටවලින් එකක් විය.[220] එය මානව සංවර්ධන දර්ශකයේ "ඉතා ඉහළ" ශ්‍රේණිගත කිරීමක් ඇති අතර නාමික ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය අනුව 66 වන ස්ථානයේ සිටී,[221] සැලකිය යුතු අභ්‍යන්තර වෙළඳපල ප්‍රමාණයක් සහ අධි තාක්ෂණික අංශයේ වර්ධනය වන කොටසකි. මධ්‍යම නැගී එන ආර්ථිකයක් සහ ලෝකයේ ඉහළම සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ජාතීන්ගෙන් එකක් ලෙස, එය G-20 ප්‍රධාන ආර්ථිකයන්හි සාමාජිකයෙකි.[222][N]
ආර්ජන්ටිනාව යනු යෙර්බා මේට් ලෝකයේ විශාලතම නිෂ්පාදකයා (සහකාරියගේ විශාල ගෘහස්ථ පරිභෝජනය හේතුවෙන්), සෝයා බෝංචි, බඩ ඉරිඟු, සූරියකාන්ත බීජ, ලෙමන් සහ පෙයා ලෝකයේ විශාලතම නිෂ්පාදකයින් පස් දෙනාගෙන් එකක් වන අතර, බාර්ලි, මිදි, අර්ටිචෝක්, දුම්කොළ සහ කපු ලෝකයේ විශාලතම නිෂ්පාදකයින් දස දෙනාගෙන් එකකි. ග්රේප් පෘට්. දකුණු ඇමරිකාවේ තිරිඟු, සූරියකාන්ත බීජ, බාර්ලි, ලෙමන් සහ පෙයාර්ස් නිෂ්පාදනය කරන විශාලතම නිෂ්පාදකයා එයයි.[224][225] වයින් සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ආර්ජන්ටිනාව සාමාන්‍යයෙන් ලෝකයේ විශාලතම නිෂ්පාදකයින් දස දෙනා අතර වේ.[226] ආර්ජන්ටිනාව සාම්ප්‍රදායික මස් අපනයනකරුවෙකු ද වන අතර, 2019 දී ලොව 4 වන හරක් මස් නිෂ්පාදකයා වන අතර, ටොන් මිලියන 3 ක නිෂ්පාදනයක් (ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, බ්‍රසීලය සහ චීනයට පමණක් පිටුපසින්), 4 වන ලෝක මී පැණි නිෂ්පාදකයා සහ 10 වන ලෝක ලොම් නිෂ්පාදකයා වන අතර අනෙකුත් අදාළ නිෂ්පාදන වලට අමතරවය.[227][228]
ආර්ජන්ටිනාවේ පතල් කර්මාන්තය අනෙකුත් රටවල් හා සසඳන විට අඩු කැපී පෙනෙන නමුත් ලිතියම් හතරවන විශාලතම නිෂ්පාදකයා,[229] 11 වැනි විශාලතම රිදී[230] සහ ලොව පුරා 17 වැනි විශාලතම රන්[231] ලෙස කැපී පෙනේ. දකුණු ඇමරිකාවේ විශාලතම නිෂ්පාදකයා සහ ගෝලීය වශයෙන් 18 වැනි විශාලතම නිෂ්පාදකයා වන රට ස්වභාවික ගෑස් නිෂ්පාදනයේ ද විශිෂ්ටයි. මීට අමතරව, සම්පත් නිස්සාරණයේ තාක්ෂණික හා මූල්‍යමය සීමාවන් හේතුවෙන් වැකා මුවර්ටා ක්ෂේත්‍රයේ ඌන භාවිතය තිබියදීත්, ආර්ජන්ටිනාව සාමාන්‍යයෙන් දිනකට පෙට්‍රෝලියම් බැරල් 500,000 ක් නිෂ්පාදනය කරයි.[232][233]
2012 දී, නිෂ්පාදනය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 20.3% ක් විය - එය රටේ ආර්ථිකයේ විශාලතම අංශයයි.[234] ආර්ජන්ටිනාවේ කෘෂිකර්මාන්තයට හොඳින් ඒකාබද්ධ වී ඇති කාර්මික අපනයනවලින් අඩක් ග්‍රාමීය සම්භවයක් ඇත.[234] 2011 දී 6.5% නිෂ්පාදන වර්ධන වේගයක් සහිතව,[235] විවිධාංගීකරණය වූ නිෂ්පාදන අංශය ස්ථාවර ලෙස වර්ධනය වන කාර්මික උද්‍යාන ජාලයක් මත රඳා පවතී (314 2013 වන විට)[236][237] 2012 දී පරිමාව අනුව ප්‍රමුඛ අංශ වූයේ: ආහාර සැකසුම්, පාන වර්ග සහ දුම්කොළ නිෂ්පාදන; මෝටර් වාහන සහ වාහන අමතර කොටස්; රෙදිපිළි සහ සම්; පිරිපහදු නිෂ්පාදන සහ ජෛව ඩීසල්; රසායනික ද්‍රව්‍ය සහ ඖෂධ; වානේ, ඇලුමිනියම් සහ යකඩ; කාර්මික සහ ගොවිපල යන්ත්‍රෝපකරණ; ගෘහ උපකරණ සහ ගෘහ භාණ්ඩ; ප්ලාස්ටික් සහ ටයර්; වීදුරු සහ සිමෙන්ති; සහ පටිගත කිරීමේ සහ මුද්‍රිත මාධ්‍ය.[234] ඊට අමතරව, ආර්ජන්ටිනාව දිගු කලක් තිස්සේ ලෝකයේ වයින් නිපදවන ඉහළම රටවල් පහෙන් එකක් වී ඇත.[234]
ඉහළ උද්ධමනය - දශක ගණනාවක් තිස්සේ ආර්ජන්ටිනාවේ ආර්ථිකයේ දුර්වලතාවයක් - නැවත වරක් කරදරයක් බවට පත්ව ඇත,[238] 2017 දී වාර්ෂික අනුපාතය 24.8% කි.[239] 2023 දී උද්ධමනය ලෝකයේ ඉහළම උද්ධමන අනුපාත අතර 102.5% දක්වා ළඟා විය.[240] 2023 වන විට ආර්ජන්ටිනාවේ ජනගහනයෙන් ආසන්න වශයෙන් 43% ක් දරිද්‍රතා රේඛාවට පහළින් ජීවත් වෙති.[241] එය වැළැක්වීමට සහ පෙසෝ සඳහා සහාය වීමට, රජය විදේශ මුදල් පාලනය පැනවීය.[242] 2002 සිට වැඩිදියුණු වී ඇති ආදායම් ව්‍යාප්තිය, "මධ්‍යම" ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇත, නමුත් එය තවමත් සැලකිය යුතු ලෙස අසමාන වේ.[243] 2024 ජනවාරි මාසයේදී, ආර්ජන්ටිනාවේ දරිද්‍රතා අනුපාතය 57.4% දක්වා ළඟා විය, එය 2004 සිට රටේ ඉහළම දරිද්‍රතා අනුපාතයයි.[244]
ට්‍රාන්ස්පේරන්සි ඉන්ටර්නැෂනල් හි 2017 දූෂණ සංජානන දර්ශකයේ රටවල් 180 න් 85 වන ස්ථානයේ ආර්ජන්ටිනාව සිටී,[245] එහි 2014 ශ්‍රේණිගත කිරීම්වලට වඩා ස්ථාන 22 ක වර්ධනයක්.[246] මොරිසියෝ මැක්රිගේ මැතිවරණයෙන් පසු ආර්ජන්ටිනාව 2016 දී ඊනියා වල්චර් අරමුදල් සමඟ එහි දිගුකාලීන ණය පැහැර හැරීමේ අර්බුදය විසඳා ගත් අතර, දශකයකට පසු පළමු වරට ප්‍රාග්ධන වෙළඳපොළට ඇතුළු වීමට ආර්ජන්ටිනාවට ඉඩ සැලසීය.[247] ආර්ජන්ටිනා රජය 2020 මැයි 22 වන දින එහි ණයහිමියන්ට නියමිත දිනට ඩොලර් මිලියන 500 ක බිල්පතක් ගෙවීමට අපොහොසත් වීමෙන් පැහැර හැරියේය. එහි ණයෙන් ඩොලර් බිලියන 66 ක් ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම සඳහා සාකච්ඡා දිගටම පවතී.[248]
2023 දෙවන භාගය අවසානයේ ආර්ජන්ටිනාවේ දරිද්‍රතාවය සියයට 41.7 ක් විය.[249] කෙසේ වෙතත්, 2024 නොවැම්බර් මාසයේදී, ආර්ජන්ටිනාවේ මාසික උද්ධමන අනුපාතය 2.4% දක්වා අඩු වූ අතර එය වසර හතරකට වැඩි කාලයක් තුළ අඩුම අගයයි. වාර්ෂික උද්ධමනය 2024 අවසන් වන විට 100% ට ආසන්න වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන ලදී.[250] ආර්ජන්ටිනාවේ ආර්ථිකයේ හිතකර ප්‍රතිඵල සහ සාමාන්‍යකරණය 2025 දී දිගටම පවතිනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. 2023 දී 211% ක් වූ වාර්ෂික උද්ධමන අනුපාතය 2025 දී 30% ට වඩා අඩු වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. 2024 ආරම්භයේ ඇති වූ දැඩි අවපාතයෙන් පසු ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් ද යථා තත්ත්වයට පත්වීමට පටන් ගෙන තිබේ. 2025 දී ආර්ථිකය 4% කට වඩා ප්‍රසාරණය වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.[251]
සංචාරක ව්‍යාපාරය
[සංස්කරණය]2013 දී රටට මිලියන 5.57 ක සංචාරකයින් පිරිසක් පැමිණ ඇති අතර, ජාත්‍යන්තර සංචාරක පැමිණීම් අනුව දකුණු ඇමරිකාවේ ඉහළම ගමනාන්තය ලෙසත්, මෙක්සිකෝවෙන් පසු ලතින් ඇමරිකාවේ දෙවන ස්ථානය ලෙසත් ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[252] ජාත්‍යන්තර සංචාරකයින්ගෙන් ලැබුණු ආදායම 2013 දී ඇඩෝ බිලියන 4.41 ක් වූ අතර එය 2012 දී ඇඩෝ බිලියන 4.89 ක් විය.[252] රටේ අගනුවර වන බුවනෝස් අයර්ස්, දකුණු ඇමරිකාවේ වැඩිපුරම සංචාරය කරන ලද නගරය වේ.[253] ලෝක උරුම ස්ථාන රාශියක් ඇතුළුව ආර්ජන්ටිනාවේ ජාතික වනෝද්‍යාන 30 ක් ඇත.
ප්‍රවාහනය
[සංස්කරණය]
2004 වන විට බුවනෝස් අයර්ස්, උෂුවායියා හැර අනෙකුත් සියලුම පළාත් අගනගර සහ සියලුම මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ නගර, කිලෝමීටර් 231,374 (සැතපුම් 143,769) ක මුළු මාර්ග ජාලයෙන් කිලෝමීටර් 69,412 (සැතපුම් 43,131) ක පදික මාර්ග මගින් අන්තර් සම්බන්ධිත විය.[254] 2021 දී, රට තුළ කිලෝමීටර් 2,800 (සැතපුම් 1,740) ක් පමණ ද්විත්ව මැදිරි මාර්ග තිබූ අතර, ඒවායින් බොහොමයක් අගනුවර වන බුවනෝස් අයර්ස් හැර ගොස්, රොසාරියෝ සහ කෝර්ඩෝබා, සැන්ටා ෆේ, මාර් ඩෙල් ප්ලාටා සහ පැසෝ ඩි ලොස් ලිබ්‍රෙස් (බ්‍රසීලයේ මායිමේ) වැනි නගර සමඟ සම්බන්ධ කරයි. මෙන්ඩෝසා සිට අගනුවර දෙසට සහ කෝර්ඩෝබා සහ සැන්ටා ෆේ අතර, අනෙකුත් ස්ථාන අතර ද්විත්ව මැදිරි මාර්ග ද ඇත.[255] කෙසේ වෙතත්, මෙම මාර්ග යටිතල පහසුකම් තවමත් ප්‍රමාණවත් නොවන අතර දුම්රිය පද්ධතියේ පිරිහීම නිසා ඇති වන තියුනු ලෙස වර්ධනය වන ඉල්ලුමට මුහුණ දිය නොහැක.[256]
ලතින් ඇමරිකාවේ විශාලතම දුම්රිය පද්ධතිය ආර්ජන්ටිනාව සතුව ඇති අතර, 2008 දී කිලෝමීටර් 36,966 (සැතපුම් 22,970) ක මෙහෙයුම් මාර්ග ඇති අතර, එය කිලෝමීටර් 48,000 (සැතපුම් 29,826) කට ආසන්න සම්පූර්ණ ජාලයකින් සමන්විත වේ.[257] මෙම පද්ධතිය සියලුම පළාත් 23 සහ බුවනෝස් අයර්ස් නගරය සම්බන්ධ කරන අතර සියලුම අසල්වැසි රටවල් සමඟ සම්බන්ධ වේ.[256] භාවිතයේ නොගැලපෙන මාපක හතරක් ඇත; මෙය සියලුම අන්තර් කලාපීය භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය පාහේ බුවනෝස් අයර්ස් හරහා ගමන් කිරීමට බල කරයි.[256] 1940 ගණන්වල සිට පද්ධතිය පරිහානියට පත්ව ඇත: නිතිපතා විශාල අයවැය හිඟයක් ඇති කරමින්, 1991 වන විට එය 1973 ට වඩා 1,400 ගුණයකින් අඩු භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කරමින් සිටියේය.[256] කෙසේ වෙතත්, මෑත වසරවලදී, පද්ධතිය මගී දුම්රිය මාර්ග සහ දිගු දුර මාර්ග දෙකෙහිම, රෝලිං තොග සහ යටිතල පහසුකම් අලුත් කරමින්, රාජ්‍යයෙන් වැඩි ආයෝජනයක් අත්විඳ ඇත.[258][259] 2015 අප්‍රේල් මාසයේදී, ආර්ජන්ටිනාවේ සෙනෙට් සභාව අති විශාල බහුතරයකින් Ferrocarriles Argentinos (2015) ප්‍රතිනිර්මාණය කරන ලද නීතියක් සම්මත කර, රටේ දුම්රිය මාර්ග ඵලදායී ලෙස ප්‍රති-ජනසතු කරන ලදී, මෙම පියවරට දේශපාලන වර්ණාවලියේ දෙපැත්තේම සියලුම ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂවල සහයෝගය ලැබුණි.[260][261][262]
2012 දී කිලෝමීටර 11,000 (6,835 සැතපුම්) ජල මාර්ග ඇති අතර,[263] බොහෝ දුරට ලා ප්ලාටා, පරනා, පැරගුවේ සහ උරුගුවේ ගංගා වලින් සමන්විත වන අතර බුවනෝස් අයර්ස්, සාරාටේ, කැම්පනා, රොසාරියෝ, සැන් ලොරෙන්සෝ, සැන්ටා ෆේ, බැරන්යෝවිස් ඩෙ ප්‍රධාන වරාය ලෙසයි. ලා ප්ලාටා-එන්සෙනාඩා, බාහියා බ්ලැන්කා, මාර් ඩෙල් ප්ලාටා, ක්වෙක්වෙන්-නෙකොචියා, කොමදෝරෝ රිවාඩවියා, පුවර්ටෝ ඩෙසීඩෝ, පුවර්ටෝ මැඩ්රින්, උෂුවා සහ සැන් ඇන්ටෝනියෝ ඔස්ටේ වැනි විශාලතම මුහුදු වරායන් සමහරකි. බුවනෝස් අයර්ස් ඓතිහාසික වශයෙන් වැදගත්ම වරාය වී ඇත; කෙසේ වෙතත් 1990 ගණන්වල සිට ඉහළ-ගංගා වරාය කලාපය ප්‍රමුඛ වී ඇත: සැන්ටා ෆේ පළාතේ පරානා ගංගා වෙරළේ කිලෝමීටර් 67 (සැතපුම් 42) දිගේ විහිදෙන අතර, එයට වරායන් 17 ක් ඇතුළත් වන අතර 2013 දී සියලුම අපනයන වලින් 50% ක් විය.
2013 දී දහසකට වඩා වැඩි ගණනකින් තාර ධාවන පථ සහිත ගුවන් තොටුපළවල් 161 ක් තිබුණි.[264][256] බුවනෝස් අයර්ස් නගරයේ සිට කිලෝමීටර් 35 (සැතපුම් 22) ක් පමණ දුරින් පිහිටි එසෙයිසා ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළ,[265] රටේ විශාලතම වන අතර, පසුව මිෂන්ස් හි කැටරාටාස් ඩෙල් ඉගුවාසු සහ මෙන්ඩෝසා හි එල් ප්ලූමරිලෝ ඇත.[39] බුවනෝස් අයර්ස් නගරයේ ඇති ඒරොපාර්ක්, වඩාත්ම වැදගත් දේශීය ගුවන් තොටුපළ වේ.[266]
බලශක්තිය
[සංස්කරණය]
2020 දී, ආර්ජන්ටිනාවේ විදුලියෙන් 60% කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ස්වභාවික ගෑස්, තෙල් සහ ගල් අඟුරු වැනි පුනර්ජනනීය නොවන ප්‍රභවයන්ගෙන් ලැබුණි. 27% ක් ජල විදුලියෙන් ද, 7.3% ක් සුළං සහ සූර්ය බලශක්තියෙන් ද, 4.4% ක් න්‍යෂ්ටික බලශක්තියෙන් ද ලැබුණි.[268] 2021 අවසානයේ ආර්ජන්ටිනාව ස්ථාපිත ජල විදුලි බලය (GW 11.3) අතින් ලෝකයේ 21 වන රට වූ අතර, ස්ථාපිත සුළං ශක්තිය (GW 3.2) අතින් ලෝකයේ 26 වන රට වූ අතර ස්ථාපිත සූර්ය බලශක්තිය (GW 1.0) අතින් ලෝකයේ 43 වන රට විය.[269]
පැටගෝනියා කලාපයේ සුළං විභවය දැවැන්ත ලෙස සලකනු ලබන අතර, ඇස්තමේන්තු කර ඇති පරිදි, බ්‍රසීලය වැනි රටක පරිභෝජනය පවත්වා ගැනීමට ප්‍රමාණවත් විදුලිය ප්‍රදේශයට සැපයිය හැකිය. කෙසේ වෙතත්, ආර්ජන්ටිනාව සුළං බහුල ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලින් එහි ජනගහන මධ්‍යස්ථාන වෙත විදුලිය මාරු කිරීමේදී යටිතල පහසුකම් අභියෝගවලට මුහුණ දී ඇත.[270]
1974 දී එය ලතින් ඇමරිකාවේ වාණිජ න්‍යෂ්ටික බලාගාරයක් වන අටුචා I ස්ථාපනය කළ පළමු රට විය. එම ස්ථානය සඳහා ආර්ජන්ටිනාව විසින් ඉදිකරන ලද කොටස් මුළු ප්‍රමාණයෙන් 10% ක් වුවද, එය භාවිතා කරන න්‍යෂ්ටික ඉන්ධන එතැන් සිට සම්පූර්ණයෙන්ම රට තුළ ඉදිකර ඇත. පසුව න්‍යෂ්ටික බලාගාර ආර්ජන්ටිනාව විසින් ඉදිකරන ලද සංරචක වලින් වැඩි ප්‍රතිශතයක් භාවිතා කළේය; 1983 දී නිම කරන ලද එම්බාල්ස්, 30% ක් සහ 2011 අටුචා II ප්‍රතික්‍රියාකාරකය, 40% කි.[271]
විද්‍යාව සහ තාක්ෂණය
[සංස්කරණය]
ආර්ජන්ටිනාවට විද්‍යාවන් සඳහා නොබෙල් ත්‍යාග තුනක් ලැබී ඇත. පළමු ලතින් ඇමරිකානු ලබන්නා වන බර්නාඩෝ හවුසේ, සතුන් තුළ ග්ලූකෝස් නියාමනය කිරීමේදී පිටියුටරි හෝමෝනවල කාර්යභාරය සොයා ගත් අතර 1947 දී කායික විද්‍යාව හෝ වෛද්‍ය විද්‍යාව පිළිබඳ නොබෙල් ත්‍යාගය බෙදා ගත්තේය. ලුයිස් ලෙලොයර් විසින් ග්ලූකෝස් ග්ලයිකෝජන් බවට පරිවර්තනය කරන ශක්තිය සහ කාබෝහයිඩ්‍රේට් පරිවෘත්තීය කිරීමේදී මූලික වන සංයෝග සොයා ගත් අතර, 1970 දී රසායන විද්‍යාව සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගය ලබා ගත්තේය. සීසර් මිල්ස්ටයින් ප්‍රතිදේහ පිළිබඳ පුළුල් පර්යේෂණ සිදු කළ අතර, 1984 දී කායික විද්‍යාව හෝ වෛද්‍ය විද්‍යාව පිළිබඳ නොබෙල් ත්‍යාගය බෙදා ගත්තේය. ආර්ජන්ටිනාවේ පර්යේෂණ හෘද රෝග සහ පිළිකා වර්ග කිහිපයක් සඳහා ප්‍රතිකාර සඳහා හේතු වී තිබේ. 1969 දී මිනිසෙකු තුළ සාර්ථකව බද්ධ කරන ලද පළමු කෘතිම හදවත ඩොමින්ගෝ ලියෝටා විසින් නිර්මාණය කර සංවර්ධනය කරන ලදී. රෙනේ ෆවාලෝරෝ විසින් ශිල්පීය ක්‍රම සංවර්ධනය කරන ලද අතර ලොව පළමු කිරීටක බයිපාස් සැත්කම සිදු කරන ලදී.
ආර්ජන්ටිනාවේ න්‍යෂ්ටික වැඩසටහන ඉතා සාර්ථක වී ඇත. 1957 දී ආර්ජන්ටිනාව ලතින් ඇමරිකාවේ දේශීය තාක්ෂණය සහිත පර්යේෂණ ප්‍රතික්‍රියාකාරකයක් නිර්මාණය කර ගොඩනඟන ලද පළමු රට විය, RA-1 එන්රිකෝ ෆර්මි. විදේශයන්හි මිලදී ගැනීම වෙනුවට තමන්ගේම න්‍යෂ්ටික ආශ්‍රිත තාක්ෂණයන් සංවර්ධනය කිරීම මත මෙම රඳා පැවතීම, සිවිල් ජාතික පරමාණුක බලශක්ති කොමිසම (CNEA) විසින් පවත්වනු ලබන ආර්ජන්ටිනාවේ න්‍යෂ්ටික වැඩසටහනේ නියතයක් විය. ආර්ජන්ටිනාවේ තාක්ෂණය සහිත න්‍යෂ්ටික පහසුකම් පේරු, ඇල්ජීරියාව, ඕස්ට්‍රේලියාව සහ ඊජිප්තුවේ ඉදිකර ඇත. 1983 දී, න්‍යෂ්ටික අවි එකලස් කිරීම සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රධාන පියවරක් වන ආයුධ ශ්‍රේණියේ යුරේනියම් නිෂ්පාදනය කිරීමේ හැකියාව ඇති බව රට පිළිගත්තේය; කෙසේ වෙතත්, එතැන් සිට, ආර්ජන්ටිනාව සාමකාමී අරමුණු සඳහා පමණක් න්‍යෂ්ටික බලය භාවිතා කිරීමට ප්‍රතිඥා දී ඇත.[272] ජාත්‍යන්තර පරමාණුක බලශක්ති ඒජන්සියේ පාලක මණ්ඩලයේ සාමාජිකයෙකු ලෙස, ආර්ජන්ටිනාව න්‍යෂ්ටික ප්‍රගුණනය නොවන උත්සාහයන් සඳහා සහය දැක්වීම සඳහා ප්‍රබල හඬක් වී ඇත [273] සහ ගෝලීය න්‍යෂ්ටික ආරක්ෂාව සඳහා බෙහෙවින් කැපවී සිටී.[274]
එහි මධ්‍යස්ථ අයවැය සහ බොහෝ පසුබෑම් තිබියදීත්, ආර්ජන්ටිනාවේ ශාස්ත්‍රඥයින් සහ විද්‍යාවන් 1900 ගණන්වල ආරම්භයේ සිට ජාත්‍යන්තර ගෞරවය භුක්ති වින්දා, ලුයිස් අගෝට් කිරීටක ධමනි බයිපාස් සැත්කම වැඩිදියුණු කිරීමේ පුරෝගාමියෙකු වූ රෙනේ ෆවාලෝරෝ මෙන්ම කිරීටක ධමනි බයිපාස් සැත්කම වැඩිදියුණු කිරීමේ පුරෝගාමියෙකු වූ රෙනේ ෆවාලෝරෝ ද. නැනෝ තාක්ෂණය, භෞතික විද්‍යාව, පරිගණක විද්‍යාව, අණුක ජීව විද්‍යාව, පිළිකා විද්‍යාව, පරිසර විද්‍යාව සහ හෘද විද්‍යාව වැනි ක්ෂේත්‍රවල ආර්ජන්ටිනාවේ විද්‍යාඥයින් තවමත් ඉදිරියෙන්ම සිටිති. ආර්ජන්ටිනා-ඇමරිකානු විද්‍යාඥයෙකු වන ජුවාන් මැල්ඩසේනා, නූල් න්‍යායේ ප්‍රමුඛ චරිතයකි.
ආර්ජන්ටිනාවේ අභ්‍යවකාශ පර්යේෂණ ද වැඩි වැඩියෙන් ක්‍රියාකාරී වී ඇත. ආර්ජන්ටිනාවේ ඉදිකරන ලද චන්ද්‍රිකා අතරට LUSAT-1 (1990), Víctor-1 (1996), PEHUENSAT-1 (2007),[275] සහ SAC ශ්‍රේණියේ ආර්ජන්ටිනාවේ අභ්‍යවකාශ ඒජන්සිය වන CONAE විසින් සංවර්ධනය කරන ලද ඒවා ඇතුළත් වේ.[276] ආර්ජන්ටිනාවට තමන්ගේම චන්ද්‍රිකා වැඩසටහනක්, න්‍යෂ්ටික බලාගාර සැලසුම් (4 වන පරම්පරාව) සහ රාජ්‍ය න්‍යෂ්ටික බලශක්ති සමාගමක් වන INVAP ඇත, එය රටවල් කිහිපයකට න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාකාරක සපයයි.[277] 1991 දී පිහිටුවන ලද CONAE ආයතනය එතැන් සිට චන්ද්‍රිකා දෙකක් සාර්ථකව දියත් කර ඇති අතර,[278] 2009 ජුනි මාසයේදී, ලොව ප්‍රමුඛතම කොස්මික් කිරණ නිරීක්ෂණාගාරය වන පියරේ ඕගර් නිරීක්ෂණාගාරයේ මීටර් 35 ක විෂ්කම්භයකින් යුත් ඇන්ටෙනාවක් සහ අනෙකුත් මෙහෙයුම් ආධාරක පහසුකම් ස්ථාපනය කිරීම සඳහා යුරෝපීය අභ්‍යවකාශ ඒජන්සිය සමඟ ගිවිසුමක් අත්සන් කළේය.[279] මෙම පහසුකම ESA අභ්‍යවකාශ පරීක්ෂණ රාශියකට මෙන්ම CONAE හි දේශීය පර්යේෂණ ව්‍යාපෘති සඳහා දායක වනු ඇත. විභව ස්ථාන 20 කින් සහ ලෝකයේ එවැනි ESA ස්ථාපනයන් තුනෙන් එකක් පමණක් තෝරාගෙන ඇති මෙම නව ඇන්ටනාව, ESA හට පැය 24 පුරාම මෙහෙයුම් ආවරණය සහතික කිරීමට ඉඩ සලසන ත්‍රිකෝණයක් නිර්මාණය කරනු ඇත.[280] 2024 දී ආර්ජන්ටිනාව ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ 76 වන ස්ථානයට පත්විය.[281]
ජන විකාශනය
[සංස්කරණය]
සංගණනය අනුව ජනගහනය 46,044,703 ක් වූ අතර එය 2010 දී 40,117,096 ක් විය.[282][283] 2024 දී ජනගහනය 47,067,441 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති බවට ඇස්තමේන්තු කර ඇත.[284] ආර්ජන්ටිනාව මුළු ජනගහනයෙන් දකුණු ඇමරිකාවේ තුන්වන ස්ථානයේ ද, ලතින් ඇමරිකාවේ සිව්වන ස්ථානයේ ද, ගෝලීය වශයෙන් 33 වන ස්ථානයේ ද සිටී. භූමි ප්‍රමාණයෙන් වර්ග කිලෝමීටරයකට පුද්ගලයින් 15 දෙනෙකුගෙන් යුත් එහි ජනගහන ඝනත්වය ලෝක සාමාන්‍යය වන පුද්ගලයින් 50 ට වඩා බෙහෙවින් අඩුය. 2010 දී ජනගහන වර්ධන අනුපාතය වාර්ෂිකව ඇස්තමේන්තුගත 1.03% ක් වූ අතර, උපත් අනුපාතය ජනගහනයෙන් 1,000 කට සජීවී උපත් 17.7 ක් සහ මරණ අනුපාතය ජනගහනයෙන් 1,000 කට 7.4 ක මරණ අනුපාතයක් ඇත. 2010 සිට, දළ ශුද්ධ සංක්‍රමණ අනුපාතය වසරකට ජනගහනය 1,000 කට ශුන්‍යයට වඩා අඩු සිට සංක්‍රමණිකයන් හතර දෙනෙකු දක්වා පරාසයක පවතී.[285]
ආර්ජන්ටිනාව වැඩිහිටි හා මන්දගාමී වර්ධනය වන ජනගහනයකට ජනවිකාස සංක්‍රාන්තියක් මධ්‍යයේ සිටී. වයස අවුරුදු 15 ට අඩු පුද්ගලයින්ගේ අනුපාතය 25.6% ක් වන අතර එය ලෝක සාමාන්‍යය වන 28% ට වඩා මඳක් අඩු වන අතර වයස අවුරුදු 65 සහ ඊට වැඩි පුද්ගලයින්ගේ අනුපාතය 10.8% ක් තරම් ඉහළ අගයක් ගනී. ලතින් ඇමරිකාවේ, මෙය උරුගුවේට පමණක් දෙවැනි වන අතර ලෝක සාමාන්‍යයට වඩා බෙහෙවින් වැඩි ය, එය දැනට 7% කි. ආර්ජන්ටිනාවට සාපේක්ෂව අඩු ළදරු මරණ අනුපාතයක් ඇත. එහි කාන්තාවකට දරුවන් 2.3 ක උපත් අනුපාතය 1895 දී කාන්තාවකට දරුවන් 7.0 ක් වූ ඉහළම අගයට වඩා සැලකිය යුතු ලෙස අඩු ය,[286] නමුත් තවමත් ස්පාඤ්ඤයේ හෝ ඉතාලියේ මෙන් දෙගුණයක් පමණ ඉහළ ය, ඒවා සංස්කෘතික හා ජනවිකාස වශයෙන් සමාන වේ.[287][288] මධ්‍යන්‍ය වයස අවුරුදු 31.9 ක් වන අතර උපතේදී ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 77.14 කි.[289]
ආර්ජන්ටිනාව තුළ LGBT පුද්ගලයින් කෙරෙහි ආකල්ප සාමාන්‍යයෙන් ධනාත්මක ය.[290] 2010 දී, ආර්ජන්ටිනාව සමලිංගික විවාහ නීතිගත කළ ලතින් ඇමරිකාවේ පළමු රට, ඇමරිකානු මහාද්වීපයේ දෙවන රට සහ ලොව පුරා දහවන රට බවට පත්විය.[291][292]
ජනවාර්ගිකත්වය
[සංස්කරණය]
ආර්ජන්ටිනාව සංක්‍රමණිකයන්ගේ රටක් ලෙස සැලකේ.[293][294][295] ආර්ජන්ටිනාවන් සාමාන්‍යයෙන් එම රට හඳුන්වන්නේ ක්‍රිසෝල් ඩි රාසාස් (ජාතීන්ගේ කෲසි හෝ ද්‍රවාංකය) ලෙසයි. ආර්ජන්ටිනාවේ ජාන විද්‍යාඥ ඩැනියෙල් කොරාච් විසින් පුද්ගලයින් 218 දෙනෙකු යොදාගෙන 2010 දී කරන ලද අධ්‍යයනයකින් තහවුරු වූයේ ආර්ජන්ටිනාවේ සාමාන්‍ය ජානමය පරම්පරාව 79% යුරෝපීය (ප්‍රධාන වශයෙන් ඉතාලි සහ ස්පාඤ්ඤ), 18% ස්වදේශික සහ 4.3% අප්‍රිකානු බවයි; පරීක්ෂා කරන ලද කණ්ඩායමේ 63.6% කට අවම වශයෙන් එක් ආදිවාසී මුතුන් මිත්තෙකු හෝ ස්වදේශිකයෙකු සිටි බවයි.[296][297] ආර්ජන්ටිනාවේ බහුතරයක් යුරෝපීය ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් කිහිපයකින් පැවත එන අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් ඉතාලි සහ ස්පාඤ්ඤ සම්භවයක් ඇති අතර, ආර්ජන්ටිනාවේ මිලියන 25 කට අධික සංඛ්‍යාවක් (ජනගහනයෙන් 60% ක් පමණ) අර්ධ ඉතාලි සම්භවයක් ඇති අය වෙති.[298]
ආර්ජන්ටිනාව සැලකිය යුතු ආසියානු ජනගහනයකට ද නිවහන වන අතර, ඔවුන්ගෙන් බහුතරය බටහිර ආසියානුවන්ගෙන් (එනම් ලෙබනන් සහ සිරියානුවන්) [18] හෝ නැගෙනහිර ආසියානුවන්ගෙන් (චීන,[299] කොරියානුවන් සහ ජපන් ජාතිකයන් වැනි) පැවත එන්නන් වේ.[300] ඔවුන්ගෙන් දෙවැන්නා පුද්ගලයන් 180,000 ක් පමණ වේ. අරාබි ආර්ජන්ටිනාවේ මුළු සංඛ්‍යාව (ඔවුන්ගෙන් වැඩි දෙනෙක් ලෙබනන් හෝ සිරියානු සම්භවයක් ඇති අය) මිලියන 1.3 සිට 3.5 දක්වා ඇස්තමේන්තු කර ඇත. 19 වන සියවසේදී (විශේෂයෙන් සියවසේ අග භාගයේදී) සහ 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී බොහෝ දෙනෙක් විවිධ ආසියානු රටවලින් ආර්ජන්ටිනාවට සංක්‍රමණය වූහ.[301][302] බොහෝ අරාබි ආර්ජන්ටිනාවන් කතෝලික පල්ලියට (ලතින් පල්ලිය සහ නැගෙනහිර කතෝලික පල්ලි දෙකම ඇතුළුව) හෝ නැගෙනහිර ඕතඩොක්ස් පල්ලියට අයත් වේ. සුළුතරයක් මුස්ලිම්වරු වෙති. ආර්ජන්ටිනාවේ අලවයිට්වරු 180,000 ක් සිටිති.[303][304]
1970 ගණන්වල සිට, බොලිවියාව, පැරගුවේ සහ පේරු යන රටවලින් සංක්‍රමණ බොහෝ දුරට පැමිණ ඇති අතර, ඩොමිනිකන් ජනරජය, ඉක්වදෝරය සහ රුමේනියාවෙන් කුඩා සංඛ්‍යාවක් පැමිණ ඇත.[305] ආර්ජන්ටිනා රජය ඇස්තමේන්තු කරන්නේ 750,000 ක වැසියන්ට නිල ලියකියවිලි නොමැති බවත්, නීතිවිරෝධී සංක්‍රමණිකයින් වසර දෙකක නේවාසික වීසා සඳහා ඔවුන්ගේ තත්ත්වය ප්‍රකාශ කිරීමට දිරිමත් කිරීම සඳහා වැඩසටහනක්[306] දියත් කර ඇති බවත්ය - මේ වන විට වැඩසටහන යටතේ අයදුම්පත් 670,000 කට වඩා සකස් කර ඇත.[307] 2023 ජූලි වන විට, 2022 දී යුක්රේනය රුසියානු ආක්‍රමණයෙන් පසු රුසියානුවන් 18,500 කට වැඩි පිරිසක් ආර්ජන්ටිනාවට පැමිණ ඇත.[308]
භාෂා
[සංස්කරණය]
තථ්‍ය[O] නිල භාෂාව ස්පාඤ්ඤ වන අතර එය සියලුම ආර්ජන්ටිනාවන් පාහේ කතා කරයි.[309] මෙම රට ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා කරන විශාලතම සමාජය වන අතර එය විශ්වීය වශයෙන් වොසියෝ භාවිතා කරයි, tú ("ඔබ") වෙනුවට vos යන සර්වනාමය භාවිතා කරයි, එමඟින් විකල්ප ක්‍රියා පද ආකෘති භාවිතා කිරීම ද පනවයි.
පුළුල් ආර්ජන්ටිනාවේ භූගෝල විද්‍යාව හේතුවෙන්, ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කලාප අතර ප්‍රබල වෙනසක් ඇත, නමුත් ප්‍රචලිත උපභාෂාව රියෝප්ලැටෙන්ස් වන අතර එය ප්‍රධාන වශයෙන් පැම්පීන් සහ පැටගෝනියානු කලාපවල කතා කරන අතර නෙපෝලිටන් භාෂාවට සමානව උච්චාරණය කර ඇත.[310] ඉතාලි සහ අනෙකුත් යුරෝපීය සංක්‍රමණිකයන් අනෙකුත් ලතින් ඇමරිකානු රටවල ස්වදේශීය වචන මාලාවට ද විනිවිද යන කලාපීය ස්ලැන්ග් වන ලුන්ෆාර්ඩෝට බලපෑම් කළහ.
ආර්ජන්ටිනාවේ ජනගහනය අතර බහුලව භාවිතා වන දෙවන භාෂා කිහිපයක් තිබේ: ඉංග්‍රීසි (මිලියන 2.8 ක ජනතාවක් විසින්);[311] ඉතාලි (මිලියන 1.5 ක ජනතාවක් විසින්);[309][P] අරාබි (විශේෂයෙන් එහි උතුරු ලෙවන්ටයින් උපභාෂාව, මිලියනයක ජනතාවක් විසින්);[309] සම්මත ජර්මානු (පුද්ගලයින් 200,000 කින්);[309][Q] ගුවාරානි (පුද්ගලයින් 200,000 කින්,[309] බොහෝ දුරට කොරියන්ටස් සහ මිෂන්ස් වලින්);[312] කැටලන් (පුද්ගලයින් 174,000 කින්);[309] කෙචුවා (පුද්ගලයින් 65,000 කින්, බොහෝ දුරට වයඹ දෙසින්);[309] විචි (පුද්ගලයින් 53,700 කින්, ප්‍රධාන වශයෙන් චාකෝ හි[309] එහිදී, කොම් සහ මොකොයිට් සමඟ, එය නිල නීතිරීති වේ);[313] ව්ලැක්ස් රොමානි (පුද්ගලයින් 52,000 කින්);[309] ඇල්බේනියානු (පුද්ගලයින් 40,000 කින්);[314] ජපන් (පුද්ගලයින් 32,000 කින්);[309] අයිමාරා (පුද්ගලයින් 30,000 කින්, බොහෝ දුරට වයඹ දෙසින්);[309] සහ යුක්රේනියානු (පුද්ගලයින් 27,000 කින්).[309]
ආගම
[සංස්කරණය]
ආර්ජන්ටිනාවේ විශාලතම ආගම ක්‍රිස්තියානි ආගමයි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ආගමික නිදහස සහතික කරයි.[315] එය නිල හෝ රාජ්‍ය ඇදහිල්ලක් බලාත්මක නොකළද,[316] එය රෝමානු කතෝලික ආගමට මනාප තත්වයක් ලබා දෙයි.[317][R]
2008 CONICET මත විමසුමකට අනුව, ආර්ජන්ටිනාවේ 76.5% කතෝලිකයන්, 11.3% අඥෙයවාදීන් සහ අදේවවාදීන්, 9% ඉවැන්ජලික රෙපරමාදු භක්තිකයන්, 1.2% යෙහෝවාගේ සාක්ෂිකරුවන් සහ 0.9% මෝමන්වරු වූ අතර, 1.2% ක් ඉස්ලාම්, යුදෙව් ආගම සහ බුද්ධාගම ඇතුළු අනෙකුත් ආගම් අනුගමනය කළහ.[319] මෙම සංඛ්‍යා මෑත වසරවලදී සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් වී ඇති බව පෙනේ: 2017 දී වාර්තා කරන ලද දත්ත වලින් පෙනී යන්නේ කතෝලිකයන් ජනගහනයෙන් 66% ක් වන අතර එය වසර නවයක් තුළ 10.5% ක පහත වැටීමක් පෙන්නුම් කරන අතර රටේ ආගමික නොවන අය ජනගහනයෙන් 21% ක් වන අතර එම කාලය තුළ දෙගුණයකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් පෙන්නුම් කරයි.[320]
මෙම රට ලතින් ඇමරිකාවේ විශාලතම මුස්ලිම්[318] සහ විශාලතම යුදෙව් ප්‍රජාවන්ගෙන් එකකට නිවහන වන අතර, දෙවැන්න ලෝකයේ හත්වන වැඩිම ජනගහනය සහිත යුදෙව් ප්‍රජාවයි.[321] ආර්ජන්ටිනාව ජාත්‍යන්තර සමූලඝාතන අනුස්මරණ සන්ධානයේ සාමාජිකයෙකි.[318]
ආර්ජන්ටිනාවන් ආගමික විශ්වාසයන් ඉහළ පුද්ගලීකරණය සහ ආයතනිකකරණයෙන් ඉවත් කිරීම පෙන්නුම් කරයි;[322] 23.8% ක් සැමවිටම ආගමික සේවාවන්ට සහභාගී වන බව කියා සිටිති; 49.1% ක් කලාතුරකින් සහභාගී වන අතර 26.8% ක් කිසි විටෙකත් සහභාගී නොවේ.[323]
2013 මාර්තු 13 වන දින, බුවනෝස් අයර්ස් හි කාදිනල් අගරදගුරු ආර්ජන්ටිනාවේ ජෝර්ජ් මාරියෝ බර්ගොග්ලියෝ රෝමයේ බිෂොප්වරයා සහ කතෝලික පල්ලියේ උත්තරීතර පාප්තුමා ලෙස තේරී පත් විය. ඔහු "ෆ්‍රැන්සිස්" යන නම ගත් අතර, ඔහු ඇමරිකාවෙන් හෝ දකුණු අර්ධගෝලයෙන් පළමු පාප්තුමා බවට පත්විය; 741 දී III වන ග්‍රෙගරි පාප්තුමා (සිරියානු ජාතිකයෙකු වූ) තේරී පත්වීමෙන් පසු යුරෝපයෙන් පිටත උපත ලැබූ පළමු පාප්තුමා ඔහු වේ.[324]
සෞඛ්‍යය
[සංස්කරණය]
සෞඛ්‍ය සේවා සපයනු ලබන්නේ සේවායෝජක සහ කම්කරු සමිති අනුග්‍රහය දක්වන සැලසුම් (Obras Sociales), රජයේ රක්ෂණ සැලසුම්, රජයේ රෝහල් සහ සායන සහ පෞද්ගලික සෞඛ්‍ය රක්ෂණ සැලසුම් හරහා ය. සෞඛ්‍ය සේවා සමුපකාර 300 කට වඩා වැඩි සංඛ්‍යාවක් (ඉන් 200 ක් කම්කරු සමිතිවලට සම්බන්ධ) සහ ජනගහනයෙන් අඩකට සෞඛ්‍ය සේවා සපයයි; ජාතික INSSJP (PAMI ලෙස ජනප්‍රියව හැඳින්වේ) ජ්‍යෙෂ්ඨ පුරවැසියන් මිලියන පහෙන් සියල්ලම පාහේ ආවරණය කරයි.[325]
රෝහල් ඇඳන් 153,000 කට වඩා, වෛද්‍යවරුන් 121,000 ක් සහ දන්ත වෛද්‍යවරුන් 37,000 ක් (සංවර්ධිත රටවලට සමාන අනුපාතයන්) සිටිති.[326][327] වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා ඇති ඉහළ ප්‍රවේශය ඓතිහාසිකව සංවර්ධිත රටවලට සමාන මරණ රටා සහ ප්‍රවණතා ඇති කිරීමට හේතු වී ඇත: 1953 සිට 2005 දක්වා, හෘද වාහිනී රෝගවලින් සිදුවන මරණ මුළු සංඛ්‍යාවෙන් 20% සිට 23% දක්වා, පිළිකාවලින් සිදුවන මරණ 14% සිට 20% දක්වා, ශ්වසන ගැටළු 7% සිට 14% දක්වා, ආහාර ජීර්ණ රෝග (බෝ නොවන) 7% සිට 11% දක්වා, ආඝාත ස්ථාවර 7%, තුවාල, 6% සහ බෝවන රෝග, 4%. ඉතිරි බොහෝ දේට හේතු වූයේ වයෝවෘද්ධත්වයට සම්බන්ධ හේතු ය. 1953 දී සියලුම මරණ වලින් 19% සිට 2005 දී 3% දක්වා පහත වැටී ඇත.[326][328]
සෞඛ්‍ය සේවා ලබා ගැනීමේ හැකියාව නිසා 1948 දී[329] සජීවී උපත් 1000 කට 70 ක් වූ ළදරු මරණ සංඛ්‍යාව 2009 දී 12.1 දක්වා අඩු වී ඇත[326] සහ උපතේදී ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 60 සිට 76 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇත.[329] මෙම සංඛ්‍යා ගෝලීය සාමාන්‍යයන් සමඟ වාසිදායක ලෙස සැසඳුණද, ඒවා සංවර්ධිත රටවල මට්ටම්වලට වඩා අඩු මට්ටමක පවතින අතර 2006 දී ආර්ජන්ටිනාව ලතින් ඇමරිකාවේ සිව්වන ස්ථානයට පත්විය.[327]
අධ්‍යාපනය
[සංස්කරණය].jpg)
ආර්ජන්ටිනාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය මට්ටම් හතරකින් සමන්විත වේ.[330] දින 45 සිට අවුරුදු 5 දක්වා ළමුන් සඳහා ආරම්භක මට්ටමක්, අවසාන වසර දෙක[331] අනිවාර්ය වේ. ප්‍රාථමික හෝ පහළ පාසල් අනිවාර්ය මට්ටමක් අවුරුදු 6ක් හෝ 7ක් පවතී.[S] 2010 දී සාක්ෂරතා අනුපාතය 98.07%ක් විය.[332] ද්විතීයික හෝ උසස් පාසල් අනිවාර්ය මට්ටමක් අවුරුදු 5ක් හෝ 6ක් පවතී.[T] 2010 දී වයස අවුරුදු 20ට වැඩි පුද්ගලයින්ගෙන් 38.5%ක් ද්විතීයික පාසල සම්පූර්ණ කර තිබුණි.[333] තෘතීයික, විශ්ව විද්‍යාල සහ පශ්චාත් උපාධි උප මට්ටම් ලෙස බෙදා ඇති ඉහළ මට්ටමක්. 2013 දී රට පුරා ජාතික රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාල 47ක් මෙන්ම පෞද්ගලික විශ්ව විද්‍යාල 46ක් තිබුණි.[334]
2010 දී වයස අවුරුදු 20ට වැඩි පුද්ගලයින්ගෙන් 7.1%ක් විශ්ව විද්‍යාල වලින් උපාධිය ලබා ඇත.[333] බුවනෝස් අයර්ස්, කෝර්ඩෝබා, ලා ප්ලාටා, රොසාරියෝ සහ ජාතික තාක්ෂණික විශ්ව විද්‍යාලය යන රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාල වඩාත් වැදගත් ඒවා අතර වේ. ආර්ජන්ටිනාවේ රාජ්‍යය සියලු මට්ටම් සඳහා විශ්වීය, ලෞකික සහ නොමිලේ පොදු අධ්‍යාපනය සහතික කරයි.[U] අධ්‍යාපන අධීක්ෂණය සඳහා වගකීම ෆෙඩරල් සහ තනි පළාත් රාජ්‍යයන්හි සංවිධානය කර ඇත. පසුගිය දශක කිහිපය තුළ පෞද්ගලික අංශයේ කාර්යභාරය සියලුම අධ්‍යාපන අවධීන් හරහා වර්ධනය වී ඇත.
නාගරිකකරණය
[සංස්කරණය]ආර්ජන්ටිනාව ඉතා නාගරීකරණය වී ඇති අතර එහි ජනගහනයෙන් 92% ක් නගරවල ජීවත් වේ:[335] විශාලතම අගනගර ප්‍රදේශ දහය ජනගහනයෙන් අඩක් වේ. බුවනෝස් අයර්ස් නගරයේ මිලියන 3 ක් පමණ ජනතාවක් ජීවත් වන අතර, මහා බුවනෝස් අයර්ස් අගනගර ප්‍රදේශය ඇතුළුව එය මිලියන 13 ක් පමණ වන අතර එය ලෝකයේ විශාලතම නාගරික ප්‍රදේශවලින් එකක් බවට පත් කරයි.[336] කොර්ඩෝබා සහ රොසාරියෝ අගනගර ප්‍රදේශවල එක් එක් ජනගහනය මිලියන 1.3 ක් පමණ සිටිති.[336] මෙන්ඩෝසා, සැන් මිගෙල් ද ටුකුමන්, ලා ප්ලාටා, මාර් ඩෙල් ප්ලාටා, සල්ටා සහ සැන්ටා ෆේ යන නගරවල අවම වශයෙන් මිලියන භාගයක් පමණ ජනතාව සිටිති.[336] ජනගහනය අසමාන ලෙස බෙදී ඇත: 60% ක් පමණ පැම්පස් කලාපයේ (මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් 21%) ජීවත් වන අතර බුවනෝස් අයර්ස් පළාතේ මිලියන 15 ක ජනතාවක් ද ඇතුළුව. කොර්ඩෝබා සහ සැන්ටා ෆේ පළාත්වල සහ බුවනෝස් අයර්ස් නගරයේ මිලියන 3 බැගින් සිටිති. තවත් පළාත් හතක ජනගහනය මිලියනයකට වඩා වැඩි ය: මෙන්ඩෝසා, ටුකුමන්, එන්ට්‍රේ රියෝස්, සල්ටා, චාකෝ, කොරියන්ටෙස් සහ මිෂන්ස්. වර්ග කිලෝමීටරයකට 64.3 ක ජනගහනයක් (වර්ග සැතපුමට 167) සිටින ටුකුමන් යනු ලෝක සාමාන්‍යයට වඩා ඝනත්වයෙන් වැඩි ජනගහනයක් ඇති එකම ආර්ජන්ටිනාවේ පළාතයි; ඊට වෙනස්ව, දකුණු පළාතේ සැන්ටා කෲස් 1.1/km2 (වර්ග සැතපුම් 2.8) පමණ ඇත.[337]
| ස්ථානය | පළාත | ජනගහණය | ස්ථානය | පළාත | ජනගහණය | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) බුවනෝස් අයර්ස්  කොර්ඩොබා |
1 | බුවනෝස් අයර්ස් | ස්වයං පාලන නගරය | 3,003,000 | 11 | රෙසිස්ටෙන්සියා | චකෝ | 418,000 |  රොසාරියෝ  මෙන්ඩෝසා |
| 2 | කොර්ඩොබා | කොර්ඩොබා | 1,577,000 | 12 | සැන්ටියාගෝ ඩෙල් | සැන්ටියාගෝ ඩෙල් | 407,000 | ||
| 3 | රොසාරියෝ | සැන්ටා ෆෙ | 1,333,000 | 13 | කොරියෙන්ටිස් | කොරියෙන්ටිස් | 384,000 | ||
| 4 | මෙන්ඩෝසා | මෙන්ඩෝසා | 1,036,000 | 14 | පොසාඩස් | මිසියෝන්ස් | 378,000 | ||
| 5 | සැන් මිගෙල් ඩි ටුකුමන් | ටුකුමන් | 909,000 | 15 | සැන් සැල්වදෝර් ඩි ජුජුයි | ජුජුයි | 351,000 | ||
| 6 | ලා ප්ලාටා | බුවනෝස් අයර්ස් | 909,000 | 16 | බහියා බ්ලැන්කා | බුවනෝස් අයර්ස් | 317,000 | ||
| 7 | මාර් ඩෙල් ප්ලාටා | බුවනෝස් අයර්ස් | 651,000 | 17 | නියුක්වෙන් | නියුක්වෙන් | 313,000 | ||
| 8 | සැල්ටා | සැල්ටා | 647,000 | 18 | පරනා | එන්ට්‍රි රයොස් | 283,000 | ||
| 9 | සැන් ජුවාන් | සැන් ජුවාන් | 542,000 | 19 | ෆෝමෝසා | ෆෝමෝසා | 256,000 | ||
| 10 | සැන්ටා ෆෙ | සැන්ටා ෆෙ | 540,000 | 20 | කොමොඩෝරෝ රිවඩාවියා | චුබුට් | 243,000 | ||
සංස්කෘතිය
[සංස්කරණය]
ආර්ජන්ටිනාව සැලකිය යුතු යුරෝපීය බලපෑම් සහිත බහු සංස්කෘතික රටකි. නූතන ආර්ජන්ටිනා සංස්කෘතිය බොහෝ දුරට ප්‍රංශය, රුසියාව, එක්සත් රාජධානිය සහ අනෙකුත් රටවලින් ඉතාලි, ස්පාඤ්ඤ සහ අනෙකුත් යුරෝපීය සංක්‍රමණිකයන් විසින් බලපා ඇත. එහි නගර බොහෝ දුරට යුරෝපීය සම්භවයක් ඇති ජනතාවගේ ව්‍යාප්තිය සහ විලාසිතා, ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ නිර්මාණයේ ඇමරිකානු සහ යුරෝපීය ශෛලීන් සවිඥානිකව අනුකරණය කිරීම යන දෙකින්ම සංලක්ෂිත වේ.[339] කෞතුකාගාර, සිනමා ශාලා සහ ගැලරි සියලුම විශාල නාගරික මධ්‍යස්ථානවල මෙන්ම සාහිත්‍ය බාර් හෝ විවිධ ප්‍රභේදවල සජීවී සංගීතය පිරිනමන බාර් වැනි සාම්ප්‍රදායික ආයතනවල බහුලව දක්නට ලැබේ, නමුත් විශේෂයෙන් සංගීත හා කලා ක්ෂේත්‍රවල ඇමරින්ඩියන් සහ අප්‍රිකානු බලපෑම්වල අඩු අංග තිබේ.[340] අනෙක් විශාල බලපෑම වන්නේ ගවුචෝස් සහ ඔවුන්ගේ සාම්ප්‍රදායික රට ස්වයං විශ්වාසයේ ජීවන රටාවයි.[341] අවසාන වශයෙන්, ස්වදේශික ඇමරිකානු සම්ප්‍රදායන් සාමාන්‍ය සංස්කෘතික පරිසරයට අවශෝෂණය කර ඇත. ආර්ජන්ටිනාවේ ලේඛක අර්නස්ටෝ සබාටෝ ආර්ජන්ටිනාවේ සංස්කෘතියේ ස්වභාවය පිළිබඳව පහත පරිදි පිළිබිඹු කර ඇත:
සංක්‍රමණ හේතුවෙන් ලා ප්ලාටා ද්‍රෝණියේ ප්‍රාථමික හිස්පැනික් ඇමරිකානු යථාර්ථය බිඳ වැටීමත් සමඟ, එහි වැසියන් සියලු අන්තරායන් සමඟ තරමක් ද්විත්ව වී ඇති අතර එම තත්වයේ සියලු වාසි ද ඇත: අපගේ යුරෝපීය මූලයන් නිසා, අපි ජාතිය පැරණි ලෝකයේ කල් පවතින වටිනාකම් සමඟ ගැඹුරින් සම්බන්ධ කරමු; ඇමරිකානුවන්ගේ අපගේ තත්වය නිසා, අභ්‍යන්තරයේ ජනප්‍රවාද සහ අපව එක්සත් කරන පැරණි කැස්ටිලියානු භාෂාව හරහා, කෙසේ හෝ "පැට්‍රියා ග්‍රෑන්ඩ්" සැන් මාටින් සහ බොලිවර්ගේ වෘත්තිය වරක් සිතූ පරිදි, අපි මහාද්වීපයේ ඉතිරි කොටස සමඟ සම්බන්ධ වෙමු.
— අර්නෙස්ටෝ සබාටෝ, ලා කල්චරා එන් ලා එන්ක්රුසිජාඩා නැසියොනල් (1976)[342]
සාහිත්‍යය
[සංස්කරණය]
ආර්ජන්ටිනාවේ පොහොසත් සාහිත්‍ය ඉතිහාසය 1550 දී පමණ ආරම්භ වුවද,[343] එය 19 වන සියවසේ ආර්ජන්ටිනාවේ ආඛ්‍යානයේ වර්ධනයේ සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කළ ආදර සන්ධිස්ථානයක් වන එස්ටෙබන් එචෙවරියාගේ එල් මැටඩෙරෝ සමඟ පූර්ණ නිදහස ලබා ගත්තේය,[344] හොසේ හර්නැන්ඩෙස්ගේ මාටින් ෆියෙරෝගේ ජනප්‍රිය, ෆෙඩරල්වාදී වීර කාව්‍යය සහ සර්මියන්ටෝගේ විශිෂ්ට කෘතිය වන ෆැසුන්ඩෝ හි ප්‍රභූ සහ සංස්කෘතික කතිකාව අතර දෘෂ්ටිවාදාත්මක බෙදීම මගින් බෙදී ගියේය.[345]
නූතනවාදී ව්‍යාපාරය 20 වන සියවස දක්වා ඉදිරියට ගියේ ලියෝපෝල්ඩෝ ලුගෝන්ස් සහ කවියෙකු වන ඇල්ෆොන්සිනා ස්ටෝර්නි වැනි ප්‍රකාශකයින් ඇතුළුව;[346] එය අනුගමනය කළේ රිකාඩෝ ගුයිරල්ඩෙස්ගේ දොන් සෙගුන්ඩෝ සොම්බ්‍රා වැදගත් යොමුවක් ලෙස ගත් පෙරටුගාමීවාදයයි.[347]
ආර්ජන්ටිනාවේ වඩාත්ම ප්‍රශංසනීය ලේඛකයෙකු සහ සාහිත්‍ය ඉතිහාසයේ ප්‍රමුඛතම චරිතයක් වන ජෝර්ජ් ලුයිස් බෝර්ජස්,[348] රූපක සහ දාර්ශනික විවාදයන්හිදී නූතන ලෝකය දෙස බැලීමේ නව ක්‍රම සොයා ගත් අතර ඔහුගේ බලපෑම ලොව පුරා කතුවරුන් වෙත ව්‍යාප්ත වී ඇත. ෆික්සියෝන්ස් සහ ද ඇලෙෆ් වැනි කෙටිකතා ඔහුගේ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ කෘති අතර වේ. ඔහු වඩාත් ප්‍රශංසනීය විද්‍යා ප්‍රබන්ධ නවකතාවක් වන ද ඉන්වෙන්ෂන් ඔෆ් මොරල් රචනා කළ ඇඩොල්ෆෝ බයෝයි කැසරෙස්ගේ මිතුරෙකු සහ සහයෝගිතාකරුවෙකු විය.[349] ලතින් ඇමරිකානු උත්පාතයේ ප්‍රමුඛ සාමාජිකයෙකු සහ 20 වන සියවසේ සාහිත්‍යයේ ප්‍රධාන නමක් වූ ජූලියෝ කෝර්ටසාර්,[350] ඇමරිකාවේ සහ යුරෝපයේ සමස්ත ලේඛක පරම්පරාවකටම බලපෑම් කළේය.[351]
ආර්ජන්ටිනාවේ සාහිත්‍ය ඉතිහාසයේ කැපී පෙනෙන සිදුවීමක් වන්නේ ඊනියා ෆ්ලොරිඩා කණ්ඩායම අතර සමාජීය හා සාහිත්‍යමය අපෝහකයයි. එහි සාමාජිකයින් ෆ්ලොරිඩා වීදියේ රිච්මන්ඩ් කැෆේටීරියාවේදී එකට රැස්වී මාර්ටින් ෆියෙරෝ සඟරාවේ ප්‍රකාශයට පත් කළ නිසා එය එසේ නම් කරන ලදී. ජෝර්ජ් ලුයිස් බෝර්ජස්, ලියෝපෝල්ඩෝ මැරේචල්, ඇන්ටෝනියෝ බර්නි (කලාකරුවා) වැනි අය; ජපන් කැෆේහිදී හමුවී කතුවැකි ක්ලැරිඩෑඩ් සමඟ ඔවුන්ගේ කෘති ප්‍රකාශයට පත් කළ රොබර්ටෝ ආර්ල්ට්, සීසර් ටිම්පෝ, හෝමෙරෝ මැන්සි (ටැංගෝ නිර්මාපකයා) ගේ බෝඩෝ කණ්ඩායමට එරෙහිව, කැෆේ සහ ප්‍රකාශකයා යන දෙකම බෝඩෝ මාවතේ පිහිටා ඇත.
අනෙකුත් ඉහළ පිළිගැනීමක් ඇති ආර්ජන්ටිනාවේ ලේඛකයින්, කවියන් සහ රචනාකරුවන් අතර එස්ටනිස්ලාඕ ඩෙල් කැම්පෝ, යුජීනියෝ කැම්බසෙරස්, පේද්‍රෝ බොනිෆසියෝ පැලසියෝස්, හියුගෝ වේස්ට්, බෙනිටෝ ලින්ච්, එන්රික් බෑන්ච්, ඔලිවේරියෝ ගිරොන්ඩෝ, එසෙකියෙල් මාර්ටිනෙස් ඔස්ට්‍රඩා, වික්ටෝරෝපිලා, ලීපෙචම්, වික්ටෝරොපිලෝ, ඔකාම්පෝ, රොබර්ටෝ ආර්ල්ට්, එඩ්වාඩෝ මල්ලියා මැනුවෙල් මුජිකා ලයිනෙස්, අර්නස්ටෝ සබාටෝ, සිල්විනා බුල්රිච්, රොඩොල්ෆෝ වොල්ෂ්, මාරියා එලේනා වොල්ෂ්, ටොමස් එලෝයි මාර්ටිනෙස්, මැනුවෙල් පුයිග්, අලෙජන්ඩ්‍රා පිසාර්නික්, සහ ඔස්වල්ඩෝ සොරියානෝ.[352]
සංගීතය
[සංස්කරණය]
ටැන්ගෝ, යුරෝපීය සහ අප්‍රිකානු බලපෑම් සහිත රියෝප්ලැටෙන්ස් සංගීත ප්‍රභේදයකි,[353] ආර්ජන්ටිනාවේ ජාත්‍යන්තර සංස්කෘතික සංකේත වලින් එකකි.[354] ටැන්ගෝගේ ස්වර්ණමය යුගය (1930 සිට 1950 ගණන්වල මැද භාගය දක්වා) එක්සත් ජනපදයේ ජෑස් සහ ඔන්චිල්ලාව පිළිබිඹු කරයි, ඔස්වල්ඩෝ පුග්ලීස්, ඇනිබල් ට්‍රොයිලෝ, ෆ්‍රැන්සිස්කෝ කැනරෝ, ජුලියෝ ඩි කැරෝ සහ ජුවාන් ඩි ඇරියෙන්සෝ වැනි විශාල වාදක කන්ඩායම් ඇතුළත් විය.[355] 1955 න් පසු, දක්ෂ ඇස්ටර් පියසොල්ලා විසින් නුවෙවෝ ටැන්ගෝ ජනප්‍රිය කරන ලදී, එය ප්‍රභේදය සඳහා සියුම් හා වඩාත් බුද්ධිමය ප්‍රවණතාවක් විය.[355] ටැන්ගෝ වර්තමානයේ ගෝටන් ප්‍රොජෙක්ට්, බජොෆොන්ඩෝ සහ ටැන්ගෙටෝ වැනි කණ්ඩායම් සමඟ ලොව පුරා ජනප්‍රියත්වයක් භුක්ති විඳියි.
ආර්ජන්ටිනාව ශක්තිමත් සම්භාව්‍ය සංගීත සහ නර්තන දර්ශන වර්ධනය කළ අතර එමඟින් නිර්මාපකයෙකු වන ඇල්බර්ටෝ ගිනස්ටේරා; වයලීන වාදක ඇල්බර්ටෝ ලයිසි; පියානෝ වාදක මාර්තා ආර්ගරිච් සහ එඩ්වාඩෝ ඩෙල්ගාඩෝ; පියානෝ වාදක සහ සංධ්වනි වාද්‍ය වෘන්ද අධ්‍යක්ෂ ඩැනියෙල් බැරෙන්බොයිම්; ටෙනෝර්ස් ජෝස් කුරා සහ මාර්සෙලෝ අල්වාරෙස්; සහ මුද්‍රා නාට්‍ය නර්තන ශිල්පීන් වන ජෝර්ජ් ඩොන්, ජෝස් නෙග්ලියා, නෝර්මා ෆොන්ටෙන්ලා, මැක්සිමිලියානෝ ගුවෙරා, පැලෝමා හෙරේරා, මරියනෙලා නූනෙස්, ඉනාකි උර්ලෙසාගා සහ ජූලියෝ බොකා වැනි ප්‍රසිද්ධ කලාකරුවන් බිහි විය.[355]
1930 ගණන්වල කලාපීය සංගීත ප්‍රභේද දුසිම් ගණනකින් ජාතික ආර්ජන්ටිනාවේ ජන ශෛලියක් මතු වූ අතර එය ලතින් ඇමරිකානු සංගීතයට බලපෑම් කළේය. අටහුල්පා යුපන්කි සහ මර්සිඩීස් සෝසා වැනි එහි පරිවර්තකයන් ලොව පුරා පිළිගැනීමක් ලබා ගත්හ. ආදර බැලඩ් ප්‍රභේදයට සැන්ඩ්‍රෝ ද ඇමරිකා වැනි ජාත්‍යන්තර කීර්තියක් ඇති ගායකයින් ඇතුළත් විය. ටෙනෝර් සැක්සෆෝන වාදක ලියැන්ඩ්‍රෝ "ගැටෝ" බාබීරි සහ නිර්මාපකයෙකු සහ විශාල සංගීත කණ්ඩායම් කොන්දොස්තර ලාලෝ ෂිෆ්රින් ජාත්‍යන්තරව සාර්ථක වූ ආර්ජන්ටිනාවේ ජෑස් සංගීතඥයන් අතර වේ.
1960 ගණන්වල මැද භාගයේදී ආර්ජන්ටිනාවේ රොක් සුවිශේෂී සංගීත ශෛලියක් ලෙස වර්ධනය විය, බුවනෝස් අයර්ස් සහ රොසාරියෝ අභිලාෂකාමී සංගීතඥයන්ගේ තොටිල්ල බවට පත් වූ විට. ලොස් ගැටෝස්, සුයි ජෙනරිස්, අල්මේන්ද්‍ර සහ මනල් වැනි ආරම්භක සංගීත කණ්ඩායම් අනුගමනය කළේ සේරු ගිරාන්, ලොස් අබුවෙලෝස් ඩි ලා නාඩා, සෝඩා ස්ටීරියෝ සහ පැට්‍රිසියෝ රේ වයි සුස් රෙඩොන්ඩිටෝස් ඩි රිකෝටා, ගුස්ටාවෝ සෙරාටි, ලිටෝ නෙබියා, ඇන්ඩ්‍රෙස් කැලමරෝ, ලුයිස් ඇල්බර්ටෝ ස්පිනෙටා, චාලි ගාර්ෂියා, ෆිටෝ පේස් සහ ලියොන් ජිකෝ ඇතුළු ප්‍රමුඛ කලාකරුවන්ය.[355]
වර්තමානයේ ජනප්‍රිය නර්තන හා සංගීත ප්‍රභේදයක් වන්නේ කැචෙන්ගු ය. එය ආර්ජන්ටිනාවේ කුම්බියා සහ රෙගේටන් උප ප්‍රභේදයක් වන අතර එය උරුගුවේ, චිලී, පැරගුවේ සහ බොලිවියාව වැනි අසල්වැසි රටවල ජනප්‍රිය වෙමින් පවතී.[356]
නාට්‍ය සහ සිනමාව
[සංස්කරණය]
බුවනෝස් අයර්ස් යනු ලොව ශ්‍රේෂ්ඨ රංග ශාලා අගනගරවලින් එකකි,[359] කොරියන්ටස් මාවත කේන්ද්‍ර කරගත් ජාත්‍යන්තර මට්ටමේ දර්ශනයක් සමඟ, "කිසිදා නිදා නොගන්නා වීදිය", සමහර විට බුවනෝස් අයර්ස් බ්‍රෝඩ්වේ ලෙසද හැඳින්වේ.[360] ටීට්‍රෝ කොලෝන් යනු ඔපෙරා සහ සම්භාව්‍ය රංගනයන් සඳහා ගෝලීය සන්ධිස්ථානයකි; එහි ධ්වනි විද්‍යාව ලෝකයේ ඉහළම පහ අතරට සැලකේ.[361][V]
ආර්ජන්ටිනාවේ චිත්‍රපට කර්මාන්තය ඓතිහාසිකව මෙක්සිකෝවේ සහ බ්‍රසීලයේ නිෂ්පාදනය කරන ලද ඒවා සමඟ ලතින් ඇමරිකානු සිනමාවේ වඩාත්ම දියුණු තුනෙන් එකකි.[362][363] 1896 දී ආරම්භ විය; 1930 ගණන්වල මුල් භාගය වන විට එය දැනටමත් ලතින් ඇමරිකාවේ ප්‍රමුඛ චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයා බවට පත්ව තිබුණි, එය 1950 ගණන්වල මුල් භාගය දක්වා එය තබා ගත් ස්ථානයකි.[364] ලොව ප්‍රථම සජීවිකරණ චිත්‍රපට 1917 සහ 1918 දී කාටූන් ශිල්පී ක්විරිනෝ ක්‍රිස්ටියානි විසින් ආර්ජන්ටිනාවේ නිෂ්පාදනය කර නිකුත් කරන ලදී.[365]
ආර්ජන්ටිනාවේ චිත්‍රපට ලොව පුරා පිළිගැනීමක් ලබා ඇත: The Official Story (1985) සහ The Secret in Their Eyes (2009) සඳහා හොඳම විදේශ භාෂා චිත්‍රපටය සඳහා ඇකඩමි සම්මාන දෙකක් දිනා ගැනීමට එම රට සමත් වී ඇත. ඊට අමතරව, ආර්ජන්ටිනාවේ නිර්මාපකයින් වන ලුයිස් එන්රික් බකලෝව් සහ ගුස්ටාවෝ සැන්ටාඕලාල්ලා හොඳම මුල් සංගීත නිර්මාණය සඳහා ඇකඩමි සම්මානවලින් පිදුම් ලබා ඇති අතර, ආමන්ඩෝ බෝ සහ නිකොලස් ජියාකොබෝන් 2014 සඳහා හොඳම මුල් තිර රචනය සඳහා ඇකඩමි සම්මානයට පාත්‍ර විය. එසේම, ආර්ජන්ටිනාවේ ප්‍රංශ නිළි බෙරෙනිස් බෙජෝ 2011 දී හොඳම සහය නිළිය සඳහා ඇකඩමි සම්මානය සඳහා නාමයෝජනා ලබා ගත් අතර The Past චිත්‍රපටයේ ඇගේ චරිතය වෙනුවෙන් කෑන්ස් චිත්‍රපට උළෙලේ හොඳම නිළිය සම්මානය දිනා ගත්තාය.[366] ආර්ජන්ටිනාව හොඳම ස්පාඤ්ඤ භාෂා විදේශීය චිත්‍රපටය සඳහා ගෝයා සම්මාන දාහතක් ද දිනා ඇති අතර, එය ලතින් ඇමරිකාවේ නාමයෝජනා විසිහතරක් සමඟින් වැඩිම සම්මානලාභී රට වේ. තවත් බොහෝ ආර්ජන්ටිනාවේ චිත්‍රපට ද ජාත්‍යන්තර විචාර මගින් ඇගයීමට ලක් කර ඇත. 2013 දී වාර්ෂිකව සම්පූර්ණ දිග චලන චිත්‍රපට 100 ක් පමණ නිර්මාණය වෙමින් පැවතුනි.[367]
දෘශ්‍ය කලා සහ ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය
[සංස්කරණය]
හොඳම ප්‍රසිද්ධ ආර්ජන්ටිනාවේ චිත්‍ර ශිල්පීන් වන්නේ කැන්ඩිඩෝ ලෝපෙස් සහ ෆ්ලොරෙන්සියෝ මොලිනා කැම්පෝස් (නවීන ශෛලිය); අර්නස්ටෝ ඩි ලා කාර්කෝවා සහ එඩ්වාඩෝ සිවෝරි (යථාර්ථවාදය); ප්‍රනාන්දු ෆේඩර් (හැඟීම්වාදය); පියෝ කොලිවාඩිනෝ, ඇටිලියෝ මැලින්වර්නෝ සහ සිසේරියෝ බර්නාල්ඩෝ ඩි ක්විරෝස් (පශ්චාත්තාවාදය); එමිලියෝ පෙටෝරුටි (කියුබිස්ම්); ජූලියෝ බැරගන් (කොන්ක්‍රීටිස්වාදය සහ කියුබිස්වාදය) ඇන්ටෝනියෝ බර්නි (නියෝෆිගුරාටිවිවාදය); රොබර්ටෝ අයිසන්බර්ග් සහ ෂුල් සෝලර් (අධි යථාර්ථවාදය); ග්යුලා කොසීස් (නිර්මාණවාදය); එඩුවාඩෝ මැක් එන්ටයර් (උත්පාදන කලාව); ලුයිස් සෝවන්, කාලෝස් ටොරලර්ඩෝනා, ලුයිස් ඇකිනෝ, ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ ග්‍රාමජෝ ගුටිරෙස් (නූතනවාදය); ලුසියෝ ෆොන්ටානා (අවකාශවාදය); ටොමස් මැල්ඩොනාඩෝ, ගිලර්මෝ කුයිට්කා (වියුක්ත කලාව); ලියොන් ෆෙරාරි, මාර්ටා මිනුජින් (සංකල්පීය කලාව); ගුස්ටාවෝ කබ්රාල් (ෆැන්ටසි කලාව), සහ ෆැබියන් පෙරෙස් (නව චිත්තවේගීයවාදය).[නොපැහැදිලි]
1946 දී ගියුලා කොසීස් සහ තවත් අය ආර්ජන්ටිනාවේ මැඩි ව්‍යාපාරය නිර්මාණය කළ අතර, එය පසුව යුරෝපයට සහ එක්සත් ජනපදයට ව්‍යාප්ත වූ අතර එහිදී එය සැලකිය යුතු බලපෑමක් ඇති කළේය.[368] ටොමස් මැල්ඩොනාඩෝ යනු උල්ම් මොඩල් නිර්මාණ අධ්‍යාපනයේ ප්‍රධාන න්‍යායාචාර්යවරුන්ගෙන් කෙනෙකි, තවමත් ගෝලීය වශයෙන් ඉතා බලගතු ය. ලොව පුරා කීර්තියක් ඇති අනෙකුත් ආර්ජන්ටිනාවේ කලාකරුවන් අතර ඇඩොල්ෆෝ බෙලොක් ඇතුළත් වන අතර, ඔහුගේ ලිතෝග්‍රැෆ් 1920 ගණන්වල සිට බලගතු වී ඇත, සහ සංක්‍රමණිකයින්ට බැඳුණු ලා බොකා අසල්වැසි ප්‍රදේශයෙන් ආභාෂය ලැබූ, අත්‍යවශ්‍ය වරාය චිත්‍ර ශිල්පියෙකු වන බෙනිටෝ ක්වින්කෙලා මාටින් ඇතුළත් වේ. ජාත්‍යන්තර සම්මානලාභී මූර්ති ශිල්පීන් වන එර්මිනියෝ බ්ලොටා, ලෝලා මෝරා සහ රොජෙලියෝ යුරුර්ටියා විසින් ආර්ජන්ටිනාවේ නගර දර්ශනයේ සම්භාව්‍ය ප්‍රබෝධමත් ස්මාරක රාශියක් රචනා කරන ලදී.[තහවුරු කර නොමැත]
යටත් විජිතකරණය ස්පාඤ්ඤ බැරොක් ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය ගෙන ආ අතර, එය තවමත් සරල රියෝප්ලැටෙන්ස් ශෛලියෙන් සැන් ඉග්නාසියෝ මිනී, කොර්ඩෝබා ආසන දෙව්මැදුර සහ ලුජාන්හි කැබිල්ඩෝ අඩු කිරීමෙන් අගය කළ හැකිය. 19 වන සියවස ආරම්භයේදී ඉතාලි සහ ප්‍රංශ බලපෑම් වැඩි වූ අතර දේශීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට අද්විතීය හැඟීමක් ලබා දුන් ශක්තිමත් සාරාංශික උඩුකුරු ස්වර සමඟින්.[369]
ජන මාධ්‍ය
[සංස්කරණය]
ආර්ජන්ටිනාවේ මුද්‍රිත මාධ්‍ය කර්මාන්තය ඉතා දියුණු මට්ටමක පවතින අතර පුවත්පත් දෙසියයකට වඩා තිබේ. ප්‍රධාන ජාතික ඒවා අතරට ක්ලැරින් (මධ්‍යස්ථ, ලතින් ඇමරිකාවේ වැඩියෙන්ම අලෙවි වන සහ ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා කරන ලෝකයේ දෙවනුව බහුලව සංසරණය වන), ලා නාසියන් (මැද-දකුණ, 1870 සිට ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද), පැගිනා/12 (වාමාංශික, 1987 දී ආරම්භ කරන ලද), ලා වොස් ඩෙල් ඉන්ටීරියර් (මැද, 1904 දී ආරම්භ කරන ලද) ඇතුළත් වේ.[370][371]
ආර්ජන්ටිනාව ලොව ප්‍රථම නිත්‍ය ගුවන් විදුලි විකාශනය ආරම්භ කළේ 1920 අගෝස්තු 27 වන දින රිචඩ් වැග්නර්ගේ පාර්සිෆල් ගීතය බුවනෝස් අයර්ස් හි ටීට්‍රෝ කොලිසියෝ හි එන්රික් ටෙලමාකෝ සුසිනිගේ නායකත්වයෙන් යුත් වෛද්‍ය සිසුන් කණ්ඩායමක් විසින් විකාශනය කරන විටය.[372] 2002 වන විට රට තුළ පෙ.ව. 260 ක් සහ එෆ්.එම්. ලියාපදිංචි ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන 1150 ක් තිබුණි.[373]
ආර්ජන්ටිනාවේ රූපවාහිනී කර්මාන්තය ලතින් ඇමරිකාව පුරා විශාල, විවිධාකාර සහ ජනප්‍රිය වන අතර, බොහෝ නිෂ්පාදන සහ රූපවාහිනී ආකෘති විදේශයන්ට අපනයනය කර ඇත. 1999 සිට ලතින් ඇමරිකාවේ කේබල් සහ චන්ද්‍රිකා රූපවාහිනියේ ඉහළම ලබා ගැනීමේ හැකියාව ආර්ජන්ටිනා ජාතිකයන් භුක්ති විඳින අතර,[374] 2014 වන විට රටේ කුටුම්භවලින් 87.4% ක් වන අතර එය එක්සත් ජනපදය, කැනඩාව සහ යුරෝපයේ ඒවාට සමාන අනුපාතයකි.[375]
2011 වන විට ආර්ජන්ටිනාවට ලතින් ඇමරිකානු බලවතුන් අතර ජාලගත විදුලි සංදේශන පිළිබඳ ඉහළම ආවරණයක් ද තිබුණි: එහි ජනගහනයෙන් 67% කට පමණ අන්තර්ජාල ප්‍රවේශය තිබූ අතර ජංගම දුරකථන දායකත්ව අනුපාතය ජනගහනයට 137.2% කි.[376]
ආහාර පිසීම
[සංස්කරණය]
මහාද්වීපික යුරෝපයට පොදු වූ පැස්ටා, සොසේජස් සහ අතුරුපස කෑම වර්ග බොහොමයකට අමතරව, ආර්ජන්ටිනාවේ වැසියන් එම්පානඩාස් (කුඩා පිරවූ පේස්ට්‍රි), ලොක්‍රෝ (ඉරිඟු, බෝංචි, මස්, බේකන්, ළූණු සහ කරවිල මිශ්‍රණයක්), හුමිටා සහ මේට් ඇතුළු විවිධ ස්වදේශික සහ ක්‍රියෝලෝ නිර්මාණ භුක්ති විඳිති.[377] ආර්ජන්ටිනාවේ විවිධ ප්‍රදේශවල, මෙම ආහාරය හරක් මස් උණු කිරීම ලෙස පරිභෝජනය කරයි.
ලෝකයේ වැඩිම රතු මස් පරිභෝජනය කරන රට වන්නේ රටයි,[378] සාම්ප්‍රදායිකව අසාඩෝ, ආර්ජන්ටිනාවේ බාබකියු ලෙස සකස් කර ඇත. එය විවිධ මස් වර්ග වලින් සාදා ඇත, බොහෝ විට චොරිසෝ, ස්වීට්බ්‍රෙඩ්, චිටර්ලිං සහ රුධිර සොසේජස් ද ඇතුළුව.[379]
පොදු අතුරුපස අතරට ෆැක්ටුරා (වියනා විලාසිතාවේ පේස්ට්‍රි), ඩල්සේ ඩි ලෙචේ (කිරි කැරමල් ජෑම් වර්ගයක්) පිරවූ කේක් සහ පෑන්කේක්, ඇල්ෆජෝර්ස් (චොකලට් සමඟ සැන්ඩ්විච් කරන ලද කෙටි පාන් කුකීස්, ඩල්සේ ඩි ලෙචේ හෝ පළතුරු පේස්ට්) සහ ටෝටාස් ෆ්‍රයිටාස් (ෆ්‍රයිඩ් කේක්) ඇතුළත් වේ.[380]
ලෝකයේ හොඳම වයින් වලින් එකක් වන ආර්ජන්ටිනාවේ වයින්,[381] දේශීය මෙනුවේ අනිවාර්ය අංගයකි. මැල්බෙක්, ටොරොන්ටෙස්, කැබර්නෙට් සෝවිග්නොන්, සිරා සහ චාර්ඩොනේ යනු වඩාත් ඉල්ලුමක් ඇති ප්‍රභේද කිහිපයකි.[382]
ක්‍රීඩාව
[සංස්කරණය]
පැටෝ යනු ජාතික ක්‍රීඩාව වන අතර,[383] 1600 ගණන්වල මුල් භාගයේදී සහ අශ්ව බෝලයේ පූර්වගාමියා වූ පුරාණ අශ්වාරෝහක ක්‍රීඩාවකි.[384][385]
වඩාත්ම ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාව පාපන්දු ය. බ්‍රසීලය, ජර්මනිය සහ ප්‍රංශය සමඟින්, පිරිමි ජාතික කණ්ඩායම ලෝක කුසලානය (1978, 1986 සහ 2022 දී), කොන්ෆෙඩරේෂන්ස් කුසලානය සහ ඔලිම්පික් රන් පදක්කම දිනාගත් එකම කණ්ඩායමයි. ඔවුන් කෝපාස් ඇමරිකා 16 ක්, පෑන් ඇමරිකානු රන් පදක්කම් 7 ක් සහ තවත් බොහෝ කුසලාන දිනා ඇත.[386] ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ ඩි ස්ටෙෆානෝ, ඩියාගෝ මැරඩෝනා සහ ලයනල් මෙසී ක්‍රීඩා ඉතිහාසයේ හොඳම ක්‍රීඩිකාවන් අතරට පුළුල් ලෙස සැලකේ.[387]
රටේ කාන්තා ක්ෂේත්‍ර හොකී කණ්ඩායම වන ලාස් ලියොනාස්, ඔලිම්පික් පදක්කම් හතරක්, ලෝක කුසලාන දෙකක්, ලෝක ලීගයක් සහ චැම්පියන්ස් කුසලාන හතක් සමඟින් ලොව වඩාත්ම සාර්ථක එකකි.[388] ලුසියානා අයිමාර් ක්‍රීඩා ඉතිහාසයේ හොඳම කාන්තා ක්‍රීඩිකාව ලෙස පිළිගැනේ,[389] FIH වසරේ ක්‍රීඩිකාව සම්මානය අට වතාවක් ලැබූ එකම ක්‍රීඩිකාවයි.[390]
පැසිපන්දු යනු ඉතා ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාවකි. FIBA ඇමරිකා කලාපයේ පස්වන ක්‍රීඩක කිරුළ දිනාගත් එකම කණ්ඩායම පිරිමි ජාතික කණ්ඩායමයි: ලෝක ශූරතාවය, ඔලිම්පික් රන් පදක්කම, දියමන්ති බෝලය, ඇමරිකා ශූරතාවය සහ පෑන් ඇමරිකානු රන් පදක්කම. එය දකුණු ඇමරිකානු ශූරතා 13 ක් සහ තවත් බොහෝ තරඟාවලි ද ජයග්‍රහණය කර ඇත.[391] එමානුවෙල් ගිනෝබිලි, ලුයිස් ස්කෝලා, ඇන්ඩ්‍රෙස් නොසියෝනි, ෆැබ්‍රිසියෝ ඔබර්ටෝ, පැබ්ලෝ ප්‍රිජියෝනි, කාලෝස් ඩෙල්ෆිනෝ සහ ජුවාන් ඉග්නාසියෝ සැන්චෙස් යනු රටේ වඩාත්ම ප්‍රසිද්ධ ක්‍රීඩකයින් කිහිප දෙනෙකු වන අතර, ඔවුන් සියල්ලෝම NBA හි කොටසකි.[388] ආර්ජන්ටිනාව 1950 සහ 1990 දී පැසිපන්දු ලෝක කුසලානය පැවැත්වීය.
රග්බි යනු ආර්ජන්ටිනාවේ තවත් ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාවකි. 2017 වන විට, 'ලොස් පූමාස්' ලෙස හැඳින්වෙන පිරිමි ජාතික කණ්ඩායම රග්බි ලෝක කුසලානය පැවති සෑම අවස්ථාවකම තරඟ කර ඇති අතර, 2007 දී තෙවන ස්ථානයට පත්වූ විට ඔවුන්ගේ ඉහළම ප්‍රතිඵලය ලබා ඇත. 2012 සිට, ලොස් පූමාස් කණ්ඩායම දකුණු අර්ධගෝලයේ ප්‍රමුඛතම ජාත්‍යන්තර රග්බි තරඟය වන රග්බි ශූරතාවලියේදී ඕස්ට්‍රේලියාව, නවසීලන්තය සහ දකුණු අප්‍රිකාවට එරෙහිව තරඟ කර ඇත. 2009 සිට 'ජගුවාර්ස්' ලෙස හැඳින්වෙන ද්විතීයික පිරිමි ජාතික කණ්ඩායම ඇමරිකානු රග්බි ශූරතාවලියේ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, කැනඩාව සහ උරුගුවේ පළමු කණ්ඩායම් සමඟ තරඟ කර ඇති අතර, ලොස් ජගුවාර්ස් එය පැවති අට වතාවක්ම හය වතාවක් ජයග්‍රහණය කර ඇත.
ඉතිහාසයේ හොඳම මිඩ්ල්වේට් ක්‍රීඩකයා වන කාලෝස් මොන්සන්;[392] සෑම කාලයකම වඩාත්ම අලංකාර ෆ්ලයිවේට් බොක්සිං ක්‍රීඩකයෙකු වන පැස්කුවල් පෙරෙස්; හිටපු WBA සහ WBC ලෝක ෆ්ලයිවේට් ශූරයා වන හොරාසියෝ ඇකවාලෝ; අඛණ්ඩ ලෝක සැහැල්ලු හෙවිවේට් ශූරතා ආරක්ෂකයින් සඳහා වාර්තා දරන්නා වන වික්ටර් ගැලින්ඩෙස්, 2009 වන විට සහ ඔහුගේ දක්ෂ ආරක්ෂාව සඳහා "ද අන්ටචබල්" යන අන්වර්ථ නාමයෙන් හඳුන්වන නිකොලිනෝ ලොචේ; ඔවුන් සියලු දෙනාම ජාත්‍යන්තර බොක්සිං කීර්ති නාම ශාලාවට ඇතුළත් වූවන් වේ.[393]
ටෙනිස් ක්‍රීඩාව සියලුම වයස් කාණ්ඩවල පුද්ගලයින් අතර බෙහෙවින් ජනප්‍රිය වී ඇත. ගිලර්මෝ විලාස් විවෘත යුගයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම ලතින් ඇමරිකානු ක්‍රීඩිකාව වන අතර,[394] ගේබ්‍රියෙලා සබටිනි සියලු කාලයේ වඩාත්ම සාර්ථක ආර්ජන්ටිනා කාන්තා ක්‍රීඩිකාව වේ - WTA ශ්‍රේණිගත කිරීම්වල අංක 3 ට ළඟා වී ඇති අතර,[395] දෙදෙනාම ජාත්‍යන්තර ටෙනිස් කීර්ති නාම ශාලාවට ඇතුළත් වූවන් වේ.[396] ආර්ජන්ටිනාව 1980, 2002, 2007 සහ 2010 දී ලෝක කණ්ඩායම් කුසලානය සිව් වතාවක් දිනා ඇති අතර පසුගිය වසර 10 තුළ ඩේවිස් කුසලානයේ අවසන් පූර්ව වටයට 7 වතාවක් පැමිණ ඇති අතර, 2006 දී රුසියාවට එරෙහිව සහ 2008 සහ 2011 දී ස්පාඤ්ඤයට එරෙහිව අවසන් මහා තරගයේදී පරාජයට පත්ව ඇත; ආර්ජන්ටිනා කණ්ඩායම 1981 දී අවසන් මහා තරගයට ක්‍රීඩා කළ අතර එහිදී ඔවුන් එක්සත් ජනපදයට එරෙහිව පරාජයට පත්විය. ජාතික සංචිතය 2016 ඩේවිස් කුසලානය දිනා ගත්තේය.
ආර්ජන්ටිනාව පෝලෝ ක්‍රීඩාවේ අවිවාදිත රජකම් කරන අතර, වෙනත් කිසිදු රටකට වඩා ජාත්‍යන්තර ශූරතා දිනා ඇති අතර 1930 ගණන්වල සිට කලාතුරකින් පරාජය වී ඇත.[397] ආර්ජන්ටිනාවේ පෝලෝ ශූරතාවලිය ක්‍රීඩාවේ වැදගත්ම ජාත්‍යන්තර කණ්ඩායම් කුසලානයයි. ලොව ප්‍රමුඛ පෙළේ ක්‍රීඩකයින් බොහෝ දෙනෙකුගේ නිවහන මෙම රට වන අතර, ඔවුන් අතර පෝලෝ ඉතිහාසයේ හොඳම ක්‍රීඩකයා වන ඇඩොල්ෆෝ කැම්බියාසෝ ද සිටී.[398]
ඓතිහාසිකව, ආර්ජන්ටිනාව මෝටර් රථ ධාවන තරඟ තුළ ශක්තිමත් දර්ශනයක් පෙන්නුම් කර ඇත. ජුවාන් මැනුවෙල් ෆැන්ජියෝ විවිධ කණ්ඩායම් හතරක් යටතේ පස් වතාවක් ෆෝමියුලා වන් ලෝක ශූරයෙකු වූ අතර, ඔහුගේ ජාත්‍යන්තර ධාවන තරඟ 184 න් 102 ක් ජයග්‍රහණය කළ අතර, සියලු කාලයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම ධාවකයා ලෙස පුළුල් ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[399] අනෙකුත් කීර්තිමත් ධාවකයින් වූයේ ඔස්කාර් ඇල්ෆ්‍රෙඩෝ ගැල්වෙස්, ජුවාන් ගැල්වෙස්, ජෝස් ෆ්‍රොයිලන් ගොන්සාලෙස් සහ කාලෝස් රූට්මන් ය.[400]
මූලාශ්‍ර
[සංස්කරණය]සටහන්
[සංස්කරණය]- ^ a b Article 35 of the Argentine Constitution gives equal recognition to the names "United Provinces of the Río de la Plata", "Argentine Republic" and "Argentine Confederation" and using "Argentine Nation" in the making and enactment of laws.[1]
- ^ a b c The total area claimed is 3,669,710.7 km2 of which the American continental part is 2,780,084.6 km2 (including Tierra del Fuego Province). Area does not include territorial claims in Antarctica (873,718.4 km2, including the South Orkney Islands and the South Shetland Islands) and the South Atlantic Islands (15,907.7 km2, including the Falkland Islands, the South Georgia Island and the South Sandwich Islands).[7][8]
- ^ ස්පාඤ්ඤ pronunciation: [aɾxenˈtina]
- ^ ස්පාඤ්ඤ: República Argentina, ස්පාඤ්ඤ pronunciation: [reˈpuβlika aɾxenˈtina]
- ^ කවියේ සම්පූර්ණ නම La Argentina y conquista del Río de la Plata, con otros acaecimientos de los reinos del Perú, Tucumán y estado del Brasil වේ.
- ^ 1866, 1898, 1949, 1957, 1972 සහ 1994 (වත්මන්) යන වසරවල සිදු කරන ලද සියලුම පසුකාලීන සංශෝධනවල 35 වන වගන්තියේ ද සඳහන් කර ඇත.
- ^ ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ සිමන් බොලිවර් ගේ හමුදා ව්‍යාපාර සමඟ සැන් මාර්ටින්ගේ හමුදා ව්‍යාපාර, සාමූහිකව ස්පාඤ්ඤ ඇමරිකානු නිදහස් යුද්ධ ලෙස හැඳින්වේ.[59]
- ^ මේ පිළිබඳව සාකච්ඡා කරන උපුටා දැක්වීම් අතර:[90][107][108][109]
- ^ 1998 දී කොංග්‍රසය විසින් සම්පූර්ණ නැවතුම් සහ නිසි කීකරුකම පිළිබඳ නීති අවලංගු කරන ලදී.[136]
- ^ ඉහළ ශාක පමණක් ඇතුළත් වේ: පර්ණාංග සහ පර්ණාංග සහචරයින්, කේතුධර සහ සයිකාඩ්, සහ මල් පිපෙන ශාක.[165]
- ^ ආර්ජන්ටිනාවේ අභිජනනය කරන පක්ෂීන් පමණක් ඇතුළත් වේ, සංක්‍රමණය වන හෝ ශීත කාලය ගත කරන පක්ෂීන් නොවේ.[165]
- ^ සමුද්‍ර ක්ෂීරපායින් බැහැර කරයි.[165]
- ^ 2012 සිට වයස අවුරුදු 16 සහ 17 සඳහා ඡන්ද අයිතිය විකල්ප වේ.[188]
- ^ අනෙකුත් ඉහළම සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් වන්නේ බ්‍රසීලය, චීනය, ඉන්දියාව, ඉන්දුනීසියාව, මෙක්සිකෝව, දකුණු අප්‍රිකාව සහ තුර්කියයි.[222]
- ^ නිල ද ජූර් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් නොකළද, නීති, නියෝග, යෝජනා, නිල ලේඛන සහ පොදු පනත් වල වචන යෙදීමේදී භාවිතා වන එකම භාෂාව ස්පාඤ්ඤ භාෂාවයි.
- ^ බොහෝ වැඩිහිටි පුද්ගලයින් කොකොලිචේ නමින් හැඳින්වෙන ඉතාලි සහ ස්පාඤ්ඤ භාෂා මැකරොනික් භාෂාවක් කතා කරන අතර, එය 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී ඉතාලි සංක්‍රමණිකයින් විසින් ආරම්භ කරන ලදී.
- ^ එය බෙල්ග්‍රනොඩියුෂ් නමින් හැඳින්වෙන ස්පාඤ්ඤ සහ ජර්මානු මිශ්‍රණයක් ඇති කළේය.
- ^ In practice this privileged status amounts to tax-exempt school subsidies and licensing preferences for radio broadcasting frequencies.[318]
- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;leveldiffනමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;ලෙවල්ඩිෆ්නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ උසස් අධ්‍යාපනයේ පශ්චාත් උපාධි උප මට්ටම සාමාන්‍යයෙන් ගෙවනු ලැබේ.
- ^ අනෙකුත් ප්‍රධාන ස්ථාන වන්නේ බර්ලිනයේ කොන්සර්තවුස්, වියානා හි මියුසික්වෙරින්, ඇම්ස්ටර්ඩෑම් හි ප්‍රසංගය සහ බොස්ටන්හි සංධ්වනි ශාලාවයි.[361]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ Constitution of Argentina, art. 35.
- ^ Crow 1992, p. 457: "In the meantime, while the crowd assembled in the plaza continued to shout its demands at the cabildo, the sun suddenly broke through the overhanging clouds and clothed the scene in brilliant light. The people looked upward with one accord and took it as a favorable omen for their cause. This was the origin of the "sun of May" which has appeared in the center of the Argentine flag and on the Argentine coat of arms ever since."; Kopka 2011, p. 5: "The sun's features are those of Inti, the Incan sun god. The sun commemorates the appearance of the sun through cloudy skies on 25 May 1810, during the first mass demonstration in favor of independence."
- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;Corrientes-5598නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ La educación intercultural bilingüe en Santiago del Estero, ¿mito o realidad? [La cámara de diputados de la provincia sanciona con fuerza de ley.] (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Cámara de Diputados de la Nación. p. 1. 7 August 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2020.
Declárase de interés oficial la preservación, difusión, estímulo, estudio y práctica de la lengua Quíchua en todo el territorio de la provincia [..]
- ^ Enseñanza y desarrollo continuo del idioma galés en la provincia del Chubut. Expresión de beneplácito. Menna, Quetglas y Austin [Teaching and continuous development of the Welsh language in the province of Chubut. Expression of approval. Menna, Quetglas and Austin.] (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Cámara de Diputados de la Nación. p. 1. 11 May 2020 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2019.
Declarar de interés de la Honorable Cámara de Diputados de la Nación la enseñanza y desarrollo continuo del idioma galés en la provincia del Chubut...
- ^ "Argentina Religions – Demographics". 12 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 March 2024.
- ^ a b "3.1. Datos Nacionales (2020): Total (3,669,710.7 km2); Argentina Continental (2,780,084.6 km2); Islas del Atlántico Sur (15,907.7 km2); Antártida Argentina (873,718.4 km2) [pg.23]" (PDF). www.ign.gob.ar (ස්පාඤ්ඤ බසින්). es:Instituto Geográfico Nacional (Argentina) – IGN. 2022. 6 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 9 February 2025.
- ^ a b "Superficie total del país: Total (3,669,710.9 km2); Parte continental americana (2,780,084.8 km2); Islas del Atlántico Sur (15,907.7 km2); Sector antártico argentino (873,718.4 km2)" (XLS). www.indec.gob.ar (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Census 2022. INDEC. 2024. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2025.
{{cite web}}: CS1 maint: others (link) - ^ "Proyecciones y estimaciones". www.indec.gob.ar. INDEC. 9 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-07-03.
- ^ "El INDEC difundió los resultados provisionales Censo 2022: 4 datos claves sobre la población argentina". Página/12. 31 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 31 January 2023.
La población argentina tiene actualmente 46.044.703 habitantes, es decir, 5.927.607 de personas más que las relevadas en el último censo, en 2010. En mayo de 2022, pocos días después del relevamiento, el INDEC había difundido los primeros resultados preliminares, que indicaban que la población argentina tenía 47.327.407 habitantes. Sin embargo el dato fue corregido esta tarde.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, April 2025 Edition. (Argentina)". www.imf.org. International Monetary Fund. 22 April 2025. සම්ප්‍රවේශය 26 May 2025.
- ^ "GINI index (World Bank estimate) – Argentina". World Bank. 22 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2022.
- ^ "Human Development Report 2025" (PDF) (ඉංග්‍රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 6 May 2025. 6 May 2025 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 6 May 2025. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid
<ref>tag; name "UNHDR" defined multiple times with different content - ^ a b Abad de Santillán 1971, පිටු අංකය: 17.
- ^ a b Crow 1992, පිටු අංකය: 128.
- ^ a b Levene 1948, p. 11: "[After the Viceroyalty became] a new period that commenced with the revolution of 1810, whose plan consisted in declaring the independence of a nation, thus turning the legal bond of vassalage into one of citizenship as a component of sovereignty and, in addition, organizing the democratic republic."; Sánchez Viamonte 1948, pp. 196–97: "The Argentine nation was a unity in colonial times, during the Viceroyalty, and remained so after the revolution of May 1810. [...] The provinces never acted as independent sovereign states, but as entities created within the nation and as integral parts of it, incidentally affected by internal conflicts."; Vanossi 1964, p. 11: "[The Argentine nationality is a] unique national entity, successor to the Viceroyalty, which, after undergoing a long period of anarchy and disorganization, adopted a decentralized form in 1853–1860 under the Constitution."
- ^ Gordon A. Bridger (2013). Britain and the Making of Argentina. WIT Press. p. 101. ISBN 9781845646844. 27 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 August 2021.
Some 86% identify themselves as being of European descent, of whom 60% would claim Italian links
- ^ Departamento de Derecho y Ciencias Políticas de la Universidad Nacional de La Matanza (14 November 2011). "Historias de inmigrantes italianos en Argentina" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). infouniversidades.siu.edu.ar. 26 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 October 2018.
Se estima que en la actualidad, el 90% de la población argentina tiene alguna ascendencia europea y que al menos 25 millones están relacionados con algún inmigrante de Italia.
- ^ "Italiani nel Mondo: diaspora italiana in cifre" [Italians in the World: Italian diaspora in figures] (PDF) (ඉතාලි බසින්). Migranti Torino. 30 April 2004. 27 February 2008 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 September 2012.
- ^ O.N.I. – Department of Education of Argentina සංරක්ෂණය කළ පිටපත 15 සැප්තැම්බර් 2008 at the Wayback Machine
- ^ a b Wood 1988, p. 18; Solomon 1997, p. 3.
- ^ a b Huntington 2000, p. 6; Nierop 2001, p. 61: "Secondary regional powers in Huntington's view (Huntington, 2000, p. 6) include Great Britain, Ukraine, Japan, South Korea, Pakistan, Saudi Arabia and Argentina."; Lake 2009, p. 55: "The US has created a foundation upon which the regional powers, especially Argentina and Brazil, can develop their own rules for further managing regional relations."; Papadopoulos 2010, p. 283: "The driving force behind the adoption of the MERCOSUR agreement was similar to that of the establishment of the EU: the hope of limiting the possibilities of traditional military hostility between the major regional powers, Brazil and Argentina."; Malamud 2011, p. 9: "Though not a surprise, the position of Argentina, Brazil's main regional partner, as the staunchest opponent of its main international ambition [to win a permanent seat on the UN Security Council] dealt a heavy blow to Brazil's image as a regional leader."; Boughton 2012, p. 101: "When the U.S. Treasury organized the next round of finance meetings, it included several non-APEC members, including all the European members of the G7, the Latin American powers Argentina and Brazil, and such other emerging markets as India, Poland, and South Africa."
- ^ a b Morris 1988, p. 63: "Argentina has been the leading military and economic power in the Southern Cone in the Twentieth Century."; Adler & Greve 2009, p. 78: "The southern cone of South America, including Argentina and Brazil, the two regional powers, has recently become a pluralistic security community."; Ruiz-Dana et al. 2009, p. 18: "[...] notably by linking the Southern Cone's rival regional powers, Brazil and Argentina."
- ^ "Major Non-NATO Ally Status". 27 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 May 2022.
- ^ "Argentina – Human Development Index – HDI 2021 | countryeconomy.com". countryeconomy.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 28 May 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 May 2023.
- ^ The name Argentine (Spanish) El nombre de Argentina සංරක්ෂණය කළ පිටපත 3 මාර්තු 2016 at the Wayback Machine
- ^ Rock 1987, pp. 6, 8; Edwards 2008, p. 7.
- ^ Constitution of Argentina, 1826, art. 1.
- ^ Constitution of Argentina, 1853, Preamble.
- ^ Rosenblat 1964, පිටු අංකය: 78.
- ^ Constitution of Argentina, 1860 amd., art. 35.
- ^ "Definition of Argentina in Oxford Dictionaries (British & World English)". Oxford, UK: Oxford Dictionaries. 6 May 2013. 5 March 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Butchered animal bones indicate earliest human presence in southern South America".
- ^ "Welcome Argentina".
- ^ a b "WHO UNESCO". whc.unesco.org. සම්ප්‍රවේශය 2025-05-15.
- ^ "Google Books". web.archive.org. 2021-10-29. සම්ප්‍රවේශය 2025-05-15.
- ^ a b c Edwards 2008, පිටු අංකය: 12.
- ^ Abad de Santillán 1971, පිටු අංක: 18–19.
- ^ Edwards 2008, පිටු අංකය: 13.
- ^ Crow 1992, පිටු අංක: 129–32.
- ^ Abad de Santillán 1971, පිටු අංක: 96–140.
- ^ a b Crow 1992, පිටු අංකය: 353.
- ^ Crow 1992, පිටු අංකය: 134.
- ^ Crow 1992, පිටු අංකය: 135.
- ^ Crow 1992, පිටු අංකය: 347.
- ^ Crow 1992, පිටු අංකය: 421.
- ^ a b Abad de Santillán 1971, පිටු අංක: 194ff.
- ^ John Lynch, San Martin: Argentine Soldier, American Hero (2009)
- ^ Rock 1987, පිටු අංකය: 81.
- ^ Rock 1987, පිටු අංක: 82–83.
- ^ Delgado de Cantú, Gloria M. (2006). Historia de México. México, D. F.: Pearson Educación.
- ^ Mercene, Manila men, p. 52.
- ^ Sus padres y hermanos – Por José A. Torre Revell (1893–1964)සංරක්ෂණය කළ පිටපත 30 ජූනි 2015 at the Wayback Machine Instituto Nacional Sanmartiniano
- ^ O'Donnell 1998.
- ^ a b Lewis 2003, පිටු අංක: 39–40.
- ^ Rock 1987, p. 92; Lewis 2003, p. 41.
- ^ "Feriados nacionales 2018" [National Holidays 2018] (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Argentina Ministry of the Interior. 9 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 July 2018.
- ^ Galasso 2011, vol. I.
- ^ Galasso 2011, vol. I.
- ^ Lewis 2003, පිටු අංකය: 41.
- ^ "Juan Bautista Túpac Amaru: el rey que Argentina pudo tener". 13 July 2016. 23 September 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 June 2021.
- ^ "El 'plan del Inca' de Belgrano". 15 November 2013. 23 September 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 June 2021.
- ^ "Plan del Inca". 15 November 2013. 3 March 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 June 2021.
- ^ Lewis 2003, පිටු අංකය: 43.
- ^ Lewis 2003, පිටු අංකය: 45.
- ^ Lewis 2003, පිටු අංක: 46–47.
- ^ Lewis 2003, පිටු අංක: 48–50.
- ^ Galasso 2011, vol. I.
- ^ a b c Bolt & Van Zanden 2013.
- ^ Díaz Alejandro 1970, පිටු අංකය: 1.
- ^ Lewis 1990, පිටු අංක: 18–30.
- ^ Mosk 1990, පිටු අංක: 88–89.
- ^ a b Cruz 1990, පිටු අංකය: 10.
- ^ a b Díaz Alejandro 1970, පිටු අංක: 2–3.
- ^ Galasso 2011, vol. I.
- ^ Lewis 1990, පිටු අංක: 37–38.
- ^ Douglas A. Richmond, "Julio Argentino Roca" in Encyclopedia of Latin American History and Culture, vol. 4 p. 583. New York: Charles Scribner's Sons 1996.
- ^ Barros, Álvaro (1872). Fronteras y territorios federales de las pampas del Sud (ස්පාඤ්ඤ බසින්). tipos á vapor. pp. 155–57.
- ^ Ras, Norberto (2006). La guerra por las vacas (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires: Galerna. ISBN 978-987-05-0539-6.
- ^ Bayer, Osvaldo (4 December 2004). "Pulgas y garrapatas" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Página/12. 3 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 December 2013.
- ^ Maeder, Ernesto J. A. (1997). "VIII". Historia del Chaco (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Editorial Plus Ultra. p. 105. ISBN 978-950-21-1256-5.
- ^ Iñigo Carrera, Nicolás (1983). La colonización del Chaco (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Centro Editor de América Latina. pp. 16–23. ISBN 978-950-25-0123-9.
- ^ "Breve historia de los pueblos aborígenes en Argentina" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Ministerio de Educación de Argentina. 21 February 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 February 2018.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ "Becoming a serious country". The Economist. London. 3 June 2004. 20 March 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
Argentina is thus not a "developing country". Uniquely, it achieved development and then lost it again.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Alexander, Robert Jackson. A History of Organized Labor in Argentina. Westport, Conn. : Praeger, 2003.
- ^ Barnes 1978, පිටු අංකය: 3.
- ^ Barnes 1978, පිටු අංක: 113ff.
- ^ a b c "Chronology: Argentina's turbulent history of economic crises". Reuters. 30 July 2014. 19 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2022.
- ^ Rock, David (1993). Authoritarian Argentina. University of California Press.
- ^ "Clarín". Clarin.com. 2 August 2001. 27 June 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 December 2020.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Robben 2011, පිටු අංකය: 34.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Moreno, Hugo (2005). Le désastre argentin. Péronisme, politique et violence sociale (1930–2001) (ප්‍රංශ බසින්). Paris: Editions Syllepses. p. 109.
- ^ Manuel Justo Gaggero, "El general en su laberinto" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 1 දෙසැම්බර් 2017 at the Wayback Machine, Pagina/12, 19 February 2007
- ^ de Onis, Juan (2 January 1977). "Argentina's Terror: Army Is Ahead". The New York Times. 19 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2022.
- ^ Bernstein, Adam (17 May 2013). "Jorge Rafael Videla, Argentine junta leader, dies at 87". The Washington Post. 10 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2022.
- ^ Political Violence and Trauma in Argentina, Antonius C. G. M. Robben, p. 145, University of Pennsylvania Press, 2007
- ^ Revolutionizing Motherhood: The Mothers of the Plaza De Mayo, Marguerite Guzmán Bouvard, p. 22, Rowman & Littlefield, 1994
- ^ "Argentina's Guerrillas Still Intent On Socialism" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 ඔක්තෝබර් 2019 at the Wayback Machine, Sarasota Herald-Tribune, 7 March 1976
- ^ "Argentina's Dirty War". 29 January 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 November 2014.
- ^ "Militares Muertos Durante la Guerra Sucia". 27 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 December 2017.
- ^ Gambini, Hugo (2008). Historia del peronismo. La violencia (1956–1983). Buenos Aires: Javier Vergara Editor. pp. 198/208.
- ^ Buncombe, Andrew (11 February 2022). "Florida businessman, 79, to face trial over notorious 1972 massacre in Argentina". The Independent. 19 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2022 – via Yahoo! Sports.
- ^ McDonnell, Patrick J. (13 January 2007). "Arrest of Isabel Peron signals willingness to reexamine era". Los Angeles Times. 19 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2022.
- ^ Burke, Hilary (21 January 2007). "Argentina probes pre-Dirty War rights crimes". Reuters. 19 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2022.
- ^ Robben 2011, පිටු අංකය: 127.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Robben 2011, පිටු අංක: 76–77.
- ^ Anderson & Sloan 2009, පිටු අංකය: 40–41.
- ^ Wilson 2016, පිටු අංකය: 167.
- ^ Robben 2011, පිටු අංකය: 145.
- ^ Robben 2011, පිටු අංකය: 148.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Meislin, Richard J. (16 June 1982). "THOUSANDS IN BUENOS AIRES ASSAIL JUNTA FOR SURRENDERING TO BRITAIN". The New York Times. 14 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 November 2021.
- ^ "CBS News releases video of the Falklands War riots". Fox News. 24 February 2015. 7 November 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 November 2018.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Epstein & Pion-Berlin 2006, පිටු අංකය: 6.
- ^ a b Epstein & Pion-Berlin 2006, පිටු අංකය: 9.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Epstein & Pion-Berlin 2006, පිටු අංකය: 12.
- ^ a b Epstein & Pion-Berlin 2006, පිටු අංකය: 13.
- ^ "Kirchner Sworn in as President of Argentina – 2003-05-26". VOA (ඉංග්‍රීසි බසින්). 16 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 August 2022.
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Epstein & Pion-Berlin 2006, පිටු අංකය: 16.
- ^ Epstein & Pion-Berlin 2006, පිටු අංකය: 15.
- ^ Epstein & Pion-Berlin 2006, පිටු අංකය: 14.
- ^ සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ Bouchier, Dewitt (22 January 2019). "Ruin redux: Argentina's Economy under Mauricio Macri". The Political Military Club. 14 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 April 2021.
- ^ "Argentina shifts to the right after Mauricio Macri wins presidential runoff". The Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 23 November 2015. 23 November 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 August 2022.
- ^ "Mauricio Macri, el primer presidente desde 1916 que no es peronista ni radical". Los Andes (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 22 November 2015. 25 November 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 December 2015.
- ^ "Argentine President Mauricio Macri sworn in". France 24 (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 December 2015. 15 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 August 2022.
- ^ Carrelli Lynch, Guido. "Macri anunció medidas para amortiguar la inflación". Clarín (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 16 June 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 June 2016.
- ^ Alcalá Kovalski, Manuel (5 September 2019). "Lessons learned from the Argentine economy under Macri". Brookings Institution (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 April 2021.
- ^ Rabouin, Dion (3 September 2019). "Argentine president leads economy to debt, inflation and mass poverty". Axios (ඉංග්‍රීසි බසින්). 27 March 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 April 2021.
- ^ "Argentina election: Centre-left Alberto Fernández wins presidency". BBC News. 28 October 2019. 4 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 November 2021.
- ^ "'We're back': Alberto Fernández sworn in as Argentina shifts to the left". The Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 December 2019. 28 July 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 August 2022.
- ^ "Administracion Federal". AFIP. 31 December 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 June 2014.
- ^ "Allegations of a network of corruption money involves former president Kirchner". Merco Press. 15 March 2013. 7 April 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 March 2020.
- ^ "Peronists may lose Argentina Congress for first time in 40 years". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 20 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 November 2021.
- ^ Bronstein, Hugh; Misculin, Nicolás (15 November 2021). "Argentina's Peronists on the ropes after bruising midterm defeat". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 17 November 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 November 2021.
- ^ "Argentina's President Fernandez will not seek re-election". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 7 September 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 June 2023.
- ^ "Javier Milei: Argentina's far-right outsider wins presidential election". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 19 November 2023. 24 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 November 2023.
- ^ "Javier Milei: New president tells Argentina 'shock treatment' looms" (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 11 December 2023. 11 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 December 2023.
- ^ Young 2005, p. 52: "The Andes Mountains form the "backbone" of Argentina along the western border with Chile."
- ^ a b c d Albanese, Rubén (2009). "Información geográfica de la República Argentina" [Geographic information of the Argentine Republic] (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires: Instituto Geográfico Nacional. 31 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ McKinney 1993, p. 6; Fearns & Fearns 2005, p. 31.
- ^ a b Albanese, Rubén (2009). "Alturas y Depresiones Máximas en la República Argentina" [Maximum peaks and lows in the Argentine Republic] (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires: Instituto Geográfico Nacional. 23 July 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Young 2005, පිටු අංකය: 52.
- ^ Lynch, David K. "Land Below Sea Level". Geology – Geoscience News and Information. 27 March 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ McCloskey & Burford 2006, පිටු අංක: 5, 7–8, 51, 175.
- ^ McCloskey & Burford 2006, පිටු අංකය: 8.
- ^ McCloskey & Burford 2006, පිටු අංකය: 18.
- ^ "Informe científico que estudia el Aconcagua, el Coloso de América mide 6960,8 metros" [Scientific Report on Aconcagua, the Colossus of America measures 6960,8 m] (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Universidad Nacional de Cuyo. 2012. 8 September 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 September 2012.
- ^ a b c "Argentina – Main Details". Montreal, Canada: Convention on Biological Diversity. 2013. 19 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ a b c d "Biodiversity 2005. Cambridge, UK: UNEP–WCMC – World Conservation Monitoring Centre of the United Nations Environment Programme. 2005" (PDF). www.bipindicators.net. 24 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 24 December 2018.
- ^ Terms and Definitions FRA 2025 Forest Resources Assessment, Working Paper 194. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2023. 11 September 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2024.
- ^ "Global Forest Resources Assessment 2020, Argentina". Food Agriculture Organization of the United Nations. 4 December 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2024.
- ^ Maenza, Reinaldo A.; Agosta, Eduardo A.; Bettolli, María L. (August 2017). "Climate change and precipitation variability over the western 'Pampas' in Argentina". International Journal of Climatology. 37 (S1): 445–463. Bibcode:2017IJCli..37..445M. doi:10.1002/joc.5014. hdl:11336/60155.
- ^ "Grasslands Explained". National Geographic. 19 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2022.
Grasslands go by many names. In the United States Midwest, they're often called prairies. In South America, they're known as pampas.
- ^ "Objetivos de la Administración". Administración de Parques Nacionales (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 29 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 August 2015.
- ^ Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; Walston, J.; Ray, J. C.; Robinson, J. G.; Callow, M.; Clements, T.; Costa, H. M.; DeGemmis, A.; Elsen, P. R.; Ervin, J.; Franco, P.; Goldman, E.; Goetz, S.; Hansen, A.; Hofsvang, E.; Jantz, P.; Jupiter, S.; Kang, A.; Langhammer, P.; Laurance, W. F.; Lieberman, S.; Linkie, M.; Malhi, Y.; Maxwell, S.; Mendez, M.; Mittermeier, R.; Murray, N. J.; Possingham, H.; Radachowsky, J.; Saatchi, S.; Samper, C.; Silverman, J.; Shapiro, A.; Strassburg, B.; Stevens, T.; Stokes, E.; Taylor, R.; Tear, T.; Tizard, R.; Venter, O.; Visconti, P.; Wang, S.; Watson, J. E. M. (8 December 2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. PMC 7723057. PMID 33293507.
- ^ Beck, Hylke E.; Zimmermann, Niklaus E.; McVicar, Tim R.; Vergopolan, Noemi; Berg, Alexis; Wood, Eric F. (30 October 2018). "Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution". Scientific Data. 5: 180214. Bibcode:2018NatSD...580214B. doi:10.1038/sdata.2018.214. PMC 6207062. PMID 30375988.
- ^ "Geography and Climate of Argentina". Government of Argentina. 20 December 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 August 2015.
- ^ Beck, Hylke E.; Zimmermann, Niklaus E.; McVicar, Tim R.; Vergopolan, Noemi; Berg, Alexis; Wood, Eric F. (30 October 2018). "Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution". Scientific Data. 5: 180214. Bibcode:2018NatSD...580214B. doi:10.1038/sdata.2018.214. PMC 6207062. PMID 30375988.
- ^ a b c "Argentina". Country Pasture/Forage Resource Profiles. Food and Agriculture Organization. 25 May 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2015.
- ^ "General Information". Ministerio de Turismo. 30 August 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2015.
- ^ a b Menutti & Menutti 1980, පිටු අංකය: 69.
- ^ Menutti & Menutti 1980, පිටු අංකය: 53.
- ^ "El Cambio Climatico en Argentina" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Secretaría de Ambiente y Desarrollo Sustentable. 4 March 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 August 2015.
- ^ a b c Robinson, James; Acemoglu, Daron (2006). Economic Origins of Dictatorship and Democracy. Cambridge, UK: Cambridge University Press. pp. 7–8. 14 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 March 2020.
- ^ a b c d Levitsky, Steven; Murillo, María Victoria (2005). "Introduction". Argentine Democracy: The Politics of Institutional Weakness. Penn State University Press. pp. 1–2. . https://books.google.com/books?id=y836oj86VSUC&pg=PA1. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 29 March 2020.
- ^ Leslie E. Anderson (2016). Democratization by Institutions: Argentina's Transition Years in Comparative Perspective. University of Michigan Press. p. 15.
- ^ V-Dem Institute (2023). "The V-Dem Dataset". 8 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 October 2023.
- ^ Constitution of Argentina, art. 63.
- ^ Constitution of Argentina, art. 1.
- ^ Constitution of Argentina, art. 3.
- ^ Constitution of Argentina, art. 37.
- ^ "Argentina lowers its voting age to 16". The Washington Post. Washington, DC. 1 November 2012. 11 May 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2017.
- ^ Constitution of Argentina, arts. 53, 59, 75.
- ^ Constitution of Argentina, arts. 45, 47, 50.
- ^ Constitution of Argentina, arts. 54, 56.
- ^ Constitution of Argentina, art. 99.
- ^ Constitution of Argentina, art. 90.
- ^ Constitution of Argentina, art. 116.
- ^ Constitution of Argentina, arts. 99, 114.
- ^ උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික
<ref>ටැගය;ආර්ජන්ටිනාවේ දේශපාලනය Duggan and Lewisනමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි - ^ "Secretary-General Says Joint Peacekeeping Training Centre in Campo de Mayo 'Symbol of Argentina's Commitment to Peace'". New York: United Nations – Secretary General. 14 June 2011. 5 June 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Cooper AF (1997) Niche Diplomacy – Middle Powers after the Cold War සංරක්ෂණය කළ පිටපත 6 මාර්තු 2012 at the Wayback Machine, palgrave
- ^ Galasso 2011, vol. II.
- ^ "Destacamento Naval Orcadas" [Orcadas Naval Base] (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires: Fundación Marambio. 1999. 2 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "ATS – Secretariat of the Antarctic Treaty". Buenos Aires: Antarctic Treaty Secretariat. 2013. 7 February 2006 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2007.
- ^ Constitution of Argentina, T. P. 1.
- ^ "Latin American and Caribbean State Parties to the Rome Statute, International Criminal Court. Retrieved 10 July 2021". 9 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 July 2021.
- ^ "Major Non-NATO Ally Status". 27 February 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 May 2022.
- ^ "OECD takes first step in accession discussions with Argentina, Brazil, Bulgaria, Croatia, Peru and Romania – OECD". 25 January 2022. 13 September 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 February 2022.
- ^ සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ a b c d සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ Constitution of Argentina, arts. 125–126.
- ^ "Argentina – Military branches". Index Mundi – CIA World Factbook. 2011. 3 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Constitution of Argentina, arts. 21, 75, 99.
- ^ a b c "A Comparative Atlas of Defense in Latin America and Caribbean – Argentina" (PDF). Buenos Aires: RESDAL – Red de Seguridad y Defensa de América Latina. 2012. 8 May 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
- ^ "Argentina – Military service age and obligation". Index Mundi – CIA World Factbook. 2001. 3 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Maldifassi & Abetti 1994, පිටු අංක: 65–86.
- ^ "Argentina – Military expenditure". Index Mundi – SIPRI – Stockholm International Peace Research Institute, Yearbook: Armaments, Disarmament and International Security. 2011. 6 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Allison, George (16 May 2018). "Argentina has now ceased to be a capable military power". UK Defence Journal. 14 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 January 2021.
- ^ සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ Argentina, Armada. "Gaceta Marinera – Portal Oficial de Noticias de la Armada Argentina". Gacetamarinera.com.ar. 13 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 December 2017.
- ^ "Exchanges in Argentina Move Toward Greater Integration". The Wall Street Journal. New York. 3 April 2013. 7 March 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 March 2017.
- ^ Devereux, Charlie (18 September 2015). "Argentina's Economy Expanded 2.3% in Second Quarter". Bloomberg. 27 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 October 2015.
- ^ "Argentina was one of the world's richest countries. Now poverty is rife and inflation is over 100 per cent – ABC News". amp.abc.net.au. 4 October 2023. 20 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 November 2023.
- ^ "Argentina and the IMF". IMF (ඉංග්‍රීසි බසින්). 26 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 November 2023.
- ^ a b "Human Development Report 2013" (PDF). New York: UNDP – United Nations Development Program. 2013. 25 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
- ^ H. Johnson & J. Robinson The World Atlas of Wine pg 300–301 Mitchell Beazley Publishing 2005 ISBN 1-84000-332-4
- ^ "Agriculture of Argentina, por FAO". 12 November 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2022.
- ^ "Um dos maiores produtores de trigo do mundo, Argentina terá a menor área de plantio em 12 anos". 9 June 2022. 13 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2022.
- ^ "2019 Statistical Report on World Vitiviniculture" (PDF). International Organisation of Vine and Wine. 2019. 6 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 7 March 2021.
- ^ "Argentina's livestock production in 2019, by FAO". 12 November 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2022.
- ^ "Argentina retomará exportações de carne bovina à China após suspensão de limites". 29 September 2021. 13 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2022.
- ^ "USGS Lithium Production Statistics" (PDF). 9 October 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 13 July 2022.
- ^ "USGS Silver Production Statistics" (PDF). 20 December 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 23 December 2024.
- ^ "USGS Gold Production Statistics" (PDF). 9 October 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 13 July 2022.
- ^ "petroleum and other liquids production". 27 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2022.
- ^ "A ameaça do nacionalismo do petróleo na Argentina". 13 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2022.
- ^ a b c d "Información Económica al Día – Nivel de Actividad" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires: Dirección Nacional de Política Macroeconómica – Ministerio de Economía y Finanzas Públicas. 2013. 10 April 2014 දින මුල් පිටපත (XLS) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Argentina – Industrial production growth rate". Index Mundi – CIA World Factbook. 2011. 10 March 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Argentina – Economy Overview". Index Mundi – CIA World Factbook. 2013. 3 December 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Argentina at TIC 2013: Country pushing CNG, food processing". Digital Guardian. Port of Spain. 2013. 9 November 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Barrionuevo, Alexei (5 February 2011). "Inflation, an Old Scourge, Plagues Argentina Again". The New York Times. 17 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 April 2018.
- ^ "Indice de precios al consumidor" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). INDEC. 12 January 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 15 April 2018.
- ^ "Argentina inflation soars past 100% mark". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 15 March 2023. 17 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 April 2023.
- ^ "Top food exporter Argentina confronts rising hunger and poverty". The New Humanitarian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 9 February 2023. 18 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 April 2023.
- ^ "Argentina imposes currency controls to support economy". BBC News. 2 September 2019. 4 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 September 2019.
- ^ "GINI index (World Bank estimate) – Argentina". World Bank. 22 November 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2022.
- ^ Herald, Buenos Aires (18 February 2024). "Poverty in Argentina hits 57%, highest number in 20 years, report says". Buenos Aires Herald. 22 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 March 2024.
- ^ "Corruption Perceptions Index 2017". Transparency International. 2017. 24 November 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 11 April 2018.
- ^ "Corruption Perceptions Index 2014". Transparency International. 2014. 18 April 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 April 2018.
- ^ "Argentina Plans to Offer 100-Year Bonds". Bloomberg.com. 19 June 2017. 29 September 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 September 2017.
- ^ "Argentina, creditors get ready to resume debt talks after ninth sovereign default". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 23 May 2020. 14 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 July 2020.
- ^ "Exclusion and poverty are increasingly common in Argentina | Buenos Aires Times". www.batimes.com.ar. 28 July 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 July 2024.
- ^ "Argentina inflation hits four-year low as locals dare to hope the worst is over". Reuters. සම්ප්‍රවේශය 17 February 2025.
- ^ "Argentina: the economy's normalization will continue in 2025". www.santander.com (ඉංග්‍රීසි බසින්).
- ^ a b "UNWTO Tourism Highlights, 2014 Edition". World Tourism Organization (UNWTO). 27 April 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 April 2015.
- ^ "México DF, Buenos Aires y San Pablo, los destinos turísticos favoritos" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Infobae América. June 2011. 15 January 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 December 2012.
- ^ "Argentina – Roadways". Index Mundi – CIA World Factbook. 2013. 14 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "The 100 goals of Macri until 2019: from inflation at 5% to 2800 kilometers of new highways". 15 December 2016. 27 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2022.
- ^ a b c d e "Argentina – Transportation". Encyclopedia of the Nations. 2002. 27 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Argentina – Railways". Index Mundi – CIA World Factbook. 2013. 7 April 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Desde hoy, toda la línea Mitre tiene trenes 0 km සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 මාර්තු 2015 at the Wayback Machine – La Nacion, 09, February 2015
- ^ Exitosa prueba en la renovada vía a Rosario සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 මාර්තු 2015 at the Wayback Machine – EnElSubte, 09, March 2015
- ^ Otro salto en la recuperación de soberanía සංරක්ෂණය කළ පිටපත 20 මැයි 2015 at the Wayback Machine – Pagina/12, 16 April 2015
- ^ Es ley la creación de Ferrocarriles Argentinos සංරක්ෂණය කළ පිටපත 16 අප්‍රේල් 2015 at the Wayback Machine – EnElSubte, 15 April 2015
- ^ Ferrocarriles Argentinos: Randazzo agradeció a la oposición parlamentaria por acompañar en su recuperación සංරක්ෂණය කළ පිටපත 16 අප්‍රේල් 2015 at the Wayback Machine – Sala de Prensa de la Republica Argentina, 15 April 2015
- ^ "Argentina – Waterways". Index Mundi – CIA World Factbook. 2012. 1 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Argentina – Airports with paved runways". Index Mundi – CIA World Factbook. 2013. 1 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Aeberhard, Benson & Phillips 2000, පිටු අංකය: 76.
- ^ Aeberhard, Benson & Phillips 2000, පිටු අංක: 24–25.
- ^ Brittle Power සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 අප්‍රේල් 2016 at the Wayback Machine, p. 144.
- ^ "Potencia Instalada Energía Eléctrica". 1 September 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 July 2022.
- ^ "RENEWABLE CAPACITY STATISTICS 2022" (PDF). IRENA. 9 October 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 19 May 2022.
- ^ "Argentina investe bilhões para transformar ventos da patagônia em energia". 27 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2022.
- ^ Reneau, Leandro (29 September 2012). "Atucha III se construirá con un 60% de componentes nacionales" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Tiempo Argentino. 5 August 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Argüello, Irma (8 January 2009). "Brazil and Argentina's Nuclear Cooperation". Carnegie Endowment for international peace. 24 October 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2012.
- ^ "Background Note: Argentina". State.gov. 4 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 June 2017.
- ^ "Hillary Clinton: Argentina is on the forefront of the fight for nuclear security". State.gov. 13 April 2010. 16 April 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "PEHUENSAT-1" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Asociación Argentina de Tecnología Espacial. 17 January 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 January 2007.
- ^ "'Argentine satellite SAC-D' will be presented in Bariloche". Momento 24. 23 March 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Science and Education in Argentina. argentina.ar
- ^ "Satellite Missions". CONAE. 4 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 October 2012.
- ^ "Scientists celebrate inauguration of Pierre Auger Observatory". Pierre Auger Observatory. 7 January 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Interplanetary support station to be installed in Argentina සංරක්ෂණය කළ පිටපත 3 මාර්තු 2016 at the Wayback Machine. Buenos Aires Herald (23 June 2009). Retrieved 25 October 2012.
- ^ World Intellectual Property Organization (2024). "Global Innovation Index 2024: Unlocking the Promise of Social Entrepreneurship". www.wipo.int (ඉංග්‍රීසි බසින්). World Intellectual Property Organization. p. 18. doi:10.34667/tind.50062. ISBN 978-92-805-3681-2. 12 December 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-10-06.
- ^ "Proyecciones provinciales de población por sexo y grupos de edad 2001–2015" (PDF). Gustavo Pérez (ස්පාඤ්ඤ බසින්). INDEC. p. 16. 6 July 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Censo 2010: Censo Nacional de Población, Hogares y Viviendas" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Censo2010.indec.gov.ar. 15 June 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Proyecciones y estimaciones". www.indec.gob.ar. INDEC. 9 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2024-07-03.
- ^ "Argentina – MIGRATION PROFILES, Part II. Population indicators" (PDF). UNCEF. 18 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 4 August 2019.
- ^ Ramiro A. Flores Cruz. "El crecimiento de la población argentina" (PDF). pp. 2, 10. 25 October 2019 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 May 2019.
- ^ "PRB" (PDF). 22 April 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
- ^ UN Demographic Yearbook, 2007.
- ^ Nee, Patrick W. (2015). Key Facts on Argentina: Essential Information on Argentina. The Internationalist. p. 10. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2017.
- ^ "The Global Divide on Homosexuality" (PDF). Pew Research Center. 4 June 2013. 18 February 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 December 2014.
- ^ Forero, Juan (15 July 2010). "Argentina becomes second nation in Americas to legalize gay marriage". Seattle Times. 21 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 July 2010.
- ^ Fastenberg, Dan (22 July 2010). "International Gay Marriage". Time. 2 November 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 November 2011.
- ^ "Encuesta Complementaria de Pueblos Indígenas 2004–2005" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). National Institute of Statistics and Census of Argentina. 11 June 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Cruz-Coke, R.; Moreno, R.S. (1994). "Genetic epidemiology of single gene defects in Chile". Journal of Medical Genetics. 31 (9): 702–06. doi:10.1136/jmg.31.9.702. PMC 1050080. PMID 7815439.
- ^ "About Argentina". Government of Argentina. 19 September 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Corach, Daniel; Lao, Oscar; Bobillo, Cecilia; Van Der Gaag, Kristiaan; Zuniga, Sofia; Vermeulen, Mark; Van Duijn, Kate; Goedbloed, Miriam; Vallone, Peter M.; Parson, Walther; De Knijff, Peter; Kayser, Manfred (January 2010). "Inferring Continental Ancestry of Argentineans from Autosomal, Y-Chromosomal and Mitochondrial DNA". Annals of Human Genetics. 74 (1): 65–76. doi:10.1111/j.1469-1809.2009.00556.x. hdl:11336/14301. PMID 20059473.
- ^ Avena, Sergio A.; Goicoechea, Alicia S.; Rey, Jorge; Dugoujon, Jean M.; Dejean, Cristina B.; Carnese, Francisco R. (April 2006). "Mezcla génica en una muestra poblacional de la ciudad de Buenos Aires". Medicina (Buenos Aires). 66 (2): 113–118. 22 December 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 December 2024.
- ^ Craughwell, Thomas J. (2013). Pope Francis: The Pope from the End of the Earth. TAN Books. p. 63. ISBN 978-1-61890-138-5. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 August 2017.
- ^ Sánchez, Gonzalo (27 September 2010). "La comunidad china en el país se duplicó en los últimos 5 años". Clarin.com. 7 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 November 2013.
- ^ Masterson, Daniel M. and Sayaka Funada-Classen. The Japanese in Latin America. University of Illinois Press, 2004. ISBN 0252071441, 9780252071447. p. 146–147.
- ^ "Recopilaron casi 200 años de los sirio libaneses en Argentina". El Independiente (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 8 September 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 November 2021.
González convenció a sus pares de rechazarla, con el argumento de que eran "los más europeos del Asia y son sumisos y laboriosos".
- ^ Lizcano Fernández, Francisco. "Composición Étnica de las Tres Áreas Culturales del Continente Americano al Comienzo del Siglo XXI" [Ethnic Composition of the Three Cultural Areas of the American Continent at the Beginning of the 21st Century] (PDF). Convergencia. Revista de Ciencias Sociales (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Toluca, México: Universidad Autónoma del Estado de México: 194. 26 June 2013 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
La etnia asiática tiene su origen en los flujos migratorios que partieron de diversos países de Asia, os cuales fueron especialmente relevantes durante la segunda mitad del siglo XIX y la primera mitad del XX.
- ^ Montenegro, Silvia (2018). "'Alawis in Argentina: Religious and political identity in the diaspora". Contemporary Islam. 12: 23–38. doi:10.1007/s11562-017-0405-7. hdl:11336/76408. S2CID 255312769. 18 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2024.
- ^ "Early_Muslim_immigration in Argentina", in: ‘Early_Muslim_immigration , Published: 18 December 2022
- ^ "El varieté de la calle Florida" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 15 මාර්තු 2007 at the Wayback Machine (Editorial) – Clarín (ස්පාඤ්ඤ බසින්)
- ^ "Patria Grande". Patriagrande.gov.ar. 23 July 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 April 2019.
- ^ "Alientan la mudanza de extranjeros hacia el interior – Sociedad –". Perfil.com. 30 September 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2007.
- ^ "Undertones: Inside Russian influencer chats in Argentina". Global Voices (ඉංග්‍රීසි බසින්). 20 July 2023. 6 January 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 January 2024.
- ^ a b c d e f g h i j k l Lewis, Simons & Fennig 2014.
- ^ Colantoni & Gurlekian 2004, පිටු අංක: 107–119.
- ^ "Idioma de Argentina" [Idiom of Argentina] (Spanish බසින්). Qué idioma. 3 June 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 June 2024.
{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ^ සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ "Albanian migration and development: state of the art review" (PDF). 16 September 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 July 2016.
- ^ Constitution of Argentina, arts. 14, 20.
- ^ Fayt 1985, p. 347; Bidart Campos 2005, p. 53.
- ^ Constitution of Argentina, art. 2.
- ^ a b c "International Religious Freedom Report 2012 – Argentina". Washington, DC: US Department of State. 2012. 25 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 May 2019.
- ^ Mallimaci, Esquivel & Irrazábal 2008, පිටු අංකය: 9.
- ^ "Latinobarómetro 1995–2017: El Papa Francisco y la Religión en Chile y América Latina" (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). January 2018. 13 January 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 19 January 2018.
- ^ DellaPergola 2013, පිටු අංකය: 50.
- ^ Mallimaci, Esquivel & Irrazábal 2008, පිටු අංකය: 21.
- ^ Mallimaci, Esquivel & Irrazábal 2008, පිටු අංකය: 24.
- ^ Donadio, Rachel (13 March 2013). "Cardinals Pick Bergoglio, Who Will Be Pope Francis". The New York Times. New York. 26 March 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "IADB" (PDF). IADB. 2 September 2008 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ a b c Estadisticas Vitales – Informacionn Basica Año2008 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 25 ජනවාරි 2011 at the Wayback Machine. Ministry of Health (December 2009)
- ^ a b "UNData". සම්ප්‍රවේශය 28 August 2016. [permanent dead link]
- ^ UN Demographic Yearbook. 1957.
- ^ a b UN Demographic Yearbook. Historical Statistics. 1997.
- ^ "El Sistema Educativo – Acerca del Sistema Educativo Argentino" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires: Ministerio de Educación – Presidencia de la Nación. 2009. 26 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 May 2014.
- ^ "Desde hoy, es obligatorio que todos los niños de cuatro años ingresen al sistema educativo – educación, Escuelas, Sociedad, Docentes bonaerenses". Infobae.com. 15 April 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 August 2016.
- ^ "Población de 10 años y más por condición de alfabetismo y sexo, según provincia. Año 2010". Censo Nacional de Población, Hogares y Viviendas 2010 (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires: INDEC – Instituto Nacional de Estadística y Censos. 2010. 26 February 2014 දින මුල් පිටපත (XLS) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 May 2014.
- ^ a b "Total del país. Población de 5 años y más que asistió a un establecimiento educativo por nivel de educación alcanzado y completud del nivel, según sexo y grupo de edad. Año 2010". Censo Nacional de Población, Hogares y Viviendas 2010 (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires: INDEC – Instituto Nacional de Estadística y Censos. 2010. 26 February 2014 දින මුල් පිටපත (XLS) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 May 2014.
- ^ "Sistema Universitario" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires: Ministerio de Educación – Presidencia de la Nación. 2011. 9 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Argentina – Urbanization". Index Mundi – CIA World Factbook. 26 July 2012. 2 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ a b c "About Argentina – Major Cities". Buenos Aires: Government of Argentina. 19 September 2009. 19 September 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "República Argentina por provincia. Densidad de población. Año 2010" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). INDEC. 1 September 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 March 2015.
- ^ "Encuesta Permanente de Hogares" (PDF). Indec. March 2022. p. 17.
- ^ Luongo, Michael. Frommer's Argentina. Wiley Publishing, 2007.
- ^ McCloskey & Burford 2006, පිටු අංකය: 91.
- ^ McCloskey & Burford 2006, පිටු අංකය: 123.
- ^ Sabato, Ernesto (1976). La cultura en la encrucijada nacional, Buenos Aires: Sudamericana, pp. 17–18.
- ^ Rivas 1989, පිටු අංකය: 11.
- ^ Foster, Lockhart & Lockhart 1998, පිටු අංකය: 99.
- ^ Foster, Lockhart & Lockhart 1998, pp. 13, 101; Young & Cisneros 2010, p. 51.
- ^ Young & Cisneros 2010, පිටු අංක: 51–52.
- ^ Foster, Lockhart & Lockhart 1998, pp. 104, 107–09; Young & Cisneros 2010, p. 223.
- ^ Bloom 1994, පිටු අංකය: 2.
- ^ Young & Cisneros 2010, පිටු අංක: 52, 80.
- ^ Young & Cisneros 2010, පිටු අංක: 79, 144.
- ^ Young & Cisneros 2010, පිටු අංක: 3, 144.
- ^ Foster, Lockhart & Lockhart 1998, pp. 66, 85, 97–121; McCloskey & Burford 2006, p. 43; Díaz Alejandro 1970, pp. 22, 91; Young & Cisneros 2010, pp. 51–54.
- ^ Miller 2004, පිටු අංකය: 86.
- ^ Foster, Lockhart & Lockhart 1998, පිටු අංකය: 121.
- ^ a b c d McCloskey & Burford 2006, පිටු අංකය: 43.
- ^ "The "cumbia turra "Has its spokespersons in Paraná:" Los Rompebarrios "is already playing". 29 December 2011. 14 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 December 2011.
- ^ Mumford, Gwilym (29 September 2017). "Stephen King's It scares off The Exorcist to become highest-grossing horror ever". The Hollywood Reporter. 14 November 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 October 2017.
- ^ Tartaglione, Nancy (8 October 2017). "'Blade Runner 2049' Launches With $50M Overseas; 'It' Tops $600M WW; 'Despicable 3' Hops Past 'Zootopia' – Intl Box Office". Deadline. 8 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2017.
- ^ "Buenos Aires – A Passionate City". Radar Magazine. 10 February 2013. 3 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Foster, Lockhart & Lockhart 1998, පිටු අංකය: 48.
- ^ a b Long 2009, පිටු අංක: 21–25.
- ^ Mora, Carl J. (1989). Mexican Cinema: Reflections of a Society. University of California Press. p. 196. ISBN 978-0-520-04304-6.
- ^ "Argentina – Cultura – Cine" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 16 October 2011. 16 December 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ King 2000, පිටු අංකය: 36.
- ^ Bendazzi, Giannalberto (1996). "Quirino Cristiani, The Untold Story of Argentina's Pioneer Animator". Animation World Network. 28 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Cannes Film Festival: Awards 2013". Cannes. 26 May 2013. 17 October 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 May 2013.
- ^ "Market Study – Argentina" (PDF). Munich, Germany: German Films. August 2013. 11 June 2014 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Stewart, Jennifer (16 July 2006). "Lively, playful geometric works of art for fun". St. Petersburg Times. St. Petersburg, FL.
- ^ Martínez-Carter, Karina (14 March 2013). "Preserving history in Buenos Aires". BBC Travel. 23 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Aeberhard, Benson & Phillips 2000, පිටු අංකය: 45.
- ^ Akstinat 2013, පිටු අංකය: 20.
- ^ Moore, Don. "Radio with a past in Argentina". 23 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. A slightly edited version of this article was originally published as Moore, Don (January 1995). "Argentina: Radio with a Past". Monitoring Times. Brasstown, NC: Grove Enterprises.
- ^ "Argentina–Infraestructura" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Mi Buenos Aires Querido. 2002. 23 July 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 October 2008.
- ^ "Homes with Cable TV in Latin America". Austin, TX: LANIC – Latin American Network Information Center. 1999. 13 November 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Penetración TV paga en hogares 2014 – Argentina" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Coral Gables, FL: LAMAC – Latin American Multichannel Advertising Council. 2014. 2 May 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 May 2014.
- ^ "South America". IWS–ITU – Internet World Stats. 2011. 2 April 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ McCloskey & Burford 2006, පිටු අංක: 79, 199, 221.
- ^ Steiger, Carlos (2006). "Modern Beef Production in Brazil and Argentina". Choices Magazine. Milwaukee, WI. 2 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ McCloskey & Burford 2006, පිටු අංකය: 79.
- ^ Aeberhard, Benson & Phillips 2000, p. 31; McCloskey & Burford 2006, pp. 80, 143.
- ^ Cannavan, Tom. "About Argentine wine". Wine Pages. 11 December 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ McCloskey & Burford 2006, පිටු අංක: 230, 252, 261–62, 265.
- ^ සැකිල්ල:Cite Argentine law
- ^ Nauright & Parrish 2012, පිටු අංක: 124–25.
- ^ "Pato, Argentina's national sport". Argentina – Portal público de noticias de la República Argentina. Buenos Aires: Secretaría de Medios de Comunicación – Presidencia de la Nación. 18 November 2008. 6 July 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
In 1610, thirty years after Buenos Aires' second foundation and two hundred years before the May Revolution, a document drafted by the military anthropologist Félix de Azara described a pato sport scene taking place in the city.
- ^ Nauright & Parrish 2012, පිටු අංක: 14–23.
- ^ Friedman 2007, පිටු අංක: 56, 127.
- ^ a b Nauright & Parrish 2012, පිටු අංකය: 11.
- ^ "Meet Luciana Aymar – Las Leonas (Argentina)". Nieuwegein: Rabobank Hockey World Cup 2014. 2014. 16 June 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 11 August 2014.
- ^ "Amazing Aymar lands eighth FIH Player of the Year crown". Lausanne, Switzerland: FIH – Fédération Internationale de Hockey sur Gazon [International Hockey Federation]. 8 December 2013. 12 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ "Argentina – Profile". Mies, Switzerland: FIBA – Fédération Internationale de Basket-ball [International Basketball Federation]. 2014. 16 June 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Fischer, Doug (30 September 2011). "10: Best middleweight titleholders of the last 50 years". Blue Bell, PA: The Ring. 15 June 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Rodríguez 2009, පිටු අංක: 164–65.
- ^ Nauright & Parrish 2012, පිටු අංකය: 144.
- ^ Nauright & Parrish 2012, පිටු අංකය: 135.
- ^ "Hall of Fame Members". Newport, RI: International Tennis Hall of Fame and Museum. 2014. 14 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Aeberhard, Benson & Phillips 2000, පිටු අංක: 50–51.
- ^ Nauright & Parrish 2012, පිටු අංකය: 128.
- ^ Nauright & Parrish 2012, p. 98; Dougall 2013, pp. 170–171.
- ^ Arbena 1999, p. 147; Dougall 2013, pp. 170–171, 195.
බාහිර සබැඳි
[සංස්කරණය] ආර්ජන්ටිනාව ගැන තවත් දේ විකිපිඩියා සහෝදර ව්‍යාපෘති හරහා සොයාගන්න
| |
 |
වික්ෂනරිය වෙතින් අර්ථ දැක්වීම් |
 |
කොමන්ස් වෙතින් ඡායාරූප හා මාධ්‍ය |
 |
විකිසරසවිය වෙතින් ඉගෙනුම් මූලාශ්‍ර |
 |
විකිපුවත් වෙතින් පුවත් කථාංග |
 |
විකිකියමන් වෙතින් උපුටා දැක්වීම් |
 |
විකිප්‍රභව වෙතින් ප්‍රභව පෙළ |
 |
විකිපොත් වෙතින් පෙළපොත් |
- National Institute of Tourism Promotion
- Argentina. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
- ආර්ජන්ටිනාව at Curlie
- Argentina at the Latin American Network Information Center
- Argentina at the University Libraries – University of Colorado Boulder
- Key Development Forecasts for Argentina at International Futures
ඕපන් ස්ට්‍රීට් මැප් තුළ ඇති ආර්ජන්ටිනාව හා සබැඳි භූගෝලීය දත්ත
Wikimedia Atlas of Argentina
- 2017 ජූනි සිට ගැනෙන භින්න වූ භාහිර සබැඳි සහිත ලිපි
- ආජන්ටිනාව
- දකුණ ඇමරිකාව
- 1816 establishments in South America
- Christian states
- දකුණු ඇමෙරිකානු රටවල්
- Federal constitutional republics
- Former Spanish colonies
- G15 nations
- G20 nations
- Member states of Mercosur
- එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජික රාජ්‍ය
- Southern Cone countries
- Spanish-speaking countries and territories
- States and territories established in 1816