හන් රාජවංශය

හන් ‍රාජවංශය 漢朝
ක්‍රි.පූ. 202 – ක්‍රි.ව. 9 ක්‍රි.ව. 25 – 220
ක්‍රි.ව. 2වන සියවසේ බටහිර හන් රාජවංශයේ සිතියමක්      කුමාරධානි සහ මධ්‍යම-පරිපාලිත ආඥාභූමි      බටහිර ප්‍රදේශවල ආරක්ෂිත ‍රාජ්‍යය (තාරීම් ද්‍රෝණිය)
තත්ත්වය	අධිරාජ්‍යය
අගනුවර	චංආන් (ක්‍රි.පූ. 206 – ක්‍රි.ව. 9, ක්‍රි.ව. 190–195) ලුඕයං (ක්‍රි.ව. 25–190, ක්‍රි.ව. 196) ෂුචාං (ක්‍රි.ව. 196–220)
පොදු භාෂාවන්	චීන්
ආගම	තාඕ ආගම, කොන්ෆියුසියස් ධර්මය, චීන ජන ආගම
රජය	රාජාණ්ඩුව
අධිරාජ
• ක්‍රි.පූ. 202–195	හන් හි ගඔෂු අධිරාජයා
චාන්සලර්
• ක්‍රි.පූ. 206–193	ෂියාඕ හේ
• –	චාඕ චැන්
• ක්‍රි.ව. 189–192	දොං චුඕ
• ක්‍රි.ව. 208–220	චාඕ චාඕ
• ක්‍රි.ව. 220	චාඕ පි
ඓතිහාසික යුගය	අධිරාජකීය යුගය
• ස්ථාපනය	ක්‍රි.පූ. 206
• ගායිෂියා හි සටන; චීනයේ හන් පාලනය ඇරඹීම	ක්‍රි.පූ. 202
• හන් පාලනය ඛණ්ඩනය	9–23
• චාඕ වෙයි රාජ්‍යය උදෙසා පාලනය අත්හැරීම	ක්‍රි.ව. 220
ව්‍යවහාර මුදල	බන් ලියාං කාසි සහ වූ චු කාසි
පූර්වප්‍රාප්ති වනුයේ අනුප්‍රාප්ති වනුයේ චින් ‍රාජවංශය චාඕ වෙයි ෂූ හන් නැගෙනහිර වු

මෙම ලිපියේ චීන පෙළ ඇතුළත් වෙයි. නිසි ප්‍රදර්ශන සහාය නොමැති වූ විට ප්‍රශ්නාර්ථ ලකුණු, කොටු හෝ වෙනත් සලකුණු චීන අක්ෂර වෙනුවට ඔබට පෙනෙනු ඇත.

හන් රාජවංශය
"හන්" ‍යන්න පුරාතන මුද්‍රා අක්ෂර (ඉහළ වමේ), හන්-යුගයේ clerical script (ඉහළ දකුණේ), නූතන සම්ප්‍රදායික (පහළ වමේ), සහ සරලීකෘත (පහළ දකුණේ) චීන අක්ෂරවලින්
Traditional Chinese	漢
Simplified Chinese	汉
Transcriptions Standard Mandarin Hanyu Pinyin Hàn Bopomofo ㄏㄢˋ Gwoyeu Romatzyh Hann Wade–Giles Han4 Tongyong Pinyin Hàn Yale Romanization Hàn IPA [xân] Yue: Cantonese Yale Romanization Hon Jyutping Hon3 IPA සැකිල්ල:IPAc-yue Southern Min Hokkien POJ Hàn Tâi-lô Hàn Middle Chinese Middle Chinese xàn Old Chinese Baxter (1992) *xans Baxter–Sagart (2014) *n̥ˤar-s

චීන ඉතිහාසය චීන ඉතිහාසය
පුරාතන
නියෝලිතික ක්‍රි.පූ. 8500 – 2070 පමණ
ෂියා රාජවංශය කි.පූ. 2100–1600
ෂෑං රාජවංශය ක්‍රි.පූ. 1600–1046
චෞ රාජවංශය ක්‍රි.පූ. 1045–256
බටහිර චෞ
නැගෙනහිර චෞ
වසන්ත සහ සරත් සමය
යුද්ධ රාජ්‍ය සමය
අධිරාජකීය
චින් රාජවංශය ක්‍රි.පූ. 221–206
හන් රාජවංශය ක්‍රි.පූ.206– ක්‍රි.ව.220
බටහිර හන්
ෂින්
නැගෙනහිර හන්
තුන් රාජධානි 220–280
වෙයි, ෂු සහ වු
ජින් රාජවංශය 265–420
බටහිර ජින්	රාජධානි 16 304–439
නැගෙනහිර ජින්
දකුණු සහ උතුරු රාජවංශ 420–589
සුයි රාජවංශය 581–618
තාං රාජවංශය 618–907
( දෙවන චෞ 690–705 )
රාජවංශ 5 සහ රාජධානි 10 907–960	ලියාඕ රාජවංශය 907–1125
සොං රාජවංශය 960–1279
උතුරු සොං		බටහිර ශියා
දකුණු සොං	ජින්
යුවාන් රාජවංශය 1271–1368
මිං රාජවංශය 1368–1644
චිං රාජවංශය 1644–1911
නූතන
චීන සමූහාණ්ඩුව 1912–1949
මහජන චීන සමූහාණ්ඩුව 1949–වර්තමානය	චීන සමූහාණ්ඩුව (තායිවානය) 1945–වර්තමානය
අදාළ තවත් ලිපි  චීන ඉතිහාස කාලරේඛාව චීන ඉතිහාසයේ රාජවංශ භාෂාමය ඉතිහාසය කලා ඉතිහාසය ආර්ථික ඉතිහාසය අධ්‍යාපන ඉතිහාසය විද්‍යා සහ තාක්ෂණ ඉතිහාසය මාධ්‍ය ඉතිහාසය යුධ ඉතිහාසය නාවික ඉතිහාසය

හන් ‍රාජවංශය (චීන: 漢朝; පින්යින්: Hàncháo) යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ දෙවන චීන අධිරාජවංශයයි (ක්‍රි.පූ. 202 – ක්‍රි.ව. 220). කැරැලි නායක ලියු බං විසින් ස්ථාපිත මෙය පාලනය වූයේ ලියු වංශිකයන් අතිනි. කෙටි කාලීන චින් රාජවංශය (ක්‍රි.පූ. 221–206) සහ චු-හන් කලහය (ක්‍රි.පූ. 206-202) යනුවෙන් හඳුන්වන යුධමය අරාජික සමයකින් පසුව එළැඹි මෙම රාජවංශයේ මධ්‍යයෙහි දී වං මං නම් අයකු විසින් රාජ්‍යය පැහැරගෙන ෂින් රාජවංශය (ක්‍රි.ව. 9–23) ආරම්භ කරන ලදී. පසුව නැවතත් හන් පාලනය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කෙරුණු අතර, මෙම සිදුවීම මඟින් හන් පාලන සමය බටහිර හන් (ක්‍රි.පූ. 202 – ක්‍රි.ව. 9) සහ නැගෙනහිර හන් (ක්‍රි.ව. 25–220 ) ලෙස යුග දෙකකර වෙන් කෙරෙයි. අනතුරුව, තුන් ‍රාජධානි යුගය (ක්‍රි.ව. 220–280) එළැඹිණි. මෙසේ සියවස් සතරකට අධික කාලයක් පැවති හන් රාජවංශය චීන ඉතිහාසයේ ස්වර්ණමය ‍යුගයක් ලෙස සැලකේ. මෙය චීන ශිෂ්ටාචාරයේ අනන්‍යතාවය හැඩගැස්වීමෙහි ලා වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටුකළේ ය. වර්තමාන චීනයේ බහුතර ජන වර්ගය තමන් "හන් චීන"වරුන් ලෙසත්, චීනයේ භාෂාව "හන් භාෂාව" ලෙසත්, සහ ලිඛිත චීන අක්ෂර "හන් අක්ෂර" ලෙසත් හඳුන්වන්නට මෙය හේතු වන්නට ඇත.

ඉතිහාසය

ප්‍රධාන ලිපිය: හන් රාජවංශයේ ඉතිහාසය

වැඩිදුර තොරතුරු: හන් රාජවංශයේ කාලරේඛාව

බටහිර හන්

මේවාත් බලන්න: හන්–ෂියොංනු යුද්ධය සහ දක්ෂිණ ප්‍රසාරණය

වැඩිදුර තොරතුරු: ලෞලාන් ‍රාජධානිය, ෂුලේ රාජධානිය, ඛෝතාන් රාජධානිය, ශක, සහ තෝචාරියානුවෝ

වමේ රුව: බටහිර-හන් වර්ණාලේපිත සෙරමික් බුජමක්; මෙහි මකර, ෆීනික්ස්, සහ තාඕතියේ රූ සහිත කැටයම් දක්නට ලැබේ.
දකුණේ රුව: බටහිර-හන් ලෝකඩ දර්පණයක පසුපස මල් මෝස්තරවලින් අලංකාර ලොට ඇති අයුරු

චීනයේ ප්‍රථම අධිරාජකීය රාජවංශය වූයේ චින් රාජවංශය (ක්‍රි.පූ. 221–207) යි. චින් රාජ්‍යය විසින් චීන යුද්ධ රාජ්‍ය යටත් කරගත් නමුත්, පළමු අධිරාජ චින් ෂි හුවාංගේ මරණින් පසු එහි පාලනය අස්ථාවර විය. වසර සතරක් තුළ රාජවංශයේ අධිකාරිය බිඳවැටුණු අතර, කැරැලි ඇතිවන්නට විය. මේ වන විට රාජධානි 18කට කැඩීගොස් තිබූ චීනයේ නායකත්වය උදෙසා පැරණි කැරැලි නායක දෙපළක් වූ චූ හි ෂියාං යු (මරණය. ක්‍රි.පූ. 202) සහ හන් හි ලියු බං (මරණය. ක්‍රි.පූ. 195) යුද්ධයක නිරත වූහ. මෙම රාජ්‍යවලින් ඇතැම් රාජ්‍ය ෂියාං යු ට ද, සෙස්සෝ ලියු බං ට ද සහාය පලකළහ. ෂියාං යු දක්ෂ සෙන්පතියකු වුවද, වර්තමාන අන්හුයි ප්‍රදේශයෙහි එකල පැවති ගයිෂියා සටනේ දී (ක්‍රි.පූ. 202) ඔහු ලියු බං අතින් පරාජයට පත් විය. සිය අනුගාමිකයන්ගේ ඉල්ලීම අනුව, ලියු බං "අධිරාජ" (හුවාංඩි) යන පදවිය ආරූඪ කරගත් අතර, මරණාපරව ඔහු ගඔෂු අධිරාජයා (රාජ්‍ය. ක්‍රි.පූ. 202–195) ලෙස හැඳින්විණි. හන්වරුන් යටතේ එක්සත් කළ නව අධිරාජ්‍යයේ අගනගරය ලෙස චංආන් (වර්තමාන ෂිආන්) තෝරාගැනිණි.

ක්‍රි.පූ. 195 පමණ පැවති අගනගරය (කහ) ඇතුළු දහතුනක් වූ ඍජු-පාලිත ආඥාභූමි සහ අර්ධ-ස්වාධීන රාජධානි දහය