ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුව
 |
 | මෙම ලිපිය යාවත් කාලීන කිරීම අවශ්යයි. (2024 නොවැම්බර්) |
| ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජයේ පාර්ලිමේන්තුව இலங்கை ஜனநாயக சோசலிசக் குடியரசின் நாடாளுமன்றம் Parliament of the Democratic Socialist Republic Sri Lanka | |
|---|---|
 | |
| වර්ගය | |
| වර්ගය | ඒක-මණ්ඩල |
| නායකත්වය | |
කුෂානි අනූෂා රෝහණදීර | |
| ව්‍යුහය | |
| ආසන | 225 |
 | |
දේශපාලන කණ්ඩායම් | රජය (110)
විරුද්ධ පාර්ශවය (114)
|
| මැතිවරණ | |
අවසන් මැතිවරණය | 2020 අගෝස්තු 5 |
Next election | 2025 |
| රැස්වන ස්ථානය | |
| පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිල්ල, ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර කෝට්ටේ | |
| Website | |
| http://www.parliament.lk | |
ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුව යනු, මන්ත්‍රීවරුන් 225 දෙනෙකුගෙන් හෙබි, ශ්‍රී ලංකාවේ ඒක-මණ්ඩල ව්‍යවස්ථාදායකය වෙයි. වසර-05 (19th amendment) කාලසීමාවකට පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් තෝරා පත් කර ගනු ලබන්නේ සමානුපාතික නියෝජනය යටතේ සර්වජන ඡන්දය භාවිතයෙනි. සියළු නීති සම්පාදනය කිරීම සඳහා බලය පාර්ලිමේන්තුව සතුය. එය ආදර්ශයට ගෙන ඇත්තේ බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුව වෙයි.
කථානායක හෝ ඔහු නොමැතිවිටෙක, නියෝජ්ය කථානායක (කාරක සභා සභාපති) හෝ නියෝජ්ය කාරක සභා සභාපති හෝ පාර්ලිමේන්තුවෙහි මුලසුන දරයි.
ව්‍යවස්ථාදායක සැසියක් කැඳවීම, අත්හිටුවීම, වාර හමාර කිරීම, හෝ අත්හිටුවීමටද පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවාහැරීමටද සඳහා බලය, රටෙහි ජනාධිපති සතු වෙයි. මන්ත්‍රීවරුන් 225 අතුරින් 196 දෙනෙකු, බහු-මන්ත්‍රී මැතිවරණ දිස්ත්‍රික්ක 22 වෙතින් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ. ජාතික මුළු ඡන්ද ප්‍රමාණයෙන් පක්ෂ (සහ ස්වාධීන කණ්ඩායම්) සඳහා ලැබුණු ඡන්ද ප්‍රමාණය ට අනුපාතික වශයෙන් ඉතිරි මන්ත්‍රීවරුන් 29 දෙනා ජාතික ලැයිස්තු වලින් තෝරා පත් කර ගනු ලැබේ.
ව්‍යවස්ථාදායක ඉතිහාසය
 | මෙම ලිපිය හි සමහර කොටස් වෙන්කිරීම මගින්, ශ්‍රී ලංකා ව්‍යවස්ථාදායකයේ ඉතිහාසය නමින් වෙනත් ලිපියක් ඇතිකල යුතු බවට යෝජිතය. (සාකච්ඡාව) |
බ්‍රිතාන්‍ය ලංකාවේ ව්‍යවස්ථාදායක ඉතිහාසය
ලංකාවේ පිහිටුවනු ලැබූ පළමු ව්‍යවස්ථාදායකය වූයේ, කෝල්බෲක්-කැමරන් කොමිෂන් සභාවෙහි නිර්දේශය පරිදී, 1833 මාර්තු 13 දිනදී සංස්ථාපිත, විධායක සභාව සහ ව්‍යවස්ථාදායක සභාව වෙති. විධායක සභාව සමන්විත වූයේ යටත් විජිත ලේකම්, සන්නද්ධ හමුදා අණ දෙන නිලධාරි, නීති පති, විගණකාධිපති සහ භාණ්ඩාගාරික යන්නන්ගෙන් වන අතර, මන්ත්‍රණ සභාවේ රාජකාරි උපදේශාත්මක වූ අතර මූලාසනය හෙබවූ ලංකාවේ ආණ්ඩුකාර විසින් එහි උපදෙස් විමසුවද එහි උපදෙස් නොසලකා හැරීමෙහි නිදහස ඔහු සතු විය. ආරම්භයේදී එය සමන්විතව තිබුණේ බ්‍රිතාන්‍යයන්ගෙන් පමණක් වන අතර පසුව දේශිය වැසියන්ද එක් කරන ලදි. මුලදී 16 දෙනෙක් සහ පසුව 49 දෙනෙක් මන්ත්‍රීවරු ව්‍යවස්ථාදායක සභාවට තෝරා පත් කර ගන්නා ලද මුත්, ඒ සඳහා ඡන්දය භාවිතා කිරීමට සුදුසුකම් ලැබුවේ සීමිත ජනතා කොටසක් පමණි.
1931 දී ව්‍යවස්ථාදායක සභාව විසුරුවාහැරිය අතර ඒ වෙනුවට ඩොනමෝර් ව්‍යවස්ථාව විසින් පිරිනැමුනු සර්වජන වැඩිහිටි ඡන්දය ඇසුරෙන් තෝරා පත් කර ගත් මන්ත්‍රීවරු 101 කින් සමන්විත වඩාත් බලවත් ලංකාවේ රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව පිහිටුවන ලදි.
ලංකාවේ ව්‍යවස්ථාදායක ඉතිහාසය
1948 පෙබරවාරි 4 දිනදී නිදහස ප්‍රදානය කිරීමට හා ඩොමීනියන් ලංකාව පිහිටුවීමට පෙර, සෝල්බරි කොමිසමෙහි නිර්දේශ පරිදී, 1947දී නව ද්වි-මණ්ඩල පාර්ලිමේන්තුවක් පිහිටවනු ලැබුවේ රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව විසුරුවා හැරීමෙන් පසුවය. එය පදනම්ව තිබුණේ වෙස්ට්මිනිස්ටර් ආකෘතිය අනුව වන අතර, පත් කළ සාමාජිකයන්ගෙන් සමන්විතවූ සෙනෙට් සභාව නම් උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලයකින්ද, එහි සාමාජිකයන් තෝරා පත් කර ගනු ලැබූ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය නම් පහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලයකින්ද , මෙය සමන්විත විය. නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සමන්විත වූයේ මන්ත්‍රීවරුන් 101 දෙනෙකුගෙන් (1960 දී මෙය 157 දක්වා ඉහළ නංවන ලදි) වන අතර සෙනෙට් සභාව සමන්විතවූ සාමාජීකයන් 30 දෙන අතුරින්, 15 දෙනෙකු නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයෙන් තේරී පත් කරනු ලැබූ අතර 15 දෙනෙකු ලංකාවේ අග්‍රාණ්ඩුකාර විසින් පත් කරන ලදි.
ශ්‍රී ලංකාවේ ව්‍යවස්ථාදායක ඉතිහාසය
1971 ඔක්කොම්බර් 21 දිනදී සෙනෙට් සභාව අහෝසි කරන ලද අතර, 1972 මාර්තු 22 දිනදී ජනරජ ව්‍යවස්ථාව ප්‍රඥප්ත කරන ලද අතර, නියෝජික මන්ත්‍රී මණ්ඩලය වෙනුවට තෝරා පත් කරගනු ලැබූ මන්ත්‍රීවරු 168 දෙනෙකුගෙන් සමන්විතවූ ජාතික රාජ්‍ය සභාව පිහිටුවා ගන්නා ලදි. 1977 දී ප්‍රඥප්ත කරන ලද ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජ ව්‍යවස්ථාව මගින් මෙය වෙනුවට ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුව ආදේශ කෙරිණි.
1987 දී, පාර්ලිමේන්තු සංකීර්ණය තුල රජයේ මන්ත්‍රීවරුන් රැස්වීමක් පවත්වද්දී රැස්වීම් කාමරයට අත්බෝම්බයක් වීසි කරන ලදි. මන්ත්‍රීවරු දෙදෙනෙක් මියගොස් දහසය දෙනෙක් තුවාල ලද අතර, ප්‍රහාරයේ ඉලක්කය වූ, ජනාධිපති ජේ. ආර්. ජයවර්ධන තුවාල නොලබා බේරිණි. ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ මෙම ප්‍රහාරයේ වගකීම භාර ගති.
සැසි සහ සැසි වාර
කාර්යභාරය
පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයට අනුගතව ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තු කාර්යයන්ද ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් 3කි.
- ජනතාව නියෝජනය කිරීම
- නීති පැනවීම (ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය)
- විභාගකිරීම් සහ පරීක්‍ෂණ
උත්තරීතරභාවය
පාර්ලිමේන්තුව අනෙකුත් ආයතන (විධායකය, වයවස්තාධායකය) දෙකට වඩා වැඩි බලයක් ලබා සිටියි.
දීමනා හා වරප්‍රසාද
පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් වෙත ලබා දෙන දීමනා හා වරප්‍රසාද
1. පහත සඳහන් දීමනා 2017.01.01 දින සිට සංශෝධනය කළ පරිදි දක්වා ඇත.
දීමනා සියළුම අමාත්‍යවරු, නියෝජ්ය අමාත්‍යවරු, රාජ්‍ය අමාත්‍යවරු සහ ගරු පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් රැස්වීම් දීමනාව පාර්ලිමේන්තු රැස්වීම් වලට සහභාගිවීම වෙනුවෙන් එක් දිනක් සඳහා පැමිණීමේ දීමනාව රු. 2500/=. කාරක සභා දීමනාව පාර්ලිමේන්තු රැස්වීම් නොපැවැත්වෙන දිනවල රැස්වෙන කාරක සභා සඳහා සහභාගී වීම වෙනුවෙන් දිනකට රු. 2500/= බැගින්. (පාර්ලිමේන්තු රැස්වීම් දිනවල පැවැත්වෙන කිසිඳු කාරක සභාවකට සහභාගිවීම වෙනුවෙන් දීමනා ගෙවනු නොලැබේ.) කාර්යාල දීමනාව කාර්යාලයක් පවත්වාගෙන යාම සඳහා මසකට රු. 100,000/= ක් බැගින්.
2. පහත සඳහන් දීමනා සංශෝධනයකින් තොරව තවදුරටත් ගෙවනු ලැබේ.
දීමනා ගරු අමාත්‍යවරු, නියෝජ්ය අමාත්‍යවරු සහ රාජ්‍ය අමාත්‍යවරු ගරු මන්ත්‍රීවරු මන්ත්‍රී දීමනාව (වැටුප) long-brace පාර්ලිමේන්තුවෙන් ගෙවනු නොලැබේ රු. 54,285.00 සංග්‍රහ දීමනාව රු. 1,000/= රියදුරු දීමනාව රු. 3,500/= (රියදුරු දීමනාව ගෙවනු ලබන්නේ රජයෙන් වැටුප් ලබන රියදුරෙක් නොමැති නම් පමණි) ඉන්ධන දීමනාව එක් එක් මන්ත්‍රීවරයා/වරිය තේරී පත්වුණ දිස්ත්‍රික්කයේ සිට පාර්ලිමේන්තුවට ඇති දුර පදනම් කර ගණනය කළ ඩීසල් ලීටර ප්‍රමාණය සඳහා මාසයේ පළමු දිනට පවතින වෙළඳපොල මිළ ගණන් අනුව ගෙවනු ලැබේ. (උදා: කොළඹ ලී‍ටර් 283.94, ගම්පහ සහ කළුතර ලී‍ටර් 355.58) දුරකථන දීමනාව ස්ථාවර දුරකථන හා ජංගම දුරකථන සඳහා මාසිකව රු. 50,000/= (දුරකථන බිල්පත් ගෙවීම හෝ ප්‍රතිපූර්ණය කරනු නොලැබේ) පෞද්ගලික කාර්ය මණ්ඩල ප්‍රවාහන දීමනාව පෞද්ගලික කාර්ය මණ්ඩල සාමාජිකයන් 04 දෙනෙක් කාර්යාලයට පැමිණීම වෙනුවෙන් එක් අයෙක් සඳහා රු. 2,500/= බැගින් මාසිකව රු. 10,000/= නිදහස් තැපැල් පහසුකම් සෑම මන්ත්‍රීවරයෙකුටම වාර්ෂිකව රු. 175,000/= ක් වටිනා මුද්දර (එක් කාර්තුවකට රු. 43,750/= ක් බැගින්) ලබා දේ.
3. අධීක්ෂණ මන්ත්‍රී දීමනා, දුම්රිය බලපත්‍ර, යැපීම් දීමනා, නිල නිවාස දීමනා, පුවත් පත් දීමනා වැනි වෙනත් දීමනාවක් නොමැත.
සෙංකෝලය
පාර්ලිමේන්තුවේ බල අධිකාරියේ සං‌‌කේතය වන සෙංකෝලය මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය විසින් 1949 දී ලංකාවේ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය වෙත ප්‍රදානය කරන ලදි. එහි බර රාත්තල් 28 ක් වන අතර දිගින් අඟල් 48 වේ. සෙංකෝලය නිර්මාණය කර ඇත්තේ, කළුවර යෂ්‌ටියකින් සහ රිදි‌යෙන්, කැරට් 18 රනින් සහ නිල් මැණික් වලින් එය අලංකාර කිරී‌මෙනි. සෙංකෝලය පාර්ලිමේන්තු බල අධිකාරියේ සං‌කේතයක් ලෙස ද, පාර්ලිමේන්තුව තුළින් කථානායකවරයා‌ගේ බල අධිකාරියේ සං‌කේතයක් ලෙස ද පැවතී ඇති බැවින්, පාර්ලිමේන්තුවට සෙංකෝලය නොමැතිව රැස්විය නොහැකි වේ. සෙංකෝලය රැ‌ගෙන යන වේත්‍රධාරී මහ ලේකම්වරයා සහ ඔහු‌ගේ නියෝජ්ය නිලධාරීන් ද පෙරටු කොට කථානායකවරයා සභා ගර්භයට පැමිණීමත් සභා ගර්භ‌යෙන් පිටවීමත් සිදු වේ.
පාර්ලිමේන්තුව රැස්වෙන අවස්ථාවල දී වේත්‍රධාරී විසින්, පාර්ලිමේන්තුවේ මහ ලේකම්වරයා‌ගේ මේසයට කෙළින්ම පහලින් පිහිටා ඇති ආධාරකයක් මත සෙංකෝලය තැන්පත් කර තබනු ලැබේ.
පාර්ලිමේන්තු මහලේකම් කාර්යාලය
පාර්ලිමේන්තුවේ මහලේකම් විසින් ප්‍රධානත්වය උසුලන පාර්ලිමේන්තු මහලේකම් කාර්යාලය, පාර්ලිමේන්තුවේ සමස්ත පරිපාලනමය ක්‍රියාකාරකම් භාරව සිටියි. මෙම පරිපාලනය දෙපාර්තමේන්තු නවයකට බෙදා ඇත.
මෙම දෙපාර්තමේන්තු නම්;
- චේත්‍රධාරී දෙපාර්තමේන්තුව
- පරිපාලන දෙපාර්තමේන්තුව
- ව්‍යවස්ථාදායක සේවා දෙපාර්තමේන්තුව
- හැන්සාඩ් දෙපාර්තමේන්තුව
- මුදල් හා සැපයුම් දෙපාර්තමේන්තුව
- තොරතුරු පද්ධති හා කළමනාකරණ දෙපාර්තමේන්තුව
- සම්බන්ධීකරණ ඉංජිනේරු දෙපාර්තමේන්තුව
- ආහාරපාන හා ගෘහපාලන දෙපාර්තමේන්තුව
- සන්නිවේදන දෙපාර්තමේන්තුව
ආරක්ෂ කටයුතු පිළිබඳව භාරව සිටින්නේ චේත්‍රධාරී නිලධාරි වන අතර ඔහු පරිනායක ලෙසින්ද ක්‍රියා කරයි.
පාර්ලිමේන්තු කාර්ය මණ්ඩල පනත යටතේ පිහිටුවන පද කාර්ය මණ්ඩල උපදේශන කමිටුව (SAC) පාර්ලිමේන්තු කාර්ය මණ්ඩලය සම්බන්ධ කරුණුවලදී පාර්ලිමේන්තු මහලේකම් කාර්යාංශයට උපදෙස් හා මාර්‌ගෝප‌දේශ සපයයි. කාර්ය මණ්ඩල උප‌දේශක කමිටුව සමන්විත වන්නේ කථානායකතුමා (සභාපති), සභානායකතුමා, මුදල් ඇමැතිතුමා සහ විපක්ෂ නායකතුමා යන අය‌ගෙනි.
පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිලි
බ්‍රිතාන්‍ය යටත්විජිත රජය යටතේ, 1833 දී විධායක සභාව සහ ව්‍යවස්ථාදායක සභාව පිහිටවූ විට, ඒවායේ රැස්වීම් පැවැත්වුනේ, ගෝර්ඩන් උද්‍යානය ඉදිරිපිට ගොඩනැගිල්ලක වන අතර, වර්තමානයේ "ජනරජ ගොඩනැගිල්ල" ලෙසින් හැඳින්වෙන එහි, විදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශයෙහි කටයුතු පවත්වාගෙන යයි. 1930 ජනවාරි 29 දිනදී, ලංකාවේ බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුකාර, ශ්‍රීමත් හර්බට් ස්ටැන්ලි (1927–1931) විසින්, ව්‍යාවස්ථාදායක සභා රැස්වීම් පැවැත්වීමට නිර්මාණය කොට තිබූ, ගාලු මුවදොර පිටිය ඉදිරිපිට වූ, ගොඩනැගිල්ල විවාත කෙරිණි. මින් අනතුරුව, එය ව්‍යවස්ථාදායක සභාව (1931–1947) සඳහාද, නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය (1947–1972) සඳහාද, ජාතික රාජ්‍ය සභාව (1972–1977) සඳහා සහ ශ්‍රී ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුව (1977–1981) සඳහාද භාවිතා විය. වර්තමානයේදී, මෙම පැරණි පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිල්ල භාවිතා වන්නේ ජනාධිපති ලේකම් කාර්යාලයය සඳහාය.
1967 දී, කථානායක ශ්‍රීමත් ඇල්බට් එෆ්. පීරිස් යටතේ, දේශපාලන පක්ෂ නායකයන් ඒකමතිකව තීරණය කළේ, ගාලු මුවදොර පැවති පාර්ලිමේන්තුවට බේරේ වැවට විරුද්ධ පැත්තේ නව පාර්ලිමේන්තුවක් ගොඩ නැගිය යුතු බව නමුදු, ඒ පිළිබඳ තවද කටයුතු සිදු නොවීය. ස්ටැන්ලි තිලකරත්න කථානායකව සිටි කාලයේදී (1970–77), දේශපාලන පක්ෂ නායකයන් විසින් නව පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිල්ලක් සඳහා සැලසුම් සකස් කිරීමේ කටයුතු ගෘහ නිර්මාණ ශීල්පීන් වෙත පැවරුවද ඉන්පසුව ව්‍යාපෘතිය අත්හරින ලදි.
1979 ජූලි 4 දිනදී, එවකට අග්‍රාමාත්‍යයව සිටි රණසිංහ ප්‍රේමදාස විසින් පාර්ලිමේන්තුවෙහි අනුමැතිය ලබාගත්තේ, කොළඹින් 16 කිලෝමීටර (9.9 සැත) පමණ නැගෙනහිරින් දියවන්නා ඔය හී 5 හෙක්ටෙයාර් (12 අක්කර) ප්‍රමාණයේ දූපතක් වන දූව හී, නව පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිල්ල තැනීමටයි.