ෆැසිස්ට්වාදය
.jpg)
| මෙම ලිපිය |
| පැසිස්‍ට්වාදය |
|---|
| පිළිබඳ ලිපි මාලාවක කොටසකි |
 |
ෆැසිස්ට්වාදය යනු අන්ත දක්ෂිනාංශික, ඒකාධිපති අන්තජාතිකවාදී දේශපාලන දෘෂ්ටිවාදයක් සහ ව්‍යාපාරයකි.[1] එය ඒකාධිපති බලය, මිලිටරිවාදය, විරුද්ධත්වය බලහත්කාරයෙන් මර්දනය කිරීම, ස්වාභාවික සමාජ ධුරාවලියක් කෙරෙහි විශ්වාසය, ජාතියේ යහපත සඳහා පුද්ගල අවශ්‍යතා යටපත් කිරීම සහ සමාජයේ සහ ආර්ථිකයේ ශක්තිමත් රෙජිමේන්තුව මගින් සංලක්ෂිත වේ.[2] එය 20 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේ දී යුරෝපයේ වර්ධනයට පත් විය.[3][4][3] ජර්මනිය වැනි අනෙකුත් යුරෝපීය රටවලට ව්‍යාප්ත වීමට පෙර, පළමුවන ලෝක සංග්‍රාමයේදී ඉතාලියේ, මුල්ම ෆැසිස්ට් ව්‍යාපාරයන් මතු විය.[3] ෆැසිස්ට්වාදයට යුරෝපයෙන් පිටත ද අනුගාමිකයින් සිටියහ. අරාජිකවාදයට, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට, ලිබරල්වාදයට සහ මාක්ස්වාදයට එරෙහිව, ෆැසිස්ට්වාදය සම්ප්‍රදායික වාම-දකුනු වර්ණාවලිය තුළ අන්ත දක්ෂිනාංශය මත තබා ඇත.[3][5]
ෆැසිස්ට්වාදීන් පළමු ලෝක යුද්ධය දුටුවේ යුද්ධයේ ස්වභාවය, සමාජය, රාජ්‍යය සහ තාක්ෂණයේ දැවැන්ත වෙනස්කම් ගෙන ආ විප්ලවයක් ලෙස ය. සම්පූර්ණ යුද්ධයේ පැමිණීම සහ සමාජයේ සමස්ත මහජන බලමුලු ගැන්වීම සිවිල් වැසියන් සහ සටන්කරුවන් අතර වෙනස බිඳ දමා ඇත. යුධ සමයේදී සියලුම පුරවැසියන් කිසියම් ආකාරයකින් හමුදාව සමඟ සම්බන්ධ වූ හමුදා පුරවැසිභාවයක් ඇති විය. යුද්ධයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මිලියන සංඛ්‍යාත ජනතාවක් ඉදිරි පෙළේ සේවය කිරීම සඳහා බලමුලු ගැන්වීමට සහ ඔවුන්ට ආධාර කිරීම සඳහා ආර්ථික නිෂ්පාදනය සහ සැපයුම් සැපයීමට මෙන්ම පුරවැසියන්ගේ ජීවිතවලට මැදිහත් වීමට පෙර නොවූ විරූ අධිකාරියක් ඇති බලවත් රාජ්‍යයක් බිහි විය.
ෆැසිස්ට්වාදීන් විශ්වාස කරන්නේ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යල්පැන ඇති බවයි. සන්නද්ධ ගැටුම් සඳහා ජාතියක් සූදානම් කිරීමට සහ ආර්ථික දුෂ්කරතාවලට ඵලදායී ලෙස ප්‍රතිචාර දැක්වීම සඳහා ඒකාධිපති ඒකපාර්ශ්වික රාජ්‍යයක් යටතේ සමාජය සම්පූර්ණයෙන් බලමුලු ගැන්වීම අවශ්‍ය බව ඔවුහු සලකති.[6] ෆැසිස්ට් රාජ්‍යයක් මෙහෙයවනු ලබන්නේ ප්‍රබල නායකයෙකු (ඒකාධිපතියෙකු වැනි) සහ ජාතික සමගිය ඇති කිරීම සහ ස්ථාවර සහ ක්‍රමවත් සමාජයක් පවත්වාගෙන යාම සඳහා පාලක ෆැසිස්ට් පක්ෂයේ සාමාජිකයින්ගෙන් සමන්විත යුද නීති ආණ්ඩුවකි. ප්‍රචණ්ඩත්වය ස්වයංක්‍රීයව සෘණාත්මක ස්වභාවයක් ගන්නා බවට කරන ප්‍රකාශයන් ෆැසිස්ට්වාදය ප්‍රතික්ෂේප කරන අතර අධිරාජ්‍යවාදය, දේශපාලන ප්‍රචණ්ඩත්වය සහ යුද්ධය, ජාතික පුනර්ජීවනය ලබා ගත හැකි මාධ්‍යයන් ලෙස සලකයි. ආරක්ෂණවාදී සහ ආර්ථික මැදිහත්වීම්වාදී ප්‍රතිපත්ති හරහා ස්වයංපෝෂිත (ජාතික ආර්ථික ස්වයංපෝෂිතභාවය) සාක්ෂාත් කර ගැනීමේ ප්‍රධාන අරමුණ ඇතිව, ෆැසිස්ට්වාදීන් ඩිරිජිස්ට් ආර්ථිකයක්[7][8] වෙනුවෙන් පෙනී සිටියි.[9] ෆැසිස්ට්වාදයේ ආන්තික අධිකාරීවාදය සහ ජාතිකවාදය බොහෝ විට වාර්ගික සංශුද්ධතාවය හෝ ප්‍රධාන ජාතියක් පිළිබඳ විශ්වාසයක් ප්‍රකාශ කරයි, සාමාන්‍යයෙන් නොමිනිස්කරණය කළ "වෙනත්" කෙනෙකුට එරෙහිව වර්ගවාදයේ හෝ ආගම්වාදයේ යම් ප්‍රභේදයක් පැතිරවීම සමඟ සංශ්ලේෂණය වේ. මෙම අදහස් මගින් වාර්ගික ඝාතන, සමූලඝාතන, බලහත්කාර වන්ධ්‍යාකරණ, නිරායුධ මිනිසුන් සමූහ ඝාතන සිදු කිරීමට සහ බලහත්කාරයෙන් පිටුවහල් කිරීමට ෆැසිස්ට් පාලන තන්ත්‍රයන් පොළඹවා ඇත.
1945 දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේ අවසානයෙන් පසු, පක්ෂ කිහිපයක් විවෘතව තමන් ෆැසිස්ට්වාදීන් ලෙස විස්තර කර ඇත; මෙම යෙදුම බොහෝ විට දේශපාලන විරුද්ධවාදීන් විසින් නින්දිත ලෙස භාවිතා කරයි. නව-ෆැසිස්ට්වාදී හෝ පශ්චාත්-ෆැසිස්ට්වාදී විස්තර සමහර විට 20 වැනි සියවසේ ෆැසිස්ට් ව්‍යාපාරවලට සමාන හෝ මුල් බැසගත් මතවාදයන් සහිත අන්ත දක්ෂිනාංශයේ සමකාලීන පක්ෂ විස්තර කිරීමට වඩාත් විධිමත් ලෙස යෙදේ.[3][10]
ආශ්‍රිත ලිපි
[සංස්කරණය]
මූලාශ්‍ර
[සංස්කරණය]සටහන්
- ^ Turner (1975), p. 162: "... රැඩිකල් සහ ඒකාධිපති ජාතිකවාදයේ ඉලක්ක."; Larsen, Hagtvet & Myklebust (1984), p. 424: "... ඒකාබද්ධ රැඩිකල් ජාතිකවාදී අධිකාරීවාදයේ සංවිධිත ස්වරූපය."; Paxton (2004), pp. 32, 45, 173: (32) "...සාරධර්ම විරෝධී, වඩා ආක්‍රමණශීලී ජාතිකවාදය සහ වර්ගවාදය, සහ සහජ බුද්ධිය සහ ප්‍රචණ්ඩත්වයේ නව සෞන්දර්යය", (173) ".. ප්‍රචණ්ඩකාරී ජාතිවාදය සහ ජාතිකවාදය [...] එහි නිර්වචන අංග-අසීමිත විශේෂිත ස්වෛරීත්වය, යුද්ධය සඳහා රසයක් සහ ප්‍රචණ්ඩකාරී බැහැර කිරීම් මත පදනම් වූ සමාජයක්"; Nolte (1965), p. 300: "අප පෙන්වා දී ඇති පරිදි, ජාතික ෆැසිස්ට්වාදය ජාතිකවාදයෙන් වෙන්කර හඳුනාගෙන ඇත, වෙනත් දේ අතර, එහි පැවැත්මට තර්ජනයක් වන බව පෙනෙන අසල්වැසි රාජ්‍යයක් විනාශ කිරීම ඉල්ලා සිටී. තමන්ගේම බලයේ පිහිටීම සහ ප්‍රදේශයේ එහි අතීත අධිපති තත්ත්වයේ ඓතිහාසික ශේෂයන්."
- ^ "fascism". fascism. https://www.merriam-webster.com/dictionary/fascism. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 22 August 2017.
- ^ a b c d e Davies & Lynch (2002), pp. 1–5
- ^ International Encyclopedia of Political Science, Fascism.
- ^ Griffin (1995), pp. 8, 307; Kallis (2003b), p. 71; Hartley (2004), p. 187; Reich (1970); Hawkesworth & Kogan (1992); Copsey (2008); Goodwin (2011); Woodley (2010); Blamires (2006); Richardson (2017); Eley (2013); Wistrich (1976)
- ^ Horne (2002), pp. 237–239.
- ^ Berend, I. T. (2016). An Economic History of Twentieth-Century Europe: Economic Regimes from Laissez-Faire to Globalization. Cambridge University Press. p. 93.
- ^ Lynch, D.; Davies, P.J. (2002). The Routledge Companion to Fascism and the Far Right. United Kingdom: Routledge. p. 275.
ආර්ථිකයේ සහ/හෝ සමාජයේ සවිස්තරාත්මක සහ ආක්‍රමණශීලී රාජ්‍ය දිශාව. Dirigisme ෆැසිස්ට්වාදයේ සහ කොමියුනිස්ට් පද්ධති දෙකෙහිම කේන්ද්‍රීය විය. කෙසේ වෙතත්, ෆැසිස්ට්වාදය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, ෆැසිස්ට්වාදීන් "ජාතික අවශ්‍යතා" ලෙස සලකන දෙයට සේවය කිරීම සඳහා ආර්ථිකය උපයෝගී කර ගත හැකි තාක්, නිෂ්පාදන මාධ්‍යවල සම්පූර්ණ රාජ්‍ය හිමිකාරිත්වය සඳහා අවශ්‍යතාවයක් නොතිබුණි.
- ^ Blamires (2006), pp. 188–189.
- ^ Enciclopedia Italiana Neofascismo.
භාහිර සබැඳි
[සංස්කරණය]
- The Doctrine of Fascism by Benito Mussolini (1932) (ඉංග්‍රීසි බසින්)
- Authorized translation of Mussolini's "The Political and Social Doctrine of Fascism" (1933) (PDF). media.wix.com.
- Readings on Fascism and National Socialism by Various – Project Gutenberg
- "Eternal Fascism: Fourteen Ways of Looking at a Blackshirt" – Umberto Eco's list of 14 characteristics of Fascism, originally published 1995.
| ජාතික | |
|---|---|
| වෙනත් | |
