අමිතාභ බුදුන් වහන්සේ
| අමිතාභ බුදුන් වහන්සේ | |
|---|---|
,_one_of_the_Five_Tathagathas_(%E4%BA%94%E6%96%B9%E4%BD%9B_W%C7%94f%C4%81ngf%C3%B3)_or_Five_Wisdom_Buddhas_(%E4%BA%94%E6%99%BA%E5%A6%82%E6%9D%A5_W%C7%94zh%C3%AC_R%C3%BAl%C3%A1i)_at_Huayan_Temple_(%E5%8D%8E%E4%B8%A5%E5%AF%BA),_Shanxi,_China.jpg) අමිතාභ බුද්ධ ප්‍රතිමාව, හුවායන් විහාරය, මිං රාජවංශය | |
| බෝධිය: | විවිධ වර්ණ මිලියන දහසකින් සමන්විත අලංකාරවත් වූ ස්වර්ණාභරණ හා විවිධ වර්ණ වලින් යුක්ත මාණික්‍ය වලින් සරසා ඇති දීප්තිමත් ලෙස බබලන සුවිශාල බෝධීන් වහන්සේ නමකි. |
| අගසවු: | අවලෝකිතේශ්වර හා මහාස්ථාමප්‍රාප්ත යන බෝධිසත්වරුන් දෙනම. |
| බුදුවූ දිනය: | මහා කල්ප දහයකට පෙර |
| ගිහිකල නම: | ධර්මාකර |
| නියත විවරණ දුන්නේ: | ලෝකේශ්වර රාජ බුදුරජාණන් වහන්සේ |
අමිතාභ බුදුන් වහන්සේ (සංස්කෘත දී : अमिताभ; lit. 'අනන්ත ආලෝකය') යනු ශුද්ධ භූමි බුදු දහමෙහි ප්‍රධාන බුදුරාජාණන් වහන්සේය. උන්වහන්සේ අමිතායුශ් ('අනන්ත ජීවිතය') ලෙසද හැඳින්වේ, එයින් උන්වහන්සේගේ සම්භෝගකාය අදහස් කෙරේ.[1] වජ්‍රයාන බුදු දහමෙහි, අමිතාභ බුදුන් වහන්සේ තමන් වහන්සේගේ දීර්ඝායුෂ, අනන්ත ප්‍රඥාව, නිර්මල සංජානනය සහ සියලු සංසිද්ධීන්ගේ හිස් බව පිළිබඳ ගැඹුරු අවබෝධයක් ඇතිව සමස්ථයන් පිරිසිදු කිරීම සඳහා ප්‍රසිද්ධය.
නාමකරණය
[සංස්කරණය]කෙටි සුඛාවතීව්‍යූහ සූත්‍රයට අනුව තථාගතයාණන් වහන්සේට අමිතාභ යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබන්නේ දස දිසාවන් බාධාවකින් තොරව ආලෝකවත් කරන උන්වහන්සේ දීප්තිය අපමණ නිසාය. මෙම බුදුරදුන්ගේ ආයු කාලය මැනිය නොහැකි, අසීමිත යුග ගණනාවක් පුරා විහිදෙන අතර, මේ හේතුව නිසා උන්වහන්සේ අමිතායුශ් ලෙසද හැඳින්වේ.
ධර්මය
[සංස්කරණය]බෞද්ධ සූත්‍ර
[සංස්කරණය]අමිතාභ බුදුන් වහන්සේ පිළිබඳ සූත්‍රයක් තුළ පැරණිතම සඳහන වන්නේ ක්‍රිස්තු වර්ෂ 179 දී ලෝකක්ෂේමා විසින් චීන භාෂාවට පරිවර්තනය කරන ලද ප්‍රත්‍යුත්පන්න සමාධි සූත්‍රයයි. එම සූත්‍රයේ ගාන්ධාරි භාෂා කැබැල්ලක් සොයා ගැනීම 2018 දී නිවේදනය කරන ලදී.[2] ජෙෆ් විල්සන් ලියන්නේ තයිෂෝ ත්‍රිපිටකයේ සූත්‍රවලින් පහෙන් පංගුවකට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් අමිතාභ බුදුරජාණන් වහන්සේ ගැන සඳහන් වන නමුත්, විශේෂයෙන් සූත්‍ර තුනක් නැගෙනහිර ආසියානු බුද්ධාගමේ ත්‍රිපිටක බවට පත්ව ඇති බවයි.
- අමිතායුර්ධ්‍යාන සූත්‍රය
- දීර්ඝ සුඛාවතීව්‍යූහ සූත්‍රය
- කෙටි සුඛාවතීව්‍යූහ සූත්‍රය
අමිතාභ බුදුන් වහන්සේව හඳුනා ගෙන ඇත්තේ සර්වව්‍යාපී ප්‍රේමයේ බුදුන් ලෙසයි. අමිතාභ බුදුන්ගේ බුද්ධක්ෂේත්‍රය බටහිර ලෙස විස්තර කර ඇති අතර, උන්වහන්සේ සියලු ජීවීන්ගේ බුද්ධත්වය සඳහා ක්‍රියා කරයි (ආශිර්වාද ලත් බුදුවරයෙකු ලෙස නිරූපණය කෙරේ). අමිතායුර්ධ්‍යාන සූත්‍රය අමිතාභ බුදුන් වහන්සේ සහ බුද්ධක්ෂේත්‍රය දෘශ්‍යමාන කිරීමේ පිළිවෙත දීර්ඝ වශයෙන් නිර්දේශ කර විස්තර කරයි.
බුද්ධත්වය සාක්ෂාත් කර ගැනීම
[සංස්කරණය]දීර්ඝ සුඛාවතීව්‍යූහ සූත්‍රය අනුකූලව වෙනත් විශ්වයක පිහිටි මනුෂ්‍ය ලෝකයක සර්වබුද්ධත්වය ලැබූ ධර්මාකර නම් භික්ෂුන් වහන්සේය. ලෝකේශ්වර රාජ බුදුන්ගේ නියත විවරණ ලබා ඒ මඟ යමින් ධර්මාකර නම් රජු මහණ වී දස පාරමිතා සම්පූර්ණ කර අමිතාභ බුදුරාජාණන් වහන්සේ ලෙස සර්වබුද්ධත්වය ලබා උන්වහන්සේගේ අපරිමිත බුද්ධ බලයෙන් සුඛාවතී (ප්‍රමෝදයේ දේශය) නම් පරම පවිත්‍ර බුද්ධ ක්ශේත්‍රය නිර්මාණය කළේය. උන්වහන්සේ තුළින් අපරිමිති ප්‍රඥාව ප්‍රතිරූපනය වේ. ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් සුඛාවතී බුද්ධ ක්ෂේත්‍රය තුළ සදාකාලික ජන්මය ලැබීමට අවශ්‍ය භාවනාවන් 16ක් පිළිබඳව අමිතායුර්ධ්‍යාන සූත්‍රයේහි දේශණා කර ඇත. සුඛාවතිව්‍යූහ සූත්‍රයට අනුව අමිතාභ බුදුරජාණන් වහන්සේ සමස්ථ බෞද්ධ ශ්‍රාවකයන් හට පොරොන්දු 48ක් ලබා දී තිබේ.[3] එයින් 18 වන පොරොන්දුවට අනුව යම් බෞද්ධයකු අමිතාභ බුද්ධ ක්ෂේත්‍රය තුළ ජන්මය ලැබීමට අදහස් කරන්නෙ නම් උන්වහන්සේගේ නාමය 10 වරක් උච්චාරනය කිරිම පමණක් ප්‍රමාණවත් වේ. උන්වහන්සේගේ 19වන පොරොන්දුවට අනුව උන්වහන්සේගේ 'අමිතාභ' යන බුද්ධ නාමය උච්චාරනය කරන ශ්‍රාවකයන්ගේ හා ශ්‍රාවිකාවන්ගේ මරණාසන්න මොහොතේදි උන්වහන්සේ තම බෝධිසත්වයන් සමඟ ඔවුන්ගේ ඉදිරියට විරාජමානව වඩින බවයි.
අමිතාභ බුදුන් වහන්සේ යනු අපරිමිත ප්‍රඥාවේ බුදුන්ය. අමිතායුර්ධ්‍යාන සූත්‍රයේ ගෞතම ශාක්‍යමුණි බුදුරජාණන් වහන්සේ බිම්බිසාර රජුගේ අගමෙහෙසිය වන වෛදේහි බිසවට සහ ආනන්ද තෙරුන්ට අමිතාභ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ භෞතික බුද්ධ කාය පිළිබඳව මෙසේ දේශනා කොට වදාළ සේක.
ආනන්දයෙනි, එම අමිතායුෂ් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශරීර වර්ණය යාම දිව්‍ය ලෝකයට අධිපති යාම දිව්‍යරාජයාගේ දිව්‍ය විමානයේ ඇති ජාම්බුනද රත්තරන් පැහැයෙහි දීප්තියට වඩා දස ලක්ෂ ලක්ෂවාරයක් වැඩි පැහැයකින් යුක්තය. උන්වහන්සේගේ උස ප්‍රමාණය ගංගා නදියෙහි වැලි මෙන් යොදුන් කෝටි නහුත හය ලක්ෂයක් වන්නේය. දකුණු පසට හැරි ඇති උන්වහන්සේගේ ඇහි බැම දෙක අතර මැද පිහිටා ඇති සුදු පැහැති ඌර්ණ රෝමය සුමේරූ පර්වතයන් පහක් බඳු ය. එහි නිල් පැහැය සහ සුදු පැහැය ඉතා දීප්තිමත්ව බබලයි.
උන්වහන්සේගේ ශරීරයේ රෝමකූප මූලයන්ගෙන් සුමේරු පර්වතය බඳු වූ දීප්තිමත් රශ්මි ධාරා විහිදෙන්නේය. උන්වහන්සේගේ රැස් වළල්ල මහා ලෝක ධාතුන් දස ලක්ෂ සියයක් බඳුය. එම රැස් වළල්ල තුළ ගංගා නම් නදියේ අනන්ත වූ වැලි කැට ගණන මෙන් අනන්ත වූ කෝටි නහුත දස ලක්ෂයක් බුදුරජාණන් වහන්සේලා ප්‍රාතිහාර්ය බලයෙන් මවනු ලබා ඇත්තාහ. ඒ සෑම බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් වෙතම ප්‍රාතිහාර්ය බලයෙන් මවන ලද අනන්ත වූ බෝධිසත්වරුන් සමූහ ඇත්තාහ.
අමිතායුෂ් බුදුන් වහන්සේට මහා පුරුෂ ලක්ෂණ අසුහාර දහසක් ඇත්තේය. ඒ සෑම මහා පුරුෂ ලක්ෂණයකටම අනු ව්‍යංජන අසූහතර බැගින් ඇත්තේය. ඒ හැම අනුව්‍යංජනයකට ම රැස් ධාරා අසුහාර දහසක් බැගින් ඇත්තේය. එම සෑම රැස් ධාරාවක්ම දස දිශාවෙහි පිහිටි ලෝක කරා විහිදී ගොස් ඒවා ආලෝකමත් කරයි.
සූත්‍රයේ දිගටම පැහැදිලි කරන්නේ අමිතාභය බුදුන් වහන්සේ අනන්ත භවයන් තුළ බොහෝ පින් රැස් කර අවසානයේ සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත් වූ බවයි. ඉක්බිති සුඛාවතී නම් නිර්මල භූමියක් පිහිටවූ බවයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ තවමත් ධර්මය දේශනා කරමින් මෙම ලෝකයේ සිට බුද්ධ ක්ෂේත්‍ර කෝටි නියුත ශත සහස්‍රයක් දුරින් බටහිර දිගින් පිහිටි සුඛාවතී නම් ලෝක ධාතුවෙහි වැඩ සිටින බවද සූත්‍ර තුළ සඳහන්වේ.
වජ්‍රයාන බුදු දහම
[සංස්කරණය]ටිබෙටය, මොංගෝලියාව සහ ටිබෙට් බුද්ධාගම පවතින අනෙකුත් ප්‍රදේශවල ද අමවජ්ර් බුදුන් වහන්සේ ප්‍රචලිතය. ටිබෙට් බුදු දහමේ උසස්ම යෝගතන්ත්‍රයේ අමිතාභ බුදුන් ධ්‍යානි බුදුවරුන් පස්දෙනාගෙන් කෙනෙකු ලෙස සැලකේ. උන්වහන්සේගේ බිරිඳ පාණ්ඩරවාසිනී දේවිය යි.[4][5][6][7][8] උන්වහන්සේගේ අග්‍ර ශ්‍රාවකයන් දෙදෙනා (ගෞතම බුදුන් වහන්සේට සමාන සංඛ්‍යාවක්) වජ්‍රපානි සහ අවලෝකිතේශ්වර යන බෝධිසත්වයන්ය. ටිබෙට් බුද්ධාගමේ, සුඛාවතී හි නැවත ඉපදීම සඳහා ප්‍රසිද්ධ යාඥා ගණනාවක් තිබේ.
ෂින්ගොන් බුද්ධාගමේ, අමිතාභය බුදුන් දකින්නේ ප්‍රගුණ කරන්නන්ට ගෞරව දැක්විය හැකි බුදුවරුන් දහතුන් දෙනාගෙන් කෙනෙකු ලෙසය. ටිබෙට් බුද්ධාගම මෙන් ෂින්ගොන් තුළද අමිතාභය බුදුන් සඳහා විශේෂ භක්ති මන්ත්‍ර භාවිතා කරයි, නමුත් භාවිතා කරන මන්ත්‍ර වෙනස් වේ. අමිතාභ බුදුන් යනු ෂින්ගොන් පිළිවෙත් වලදී භාවිතා කරන ගර්භාෂ මණ්ඩලයේ දැක්වෙන බුදුවරුන්ගෙන් කෙනෙකි, බටහිරට වන්නට උන්වහන්සේගේ නිර්මල දේශය තිබෙන බව කියනු ලැබේ.
මන්ත්‍ර
[සංස්කරණය]අමිතාභ බුදුන් වහන්සේ වජ්‍රයාන පිළිවෙත්වල මන්ත්‍ර ගණනාවක කේන්ද්‍රස්ථානයයි. අමිතාභ බුදුන්ගේ මන්ත්‍රයේ සංස්කෘත ස්වරූපය (දේවනාගරි: ॐ अमिताभ ह्री oṃ amitābha hrīḥ),එය ජපන් භාෂාවෙන් "නමෝ අමිද බුත්සු" (Namu Amida Butsu) ලෙසත් එහි ටිබෙට් අනුවාදයේ Om ami dewa hri (සංස්කෘතයේ: oṃ amideva hrīḥ) ලෙසත් උච්චාරණය කෙරේ.
විවිධ භාෂාවලින් හඳුන්වන නම්
[සංස්කරණය]මෙය අමිත ("බැඳීමකින් තොරව, අනන්ත") සහ ආභ ("ආලෝකය, තේජස") යන සංස්කෘත වචනවල සංයෝගයකි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, “සීමා රහිත ආලෝකය ඇත්තා වූ, අනනත වූ තේජස ඇත්තා වූ” යනුවෙන් එම නම අර්ථ දැක්විය යුතුය.
අමිතායුස් යන නම තථාගතයාණන් වහන්සේගේ සම්බෝගකාය අංගය සඳහා ද භාවිතා වේ, විශේෂයෙන් උන්වහන්සේගේ දීර්ඝායුෂ සමඟ සම්බන්ධ වේ.
චීන භාෂාවෙන්, 阿彌陀佛, "Ēmítuófó" ලෙස උච්චාරණය කරනු ලබන්නේ, අමිතාභ බුදුන්ගේ (අමිද බුදුන්) සංස්කෘත නාමය සඳහා වන චීන උච්චාරණයයි. ජපන් භාෂාවෙන් උන්වහන්සේව අමිද නියෝරයි ලෙස හැඳින්වේ.
නිරූපණය කරන ආකාරය
[සංස්කරණය]
උන්වහන්සේ බොහෝ දුරට නිරූපනය කර ඇත්තේ වජ්‍රාසනයෙන් අමෘතය අඩංගු පාත්‍රයක් හස්තයේ තබාගෙන සිටින ආකාරයයි. තනිව නිරූපණය නොකරන විට, උන්වහන්සේ බොහෝ විට සහකාර බෝධිසත්ත්වයන් දෙදෙනෙකු සමඟ නිරූපණය කෙරේ, සාමාන්‍යයෙන් දකුණේ අවලෝකිතේශ්වර සහ වම් පසින් මහාස්ථාමප්‍රාප්ත වේ. මෙම නිරූපකය අමිතාභ ත්‍රිත්වය ලෙස හඳුන්වනු ලබන අතර, විශේෂයෙන්ම චීන, ජපන් සහ කොරියානු කලාවන්හි බහුලව දක්නට ලැබේ.[9]
අමිතාභ බුදුන් වහන්සේට මහා පුරුෂ ලක්ෂණන් 84,000 තිබෙන බව කියනු ලැබේ, එයින් උන්වහන්සේගේ අපරිමිත ගුණ සමුදාය පිළිබිඹු කරයි.[10] අමිතාභ බුදුන් බොහෝ විට මුද්‍රාවෙන් වෙන්කර හඳුනාගත හැකිය: අමිතාභ බුදුන්ගේ හිඳි පිළිම වල බොහෝ විට ධ්‍යාන මුද්‍රාව ප්‍රදර්ශනය කරයි. ධ්‍යාන මුද්‍රාව ප්‍රදර්ශනය කරන අතරතුර පද්මයක් ද හස්තයේ තබාගෙන සිටිනු ද දැකිය හැකිය.
අමිතායුස් සහ අමිතාභ යන බුද්ධ ස්වරූප අතර වෙනසක් ඇත. අමිතායුස් - අනන්ත ජීවයේ බුදුන් - සහ අමිතාභ - අනන්ත ආලෝකයේ බුදුන් - සාරභූත වශයෙන් එක සමාන වන අතර, උන්වහන්සේගේම පරාවර්තක රූප වේ. ගෞතම බුදුන් වහන්සේ විසින් සුඛාවතී දේශය තේජස විස්තර කරන සූත්‍රවල, එහි නායක බුදුන් වහන්සේ විටෙක අමිතාභ ලෙසත් තවත් විටෙක අමිතායුස් ලෙසත් සඳහන් වේ. අමිතායුස් ලෙස නිරූපිත විට උන්වහන්සේ සියුම් වස්ත්‍රවලින් හා ආභරණවලින් සැරසී සිටින අතර අමිතාභය ලෙස චීවරයෙන් නිරූපණය කෙරේ. චීන සහ ජපන් සම්ප්‍රදායේ උන්වහන්සේලා සරලවම අමිද ලෙසද හැඳින්වේ.
වජ්‍රයානයේ, අමිතාභ යනු ධ්‍යානි බුදුන් වහන්සේලාගෙන් ආදිතමයා වේ. රතු බීජ අක්ෂරයෙන් ආරම්භ වන hrīḥ. හේතුවෙන් උන්වහසේ රතු පැහැයෙන් යුක්ත වේ. ස්තූපය මත නිරූපණය කරන විට, උන්වහන්සේව සෑම විටම බටහිර දෙසට මුහුණලා නිර්මාණය කරයි.
පුරාවිද්‍යාත්මක සම්භවය
[සංස්කරණය]
අමිතාභ බුදුන් පිළිබඳ ප්‍රථම අභිලේඛනමය සාක්ෂිය වන්නේ පකිස්ථානයේ ගෝවින්දනගර් ප්‍රදේශයෙන් හමු වූ සහ දැන් මතුරා රජයේ කෞතුකාගාරයේ පිහිටි ප්‍රතිමාවක පහළ කොටසයි. මෙම ප්‍රතිමාව "හුවිෂ්ක රාජ්‍යයේ 26 වැනි වසරට", එනම්, කුෂාණ අධිරාජ්‍යය සමයේ දෙවන සියවසේ අග භාගයේදී, වෙළඳ පවුලක් විසින් "අමිතාභ බුදුන්" ට කැප කර ඇති බව පෙනේ.[11]
180 දී පමණ කුෂාන් භික්ෂුව ලෝකක්ෂේමා විසින් චීන භාෂාවට පරිවර්තනය කළ ප්‍රත්‍යුත්පන්න සමාධි සූත්‍රය අමිතාභ බුදුන් පිළිබඳව සඳහන් කරන ප්‍රථම සූත්‍රයයි. දෙවන ශතවර්ෂයේ අවසානයේ එවැනි සාහිත්‍ය හා මූර්ති වල අවශේෂවල පෙනුමෙන් පෙනී යන්නේ අමිතාභ බුදුන්ගේ ධර්මය බොහෝ විට පළමු හා දෙවන සියවස් තුළ වර්ධනය වූ බවයි. තවද, පළමු සියවසේ ගාන්ධාර යුගයේ ධ්‍යානි මුද්‍රාවල අමිතාභ බුදුන්ගේ මූර්ති මෙන්ම අභය මුද්‍රාවේ අමිතාභ බුදුන්ගේ ලෝකඩ ද ඇත, එය එකල උන්වහන්සේගේ ජනප්‍රියත්වය සනාථ කරයි. ඉන්දියාවේ අවසන් බෞද්ධ අධිරාජ්‍යය වූ පාල අධිරාජ්‍යයේ වෙළඳ ලකුණ පාෂාණයෙන් අමිතාභ බුදුන්ගේ පිළිමවලින් එකක් සොයාගත හැකිය.
ආශ්‍රීත ලිපි
[සංස්කරණය]වැඩිදුර කියවීමට
[සංස්කරණය]- සුඛාවති-ව්‍යුහ සූත්‍රය, මහාචාර්ය ඩබ්. ඇම්. ගුණතිලක, ආරිය ප්‍රකාශකයෝ
- අමිතායුර්ධ්‍යාන සූත්‍රය, මහාචාර්ය ඩබ්. ඇම්. ගුණතිලක, සංහිඳ ප්‍රකාශන
ආශ්‍රේයයන්
[සංස්කරණය]- ^ "Buddha Amitabha and Amitayus: The Distinctive Differences in Iconography". Enlightenment Thangka (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-08-24.
- ^ Harrison, Paul; Lenz, Timothy; Salomon, Richard (2018). "Fragments of a Gāndhārī Manuscript of the Pratyutpannabuddhasaṃmukhāvasthitasamādhisūtra". Journal of the International Association of Buddhist Studies. 41: 117–143. doi:10.2143/JIABS.41.0.3285740.
- ^ http://www.ammituofo.com/48vows.html[permanent dead link]
- ^ "The Great Compassion Mantra – Namo Amitabha". 2009-02-21 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Bardo: Fourth Day". Kaykeys.net. 2005-02-07. සම්ප්‍රවේශය 2012-11-07.
- ^ "Symbolism of the five Dhyani Buddhas". March 8, 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Pandara is said to be the Prajna of Amitābha Buddha. Pandara is the same in essence with Buddha Amitābha". Himalayanmart.com. සම්ප්‍රවේශය 2012-11-07.
- ^ "Guan Yin – Bodhisattva/ Goddess of Compassion". Nationsonline.org. 2011-06-04. සම්ප්‍රවේශය 2012-11-07.
- ^ "Amitabha triad", Metropolitan Museum
- ^ Olson, Carl (2005). The Different Paths of Buddhism: A Narrative-Historical Introduction. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. p. 185. ISBN 0813535611. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2016.
- ^ "On the origins of Mahayana Buddhism" (PDF). 2013-06-12 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2013-06-14.