සිංහල–පෘතුගීසි යුද්ධ

සිංහල–පෘතුගීසි ගැටුම්
the Crisis of the Sixteenth Century හි කොටසකි
The Portuguese army at Kandy during the campaign of Danture, by Philippus Baldaeus
දිනය 1518–1658 පිහිටුම Sri Lanka ප්‍රතිඵලය End of the kingdoms of Kotte, Sitawaka, Jaffna and Raigama Establishment then destruction of Portuguese Ceylon Incorporation of parts of Kotte and Sitawaka into the Kingdom of Kandy Capture of Colombo, Galle, Jaffna, Raigama and much of Sitawaka by the Dutch and the establishment of Dutch Ceylon
යුද්ධාවතීරයන්
Kingdom of Sitawaka Kingdom of Kandy Principality of Raigama Kingdom of Jaffna Supported by: Zamorin of Calicut Kingdom of Tanjore Vanni chieftains	Portuguese Empire Kingdom of Kotte	From 1638: Dutch East India Company
ආඥාපතියන් සහ නායකයන්
Mayadunne Rajasinha I Rajasuriya Nikapitiya Bendara Vimaladharmasuriya I Senarat Rajasimha II Cankili I Puviraja Pandaram † Cankili II	Pedro Lopes de Sousa † Jerónimo de Azevedo Constantino de Sá de Noronha † Diogo de Melo de Castro † Bhuvanaikabahu VII Dharmapala of Kotte	Adam Westerwold Willem Jacobszoon Coster Jan Thyszoon Payart Joan Maetsuycker Jacob van Kittensteyn Adriaan van der Meyden

සිංහල - පෘතුගීසි යුද්ධය යනු 1527 සිට 1658 දක්වා පෘතුගීසි අධිරාජ්‍යයට එරෙහිව සිංහල රාජධානි සහ ඔවුන්ගේ සහචරයින් අතර ශ්‍රී ලංකාවේ සංක්‍රාන්ති හා උඩරට යුගයේ පැවති ගැටුම් මාලාවකි. සොළොස් වන සියවසේ අර්බුදය (1521-1597) ආරම්භ වූයේ සිංහල රාජධානිය බෙදූ විජයබා කොල්ලයෙනි, පසුව කෝට්ටේ කේන්ද්‍ර කර ගත්හ. රට සහෝදරයන් තිදෙනෙකු ලෙස බෙදී ගිය අතර එහි අනුප්‍රාප්තික යුද්ධ මාලාවක් ඇති විය. ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණි පෘතුගීසීන් බොහෝ දුරට අහම්බයක් වූ අතර, ශ්‍රී ලංකාවේ අභ්‍යන්තර කටයුතු වලට මැදිහත් වී දිවයිනේ මුහුදු ප්‍රදේශ පාලනය කර එහි ලාභදායී විදේශ වෙළඳාම පාලනය කිරීමට උත්සාහ කළේ ද මේ අවස්ථාවේදී ය.

බෙදුණු රාජධානි අතර පැවති දේශපාලන එදිරිවාදිකම් සූරාකමින්, සේවාදායක පාලකයින් රාජධානි කිහිපයක සිංහාසනයට පත් කිරීම සහ වෙනත් ප්‍රදේශ සෘජුවම පාලනය කිරීම තුළින් පෘතුගීසීන් දිවයිනේ සිය බලපෑම පුළුල් කළහ. මෙම කූට උපක්‍රම මඟින් 1551 සිට කෝට්ටේ රාජධානිය පාලනය කිරීමට ඔවුන්ට හැකි වූ නමුත් එහි ප්‍රධාන ප්‍රතිලාභියා වූයේ 1521 සිට 1587 දක්වා කාලය තුළ ලංකාවේ බොහෝ ප්‍රදේශ ආවරණය වන පරිදි ව්‍යාප්ත කිරීමට හැකි වූවාය. අනතුරුව සීතාවක පළමුවන රාජසිංහ රජු පෘතුගීසීන් දිවයිනෙන් පලවා හැරීමට උත්සාහ කළ නමුත් 1587-88 දී කොළඹ වටලෑමේදී දැඩි අලාභ හානි සිදු විය. අලුතින් යටත් කරගත් බොහෝ ප්‍රදේශ සීතාවකට එරෙහිව කැරලි ගැසූහ. බෙදුනු හා අසංවිධානාත්මක ප්‍රතිවාදී රාජධානි පෘතුගීසි ව්‍යාප්තිය සඳහා පහසු ඉලක්ක බවට පත් විය. මිලිටරි ගැටුම් මාලාවකින් සහ දේශපාලන උපක්‍රම මාලාවකින්, පෘතුගීසීන් යාපනය (1591), රයිගම (1593) සහ සීතාවක (1593) යන රාජධානි පාලනය කළහ.

1592 දී පෘතුගීසීන් විසින් මහනුවර රාජධානියේ සිංහාසනය මත සේවාදායක පාලකයෙකු පත් කළ නමුත් සැක කටයුතු අවස්ථාවන්හිදී ඔහු මිය ගිය අතර ඔවුන්ට ඉවත් වීමට සිදු විය. ශ්‍රී ලංකාවේ අවසාන ප්‍රධාන රාජධානිය යටත් කර ගැනීමට උත්සාහ කළ පෘතුගීසීන් 1594 දන්තුරේ ව්‍යාපාරයේදී මහනුවර වෙත පූර්ණ හමුදා ආක්‍රමණය දියත් කළහ. උඩරට ගරිල්ලා යුද්ධයෙන් ඔවුන්ගේ මුළු හමුදාවම අතුගා දැමීමත් සමඟ පෘතුගීසීන්ට මෙම ආක්‍රමණය ව්‍යසනයක් විය. යුද්ධය ඇණහිටීමකට ලක් වූ අතර, මහනුවර අල්ලා ගැනීමට පෘතුගීසීන් ගත් උත්සාහයන් පුන පුනා ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර, අනෙක් අතට පෘතුගීසීන් දිවයිනෙන් පලවා හැරීමට උඩරට හමුදාවන්ට නොහැකි විය. පෘතුගීසීන්ගේ බල ප්‍රදේශය සහ උඩරට රාජධානිය යන දෙඅංශයේම කැරලි මාලාවක් 1621 දී දෙපාර්ශ්වයම එකඟතාවයකට ගෙන ඒමට හේතු විය. ගිවිසුමෙන් මහනුවර නිල වශයෙන් පෘතුගාලයේ යටත් විජිතයක් බවට පත් වූ නමුත් යථාර්ථයේ දී එහි ස්වාධීනත්වය පවත්වා ගෙන යන ලදී. මෙමගින් දෙපාර්ශවයටම තම තමන්ගේ ප්‍රදේශයන්හි කැරලි මර්දනය කිරීමට හැකි වූ අතර ඊළඟ අවුරුදු දාහත තුළ ඔවුන් අතර ruජු ගැටුම අවසන් විය. 1621 දී වන්නි අධිපතීන් යටත් කර ගැනීමට ද පෘතුගීසීන්ට හැකි විය. 

ආශ්‍රිත

• List of captains of Portuguese Ceylon
• List of captain-majors of Portuguese Ceylon
• List of captain-generals of Portuguese Ceylon
• Forts in Sri Lanka