විදානේ
 | මෙම ලිපිය පරිවර්තනය කළ යුතුය කරුණාකර මෙම ලිපිය සිංහල භාෂාවට පරිවර්තනය කිරීමෙන් දායකවන්න. |
විදානේ හෝ විතානයි යනු යටත් විජිත යුගයේ ලංකාවේ (ශ්‍රී ලංකාව) පළාතේ දිසාපතිවරයා විසින් පත් කරන ලද සුළු ස්වදේශික ප්‍රධානියෙකු හෝ ග්‍රාමීය පොලිස් කොස්තාපල්වරයෙකි.[1][2] මෙම තනතුර දරන්නාට ප්‍රදේශයේ ජනතාව කෙරෙහි වැඩි පාලනයක් තිබූ අතර සාමය ආරක්ෂා කිරීම, ආදායම් එකතු කිරීම සහ අධිකරණ කටයුතු සඳහා සහාය වීම සඳහා ඔහු වගකිව යුතු බැවින් අර්ධ අධිකරණ බලතල හිමි විය.
සාමාන්‍යයෙන් බ්‍රිතාන්‍ය කිරීටයට පක්ෂපාතී ධනවත් බලගතු පවුල්වලින් පැමිණි ප්‍රදේශවාසීන්ට කරන ලද මෙම පත්වීම් මාරු කළ නොහැකි වුනු අතර සාමාන්‍යයෙන් පාරම්පරිකව ලැබුනි.
ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]සම්භවයන්
[සංස්කරණය]මෙම තනතුර ශ්‍රී ලංකාවේ (ලංකාවේ) යටත් විජිත පාලනයට පෙර පැවතිණි. වෙරළබඩ ප්‍රදේශ යටත් විජිත පාලකයන් විසින් එනම් පෘතුගීසි, ලන්දේසි යටත් විජිත පාලනය සහ අවසානයේ බ්‍රිතාන්‍යය විසින් අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසුව, ඔවුන් එම තනතුර ඔවුන්ගේ පරිපාලන ක්‍රමයේ රඳවා ගත්හ.
බ්‍රිතාන්‍ය යුගය
[සංස්කරණය]බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේදී පත්වීම් ප්‍රදානය කරනු ලැබුවේ පළාතේ දිසාපතිවරයා විසිනි. සාමාන්‍යයෙන් බ්‍රිතාන්‍ය කිරීටයට පක්ෂපාතී ධනවත් බලගතු පවුල්වලින් පැමිණි ප්‍රදේශවාසීන්ට කරන ලද පත්වීම් මාරු කළ නොහැකි සහ සාමාන්‍යයෙන් පාරම්පරික විය. මෙය බලගතු තනතුරක් වූ අතර, දරන්නාට ප්‍රදේශයේ ජනතාව කෙරෙහි වැඩි පාලනයක් තිබූ අතර සාමය ආරක්ෂා කිරීම, ආදායම් එකතු කිරීම සහ අධිකරණ කටයුතුවලට සහාය වීම වැනි වගකීම් දරන බැවින් ඔහුට සීමිත පොලිස් බලතල තිබුණි. මෙය බ්‍රිතාන්‍ය ලංකා රජයේ ස්වදේශික දෙපාර්තමේන්තුවේ කොටසක් බවට පත් විය.
පහතරට විදානේ ආරච්චි කෙනෙකුගේ අධීක්ෂණය යටතේ ද දෙමළ ප්‍රදේශයේ උදයාර් ගේ අධීක්ෂණය යටතේ ද විදානේවරු කිහිප දෙනෙක් වැඩ කලහ.
ප්‍රතිසංස්කරණ සහ අහෝසි කිරීම
[සංස්කරණය]1931 දී ලංකා රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව පිහිටුවීමෙන් පසු, එහි සාමාජිකයෙකු වූ එච්. ඩබ්ලිව්. අමරසූරිය ස්වදේශීය ප්‍රධානියා ක්‍රමය පිළිබඳ පරීක්ෂණයක් ඉල්ලා සිටියේය. එච්. H.M. Wedderburn ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් විශ්‍රාමික සිවිල් සේවකයන් සහ නීතිඥයන්ගෙන් සැදුම්ලත් කොමිසමක් පිහිටුවන ලදී. ප්‍රධානියා ක්‍රමය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම හෝ එය මාරු කළ හැකි දිස්ත්‍රික් ආදායම් නිලධාරීන් පත් කිරීම පිළිබඳව කොමිසම වාර්තා කළේය. ස්වදේශීය ප්‍රධානියා ක්‍රමය පරිපාලන ක්‍රමයක් ලෙස අහෝසි කරන ලද අතර, මුදලියාර් (මුදලි) සහ මුහන්දිරම් යන පදවි නාමයන් ගෞරවය ලෙස පිරිනැමීමට රජය විසින් රඳවා ගන්නා ලදී. මෙම පුරුද්ද 1956 දී සෙලනිස් ගෞරව අත්හිටුවන තෙක් පැවතුනි. 1970 ගණන්වල පහතරට / දෙමළ ප්‍රදේශයේ සහ නගරයේ ආරච්චි (ටවුන් ආරච්චි) / ගැන් ආරච්චි (ගන් ආරච්චි (ගන් ආරච්චි) තනතුරු 1970 දශකය දක්වාම නොනැසී පැවතුණි. ආරච්චි) උඩරට ප්‍රදේශයේ මාරු කළ හැකි ග්‍රාම නිලධාරී තනතුර වෙනුවට පත් කරන ලදී.
බ්‍රිතාන්‍ය විදානේ වර්ග
[සංස්කරණය]- විදානේ - ගමක් හෝ කුඩා ගම් සමූහයක් ඔහුගේ පාලනයට නතු විය. 'විදානේ' පහතරට ප්‍රධානියා වූයේ පහතරට 'විදානේ ආරච්චි' කෙනෙකුට වඩා පහළින් සහ ස්වදේශික ප්‍රධානීන් ක්‍රමය තුළ දෙමළ ප්‍රදේශයේ 'උදයාර්' කෙනෙකුට වඩා පහළින්ය. උඩරට ප්‍රධානීන් වන නගර ආරච්චිට හෝ ගං ආරච්චිට ශ්‍රේණිගත කිරීමේදී විදානේ සමාන විය.
- පොලිස් විදානේ - විදානේගේ අධීක්ෂණය යටතේ ගමේ පොලිස් රාජකාරි භාර
- වෙල් විදානේ - විදානේගේ අධීක්ෂණය යටතේ වැවේ (වැවෙන්) ගම්වැසියන්ට වගා කිරීම සඳහා ජලය බෙදා හැරීම භාරව සිටී.
- සීනි වියන්දේ - විදානේගේ අධීක්ෂණය යටතේ සීනි බෙදා හැරීම භාරව සිටී
List of Prominent Vidanes
[සංස්කරණය]Vidane
[සංස්කරණය]- Muhammad Hajie Marikar Vidane of Athikaragoda, Alutgama [3]
- Mathicham Saleem Lebbe Muhammedh Thamby Vidane (1819-1879) of Negombo [4]
- Avoo Lebbe Marikar Vidane (1836-1906) of Thihariya [5]
Police Vidane
[සංස්කරණය]- Hassan Meera Lebbe Police Vidane of Kahatowita
- W.P Sodina was the police vidane in Kirindiwela, Gampaha District, Western Province
- Monis Wijayasundara was the police vidane in Melagama, Wadduwa, Kalutara District, Sri Lanka
Vel Vidane
[සංස්කරණය]Seeni Vidane
[සංස්කරණය]- Mohammed Meera Lebbe Seeni Vidane of Kalmunaikudy [6]
References and external links
[සංස්කරණය]- ^ සිංහල ඉංග්‍රීසි ශබ්දකෝෂයට අනුව විදානේ, විදානේ ආරච්චි සහ විදානේ මුහන්දිරම් යන අර්ථ දැක්වීම
- ^ ලංකාවේ විසිවන සියවසේ දත්
- ^ "Family # 217 Muhammad Hajie Marikar Vidane of Athikaragoda, Alutgama".
- ^ "Family # 214 Maththicham Saleem Lebbe Muhammed Thamby Vidane (1819-1879) of Negombo".
- ^ "Family # 195 Marikar Vidane (1836-1906) of Thihariya".
- ^ "Family # 211 Kariapper of Kalmunaikudy".
- [1] Twentieth Century Impressions of Ceylon
- [2] A vignette of British Justice in Colonial Ceylon
- The Mudaliyars Explained
- Our Man in Cochin
- "Village notables in colonial Ceylon - The Village Headman was the uncrowned king of the village. He was appointed by the Government Agent from a traditional leading family in the area, in order to ensure that he received customary respect from villagers".