සමාජ වෙළඳ පොළ ආර්ථිකය
රයින් ධනවාදය ලෙසද හැඳින්වෙන සමාජ වෙළඳපල ආර්ථිකය (SOME; ජර්මානු: soziale Marktwirtschaft) යනු වෙළඳපල තුළ සාධාරණ තරඟයක් සහ සුභසාධන රාජ්‍යයක් යන දෙකම ඇති කරන සමාජ ප්‍රතිපත්ති සමඟ නිදහස් වෙළඳපොල ධනවාදී ආර්ථික ක්‍රමයක් ඒකාබද්ධ කරන සමාජ ආර්ථික ආකෘතියකි. [1] එය සමහර විට සම්බන්ධීකරණ වෙළඳපොල ආර්ථිකයක් ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇත. 1949 දී චාන්සලර් කොන්රාඩ් ඇඩිනෝවර් යටතේ ක්‍රිස්තියානි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සංගමය (සීඩීයූ) විසින් සමාජ වෙළඳපොළ ආර්ථිකය බටහිර ජර්මනියේ ප්‍රවර්ධනය කර ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. [3] එහි මූලාරම්භය අන්තර්වාර ෆ්‍රයිබර්ග් ආර්ථික චින්තනයෙන් සොයාගත හැකිය.
සමාජ වෙලඳපොල ආර්ථිකය සැලසුම් කර ඇත්තේ ලයිසෙස් ෆෙයාර් ආර්ථික ලිබරල්වාදය සහ සමාජවාදී ආර්ථික විද්‍යාව අතර තුන්වන ක්‍රමයක් ලෙස ය. එය ප්‍රබල ලෙස දේවානුභාවයෙන් ආධුනික ලිබරල්වාදය, [4] සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රතිසංස්කරණවාදය සහ ක්‍රිස්තියානි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ දේශපාලන දෘෂ්ටිවාදය හෝ වඩාත් සාමාන්‍යයෙන් ක්‍රිස්තියානි ආචාර ධර්ම සම්ප්‍රදායෙන් ආභාෂය ලැබීය. [5] [5] සමාජ වෙලඳපොල ආර්ථිකය නිෂ්පාදනය, ශ්‍රම බලකාය හෝ විකුණුම් සැලසුම් කිරීමට හා මග පෙන්වීමට දරන උත්සාහයන්ගෙන් වැළකී සිටියද, එය පුළුල් ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියක කාබනික මාධ්‍යයන් හරහා ආර්ථිකයට බලපෑම් කිරීමට සැලසුම් සහගත උත්සාහයන්ට සහාය වන අතර වෙළඳපල අධ්‍යයනවලට නම්‍යශීලී ලෙස අනුගත වේ. මුදල්, ණය, වෙළඳ, බදු, රේගුව, ආයෝජන සහ සමාජ ප්‍රතිපත්ති මෙන්ම වෙනත් ක්‍රියාමාර්ග ඒකාබද්ධ කරමින් මෙම වර්ගයේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියේ අරමුණ සමස්ත ජනගහනයේ සුභසාධනය හා අවශ්‍යතා සපුරාලන ආර්ථිකයක් නිර්මාණය කිරීම තුළින් එහි අවසාන ඉලක්කය සපුරා ගැනීමයි. ]
"සමාජ" කොටස බොහෝ විට සමාජවාදය හා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජවාදය සමඟ වැරදි ලෙස ව්‍යාකූල වී ඇති අතර, දෙවැන්න විසින් දේවානුභාවයෙන් වුවද, සමාජ වෙළඳපල ප්‍රවේශය පුද්ගලික දේපළ හා වෙළඳපල වෙනුවට සමාජ අයිතිය සහ ආර්ථික සැලසුම්කරණය පිළිබඳ සමාජවාදී අදහස් ප්‍රතික්ෂේප කරයි. ආකෘතියට “සමාජ” අංගය යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ මහලු විය, ආබාධිතභාවය හෝ විරැකියාව හේතුවෙන් නිදහස් වෙළඳපොල ශ්‍රම බලකායට ඇතුළු වීමට නොහැකි අයට සමාන අවස්ථා සහ ආරක්ෂාව සැපයීමට සහාය වීමයි. [7]
සමහර කතුවරුන් "සමාජ ධනවාදය" යන යෙදුම භාවිතා කරන්නේ දළ වශයෙන් සමාජ වෙළඳපොල ආර්ථිකයට සමාන අර්ථයක් ඇතිවය. [8] [9] [10] එය ධනවාදයේ ඇන්ග්ලෝ සැක්සන් ආකෘතියට සාපේක්ෂව වෙනස් වන විට එය "රයින් ධනවාදය" ලෙසද හැඳින්වේ. [11] [12] [13] [14] සමහර කතුවරුන් රයින් ධනවාදය සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සමඟ ඇන්ග්ලෝ-ඇමරිකානු ආකෘතියේ සාර්ථක සංශ්ලේෂණයක් ලෙස විස්තර කරති. ජර්මානු ආකෘතිය වෙනත් ආර්ථික ආකෘතීන් හා සසඳන විට ඒවායින් සමහරක් "තුන්වන ක්‍රම" හෝ ටෝනි බ්ලෙයාර්ගේ තුන්වන මාර්ගය, ප්‍රංශ ඩිරිගිස්මේ, ලන්දේසි පෝල්ඩර් ආකෘතිය, නෝර්ඩික් ආකෘතිය, ජපාන ආයතනික ඇතුළු ධනවාදයේ කලාපීය ආකාර ලෙස ද විස්තර කෙරේ. ධනවාදය සහ සමකාලීන චීන ආකෘතිය. [16] 2012 සංසන්දනාත්මක දේශපාලනික පෙළපොතක් "කොන්සර්වේටිව්-සංගතවාදී සුභසාධන රාජ්‍යය" (ජර්මානු සමාජ වෙළඳපොල ආර්ථිකයෙන් පැන නගින) සහ "කම්කරු නායකත්වයෙන් යුත් සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සුභසාධන රාජ්‍යය" අතර වෙනස හඳුනා ගනී. එතැන් සිට ආකෘතියේ සංකල්පය මානව සමාජයේ සමාජ වගකීම සැලකිල්ලට ගැනීම පමණක් නොව ස්වාභාවික සම්පත් තිරසාර ලෙස භාවිතා කිරීම සහ ආරක්ෂා කිරීම ලෙස පාරිසරික සමාජ වෙළඳපොල ආර්ථිකයක් පිළිබඳ අදහස දක්වා පුළුල් කර ඇත.
ආකෘතිය
[සංස්කරණය]සමාජ වෙළඳපල ආර්ථිකය සමාජවාදය හා ධනවාදය අතර මැද මාවතක් අත්කර ගනියි.(උදා- මිශ්‍ර ආර්ථිකය ) ඉහළ ආර්ථික වර්ධන ප්‍රතිශතයක් සහ පහළ උද්ධමනයක් , පහළ විරැකියා මට්ටමක් ,හොඳින් වැඩ කළ හැකි තත්වයන් , සමාජ සුභසාධනයන් සහ මහජන සේවාවන් අතර තුලනයයක් රඳවා ගැනීම කෙරෙහි සමාජ වෙළඳපල ආර්ථිකය යොමු වී ඇත. මෙහිදී රාජ්‍ය මැදිහත් වීම ප්‍රයෝජනයට ගනී.
මූලික වශයෙන් නිදහස් වෙළඳපලට ගරු කරමින් සැලසුම් ගත ආර්ථිකයටත් නිර්බාධ ක්‍රමයේ ධනවාදයටත් යන දෙකටම සමාජ වෙළඳපල ආර්ථිකය විරුද්ධ වෙයි. නිදහස් වෙළඳපල ආර්ථිකය නිර්මිතියක් වීමට අවශ්‍ය නැති වුවද එහි ස්වභාවය තුළම එය සමාජීය වන බව එර්හාඩ් වරක් ෆෙඩ්රික් හෙයික් ට පැවසීය.
සමාජ වෙළඳපොළ ආර්ථිකයක සෑමවිට සාමුහික කේවල් කිරීම ජාතික මට්ටමින් සිදුවේ. එක් සමාගමක් සහ එක් වෘත්තීය සංගමයක් අතර නොව ජාතික රැකියා යෝජකයින් සංවිධාන ගත ජාතික වෘත්තීය සංගම් අතර මෙම කේවල් කිරීම සිදුවේ.
Soziale Marktwirtschaft සංකල්පය මුල සිටම පෝෂණය කිරීමට දායක වූ ෆාන්ස් ඩපෙන්හෙයිඩර් ,වෝල්ටර් ඉයුකන් විල්හෙල්ම් රොප්කේ ,ෆ්න්ස් බෝහම්, සහ ඇල්ෆඩ් මුලර් ආර්මැක් යන අය සමාජ වෙළඳපොල ආර්ථික සංකල්පය වර්ධනය කිරීමේ වැදගත් චරිතයන්ය.
ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]පළමු මතභේදකාරී තත්වයේදී බටහිර ජර්මනිය හා ඔස්ට්‍රියාව යන රටවල් දෙකේම ආර්ථික සංවර්ධනය මෙම ක්‍රමය යටතේ සිදුවූ හෙයින් එම රටවල්වල මෙම ආකෘතිය ක්‍රමයෙන් ජනප්‍රිය විය.1960 ගනන් වලදී සමාජ වෙළඳපොල ආර්ථික ක්‍රමය බටහිර යුරෝපයේ ප්‍රධාන ආර්ථික ආකෘතිය විය . මධ්‍යම දකුණු (ක්‍රස්තියානි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂ විසින් මෙහෙයවන ලද) හා මධ්‍යම(කම්කරු හෝ සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පක්ෂ විසින් මෙහෙයවන ලද ) යන දෙපාර්ෂවයේම පරිපාලනය විසින් මේ සඳහා ලුහුබැඳීම සිදුවිය.
දකුණු යුරෝපීය රාජ්‍යයන් මහා පරිමාණ මහජන සේවාවන් ඉහළ වැටුප් වර්ධක ,අගයන් සහ පහළ රැකියා වියුක්තිය අඩු උද්ධමනය කුඩා ජාතික ණය ප්‍රමාණයන් පහළ පොදු වියදම් සහ වෙනත් ආර්ථික සෞඛ්‍ය ප්‍රතිපත්තීන්වලට වඩා කැමැත්තක් දැක්වීය.
1989 නොවැම්බර් 09 බර්ලින් තාප්පය බිඳවැටීමෙන් පසු බොහෝ මධ්‍යම දකුණු පාර්ෂවයන් ක්‍රමයෙන් නව ලිබරල්වාදී අන්ත ධනවාදී ආර්ථික ප්‍රතිපත්තීන් වෙත තල්ලු විය. මධ්‍යම වමේද සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් එවැනි මගක් ගන්නා ලදී . මෙය තෙවන මාර්ගයේ සංවර්ධනයයි. කෙසේවුවත් යුරෝපා සංගම් ව්‍යවස්ථාවේ යම් ආකාරයක සමාජ වෙළඳපොල ආර්ථික ලක්ෂණයන් වෙත බැඳීමක් දක්නට ඇත. (මේවන විට ප්‍රංශයේ හා නෙදර් ලන්තයේ ජනමත විචාරණයකට යොමු වන තෙක් වැට උඩ පවතී.)