බුද්ධිමත් නියෝජිතයා

කෘතීම බුද්ධියේදී බුද්ධිමත් නියෝජිත යනු පරිසරයක් මත සංවේදක සහ ක්‍රියාකාරකම් ඔස්සේ නිරීක්ෂණය කරන (එනම් එය නියෝජිතයා ද වේ) සහ ඉලක්ක කරා, ක්‍රියාකාරකම් මෙහෙයවන ( "තාර්කික" ,[[ආර්ථික විද්‍යාව|ආර්ථික විද්‍යාවේදී]] අර්ථ දක්වා ඇති පරිදි)ස්වාධීන ආයතනයක් වේ. බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් ද දැන හෝ ඔවුන්ගේ ඉලක්ක සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා දැනුම භාවිතා කිරීමට ඉඩ ඇත. ඔවුන් ඉතා සරල හෝ ඉතා සංකීර්ණ විය හැකිය:තාපපාලකය වැනි ප්‍රතික්‍රීයක යන්ත්‍ර බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් වේ.

Simple reflex agent

බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් බොහෝ විට පරිගණක වැඩසටහනකට සමාන වියුක්ත ක්‍රියාකාරී පද්ධතියක් ලෙස ක්‍රමානුරුපි ලෙස විස්තර කර ඇත. මේ හේතුව නිසා, බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් සමහර විට පරිගණක පද්ධති, ජීව විද්යාත්මක පද්ධති, හෝ සංවිධාන ලෙස ඔවුන්ගේ සැබෑ ලෝකයේ නිර්මාණයන්ගෙන් වෙන්කර හඳුනාගැනීමට වියුක්ත බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් (AIA) ලෙස හැඳින්වේ. බුද්ධිමත් නියෝජිතයන්ගේ සමහරක් අර්ථදැක්වීම් ඔවුන්ගේ ස්වයං පාලනයක් අවධාරණය කෙරේ, සහ ස්වාධීන බුද්ධිමත් නියෝජිතයින් ලෙස අර්ථ දැක්වීමට කැමැත්තක් දක්වයි. ඒ අතර අනෙක් අය රසල් සහ නොර්විග් (2003) බුද්ධිමය සාරයේ  ඉලක්ක යොමු හැසිරීම සැලකේ සහ ආර්ථික විද්‍යාවේ, "තාර්කික නියෝජිතයා" පදයට කැමතිවේ.

කෘතිම බුද්ධියේ බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් ආර්ථික විද්‍යාවේ නියෝජිතයන් හා අදාල වේ, සහ බුද්ධිමත් නියෝජිත සුසමාදර්ශය අධ්‍යනය කරන්නේ ප්‍රජානන විද්‍යාව, ආචාර ධර්ම, ප්‍රායෝගික හේතුව පිළිබඳ දර්ශනය, මෙන්ම බොහෝ අන්තර් විෂය සමාජ-ප්‍රජානන ආකෘති නිර්මාණය සහ පරිගණක සමාජ අනුකරණයේදීය.

බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් ද මෘදුකාංග නියෝජිතයන් (පරිශීලකයන් වෙනුවෙන් කාර්යයන් කටයුතු කරගෙන යන ස්වාධීන පරිගණක ක්‍රමලේඛ) හා ඉතා ආසන්නව සබැඳිව පවතී. පරිගණක විද්‍යාවේදී, බුද්ධිමත් නියෝජිත යන පදය යොදාගන්නේ බුද්ධිමත් මෘදුකාංග නියෝජිතයන්ට, එය රසල් හා නොර්විග් ගේ නිර්වචනය අනුව තාර්කික නියෝජිතයෙක් නොවේ නම් නොසැලකේ,උදාහරණයක් ලෙස,ක්‍රියාකරු ආධාර හෝ දත්ත පතල් සඳහා භාවිතා කරන ස්වාධීන වැඩසටහන් (සමහර විට රොබෝ ලෙස සඳහන්) ද "බුද්ධිමත් නියෝජිතයන්" ලෙස හැඳින්වේ.

විවිධ අර්ථ දැක්වීම්

බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් විවිධ ලෙස නිර්වචනය කර ඇත.[[නිකොලා කසබොව්]] කෘෂිකර්ම උපදේශක පද්ධති අනුව පහත සඳහන් ලක්ෂණ ප්‍රදර්ශණය විය යුතුය:

• වර්ධනාත්මක ලෙස ගැටලු විසදීමේ නීතී සලසාදීම
  
• අනුවර්තනය හා සැබෑ කාලය තුළ
• හැසිරීම, වැරදි හා සාර්ථකත්වය අනුව විශ්ලේෂණය කිරීමට හැකි වේ.
• පරිසරය සමඟ අන්තර් ක්‍රියාව මගින් ඉගෙන ගන්න සහ වැඩිදියුණු කිරීමට හැකිවේ.
  
• දත්ත විශාල ප්‍රමාණයකින් ඉක්මනින් ඉගෙන ගැනීමට හැකිවේ.
  
• මතක මත පදනම්වූ උදාහරණ ගබඩා කිරීම සහ ලබා ගැනීමට හැකියාව තිබිය
• කෙටි කාලීන හා දිගු කාලීන මතකය,වයස,අමතකවීම් නියෝජනය කිරීමට පරාමිතීන් ඇත.

නියෝජිතයන් ව්‍යුහය

සරල නියෝජිතයා වැඩසටහන [[නියෝජිතයෙකු ශ්‍රීතයක්]] ලෙස ගණිතමය ලෙස අර්ථ දැක්විය හැක,එය එම නියෝජිතයා සිදුවිය හැකි පියවර ගැනීමට හැකි සෑම සංඛ්‍යාත අනුක්‍රමයක්,ශ්‍රීතයක් හෝ අවසානයේ ක්‍රියා බලපාන බව සංගුණකය, පසු විපරම් අංගයක් ලෙස සිතියම් කෙරේ.

$f:P^{\ast }\rightarrow A$

නියෝජිත ශ්‍රීතයක් යනු එය තනි තනි විකල්ප උපයෝගිතා ගණනය, තර්ක ශාස්ත්‍ර නීතියට අඩු කරන ලද, [[සිනිඳු තර්ක]] වැනි තීරණ ගැනීමේ විවිධ ප්‍රතිපත්ති සංස්ථාගත හැකි වියුක්ත සංකල්පයක්

වැඩසටහන නියෝජිතයා, ඒ වෙනුවට, යම් ක්‍රියාවක් කිරීමට හැකි සෑම සංඛ්‍යාතයක්ම සිතියම් කරයි.

අපි ඕනෑම ක්ෂණික දී නියෝජිතයා ගේ ප්‍රත්යක්ෂණයේ යෙදවුම් වලට සංඛ්‍යාත යන පදය භාවිතා කරයි. පහත සඳහන් අගයන් නියෝජිතයෙකු සංවේදක හරහා එහි පරිසරය තේරුම් ගෙන ඔදයන හරහා පරිසරය මත ක්‍රියාකරන ලෙස දැකිය හැකි දෙයකි.

නිර්මිතයන්

ගෝඩන් වයිස්ගේ වාර්තාවේ (2013) නියෝජිතයන් පන්ති හතරක් සලකා බැලිය යුතු බව පැවසේ.

• තර්කනය මත පදනම් වූ නියෝජිතයන් – කුමන ක්‍රියාවක් ඉටුකළ යුතුද යන තීරණය තාර්කික අඩු කිරීම් හරහා සිදු වේ
• ප්‍රතික්‍රීයක නියෝජිතයන් – තීරණ ගැනීම යම්කිසි තත්වයක සිට කටයුත්තක් දක්වා සිතියම්ගත කර ක්‍රියාත්මක කරයි;
• විශ්වාසය-ආශාව-අදහස් නියෝජිතයන් – තීරණ ගැනීමේ විශ්වාසයන්, ආශාවන් හා නියෝජිත අභිප්‍රායන් නියොජියත ව්යුහ හැසිරවීම මත රඳා පවතී,
• වෙනත් ස්ථර වලට අදාල සැකසුම් – තීරණ ගැනීමේ විවිධ මෘදුකාංග ස්ථර හරහා තේරුම් ගෙන ඇත.එය අඩු හෝ වඩාත් පැහැදිලි වියුක්තීකරණ විවිධ මට්ටම්, පරිසරය පිළිබඳව තර්ක කර ඇත.

පංති

Simple reflex agent

Model-based reflex agent

Model-based, goal-based agent

Model-based, utility-based agent

A general learning agent

සංජානනය බුද්ධිය හා ඔවුන්ගේ හැකියාව පදනම් කරගෙන රසල් සහ නෝර්විග් (2003)නියෝජිතයන් පංති පහකට කණ්ඩායම් කරයි:

1. සරල ප්‍රතික්‍රීයක නියෝජිතයන්
2. ආදර්ශ මත පදනම් ප්‍රතික්‍රීයක නියෝජිතයන්
3. ඉලක්ක මත පදනම් නියෝජිතයන්
4. උපයෝගීතා මත පදනම් නියෝජිතයන්
5. ඉගෙනුම් නියෝජිතයන්

සරල ප්‍රතික්‍රීයක නියෝජිතයන්

සරල ප්‍රතික්‍රීයක නියෝජිතයින් සංඥාන ඉතිහාසය නොසලකා හරිමින්, වර්තමාන සඞඥාන පදනම මත පමණක් ක්‍රියා කරති. එම නියෝජිත ක්‍රියාව තත්ත්වය-ක්‍රියාව පාලනය මත පදනම් වේ.

පරිසරය සම්පූර්ණයෙන්ම නිරීක්ෂණය වන විට පමණක් මේ නියෝජිත ක්‍රියාව සාර්ථක වේ. සමහර ප්‍රතික්‍රීයක නියෝජිතයන්ට ඔවුන්ගේ වර්තමාන රාජ්ය තොරතුරු අඩංගු විය හැක එය කොන්දේසි නොසලකා හැරීමට ඔවුන්ගේ ඔදයන මුලපිරීමට ඉඩ සලසා දෙයි

අනන්ත පුඬු බොහෝ විට අසම්පූර්ණ පරිසරයක් තුළ ක්‍රියාත්මක සරල ප්‍රතික්‍රීයක නියෝජිතයින් සඳහා නොවැලැක්විය හැකි වේ.සටහන: නියෝජිතයෙක්ට  එහි ක්‍රියා අහඹු ලෙස සිදු කල  හැකි නම්, එය අනන්ත පුඬු වලින් පැන විය හැක.

ආදර්ශ මත පදනම් ප්‍රතික්‍රීයක නියෝජිතයන්

ආදර්ශ මත පදනම් නියෝජිතයන්ට අසම්පූර්ණ පරිසරයක් හැසිරවිය හැක. එහි වර්තමාන තත්ත්වය දැක ගත නොහැකි ලෝකයේ ව්‍යූහ කොටසක් ලෙස යම් ආකාරයක පවත්වා නියෝජිතයා තුල ගබඩා කර ඇත. මෙම දැනුම "ලෝකය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය"ලෝකයේ ආදර්ශයක් ලෙස හැදින්වේ, ඒ නිසා "ආකෘතිය මත පදනම් නියෝජිතයා" ලෙස ද හඳුන්වනු ලැබේ.

ආදර්ශ මත පදනම් ප්‍රතික්‍රියක නියෝජිතයන් සංඥාන ඉතිහාසය මත පදනම් වන අභ්‍යන්තර ආකෘතියක් ආකාරයක පවත්වා යුතු අතර එමගින් වර්තමාන රාජ්‍යයේ නිරීක්ෂනය නොකෙරුනු අංශ පිළිබිඹුවේ. සංඥාන ඉතිහාසය හා පරිසරය මත ක්‍රියාකාරී බලපෑම අභ්‍යන්තර ආකෘතිය භාවිතා කරමින් නිර්ණය කළ හැක. ඉන්පසු එය ප්‍රතික්‍රීයක නියෝජිතයා ලෙස එකම විදිහට ක්‍රියාවක් තෝරා ගනියි.

ඉලක්කය මත පදනම් නියෝජිතයන්

ඉලක්කය මත පදනම් නියෝජිතයන්, "ඉලක්ක" තොරතුරු භාවිතා කරමින්, ආදර්ශ මත පදනම් නියෝජිතයගේ හැකියාවන් තවදුරටත් පුළුල් කරයි. ඉලක්ක තොරතුරු යෝග්‍ය තත්ත්වයන් විස්තර කරයි. මෙම නියෝජිතයා හට බහු හැකියාවන් අතරින් ඉලක්කය කරා ලඟාවන එකක් තෝරාගැනීමට මාර්ගය සලස්වයි. සෝදිසි කිරීම සහ සැලසුම් කිරීම කෘතිම බුද්ධියේදී අනු ක්ෂේත්‍ර වන අතර එය නියෝජිත අරමුණු සාක්ෂාත් කර කැපවූ ක්‍රියා අනුපිළිවෙලක්වේ.

එහි තීරණ සහාය දෙන දැනුම පැහැදිලිවම නියෝජනය කරන අතර වෙනස් කළ හැකි නිසා එය වඩා නම්යශීලී වේ.

උපයෝගීතා මත පදනම් නියෝජිතයන්

ඉලක්කය මත පදනම් නියෝජිතයන් අරමුණ මත පදනම් තත්වය හා අරමුණු මත පදනම් නොවු තත්වයන් අනුව වෙන්කෙරේ. එය තත්වය කෙතරම් කෙතරම් ප්‍රියද යනවග නිර්වචනය කරන මිම්මක්  ලෙස අර්ථ දැක්විය හැකිය. පොදු කාර්ය මිනුම් වෙනස් තත්වයන් පිලිබද උපයෝගිතා ශ්‍රිතය භාවිතය මඟින් ලගාකරගත හැකි අතර තත්වයේ උපයෝගිතා පිලිබඳ මිනුම් සිතියම් ලබා ගත හැක.වඩාත් පොදු කාර්යය මැන ඔවුන් නියෝජිතයන් බවට පත් කරන සතුට අනුව අපට හරියටම  වෙනස් ලෝක තත්ව  අතර සන්සන්දනයක් ලෙස ඉඩ සලසා දිය යුතුය.උපයෝගීතා යන වචනය නියෝජිතයාගේ "සතුටු" ආකාරය විස්තර කිරීම සඳහා භාවිතා කල හැක.

තාර්කික උපයෝගිතා මත පදනම් නියෝජිතයා අපේක්ෂිත උපයෝගිතා මට්ටම වැඩිකරන ක්‍රියා තෝරා ගනියි -එය, නියෝජිතයා ව්‍යුත්පන්න කිරීමට අපේක්ෂා කරන දේ, සාමාන්‍ය, සෑම ප්‍රතිඵලයකටම අදාල හැකියාවන් හා උපයෝගිතාවයන් ලබාදේ.උපයෝගිතා මත පදනම් නියෝජිතයා ආකෘතියක් සහ එහි පරිසරය පිළිබඳ වාර්තාවක් තබා ගත යුතුය,සංජානනය පිළිබඳ පර්යේෂණ වලට විශාල වශයෙන් සම්බන්ධ වී ඇති කාර්යයන්, නිරූපණය,තර්ක,සහ ඉගෙනුම්.

ඉගෙනුම් නියෝජිතයන්

ඉගෙනීමට නියෝජිතයන් හට  නොදන්නා පරිසරය තුළ ක්‍රිරියාත්මක කිරීමට ඉඩ සලසා දෙන වාසිය ඇති අතර වඩා දක්ෂ වීමට එහි මූලික දැනුම පමණක් ඉඩ දිය හැකියි .වඩාත් වැදගත් වෙනස"ඉගෙනුම් මූලද්‍රව්‍ය" අතර වේ,එය වැඩි දියුණු කිරීම් සිදු කිරීම, "කාර්ය සාධනය මූලද්‍රව්‍ය" සහ බාහිර ක්‍රියාවන් තෝරා ගැනීම සඳහා වගකිව යුතු වේ.

ඉගෙනුම් අංග නියෝජිතයා  කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව "විචාරකයෙග්ගෙන්" ලැබෙන ප්‍රතිචාර භාවිතා කර, කාර්ය සාධනය අංගය අනාගතයට සුදුසු පරිදි වෙනස් කළ යුතු ආකාරය තීරණය කරයි.කාර්ය සාධනය අංගයක් යනු අප මීට පෙර සමස්ත නියෝජිතයා ලෙස සලකනු ඇති දේ ය: එය සංඥාන හා ක්‍රියා මත තීරණය ගනියි.

ඉගෙනුමට නියෝජිතයාගේ අවසන් සංරචකයක "ගැටලු ජනකය" වේ. එය නව හා තොරතුරු අත්දැකීම් සදහා ක්‍රියාවන් යෝජනා කිරීමට වගකිව යුතු වේ.

බුද්ධිමත් නියෝජිතයන්ගේ වෙනත් පංති

වෙනත් මූලාශ වලට අනුවදැනටමත් මෙම ප්‍රතිකාර වල සඳහන් නොවන උප නියෝජිතයින් සමහර බුද්ධිමත් නියෝජිතයන්ගේ හෝ සම්පූර්ණ බුද්ධිමත් නියෝජිත කොටසක් විය හැක. ඔවුන්:

• තීරණ නියෝජිතයන්(තීරණ ගැනීමේ පැහැදී සිටි);
•  ආදාන නියෝජිතයන්(එය අදාන සංවේදක සදහා සංවේදක ක්‍රියාවලියක් සකසයි – උදා: ස්නායු ජාලය මත පදනම් වූ නියෝජිතයන්);
• සැකසුම් නියෝජිතයන්(කථන හැඳුනුම වැනි ප්‍රශ්න විසඳීම);
• අවකාශීය නියෝජිතයන්(භෞතික සැබෑ ලෝකය සම්බන්ධ);
• ලෝක නියෝජිතයන්(වෙනත් පංති වල නියෝජිතයන්ගේ ස්වාධීන හැසිරීම් වල සංස්ථාගත සංකලනයක්).
• විශ්වසනීය නියෝජිතය- අන්තර් ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා කෘතිම චරිතය යොදාගෙන (කාවැද්දු නියෝජිත) පෞද්ගලිකත්වය ප්‍රදර්ශනය කරන නියෝජිතයෙකු.
• භෞතික නියෝජිතයන්- භෞතික නියෝජිතයා යනු සංවේදක හරහා සංඥාන ලබාගෙන ඔදයන හරහා ක්‍රියාවන් දක්වන ආයතනයක්වේ.
• ලෞකික නියෝජිතයන්- ලෞකික නියෝජිතයන් කාලය පදනම්ව  ගබඩා කර ඇති තොරතුරු භාවිතා කර උපදෙස් හෝ දත්ත ක්‍රියා පරිගණක වැඩසටහනක් හෝ මානව පැවැත්ම ලෙස හැසිරී මීළඟ හැසිරීම් වෙනස් කිරීම සඳහා ආදාන සංඥාන ලබාගනී .

නියෝජිතයන් ධුරාවලිය

ක්‍රියාකාරීව තමන්ගේ කාර්යයන් සිදුකිරීමට, අද බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් සාමාන්යයෙන්  ධුරාවලි ව්‍යුහයක් ලෙස බොහෝ "උප-නියෝජිතයන්" අඩංගුව රැස් වෙලා ඉන්නවා.බුද්ධිමත් උප නියෝජිතයන් පහළ මට්ටමේ කාර්යයන් සහ ක්‍රියාවලි ඉටු කරයි. එකට ගත් විට, බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් හා උප-නියෝජිතයන් සම්පූර්ණ පද්ධතියක් නිර්මාණය කරයි.එය දුෂ්කර කාර්යයන් හෝ අරමුණු , හැසිරීම් හා ප්‍රතිචාර ඉටු කළ හැකි බුද්ධි ආකාරයකි .

අයදුම්පත්

An example of an automated online assistant providing automated customer service on a webpage.

බුද්ධිමත් නියෝජිතයන් ස්වයංක්‍රීය ඔන්ලයින් සහායකවරුන් ලෙස ඉල්ලා සිටී, පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට පාරිභෝගික සේවා ඉටු කිරීම සඳහා පාරිභෝගික අවශ්‍යතා හඳුනාගැනීම සඳහා ඔවුන් ක්‍රියා කරයි. එවැනි නියෝජිතයා මූලික වශයෙන් සංවාද පද්ධතිය වලින් සමන්විත විය හැක, පරිශීලක විශේෂඥ දැනුම ලබා දීමට විශේෂිත ප්‍රවීණ පද්ධතියකි.

පරිශීලන

• සැකිල්ල:Russell Norvig 2003, chpt. 2
• Stan Franklin and Art Graesser (1996); Is it an Agent, or just a Program?: A Taxonomy for Autonomous Agents සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2015-05-29 at the Wayback Machine; Proceedings of the Third International Workshop on Agent Theories, Architectures, and Languages, Springer-Verlag, 1996
• N. Kasabov, Introduction: Hybrid intelligent adaptive systems. International Journal of Intelligent Systems, Vol.6, (1998) 453–454.
• Weiss, G. (2013). Multiagent systems (2nd ed.). Cambridge, MA: The MIT Press.