ග්‍රෙගර් මෙන්ඩල්
ග්‍රෙගර් මෙන්ඩල් | |
|---|---|
 | |
| උපත | ජොහාන් මෙන්ඩෙල් ජූලි 20, 1822 |
| මිය යාම | January 6, 1884 (වයස 61) |
| ජාතිකත්වය | ඔස්ට්‍රියානු |
| උගත් ශාස්ත්‍රාලය | ඔලොමෝට්ශ් විශ්වවිද්‍යලය වියානා විශ්වවිද්‍යලය |
| සංගණ්‍ය වන්නේ | ප්‍රවේණි විද්‍යාව ආරම්භ කිරීම |
| Scientific career | |
| ක්ෂේත්‍රය | ප්‍රවේණි විද්‍යාව |
| ආයතන | ශා. තෝමස් ආරාමය |
| පැවිදි දිවිය | |
| ආගම | ක්‍රිස්තියානි ධර්මය |
| පල්ලිය | කතෝලික පල්ලිය |
| පැවිදිවීම | 1846 දෙසැම්බර් 26[1] |
| මාලාවේ කොටසකි |
| ප්‍රවේණිය |
|---|
| මාලාවේ කොටසකි |
 |
ග්‍රෙගර් ජොහාන් මෙන්ඩෙල් (/ˈmɛndəl/; චෙක්: Řehoř Jan Mendel;[2] 1822 ජූලි 20[3] – 1884 ජනවාරි 6) කාලගුණ විද්‍යාඥයෙක්,[4] ගණිතඥයෙක්, ජීවවිද්‍යාඥයෙක්, අගුස්තීනු නිකායික තාපසයෙක් සහ මොරෝවියාවේ මාග්‍රේවියට් හි බර්නෝ ශා. තෝමස් ආරාමයෙ හි ආශ්‍රමාධිපතිවරයෙක් ද විය. ඔස්ට්‍රියානු අධිරාජ්‍යයේ (වර්තමාන චෙක් ජනරජයේ) සිලෙසියන් ප්‍රදේශයේ ජර්මානු භාෂාව කතා කරන පවුලක උපන් මෙන්ඩෙල්, නූතන ප්‍රවේණි විද්‍යාවේ ආරම්භකයා ලෙස ඔහුගේ මරණින් පසු පිළිගැනීමක් හිමිවිය.[5] සතුන් සහ ශාක හරස් අභිජනනය මගින් යම් උචිත ගති ලක්ෂණ වලට ඉස්මතු වීමට ඉඩක් ලැබිය හැකි බව, ගොවීන් වසර දහස් ගණනාවක් තිස්සේ දැන සිටිය ද, 1856 සහ 1863 අතර සිදු කරන ලද මෙන්ඩෙල්ගේ ගෙවතු මෑ පැළෑටි පරීක්ෂණ මගින් අද මෙන්ඩලීය ආවේණිය ලෙස හඳුන්වන ආවේණිය පිළිබඳ නීති බොහෝමයක් මුලින්ම ස්ථාපිත කරන ලදී.[6]
මෑ පැල වල පහත ලක්ෂණ හත සමඟ මෙන්ඩල් වැඩ කළේ ය: පැලයේ උස, කරල් හැඩය සහ වර්ණය, බීජ හැඩය සහ වර්ණය, සහ මල් පිහිටීම සහ වර්ණය. නිදසුනක් ලෙස බීජ වර්ණය ගත් විට, සත්‍යාභිජනක කහ මෑ සහ සත්‍යාභිජනක කොළ මෑ අන්තරාභිජනනය කරන විට ඔවුන්ගේ ජනිතයන් සෑම විටම කහ බීජ නිපදවන බව මෙන්ඩල් පෙන්වා දුන්නේය. කෙසේ වෙතත්, ඊළඟ පරම්පරාවේදී, කොළ මෑ ඇට නැවත කොළ 1 ට කහ 3 අනුපාතයකින් යළි ඉස්මතු විය. මෙම සංසිද්ධිය පැහැදිලි කිරීම සඳහා, මෙන්ඩල් විසින් ඇතැම් ගති ලක්ෂණ ගැන සඳහන් කිරීමේදී "නිලීන" සහ "ප්‍රමුඛ" යන යෙදුම් භාවිතා කරන ලදී. ඉහත උදාහරණයේ දී, පළමු ජනිත පරම්පරාවේ අතුරුදහන් වී ඇති බව පෙනෙන කොළ ගති ලක්ෂණය, නිලීන වන අතර කහ ප්‍රමුඛ වේ. 1866 දී ඔහු සිය කෘතිය ප්‍රකාශයට පත් කරමින්, ජීවියෙකුගේ ගති ලක්ෂණ තීරණය කළ හැකි අදෘශ්‍යමාන “සාධක” —වර්තමානයේ ජාන— වල ක්‍රියාව ඉන් ආදර්ශනය කළේය.
20 වන සියවස ලබා (දශක තුනකට පසුව) මෙන්ඩෙල්ගේ මූලධර්ම නැවත සොයා ගන්නා තෙක්ම ඔහුගේ කර්තව්‍යයයේ දැඩි වැදගත්කම හඳුනාගැනීමට ලක් නො වීය. 1900 දී එරික් වොන් ෂ්චර්මාක්, හියුගෝ ඩි ව්‍රීස් සහ කාල් කොරන්ස් විසින් තනි තනිව මෙන්ඩෙල්ගේ පර්යේෂණාත්මක සොයාගැනීම් කිහිපයක් සත්‍යාපනය කළ අතර එය නූතන ජාන විද්‍යාවේ පූර්වාගමනයට හේතු විය. [7][8]
ජීවිතය සහ වෘත්තිය[සංස්කරණය]
ඔස්ට්‍රියානු අධිරාජ්‍යයේ (නූතන චෙක් ජනරජයට අයත්) මොරොවියා-සිලෙසියා දේශ සීමාවේ, හයිනයිස් (ජර්මානු බසින් Heinzendorf bei Odrau), ජර්මානු කතා කරන චෙක් පවුලක මෙන්ඩෙල් උපත ලැබීය.[5] ඇන්ටන් සහ රොසීන් (ෂ්විට්ලිච්) මෙන්ඩෙල්ගේ පුත්‍රයා වූ ඔහුට, වෙරෝනිකා නම් එක් වැඩිමහල් සහෝදරියක් සහ තෙරේසියා නම් එක් බාල සොයුරියක් සිටියහ. අවම වශයෙන් අවුරුදු 130 ක් පමණ මෙන්ඩල් පවුලට අයත් ව තිබූ ගොවිපලක ඔවුහු වැඩ කරමින් ජීවත් වූහ.[9] (මෙන්ඩෙල් ඉපදුණු නිවස දැන් මෙන්ඩෙල් වෙනුවෙන් කැප කළ කෞතුකාගාරයකි [10]). ඔහුගේ ළමා කාලය තුළ මෙන්ඩෙල් උයන්පල්ලෙකු ලෙස වැඩ කරමින් මීමැසි පාලනය ඉගෙන ගත්තේය. යෞවනයෙකු ලෙස ඔහු ඔපාවා හි (ජර්මානු බසින් "ට්‍රොපෝ") උසස් විද්‍යාස්ථානයට ගියේය. අසනීප වීම හේතුවෙන් ඔහුට විද්‍යාස්ථාන අධ්‍යයන වලින් මාස හතරක නිවාඩුවක් ගැනීමට සිදුවිය. 1840 සිට 1843 දක්වා ඔහු ඔලොමූක් විශ්ව විද්‍යාලයේ දාර්ශනික ආයතනයේ ප්‍රායෝගික හා න්‍යායාත්මක දර්ශනය හා භෞතික විද්‍යාව හැදෑරූ අතර අසනීප නිසා තවත් වසරක නිවාඩුවක් ලබා ගත්තේ ය. ඔහු තම අධ්‍යාපනය සඳහා මුදල් ගෙවීමට ද මූල්‍යමය වශයෙන් අපොහොසත් වූ අතර තෙරේසියා ඇයගේ දෑවැද්ද ඔහුට ලබා දුන්නේය. පසු කාලීනව ඔහු ඇගේ පුතුන් තිදෙනාට උපකාර කළ අතර, ඔවුන්ගෙන් දෙදෙනෙක් වෛද්‍යවරු වූහ.[11]
ඔහු අර්ධ වශයෙන් භික්ෂුවක් බවට පත්වූයේ එයට මුදල් ගෙවීමකින් තොරව අධ්‍යාපනයක් ලබා ගැනීමට ඔහුට හැකි වූ බැවිනි. අරගල කරන ගොවියෙකුගේ පුතෙකු ලෙස, පැවිදි ජීවිතය, ඔහුගේ වචන වලින්, "ජීවනෝපාය මාර්ගයක් පිළිබඳ නිරන්තර කාංසාව" වළක්වා ගත්තේය. [13] ජොහාන් මෙන්ඩෙල් උපත ලැබූ ඔහුට ග්‍රෙගෝර් (චෙක්හි ෂෙහෝ) යන නම ලැබුණි. ඔහු ඔගස්ටීනියානු භික්ෂූන් සමඟ සම්බන්ධ වූ විට.
මෙන්ඩෙල් දර්ශන පී ulty යට ඇතුළු වූ විට ස්වාභාවික ඉතිහාසය හා කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධානියා වූයේ ජොහාන් කාල් නෙස්ලර් විසිනි. ඔහු ශාක හා සතුන්ගේ, විශේෂයෙන් බැටළුවන්ගේ පාරම්පරික ගති ලක්ෂණ පිළිබඳව පුළුල් පර්යේෂණ සිදු කළේය. ඔහුගේ භෞතික විද්‍යා ගුරුවරයා වූ ෆ්‍රෙඩ්රික් ෆ්‍රාන්ස්ගේ නිර්දේශය මත මෙන්ඩෙල්, බර්නෝහි ඔගස්ටීනියානු ශාන්ත තෝමස්ගේ අබේ (ජර්මානු භාෂාවෙන් බ්‍රෝන් ලෙස හැඳින්වේ) ඇතුළු වී පූජකයෙකු ලෙස පුහුණුව ආරම්භ කළේය. මෙන්ඩෙල් ආදේශක උසස් පාසැල් ගුරුවරයෙකු ලෙස සේවය කළේය. 1850 දී ඔහු සහතික කළ උසස් පාසැල් ගුරුවරයෙකු වීමට විභාගයේ අවසාන කොටස් තුන වන වාචික කොටස අසමත් විය. 1851 දී, ඔහු වඩාත් විධිමත් අධ්‍යාපනයක් ලබා ගැනීම සඳහා ඇබට් සිරිල් ෆ්‍රැන්ටීක් නැප්ගේ අනුග්‍රහය යටතේ අධ්‍යාපනය ලැබීම සඳහා වියානා විශ්ව විද්‍යාලයට යවන ලදි. වියානාහි ඔහුගේ භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ මහාචාර්යවරයා වූයේ ක්‍රිස්ටියන් ඩොප්ලර් ය. ප්‍රධාන වශයෙන් භෞතික විද්‍යාව පිළිබඳ ගුරුවරයෙකු ලෙස මෙන්ඩෙල් 1853 දී සිය ආරාමයට පැමිණියේය. 1856 දී ඔහු සහතික කළ ගුරුවරයෙකු වීමට විභාගය සමත් වූ අතර නැවත වාචික කොටස අසමත් විය. 1867 දී ඔහු නැප් වෙනුවට ආරාමයේ පැවිදි බවට පත් විය.
මූලාශ්‍ර[සංස්කරණය]
- ↑ Fr. Richter, Clemens OSA (2015). "Remembering Johann Gregor Mendel: a human, a Catholic priest, an Augustinian monk, and abbot". Molecular Genetics & Genomic Medicine. 3 (6): 483–485. doi:10.1002/mgg3.186. PMC 4694133. PMID 26740939.
- ↑ Funeral card in Czech (Brno, 6. January 1884)
- ↑ 20 July is his birthday; often mentioned is 22 July, the date of his baptism. Biography of Mendel at the Mendel Museum
- ↑ Czech J. Genet. Plant Breed., 50, 2014 (2): 43–51
- ↑ 5.0 5.1 Klein, Jan; Klein, Norman (2013). Solitude of a Humble Genius - Gregor Johann Mendel. Volume 1, Formative years. Berlin: Springer. pp. 91–103. ISBN 978-3-642-35254-6. OCLC 857364787.
- ↑ Schacherer, Joseph (2016). "Beyond the simplicity of Mendelian inheritance". Comptes Rendus Biologies (ඉංග්‍රීසි බසින්). 339 (7–8): 284–288. doi:10.1016/j.crvi.2016.04.006. PMID 27344551.
- ↑ Gayon, ජීන් (2016). "ෆ්‍රොම් මෙන්ඩල් ටු එපිජෙනෙටික්ස්: හිස්ට්‍රි ඔෆ් ජෙනෙටික්ස්". Comptes Rendus Biologies. 339 (7–8): 225–230. doi:10.1016/j.crvi.2016.05.009. PMID 27263362.
- ↑ කොර්කොස්, අලාන් එෆ්.; Monaghan, ෆ්ලොයිඩ් වී. (1990). "Mendel's work and its rediscovery: A new perspective". Critical Reviews in Plant Sciences (ඉංග්‍රීසි බසින්). 9 (3): 197–212. doi:10.1080/07352689009382287.
- ↑ Gregor Mendel, Alain F. Corcos, Floyd V. Monaghan, Maria C. Weber "Gregor Mendel's Experiments on Plant Hybrids: A Guided Study", Rutgers University Press, 1993.
- ↑ "Úvod – Rodný dům Johanna Gregora Mendela".
- ↑ Eckert-Wagner, Silvia (2004). Mendel und seine Erben: Eine Spurensuche [Mendel and His Heirs: A search for traces] (ජර්මන් බසින්). Norderstedt: Books on Demand. p. 113. ISBN 978-3-8334-1706-1.
