ඛාරවේළ
| ඛාරවේළ | |
|---|---|
| කාලිංග-චක්‍රවර්තින්[1] Kalingadhipati | |
| කාලිංග අධිරාජ්‍යයා | |
| රාජ්‍ය සමය | ආ. 193–180 BCE |
| පූර්වප්‍රාප්තිකයා | සමහර විට වෘද්ධරාජා (a.k.a. වුධරාජා) |
| අනුප්‍රාප්තිකයා | සමහරවිට වක්‍රදේව (a.k.a. වකදේප) |
| උපත | ආ. 217 BCE |
| මරණය | ආ. 180 BCE |
| රාජවංශය | මහාමේඝවාහන |
| ආගම | ජෛන ආගම |
| Military career | |
| සටන් / යුද්ධ |
|
ඛාරවේළ යනු 193 සිට 180 දක්වා කාලිංග (වර්තමාන ඉන්දියාවේ නැගෙනහිර වෙරළ) අධිරාජ්‍යයා ය. ඛාරාවෙල සඳහා මූලික මූලාශ්‍රය වන්නේ ඔහුගේ පාෂාණයෙන් කැපූ හත්තිගුම්පා සෙල්ලිපියයි. සෙල්ලිපිය දින නියම කර නැත, එහි පේළි 17 න් හතරක් පමණක් සම්පූර්ණයෙන් කියවිය හැකි අතර අනෙක් ඒවා නොපැහැදිලි, විවිධ ලෙස අර්ථකථනය කර විද්වතුන් විසින් විවාද කර ඇත. ජෛන ආගමට අදාළ වාක්‍ය ඛණ්ඩ සමඟ ලියා ඇති ශිලා ලේඛනය ඔහුගේ පාලන සමය පිළිබඳ වසරින් වසර වාර්තාව කියවන අතර මහජන යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘති, සුබසාධන කටයුතු, කලාවට අනුග්‍රහය දැක්වීම සහ යුධ ජයග්‍රහණ රැසක් ඔහුට හිමි වේ. ඉතිහාසඥයන් එකඟ වන්නේ එය ඛාරාවේලාගේ හොඳම සහ සම්පූර්ණම චරිතාපදානය බවයි. ඔහු ජෛන ආගමේ අනුගාමිකයෙක් විය.
පසුබිම
[සංස්කරණය]
ඛාරාවේලා පිළිබඳ දැනට පවතින බොහෝ තොරතුරු පැමිණෙන්නේ, වර්තමාන ඔඩීෂා හි උදයගිරි සහ ඛණ්ඩගිරි ලෙන්වලින් හමුවූ දින නියම නොකළ, බොහෝ හානියට පත් හාතිගුම්ෆා සෙල්ලිපියෙන් සහ කුඩා සෙල්ලිපි කිහිපයකිනි. හාතිගුම්ෆා සෙල්ලිපියේ ඛාරවේලගේ පාලන සමයේ වසර 13ක් ඇතුළුව ඔහුගේ 38 වැනි වසර දක්වා ඔහුගේ ජීවිතය වාර්තා වේ. සෙල්ලිපිය දැඩි ලෙස හානි වී ඇත; එහි රේඛා 17 න්, සම්පූර්ණයෙන් කියවිය හැකි වන්නේ හතරක් පමණි, ඉතිරිය අර්ධ වශයෙන් අහිමි වී ස්වභාවික ක්‍රියාවලීන් මගින් ඛාදනය වී ඇත.[2] එය "පුළුල් ලෙස වෙනස්" අර්ථකථන සඳහා විවෘත වන අතර, විවිධ විද්වතුන් විසින් ආරවුල් සහ සමපේක්ෂන ඇති කරයි.[3][4][5]
Composed as it is in a very obscure Prakrit,
and its characters badly weathered
by centuries of exposure to the elements
and in places quite illegible,
the Hathigumpha inscription has long
been the subject of a great controversy
among historians and paleographers.
දිනය
[සංස්කරණය]කාලිංග රාජධානිය අශෝක විසින් ආක්‍රමණය කරන ලදී. 262-261 ක් රි.පූ. අශෝකගේ මරණයෙන් ටික කලකට පසු කාලිංග මෞර්ය අධිරාජ්‍යයෙන් නිදහස ලබා ගත් බවත්, ඛාරාවේල ස්වාධීන කාලිංගයක උපත ලැබූ බවත් හත්තිගුම්පා සෙල්ලිපියෙන් ගම්‍ය වේ.[7]
1885 දී, යටත් විජිත යුගයේ අභිලේඛන ශිල්පී භගවාන් ලාල් ඉන්ද්‍රජි විසින් හත්තිගුම්පා සෙල්ලිපියේ 16 වන පේළිය මෞර්ය කාල සහ 165 වෙනි වසරට පසුව ඔහු මෞර්ය යුගය ලෙස හැඳින්වූ සඳහනක් ලෙස කියවන ලදී. ඉන්ද්‍රජි නිගමනය කළේ ඛාරාවේල උපත ලැබුවේ ක්‍රිස්තු පූර්ව 127 දී බවත් රජු බවට පත් වූයේ ක්‍රිස්තු පූර්ව 103 දී බවත්ය.[8] ඉන්ද්‍රජිගේ අර්ථකථන විද්වතුන් විසින් ප්‍රශ්න කරන ලද අතර බොහෝ දුරට ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.[9][10][11]
Sudhakar Chattopadhyaya ට අනුව, 16 වන පේළියේ මෞර්ය කාල ("මෞර්ය යුගය") සඳහන් නොකෙරෙන නමුත් Mukhya kala ("ප්‍රධාන යුගය") කියවයි. චට්ටෝපාධ්‍යාය ඛාරාවේලගේ පස්වන රාජ්‍ය වර්ෂය පිළිබඳ විස්තරය මත රඳා පවතිනුයේ හත්තිගුම්පා සෙල්ලිපියේ වන අතර, එයින් ගම්‍ය වන්නේ නන්දරාජාගෙන් වසර ගණනාවකට පසු ඛාරාවේල තී-වස-සට සමෘද්ධිමත් වූ බව ය. Hem Chandra Raychaudhuri නන්දරාජාව මහාපද්ම නන්ද හෝ ඔහුගේ එක් පුතෙකු ලෙස හඳුනා ගනී. ti-vasa-sata යන ප්‍රකාශයෙන් වසර 103ක් හෝ 300ක් අදහස් විය හැක. චට්ටෝපාධ්‍යායා 103 පිළිගත හැකි යැයි සලකන්නේ නැත, මන්ද එය අශෝකගේ වාර්තාවලට පටහැනි වනු ඇත. මෙය පදනම් කරගෙන ඔහු ඛාරාවෙල ස්ථානගත කරන්නේ ක්‍රිස්තු පූර්ව පළමු සියවසේ දෙවන භාගයේ හෝ ක්‍රිස්තු වර්ෂ පළමු සියවසේ මුල් භාගයේ ය.
විචල්‍ය කියවීම් මත පදනම්ව, විවිධ දිනයන් පශ්චාත් යටත් විජිත යුගයේ පාඨවල දිගටම ප්‍රකාශයට පත් කෙරේ. උදාහරණයක් ලෙස Alain Daniélou, Kharavela 180 BCE සහ 130 BCE අතර ස්ථානගත කරයි, ඔහු සාතකර්නි සහ පුෂ්‍යමිත්‍ර ශුංගගේ සමකාලීනයෙකු ලෙස හඳුනා ගනී.[12] රාම ශංකර් ත්‍රිපාති පවසන පරිදි, ක්‍රි.පූ. පළමු සියවසේ තුන්වන කාර්තුවේදී ඛාරාවේල රජ විය.[13] DC Sircar සහ Walter Spink වැනි තවත් බොහෝ විද්වතුන්, Kharavela සහ Hathigumpha සෙල්ලිපිය ක්‍රිස්තු පූර්ව 1 වන සියවසේ සිට ක්‍රි.ව 1.[14][15]
උරුමය
[සංස්කරණය]ඛාරාවේලගේ සෙල්ලිපි ඔහුව කාලිංග - චක්‍රවර්තින් (කාලිංග අධිරාජ්‍යයා) ලෙස හඳුන්වයි.[1] ඔහු කාලිංගගේ ප්‍රබලතම පාලකයන්ගෙන් කෙනෙකි.[16][17]
මූලාශ්‍ර
[සංස්කරණය]- ^ a b . p. 213 https://books.google.com/books?id=-3dDAAAAYAAJ&q=%22Kalinga-chakravartin%22.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ . pp. 176–177 https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC&pg=PA176.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ . pp. 211–213 https://books.google.com/books?id=gyiqZKDlSBMC&pg=PA211.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ . p. 303 https://books.google.com/books?id=a8MBAAAAMAAJ.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ . pp. 142, 165 with footnote 12, Section 5.5.1.17 on p. 195 https://books.google.com/books?id=XYrG07qQDxkC.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ Kant, Shashi (1971). The Hāthīgumphā Inscription of Khāravela and the Bhabru Edict of Aśoka: A Critical Study (2nd Edition, published in 2000). Prints India. pp. vii.
- ^ . pp. 176–177 https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC&pg=PA176.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ . pp. 144–180.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ J.F. Fleet (1910), The Hathigumpha Inscription, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, Cambridge University Press, pp. 824-828, JSTOR 25189732
- ^ . pp. 199–201 https://books.google.com/books?id=rOVpOG6MPMcC&pg=PA199.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ Spink, Walter (1958). "On the Development of Early Buddhist Art in India". The Art Bulletin. 40 (2): 99, context: 95–120. doi:10.2307/3047760. JSTOR 3047760.
- ^ . pp. 139–141 https://books.google.com/books?id=Kwnv3I6qIosC&pg=PA139.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ . pp. 199–201 https://books.google.com/books?id=rOVpOG6MPMcC&pg=PA199.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ D. Sircar (1965), Select Inscriptions Volume 1, Calcutta University Press, page 213–214 footnote 1
- ^ Spink, Walter (1958). "On the Development of Early Buddhist Art in India". The Art Bulletin. 40 (2): 98–100, context: 95–120. doi:10.2307/3047760. JSTOR 3047760.
- ^ . pp. 176–177 https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC&pg=PA176.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help) - ^ . pp. 107–108 https://books.google.com/books?id=gE7udqBkACwC&pg=PA107.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help)