වයඹ පළාත, සැම්බියාව
වයඹ පළාත සැම්බියාවේ පළාත් දහයෙන් එකකි. එය වර්ග කිලෝමීටර 125,826 ක ප්‍රදේශයක් ආවරණය කරයි. 1,278,357 ක ජනගහනයක් සහ 2021 වන විට වර්ග කිලෝමීටරයකට ජන ඝනත්වය 20 කි. එය රටේ වඩාත්ම විරල ජනාකීර්ණ පළාතයි.[1] පළාත් අගනුවර වන්නේ සොල්වේසි ය . සාක්ෂරතා අනුපාතය ජාතික සාමාන්‍ය සියයට 70.2 ට සාපේක්ෂව 2010 දී සියයට 63 ක් විය. ග්‍රාමීය ජනගහනය 77.45% ක් වූ අතර නාගරික ජනගහනය 22.55% කි. වයඹ පළාත බටහිරින් ඇන්ගෝලාව, උතුරින් කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය (ඩීආර් කොංගෝ), නැගෙනහිරින් කොපර්බෙල්ට් පළාත, ගිනිකොන දෙසින් මධ්‍යම සහ නිරිත දෙසින් බස්නාහිර පළාත මායිම් වේ.
කෘෂිකර්මාන්තය ප්‍රධාන වෘත්තිය වූ අතර පළාතේ ප්‍රධාන බෝගය වූයේ බඩ ඉරිඟු මෙට්‍රික් ටොන් 1,038 ක් වන අතර එය ජාතික නිෂ්පාදනයෙන් 8.98% කි. විරැකියා අනුපාතය සියයට 14 ක් වූ අතර තරුනයන්ගේ සාමාන්‍ය විරැකියා අනුපාතය 2008 වන විට සියයට 31 ක් විය. සැම්බේසි ගුවන් තොටුපළ, සොල්වේසි ගුවන් තොටුපළ සහ කලුම්බිල ගුවන් තොටුපළ පළාතේ ඇති එකම ගුවන් තොටුපළ තුන වන අතර පළාත පුරා වෙනත් කුඩා ගුවන් පථ ඇත.
ලිකුම්බි ලියා මීස් උත්සවය යනු අගෝස්තු මාසයේදී වකාචින්යාමා ලෙස ප්‍රචලිත ලුවාලේ ගෝත්‍රිකයන් විසින් සැම්බේසි දිස්ත්‍රික්කයේ සමරනු ලබන UNESCO ලෝක උරුම උත්සවයකි. චිව්වේක උත්සවය කබොම්පෝ දිස්ත්‍රික්කයේ ලුචාසි ජනතාව විසින් සමරනු ලබන අතර එය සෑම ජූලි මාසයකම ලුචසි ජනතාවගේ අගනුවර වන චිකන්ගේ හි ජ්‍යෙෂ්ඨ ප්‍රධානී කලුන්ගා ගේ මාලිගයේදී පවත්වනු ලැබේ. චිව්වේක යනු ගිනි තැබීමයි. මැයි මාසයේදී සෝල්වේසි දිස්ත්‍රික්කයේ කාඕන්ඩේ ගෝත්‍රිකයන් විසින් සමරනු ලබන කුෆුක්විල උත්සවය, මැයි මාසයේදී සෝල්වේසි දිස්ත්‍රික්කයේ කාඕන්ඩේ ගෝත්‍රිකයන් විසින් සමරනු ලබන ඉන්සාක්වා යබා කාඕන්දේ උත්සවය, ජූනි මාසයේදී කාඕන්ඩේ ගෝත්‍රිකයන් විසින් කසෙම්පා දිස්ත්‍රික්කයේ පවත්වන ලද එන්සෝමෝ උත්සවය සහ මුෂින්දමෝහි ලම්බා ගෝත්‍රිකයන් විසින් පවත්වන ලද උකුපුපා උත්සවය ජුනි මාසයේදී පළාතේ ප්‍රධාන උත්සව වේ.
පරිපාලනය
[සංස්කරණය]පළාත් පරිපාලනය තනිකරම පරිපාලන අරමුණු සඳහා පිහිටුවා ඇත. පළාතේ ප්‍රධානත්වය දරන්නේ ජනාධිපතිවරයා විසින් පත් කරන ලද අමාත්‍යවරයෙකු විසින් වන අතර සෑම පළාතකටම මධ්‍යම රජයේ අමාත්‍යාංශ ඇත. පළාතේ පරිපාලන ප්‍රධානියා වන්නේ ජනාධිපතිවරයා විසින් පත් කරනු ලබන ස්ථිර ලේකම්වරයාය. නියෝජ්‍ය ස්ථීර ලේකම්, රජයේ දෙපාර්තමේන්තු ප්‍රධානීන්, පළාත් මට්ටමින් සිවිල් සේවකයන් සිටී. වයඹ පළාත දිස්ත්‍රික්ක එකොළහකට බෙදා ඇත, එනම්
- චවුමා දිස්ත්‍රික්කය
- ඉකෙලෙන්ගේ දිස්ත්‍රික්කය
- කබොම්පෝ දිස්ත්‍රික්කය
- කලුම්බිල දිස්ත්‍රික්කය
- කසෙම්පා දිස්ත්‍රික්කය
- මාන්‍යංග දිස්ත්‍රික්කය
- මුෆුම්බ්වේ දිස්ත්‍රික්කය
- මුෂින්දමෝ දිස්ත්‍රික්කය
- ම්විනිලුංග දිස්ත්‍රික්කය
- සොල්වේසි දිස්ත්‍රික්කය
- සැම්බේසි දිස්ත්‍රික්කය
සියලුම දිස්ත්‍රික් මූලස්ථාන දිස්ත්‍රික් නම් වලට සමාන වේ. පළාතේ සභා එකොළහක් ඇති අතර, ඒ සෑම එකක්ම සභා මන්ත්‍රී ලෙස හැඳින්වෙන තේරී පත් වූ නියෝජිතයෙකු විසින් මෙහෙයවනු ලැබේ. සෑම මන්ත්‍රීවරයෙකුම වසර තුනක් නිලතල දරයි.[2] දිස්ත්‍රික්කය තුළ හෝ ඉන් පිටත සිට පළාත් පාලන සේවා කොමිෂන් සභාව මත පදනම්ව සභාවේ පරිපාලන කාර්ය මණ්ඩලය තෝරා ගනු ලැබේ. පළාත් පාලන කාර්යාලය සෑම දිස්ත්‍රික් මූලස්ථානයකම පිහිටා ඇති අතර පළාත් පාලන නිලධාරීන් සහ විගණකවරුන් ඇත. සෑම කවුන්සිලයක්ම දේශීය බදු ඉහළ නැංවීම සහ එකතු කිරීම සඳහා වගකිව යුතු අතර වාර්ෂික අයවැයෙන් පසු සෑම වසරකම සභාවේ අයවැය විගණනය කර ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ. කවුන්සිලයේ තේරී පත් වූ සාමාජිකයින් වැටුප් ලබා නොගනී, නමුත් සභාවෙන් දීමනා ගෙවනු ලැබේ. වයඹ ප්‍රධාන වශයෙන් ග්‍රාමීය පළාතක් වන අතර එම නිසා නගර හෝ මහ නගර සභා නොමැත. රජය විසින් සභා සඳහා විවිධ කාර්යයන් 63 ක් නියම කර ඇති අතර ඒවායින් බහුතරයක් යටිතල පහසුකම් කළමනාකරණය සහ ප්‍රාදේශීය පරිපාලනය වේ. ඔවුන්ගේ එක් එක් ප්‍රජා මධ්‍යස්ථාන, සත්වෝද්‍යාන, ප්‍රාදේශීය උද්‍යාන, ජලාපවහන පද්ධතිය, ක්‍රීඩා පිටි, සුසාන භූමි, තවලම් ස්ථාන, පුස්තකාල, කෞතුකාගාර සහ කලාගාර නඩත්තු කිරීමට කවුන්සිලවලට අනිවාර්ය වේ. ඔවුන් කෘෂිකර්මාන්තයට උදව් කිරීම, ස්වභාවික සම්පත් සංරක්ෂණය, තැපැල් සේවය, රෝහල්, පාසල් සහ විද්‍යාල පිහිටුවීම සහ නඩත්තු කිරීම සඳහා විශේෂිත රජයේ දෙපාර්තමේන්තු සමඟ එක්ව කටයුතු කරයි. සභා ප්‍රජා සහභාගීත්වය දිරිමත් කරන යෝජනා ක්‍රම සකස් කරයි.[3]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "North-Western (Province, Zambia) - Population Statistics, Charts, Map and Location". www.citypopulation.de. සම්ප්‍රවේශය 2024-01-28.
- ^ සංරක්ෂිත පිටපත (PDF) (Report). 2017-01-04 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2024-05-29.
- ^ (Report). p. 218–220 http://www.clgf.org.uk/default/assets/File/Country_profiles/Zambia.pdf.
{{cite report}}: Missing or empty|title=(help)