මොසැම්බික් හි ආර්ථිකය
1994 සහ 2006 අතර එහි සාමාන්‍ය වාර්ෂික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ වර්ධනය දළ වශයෙන් 8%ක් වුවද, මොසැම්බික් යනු ලෝකයේ දුප්පත්ම සහ නොදියුණුම රටවලින් එකකි. IMF මොසැම්බික් දැඩි ලෙස ණයගැති දුප්පත් රටක් ලෙස වර්ගීකරණය කරයි. 2006 සමීක්ෂණයකදී, මොසැම්බිකානුවන්ගෙන් හතරෙන් තුනක්ම කියා සිටියේ පසුගිය වසර පහ තුළ ඔවුන්ගේ ආර්ථික තත්ත්වය එලෙසම හෝ නරක අතට හැරී ඇති බවයි.[1] මොසැම්බික් 2023 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ 132 න් 126 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[2]
මොසැම්බික්හි නිල මුදල් ඒකකය මෙටිකාල් වේ (2023 ඔක්තෝම්බර් වන විට US$1 යනු ලෝහමය ද්‍රව්‍ය 64 ට දළ වශයෙන් සමාන වේ) එ.ජ. ඩොලරය, දකුණු අප්‍රිකානු රැන්ඩ් සහ යුරෝ ව්‍යාපාරික ගණුදෙණු වලදී බහුලව පිළිගැනේ. අවම නෛතික වැටුප මසකට ඩොලර් 60 ක් පමණ වේ. මොසැම්බික් දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාවේ (SADC) සාමාජිකයෙකි.[3] SADC නිදහස් වෙළඳ ප්‍රොටෝකෝලය තීරුබදු සහ අනෙකුත් වෙළඳ බාධක ඉවත් කිරීම මගින් දකුණු අප්‍රිකානු කලාපය වඩාත් තරඟකාරී කිරීම අරමුණු කර ගෙන ඇත. 2007 දී ලෝක බැංකුව මොසැම්බික්හි 'ආර්ථික වර්ධනයේ වේගවත් වේගය' ගැන කතා කළේය. 2007 මුල් භාගයේදී කරන ලද පරිත්‍යාගශීලි-රජයේ ඒකාබද්ධ අධ්‍යයනයකින් කියැවුණේ 'මොසැම්බික් සාමාන්‍යයෙන් ආධාර සාර්ථක කතාවක් ලෙස සැලකේ.'[තහවුරු කර නොමැත]
ප්‍රකෘතිමත් වර්ධනය[සංස්කරණය]
සිවිල් යුද සරණාගතයින් නැවත පදිංචි කිරීම සහ සාර්ථක ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ ඉහළ වර්ධන වේගයකට හේතු වී ඇත: 1996 සහ 2006[4] අතර සාමාන්‍ය වාර්ෂික ආර්ථික වර්ධන වේගය 8% සහ 6-7% අතර සාක්ෂාත් කර ගනිමින් රට කැපී පෙනෙන ප්‍රකෘතියක් අත්කර ගත්තේය. 2006 සිට 2011 දක්වා.[5] අනාගතයේ වේගවත් ව්‍යාප්තිය ප්‍රධාන විදේශ ආයෝජන ව්‍යාපෘති කිහිපයක්, අඛණ්ඩ ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ සහ කෘෂිකර්මාන්තය, ප්‍රවාහනය සහ සංචාරක ක්ෂේත්‍රවල පුනර්ජීවනය මත රඳා පවතී.[3] 2013 දී ජනගහනයෙන් 80% ක් පමණ කෘෂිකර්මාන්තයේ නියුක්ත වූ අතර, ඔවුන්ගෙන් බහුතරයක් කුඩා පරිමාණ යැපුම් ගොවිතැනේ[6] නියැලී සිටි අතර එය තවමත් ප්‍රමාණවත් යටිතල පහසුකම්, වාණිජ ජාල සහ ආයෝජන වලින් පීඩා විඳිති.[3] කෙසේ වෙතත්, 2012 දී, මොසැම්බික්හි වගා කළ හැකි ඉඩම්වලින් 90% කට වඩා වැඩි ප්රමාණයක් තවමත් වගා නොකළේය.
2013 දී බීබීසී ලිපියක් වාර්තා කළේ මොසැම්බික්හි වර්ධනය වන ආර්ථිකය සහ පෘතුගාලයේ දුර්වල ආර්ථික තත්ත්වය හේතුවෙන් 2009 වසරේ සිට පෘතුගීසීන් නැවත මොසැම්බික් වෙත පැමිණෙමින් සිටි බවයි.[7]
ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ[සංස්කරණය]
බොහෝ දුරට කුඩා රාජ්‍ය ව්‍යවසායන් 1,200කට වඩා පෞද්ගලීකරණය කර ඇත. විදුලි සංදේශ, බලශක්ති, වරාය, සහ දුම්රිය ඇතුළු ඉතිරි පැරා රාජ්‍ය ව්‍යවසායන් සඳහා පුද්ගලීකරනය සහ/හෝ අංශ ලිබරල්කරණය සඳහා සූදානම් කිරීම් සිදු කරන ලදී. පර රාජ්‍ය ආයතනයක් පෞද්ගලීකරණය කිරීමේදී රජය නිතර නිතර තෝරා ගත්තේ උපායමාර්ගික විදේශීය ආයෝජකයෙකි. මීට අමතරව, රේගු බදු අඩු කර ඇති අතර, රේගු කළමනාකරණය විධිමත් කර ප්‍රතිසංස්කරණය කර ඇත. දේශීය ආදායම් ඉහළ නැංවීමේ ප්‍රයත්නයේ කොටසක් ලෙස රජය 1999 දී එකතු කළ අගය මත බද්දක් හඳුන්වා දුන්නේය.
දූෂණය[සංස්කරණය]
මොසැම්බික්හි ආර්ථිකය බොහෝ දූෂණ වංචාවලින් සොලවා ඇත. 2011 ජූලි මාසයේදී රජය මහජන මුදල් සොරකම් කිරීමේ අවස්ථා ගණනාවකින් පසුව, වංචා කිරීම, බලපෑම් රස්තියාදු කිරීම සහ බද්ධ කිරීම අපරාධයක් ලෙස සැලකීම සඳහා නව දූෂණ විරෝධී නීති යෝජනා කළේය. මෙය එරට අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසින් අනුමත කර ඇත. මොසැම්බික් හිටපු අමාත්‍යවරුන් දෙදෙනෙකු බද්ධ කිරීම් සම්බන්ධයෙන් වරදකරුවන් කරන ලදී.[8] ට්‍රාන්ස්පේරන්සි ඉන්ටර්නැෂනල් හි ගෝලීය දූෂණ පිළිබඳ දර්ශකයට අනුව මොසැම්බික් රටවල් 178 න් 116 වැනි ස්ථානයට පත්ව ඇත. 2005 දී ලියන ලද USAID වාර්තාවකට අනුව, "මොසැම්බික්හි දූෂණයේ පරිමාණය සහ විෂය පථය අනතුරු ඇඟවීමට හේතු වේ."[9]
පළාත් මත්ද්‍රව්‍ය විරෝධී කාර්යාලයේ අධ්‍යක්ෂ කැලිස්ටෝ ඇල්බර්ටෝ ටොමෝ විසින් මහජන මුදල් අවභාවිත කිරීම 2012 දී ඉන්හම්බේන් පළාතේ රජය විසින් අනාවරණය කර ගන්නා ලදී. ඔහු 2008 සහ 2010 අතර කාලය තුළ මෙටිකායිස් 260,000 කට අධික ප්රමාණයක් සොරකම් කිරීමට රෙකල්ඩා ගුවාම්බේ හි මත්ද්‍රව්‍ය විරෝධී කාර්යාලයේ ගණකාධිකාරීවරයා සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති බව සොයා ගන්නා ලදී.[10] මොසැම්බික් රජය දූෂණය පිළිබඳ ගැටලුව විසඳීමට පියවර ගෙන ඇති අතර, 2012 දී දූෂණ විරෝධී පනත් කිහිපයක් සම්මත කිරීම වැනි ධනාත්මක වර්ධනයන් නිරීක්ෂණය කළ හැකිය.[11]
ස්වභාවික සම්පත්[සංස්කරණය]
2010-2011 දී, අනදර්කෝ පෙට්‍රෝලියම් සහ එනි විසින් උතුරු කබෝ ඩෙල්ගාඩෝ පළාතේ වෙරළට ඔබ්බෙන් වූ රවුමා ද්‍රෝණියේ ස්වභාවික වායු ඝන මීටර් බිලියන 4,200 (ඝන අඩි ට්‍රිලියන 150) නැවත ලබාගත හැකි මාම්බා දකුණු ගෑස් ක්ෂේත්‍රය සොයා ගන්නා ලදී. දියුණු වූ පසු, මෙය මොසැම්බික් ලොව විශාලතම ද්‍රව ස්වභාවික වායු නිෂ්පාදකයෙකු බවට පත් කළ හැකිය. 2017 ජනවාරි මාසයේදී රොවුම ගෑස් ද්‍රෝණියේ ස්වාභාවික වායු සංවර්ධන ව්‍යාපෘති සඳහා රජය විසින් සමාගම් 3ක් තෝරා ගන්නා ලදී. GL Africa Energy (UK) සමාගමට ටෙන්ඩර් එකක් පිරිනමන ලදී. එය මෙගාවොට් 250ක ගෑස් බලාගාරයක් ඉදිකර ක්‍රියාත්මක කිරීමට සැලසුම් කරයි.[12][13] නිෂ්පාදනය 2018 දී ආරම්භ කිරීමට නියමිතව තිබුණි.[14] මොසැම්බික් දැන් 2024 දී ගෝලීය වශයෙන් LNG අපනයනය ආරම්භ කිරීමට සැලසුම් කර ඇත. 2019 දී, මොසැම්බික් LNG ව්‍යාපෘතිය ලෙස හැඳින්වෙන රවුමා ද්‍රෝණියේ වර්ධනයන්, අවසානයේ මෙම LNG වෙළඳපොළට ගෙන ඒම සඳහා ආයෝජකයින්ගේ එකමුතුවකින් ඩොලර් බිලියන 19ක් රැස් කළේය. ව්‍යාපෘතියේ බහුතරයක් සහ ඒ ආශ්‍රිත මෙහෙයුම් ප්‍රදානය කර ඇත්තේ TotalEnergies සමාගමටය.[15]
සංචාරක කර්මාන්තය[සංස්කරණය]
රටේ ස්වභාවික පරිසරය, වන ජීවීන් සහ ඓතිහාසික උරුමයන් වෙරළ, සංස්කෘතික සහ පාරිසරික සංචාරක ව්‍යාපාරය සඳහා අවස්ථා සපයයි.[16] මොසැම්බික් එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ (GDP) වර්ධනය සඳහා විශාල විභවයක් ඇත.[17]
පිරිසිදු ජලය සහිත උතුරු වෙරළ සංචාරක ව්‍යාපාරයට යෝග්‍ය වේ,[තහවුරු කර නොමැත] විශේෂයෙන්ම නාගරික මධ්‍යස්ථාන වලින් ඉතා ඈතින් පිහිටි ක්විරිම්බාස් දූපත් සහ බසරුටෝ දූපත් සමූහය.[18] සාගර ජෛව විවිධත්වය සහ තල්මසුන් මෝරුන් සහ මැන්ටා කිරණ නිසා ඉන්හම්බේන් පළාත ජාත්‍යන්තර කිමිදුම්කරුවන් ආකර්ෂණය කරයි.[19] ගොරොන්ගෝසා ජාතික වනෝද්‍යානය ඇතුළුව ජාතික වනෝද්‍යාන කිහිපයක් ඇත.[20]
ප්‍රවාහනය[සංස්කරණය]
කිලෝමීටර් 30,000 (සැතපුම් 19,000) කට වඩා වැඩි මාර්ග ඇත, නමුත් ජාලයේ වැඩි ප්රමාණයක් සකස් කර නොමැත. එහි පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය අසල්වැසියන් මෙන්, වාහන වම් පසින් ගමන් කරයි. මපුටෝ හි ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළක්, වෙනත් පදික ගුවන් තොටුපළ 21ක් සහ නොකැඩූ ධාවන පථ සහිත ගුවන් පථ 100කට අධික ප්රමාණයක් ඇත. යාත්‍රා කළ හැකි අභ්‍යන්තර ජල මාර්ග කිලෝමීටර් 3,750 කි. ප්‍රධාන නගරවලට සේවා සපයන සහ මලාවි, සිම්බාබ්වේ සහ දකුණු අප්‍රිකාව සමඟ රට සම්බන්ධ කිරීමට දුම්රිය සම්බන්ධතා ඇත. මොසැම්බිකානු දුම්රිය පද්ධතිය වෙරළ තීරයේ විවිධ වරායන් තුනකින් ශතවර්ෂයකට වැඩි කාලයක් තිස්සේ වර්ධනය වූ අතර එය අභ්‍යන්තරයට වෙනම මාර්ග සඳහා පර්යන්ත ලෙස සේවය කළේය. මොසැම්බික් සිවිල් යුද්ධයේදී දුම්රිය මාර්ග ප්‍රධාන ඉලක්ක වූ අතර, RENAMO විසින් කඩාකප්පල් කරන ලද අතර පුනරුත්ථාපනය වෙමින් පවතී. parastatal අධිකාරියක්, Portos e Caminhos de Ferro de Moçambique (මොසැම්බික් වරාය සහ දුම්රිය), දුම්රිය පද්ධතිය සහ එහි සම්බන්ධිත වරායන් අධීක්ෂණය කරයි, නමුත් කළමනාකරණය බොහෝ දුරට බාහිරින් ලබා දී ඇත. සෑම රේඛාවකටම තමන්ගේම සංවර්ධන කොරිඩෝවක් ඇත.
2005 වන විට කිලෝමීටර් 3,123 ක දුම්රිය මාර්ගයක් තිබූ අතර, එය කිලෝමීටර් 2,983 ක මිමී 1,067 (අඩි 3 අඩි 6) මාපකය, අසල්වැසි දුම්රිය පද්ධති සමඟ අනුකූල වන අතර කිලෝමීටර 140 ක මාර්ගයක් මිමී 762 (අඩි 2 අඩි 6 අඟ) මාපකය, ගාසා හි විය. දුම්රිය.[21] මධ්‍යම බේරේ-බුලවායෝ දුම්රිය මාර්ගය සහ සේන දුම්රිය මාර්ගය බේරේ වරාය මලාවි, සැම්බියාව සහ සිම්බාබ්වේ යන ගොඩබිම් රටවල් සමඟ සම්බන්ධ කරයි. මෙයට උතුරින් නකලා වරායද නකලා දුම්රිය මාර්ගයෙන් මලාවි වෙත සම්බන්ධ කර ඇති අතර දකුණින් මාපුටෝ වරාය ලිම්පෝපෝ රේල්, ගෝබා රේල් සහ රෙසානෝ ගාර්ෂියා දුම්රිය මගින් සිම්බාබ්වේ, එස්වාටිනි සහ දකුණු අප්‍රිකාවට සම්බන්ධ කර ඇත. මෙම ජාල එකිනෙකට සම්බන්ධ වන්නේ අසල්වැසි රටවල් හරහා පමණි. ටෙටේ සහ බේරා අතර ගල් අඟුරු රැගෙන යාම සඳහා නව මාර්ගයක් 2010 වන විට සේවයට පැමිණීමට සැලසුම් කරන ලදී,[22] සහ 2010 අගෝස්තු මාසයේදී මොසැම්බික් සහ බොට්ස්වානා, සෙරුලේ සිට ගල් අඟුරු රැගෙන යාම සඳහා සිම්බාබ්වේ හරහා කිලෝමීටර 1,100 ක දුම්රිය මාර්ගයක් සංවර්ධනය කිරීමට අවබෝධතා ගිවිසුමක් අත්සන් කළහ. බොට්ස්වානා ටෙචොබනීන් පොයින්ට් හි ගැඹුරු ජල වරායකට[23] සෙන්ටර් බෆර් කප්ලර්[24] සහ එයාර් බ්‍රේක් භාවිතා කරමින් ඉන්දියානු ගෝල්ඩන් රොක් වැඩමුළුව[25] මගින් නවතම රෝලිං තොග සපයා ඇත.
ජල සැපයුම සහ සනීපාරක්ෂාව[සංස්කරණය]
.jpg)
මොසැම්බික්හි ජල සැපයුම සහ සනීපාරක්ෂාව සංලක්ෂිත වන්නේ වැඩිදියුණු කළ ජල මූලාශ්‍රයකට ප්‍රවේශ වීමේ අඩු මට්ටම් (2011 දී 51% ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇත), ප්‍රමාණවත් සනීපාරක්ෂාව සඳහා අඩු ප්‍රවේශය (2011 දී 25% ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇත) සහ බොහෝ දුරට දුර්වල සේවා ගුණාත්මක භාවයෙනි. 2007 දී රජය ජනගහනයෙන් 62% ක් ජීවත් වන ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ජල සැපයුම සහ සනීපාරක්ෂාව සඳහා උපාය මාර්ගයක් නිර්වචනය කළේය. නාගරික ප්‍රදේශවල ජලය සපයනු ලබන්නේ අවිධිමත් කුඩා පරිමාණ සැපයුම්කරුවන් සහ විධිමත් සැපයුම්කරුවන් විසිනි.
1998 සිට, මොසැම්බික් විසින් CRA නමින් ස්වාධීන නියාමන ආයතනයක්, FIPAG නම් වත්කම් හිමි සමාගමක් සහ Aguas de Moçambique නම් සමාගමක් සමඟ රාජ්‍ය-පෞද්ගලික හවුල්කාරිත්වයක් (PPP) නිර්මාණය කිරීම හරහා නාගරික ජල සැපයුම් අංශයේ විධිමත් කොටස ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලදී.[26] PPP අගනුවර එම ප්‍රදේශ සහ විධිමත් ජල සැපයුම් පද්ධති සඳහා ප්‍රවේශය ඇති තවත් නගර හතරක් ආවරණය කළේය. කෙසේ වෙතත්, නගර හතරක කළමනාකරණ කොන්ත්‍රාත්තු 2008 දී අවසන් වූ විට සහ බදු ගිවිසුමක් යටතේ ප්‍රාග්ධනයට සේවය කරන සමාගමේ විදේශීය හවුල්කරු 2010 දී විශාල පාඩු පවසමින් ඉවත් වූ විට PPP අවසන් විය. නාගරික ජල සම්පාදනයට සැලකිය යුතු ප්‍රතිපත්තිමය අවධානයක් ලැබී ඇතත් නාගරික සනීපාරක්ෂාව සඳහා රජයට තවමත් උපාය මාර්ගයක් නොමැත. මෙම අංශයේ සියලුම රාජ්‍ය ආයෝජනවලින් 87.4% ක් පමණ මූල්‍ය කරන්නේ බාහිර පරිත්‍යාගශීලීන් විසිනි.
යොමු කිරීම්[සංස්කරණය]
- ↑ Hanlon, Joseph (19 September 2007). Is Poverty Decreasing in Mozambique? සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 නොවැම්බර් 2013 at the Wayback Machine. Open University, England.
- ↑ WIPO (4 January 2024). Global Innovation Index 2023, 15th Edition (ඉංග්‍රීසි බසින්). World Intellectual Property Organization. doi:10.34667/tind.46596. ISBN 978-92-805-3432-0. සම්ප්‍රවේශය 2023-10-29.
{{cite book}}:|website=ignored (help) - ↑ 3.0 3.1 3.2
මෙම ලිපිය තුළ, පොදු වසම තුළ පවතින මෙම ප්‍රභවයේ පෙළ ඇතුළත්වෙයි: "Mozambique (07/02)". U.S. Bilateral Relations Fact Sheets/Background Notes. U.S. Department of State. 2 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 July 2018.
- ↑ "Mozambique | Þróunarsamvinnustofnun Íslands" (අයිස්ලන්ත බසින්). Iceida.is. 1 June 1999. 4 November 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 May 2010.
- ↑ World DataBank World Development Indicators Mozambique The World Bank (2013). Retrieved 5 April 2013
- ↑ Mozambique සංරක්ෂණය කළ පිටපත 27 මාර්තු 2013 at the Wayback Machine Canadian International Development Agency (29 January 2013). Retrieved 6 April 2013
- ↑ Akwagyiram, Alexis (5 April 2013) Portugal's unemployed heading to Mozambique 'paradise' සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 නොවැම්බර් 2017 at the Wayback Machine. BBC News Africa. Retrieved 6 April 2013
- ↑ "Mozambique proposes new anti-corruption laws". Agence France-Presse. 27 July 2011. 23 February 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ↑ "CORRUPTION ASSESSMENT: MOZAMBIQU" (PDF). USAID. 16 දෙසැම්බර් 2005. 3 මාර්තු 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ↑ "Mozambique: Corruption Alleged in Anti-Drugs Office". All Africa. 27 March 2012. 27 November 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 March 2012.
- ↑ "Mozambique Corruption Profile". Business Anti-Corruption Profile. 15 July 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2015.
- ↑ "Great Lakes Africa Energy | Our Projects". www.glaenergy.com. 16 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 April 2019.
- ↑ kig, Antony; a (2 February 2017). "GLA Energy to construct 250MW gas powered plant in Mozambique". Construction Review Online (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 16 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 April 2019.
- ↑ "Will Mozambique end up like Nigeria or Norway?" (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 4 April 2013. 26 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 April 2019.
- ↑ "About the project". Mozambique LNG. 2023. සම්ප්‍රවේශය 4 May 2023.
- ↑ "Mozambique Advertising". Empire Group (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 29 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 January 2021.
- ↑ "Mozambique – Economy". Encyclopedia Britannica (ඉංග්‍රීසි බසින්). 5 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 January 2021.
- ↑ "Mozambique — African Destinations". Great Adventures Safaris (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 3 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 January 2021.
- ↑ Tibiriçá, Y., Birtles, A., Valentine, P., & Miller, D. K. (2011). Diving tourism in Mozambique: an opportunity at risk?. Tourism in Marine Environments, 7(3–4), 141–151.
- ↑ "mozambique capital and currency". seedtracker.org. 1 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 January 2021.
- ↑ "The World Factbook – Central Intelligence Agency". cia.gov. 10 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 May 2007.
- ↑ "Mozambique: Australian Company Plans New Coal Mine in Tete By 2010". Allafrica.com. 5 October 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 December 2014.
- ↑ "Railway Gazette: Pointers September 2010". 8 September 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2010.
- ↑ Railway Gazette International, August 2008, p.483
- ↑ "Golden Rock workshop exports locos to Mozambique". Business Line. 6 December 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 December 2014.
- ↑ "PUBLIC-PRIVATE-PARTNERSHIP LEGAL RESOURCE CENTER". PUBLIC-PRIVATE-PARTNERSHIP LEGAL RESOURCE CENTER (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-01-26.
