මුරුසියේ පරිසරය සහ දේශගුණය
මුරුසි හි පරිසරය සාමාන්‍යයෙන් කඳුකර ප්‍රදේශවල වනාන්තර සහිත වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල නිවර්තන වේ. සෘතුමය සුළි කුණාටු ඉක්මනින් යථා තත්ත්වයට පත් වුවද එහි ශාක හා සත්ත්ව විශේෂවලට විනාශකාරී වේ. 2011 දී ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් නිකුත් කරන ලද වායු තත්ත්ව දර්ශකයේ මුරුසි දෙවන ස්ථානයට පත් විය.[1] එහි 2019 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ මධ්‍යන්‍ය ලකුණු 5.46/10ක් තිබූ අතර, එය රටවල් 172ක් අතරින් ගෝලීය වශයෙන් 100 වැනි ස්ථානයට පත් විය.[2]
නිවර්තන කලාපයට ආසන්නව පිහිටා ඇති මුරුසි හි නිවර්තන දේශගුණයක් ඇත. සෘතු 2ක් ඇත: නොවැම්බර් සිට අප්‍රේල් දක්වා උණුසුම් තෙතමනය සහිත ගිම්හානය, මධ්‍යස්ථ උෂ්ණත්වය 24.7 °C (76.5 °F) සහ ජුනි සිට සැප්තැම්බර් දක්වා සාපේක්ෂ සිසිල් වියළි ශීත සෘතුව 20.4 °C (68.7 °F) . සෘතු අතර උෂ්ණත්ව වෙනස 4.3 °C (7.7 °F) පමණි. උණුසුම්ම මාස ජනවාරි සහ පෙබරවාරි වන අතර සාමාන්‍ය දින උපරිම උෂ්ණත්වය 29.2 °C (84.6 °F) දක්වා වන අතර සිසිල්ම මාස වන්නේ ජූලි සහ අගෝස්තු සාමාන්‍ය රාත්‍රී අවම උෂ්ණත්වය 16.4 °C (61.5 °F) වේ. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය වෙරළ තීරයේ මිලිමීටර් 900 (අඟල් 35) සිට මධ්‍යම සානුවේ මිලිමීටර් 1,500 (අඟල් 59) දක්වා පරාසයක පවතී. කැපී පෙනෙන වැසි සමයක් නොමැති වුවද, බොහෝ වර්ෂාපතනය ගිම්හාන මාසවලදී සිදු වේ. කලපුවේ මුහුදු උෂ්ණත්වය 22-27 °C (72-81 °F) සිට වෙනස් වේ. මධ්‍යම සානුව අවට වෙරළබඩ ප්‍රදේශවලට වඩා සිසිල් වන අතර වර්ෂාපතනය මෙන් දෙගුණයක් අත්විඳිය හැකිය. පවතින වෙළඳ සුළං දිවයිනේ නැගෙනහිර පැත්ත සිසිල්ව තබා වැඩි වර්ෂාවක් ගෙන එයි. ඉඳහිට නිවර්තන සුළි කුණාටු සාමාන්‍යයෙන් ජනවාරි සහ මාර්තු අතර ඇති වන අතර දින තුනක් පමණ කාලගුණය කඩාකප්පල් කර අධික වර්ෂාපතනයක් ඇති කරයි.[3]
2020 ජුලි 25 එම්වී වකාෂියෝ තෙල් කාන්දුවෙන් පසු අගමැති ප්‍රවින්ද් ජුග්නාත් පාරිසරික හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය.[4] ප්‍රංශය රියුනියන් සහ ග්‍රීන්පීස් වෙතින් ගුවන් යානා එවා ඇති අතර විශේෂඥයින් පැවසුවේ මෙම කාන්දුව "මුහුදේ ගිලී යාමේ අවදානමට ලක්ව ඇති දහස් ගණනකගේ පැවැත්මට තර්ජනයක්" බවයි.[5]
ජෛව විවිධත්වය
[සංස්කරණය]
මෙම රට ලෝකයේ දුර්ලභ ශාක හා සතුන්ගේ නිවහන වේ, නමුත් මිනිස් වාසය සහ ස්වදේශික නොවන විශේෂ හඳුන්වාදීම එහි දේශීය ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ තර්ජනයට ලක්ව ඇත.[6] එහි ගිනිකඳු සම්භවය, වයස, හුදකලා වීම සහ අද්විතීය භූමි ප්‍රදේශය හේතුවෙන්, මුරුසිය සාමාන්‍යයෙන් එතරම් කුඩා ප්‍රදේශයක දක්නට නොලැබෙන ශාක හා සත්ත්ව විවිධත්වයේ නිවහන වේ. 1507 දී පෘතුගීසීන් පැමිණීමට පෙර, දිවයිනේ භූමිෂ්ඨ ක්ෂීරපායින් සිටියේ නැත. මෙය පියාසර නොකරන පක්ෂීන් සහ විශාල උරග විශේෂ ගණනාවක් පරිණාමය වීමට ඉඩ සලසයි. මිනිසුන්ගේ පැමිණීමත් සමඟ ආක්‍රමණශීලී ජීවී විශේෂ හඳුන්වාදීම, වාසස්ථාන සීඝ්‍රයෙන් විනාශ වීම සහ ආවේණික ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ විශාල ප්‍රමාණයක් අහිමි වීම සිදු විය. විශේෂයෙන්ම, මුරුසියට අනන්‍ය වූ විශේෂයක් වන පියාසර නොයන ඩෝඩෝ පක්ෂියා වඳවී යාම, මිනිසා විසින් මෙහෙයවන ලද වඳවී යාමේ නියෝජිත උදාහරණයක් බවට පත් වී ඇත.[7][8][9] මුරුසියහි ජාතික ලාංඡනයේ (හෙරල්ඩික්) ඩෝඩෝ ප්‍රමුඛව පෙනී සිටියි.[10]
නිරිත දෙසින් බ්ලැක් රිවර් ගෝර්ජස් ජාතික වනෝද්‍යානය, ගිනිකොන දෙසින් බැම්බස් කඳු වැටිය සහ වයඹ දෙසින් මෝකා-පෝර්ට් ලුවී කඳුවැටිවල සංකේන්ද්‍රණය වී ඇති දේශීය වනාන්තරයෙන් 2% කට වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් දැන් ඉතිරිව ඇත. වෙරළබඩ සහ ප්‍රධාන ගොඩබිම් විවිධත්වයේ ශේෂයන් සහිත හුදකලා කඳු කිහිපයක්, කෝප්ස් ඩි ගාඩ්, ලෙ මෝර්න් බ්‍රබන්ට් සහ අක්වෙරළ දූපත් කිහිපයක් ඇත. ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ 100 කට අධික ප්‍රමාණයක් වඳ වී ගොස් ඇති අතර තවත් බොහෝ ඒවා තර්ජනයට ලක්ව ඇත. ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ස්වභාවික රක්ෂිතවල තර්ජනයට ලක් වූ පක්ෂි සහ ශාක විශේෂ ප්‍රතිනිෂ්පාදනය කිරීම මෙන්ම වාසස්ථාන ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සඳහා වැඩසටහන් ක්‍රියාත්මක කිරීමත් සමඟ 1980 ගණන්වල සංරක්ෂණ කටයුතු ආරම්භ විය.[11]
2011 දී, පරිසර සහ තිරසාර සංවර්ධන අමාත්‍යාංශය විසින් "මොරිෂස් පාරිසරික ඉදිරි දැක්ම" නිකුත් කරන ලද අතර, එය ශාන්ත බ්‍රැන්ඩන් සමුද්‍ර ආරක්ෂිත ප්‍රදේශයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කිරීමට නිර්දේශ කරන ලදී. 2016 මාර්තු දිනැති මුරුසි වනජීවී පදනමේ ජනාධිපතිවරයාගේ වාර්තාවේ, ශාන්ත බ්‍රැන්ඩන්, පරමාණු සංරක්ෂණය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා නිල MWF ව්‍යාපෘතියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කර ඇත.[12]
මුරුසි පියාඹන නරියා දිවයිනට ආවේණික ක්ෂීරපායි සත්වයා ලෙස ඉතිරිව සිටින අතර, ඔවුන් පලතුරු වගාවන්ට තර්ජනයක් යැයි විශ්වාස කිරීම හේතුවෙන් 2015 නොවැම්බර් මාසයේදී රජය විසින් අනුමත කරන ලද දඩයම් කිරීම හේතුවෙන් මෑත වසරවලදී දැඩි තර්ජනයට ලක්ව ඇත. 2015 ට පෙර දරුණු සුළි කුණාටුවක් නොමැතිකම නිසා පළතුරු වවුලන් ගහනය වැඩි වී ඇති අතර 2014 දී IUCN විසින් වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති සිට අවදානමට ලක්විය හැකි ලෙස වෙනස් කරන ලදී. 2018 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී පළතුරු වවුලන්ගෙන් 20% ක් මරා දැමීමට අවසර දෙන ලදී. ජනගහනය, ඇස්තමේන්තුගත පළතුරු වවුලන් 65,000 න් 13,000 ක් පමණ ඉතිරිව ඇත, නමුත් ඔවුන්ගේ තත්ත්වය කලින් වසරවල සිදු වූ දඩයම් හේතුවෙන් වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇත.[13]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "Mauritius's air quality 2nd best in world". Le Matinal. 26 September 2011. 10 October 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2015.
- ^ Grantham, H. S.; et al. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507. S2CID 228082162.
- ^ "Climate of Mauritius". Mauritius Meteorological Services. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2015.
- ^ Navin Singh, Khadka (12 August 2020). "Why the Mauritius oil spill is so serious". BBC News. සම්ප්‍රවේශය 28 November 2020.
- ^ "Oil spill threatens ecological disaster as Mauritius declares emergency". Yahoo! News. Reuters. සම්ප්‍රවේශය 8 August 2020.
- ^ "Mauritius profile". BBC World. 22 July 2011. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2015.
- ^ Shapiro, Beth; Sibthorpe, Dean; Rambaut, Andrew; et al. (2002). "Flight of the Dodo" (PDF). Science. 295 (5560): 1683. doi:10.1126/science.295.5560.1683. PMID 11872833.
- ^ Smaill, Belinda (2016). Regarding Life: Animals and the Documentary Moving Image. SUNY Press. p. 76. ISBN 978-1-4384-6249-3.
- ^ Hollars, B. J. (1 February 2017). Flock Together: A Love Affair with Extinct Birds. U of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-9642-8.
- ^ "Republic of Mauritius- Coat of Arms". govmu.org. 27 March 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 March 2019.
- ^ "Chapter 1. Introduction to the Republic of Mauritius" (PDF). Archived copy. National Parks and Conservation Services, Government of Mauritius. 3 April 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 January 2015.
{{cite book}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ^ "President's Report of the Mauritian Wildlife Foundation dated March 2016". සම්ප්‍රවේශය 29 August 2017.
- ^ "Welcome to the Mauritian Wildlife Foundation (MWF) – In The Field – Mauritius – Mauritius Fruit Bat". mauritian-wildlife.org. 16 March 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 February 2019.