මලාවි හි සංස්කෘතිය
"මලාවි" යන නම පැමිණෙන්නේ ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1400 දී පමණ දකුණු කොංගෝවෙන් සංක්‍රමණය වූ මාරවි නම් බන්ටු ජනවර්ගයෙන්. උතුරු මලාවි විල වෙත ළඟා වූ පසු, කණ්ඩායම බෙදී ගිය අතර, එක් කණ්ඩායමක් වැවේ බටහිර ඉවුරෙන් දකුණට ගමන් කරමින් චේවා ලෙස හැඳින්වෙන කණ්ඩායම බවට පත් වූ අතර අනෙක් කණ්ඩායම, අද න්යන්ජාගේ මුතුන් මිත්තන් විලෙහි නැගෙනහිර දෙසින් මලාවි දකුණු කොටසට ගමන් කළහ. ජනවාර්ගික ගැටුම් සහ අඛණ්ඩ සංක්‍රමණය 20 වන සියවස ආරම්භය දක්වාම අද්විතීය හා ඒකාබද්ධ වූ මලාවි සමාජයක් ගොඩනැගීම වැළැක්වීය. පසුගිය ශතවර්ෂය පුරා, කලාපීය බෙදීම් තවමත් සිදු වුවද, සැලකිය යුතු අන්තර් වාර්ගික ඝර්ෂණයක් නොමැති මට්ටමට වාර්ගික වෙනස්කම් අඩු වී ඇත. සාමාන්‍යයෙන් ගතානුගතික සහ සාම්ප්‍රදායිකව අවිහිංසාවාදී වන ප්‍රධාන වශයෙන් ග්‍රාමීය ජනතාව වටා මලාවි ජාතිකත්වය පිළිබඳ සංකල්පය ගොඩනැගීමට පටන් ගෙන ඇත. "Warm Heart of Africa" යන අන්වර්ථ නාමය රටේ පවතින උණුසුම් කාලගුණය නිසා නොව, මලාවියානු ජනතාවගේ කරුණාවන්ත, ආදරණීය ස්වභාවය නිසාය.[1]
1964 සිට 2010 දක්වා සහ නැවතත් 2012 සිට, මලාවි ධජය කළු, රතු සහ කොළ යන සමාන තිරස් ඉරි තුනකින් සමන්විත වන අතර කළු ඉරි මධ්‍යයේ රතු නැගී එන සූර්යයා අධිස්ථාපනය කර ඇත. කළු ඉරි අප්‍රිකානු ජනතාව නියෝජනය කරයි, රතු පැහැයෙන් අප්‍රිකානු නිදහස වෙනුවෙන් දිවි පිදූවන්ගේ රුධිරය නියෝජනය කරයි, කොළ පැහැයෙන් මලාවිහි සදා කොළ ස්වභාවය නියෝජනය කරන අතර නැගී එන සූර්යයා අප්‍රිකාවේ නිදහසේ සහ බලාපොරොත්තුවේ අරුණලු නියෝජනය කළේය.[2] 2010 දී, ධජය වෙනස් කරන ලද අතර, මලාවිහි ආර්ථික ප්‍රගතියේ සංකේතයක් ලෙස රතු පායන හිරු ඉවත් කර මධ්‍යයේ පූර්ණ සුදු හිරු එළියක් එක් කරන ලදී. එම වෙනස 2012 දී ප්‍රතිවර්තනය කරන ලදී.[3]
එහි නැටුම් මලාවි සංස්කෘතියේ ප්‍රබල අංගයක් වන අතර ජාතික නර්තන කණ්ඩායම (කලින් ක්වාචා සංස්කෘතික කණ්ඩායම) රජය විසින් 1987 නොවැම්බර් මාසයේදී පිහිටුවන ලදී.[4] සම්ප්‍රදායික සංගීතය සහ නැටුම් ආරම්භක චාරිත්‍ර, චාරිත්‍ර, විවාහ උත්සව සහ සැමරුම් වලදී දැකගත හැකිය.[5]
මලාවිහි ආදිවාසී ජනවාර්ගික කණ්ඩායම්වලට කූඩ සහ වෙස් මුහුණු කැටයම් කිරීමේ පොහොසත් සම්ප්‍රදායක් ඇති අතර, මෙම භාණ්ඩ සමහරක් ස්වදේශිකයන් විසින් තවමත් සිදු කරනු ලබන සාම්ප්‍රදායික උත්සව සඳහා භාවිතා කරයි. ලී කැටයම් සහ තෙල් පින්තාරු කිරීම ද බොහෝ නාගරික මධ්‍යස්ථානවල ජනප්‍රිය වන අතර නිෂ්පාදනය කරන බොහෝ භාණ්ඩ සංචාරකයින්ට අලෙවි කෙරේ. ජැක් මාපන්ජේ කවියා, ඉතිහාසය සහ ප්‍රබන්ධ ලේඛක පෝල් සෙලේසා, ලෙග්සන් කයිරා, ෆීලික්ස් මන්තලි, ෆ්‍රෑන්ක් චිපසුලා සහ ඩේවිඩ් රුබදිරි යන කතුවරුන් ඇතුළු ජාත්‍යන්තරව පිළිගත් සාහිත්‍යවේදීන් කිහිප දෙනෙකු මලාවි දේශයෙන් ඇත.[තහවුරු කර නොමැත]
මාධ්‍ය
[සංස්කරණය]ක්‍රීඩා
[සංස්කරණය]
පාපන්දු යනු බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත පාලන සමයේදී එහි හඳුන්වා දුන් මලාවි හි වඩාත් පොදු ක්‍රීඩාවයි. එහි ජාතික කණ්ඩායම මේ වන විට ලෝක කුසලානයකට සුදුසුකම් ලබා ගැනීමට අපොහොසත් වී ඇති නමුත්, අප්‍රිකානු ජාතීන්ගේ කුසලාන තරඟාවලියට තරඟ තුනක් ඉදිරිපත් කර ඇත. පාපන්දු කණ්ඩායම් අතරට මයිටි වොන්ඩරර්ස්, බිග් බුලට්, සිල්වර් ස්ට්‍රයිකර්ස්, බ්ලූ ඊගල්ස්, සිවෝ ස්පෝටිං, මොයෙල් බැරැක්ස් සහ මයිටි ටයිගර්ස් ඇතුළත් වේ. පැසිපන්දු ද ජනප්‍රිය වෙමින් පවතී, නමුත් එහි ජාතික කණ්ඩායම තවමත් කිසිදු ජාත්‍යන්තර තරඟයකට සහභාගී වී නොමැත.[6]
මලාවි ජාතික දැල්පන්දු කණ්ඩායම[7] ලොව 6 වැනි ස්ථානයට පත් වීමත් සමඟ දැල්පන්දු ක්‍රීඩාවේ වැඩි සාර්ථකත්වයක් සොයාගෙන ඇත (මාර්තු 2021 වන විට). විශේෂයෙන්ම ජාතික කණ්ඩායමේ ක්‍රීඩිකාවන් ගණනාවක් ජාත්‍යන්තර ලීගවලට ක්‍රීඩා කරයි.
ආහාර පිසීම
[සංස්කරණය]මලාවියන් ආහාර විවිධයි, තේ සහ මාළු රටේ ආහාරවල ජනප්‍රිය ලක්ෂණ වේ.[8] සීනි, කෝපි, බඩ ඉරිඟු, අර්තාපල්, බඩ ඉරිඟු, ගවයින් සහ එළුවන් ද ආහාර පිසීමේ සහ ආර්ථිකයේ වැදගත් සංරචක වේ. මලාවි විල යනු චම්බෝ (බ්රීම් වලට සමාන), උසිපා (සාඩින් හා සමාන) සහ ම්පසා (සැමන් සහ කම්පන්ගෝ වලට සමාන) ඇතුළු මත්ස්‍ය ප්‍රභවයකි.[8] න්සිමා යනු බිම ඉරිඟු වලින් සාදන ලද ආහාර ප්‍රධාන ආහාරයක් වන අතර සාමාන්‍යයෙන් මස් සහ එළවළු අතුරු කෑම සමඟ සපයනු ලැබේ. එය සාමාන්‍යයෙන් දිවා ආහාරය සහ රාත්‍රී ආහාරය සඳහා අනුභව කරනු ලැබේ.[8]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "Background Note: Malawi". Bureau of African Affairs. U.S. Department of State. 11 January 2011. සම්ප්‍රවේශය 20 July 2011.
- ^ Berry, Bruce (6 February 2005). "Malawi". Flags of the World Website. Flags of the World. 21 August 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 September 2010.
- ^ "DPP govt blew K3bn on flag change". Nyasa Times. 30 May 2012. 18 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 April 2013.
- ^ Turner, The Statesman's Yearbook, p. 824
- ^ Ntilosanje, Timothy. "Traditional dances of Malawi". Music in Africa. සම්ප්‍රවේශය 25 June 2022.
- ^ Gall, James L., ed. (1998). Worldmark Encyclopaedia of Cultures and Daily Life. Vol. 1–Africa. Detroit and London: Gale Research. pp. 101–102. ISBN 0-7876-0552-2.
- ^ "Current World Rankings". World Netball. සම්ප්‍රවේශය 10 December 2021.
- ^ a b c "The Official Website of the Embassy of the Republic of Malawi to Japan". Malawiembassy.org. 14 March 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 February 2016.