ආක්ටික් කලාපයේ දේශගුණික විපර්යාස
ආක්ටික් කලාපයේ දේශගුණික විපර්යාස හේතුවෙන්, මෙම ධ්‍රැවීය කලාපය 2050 වන විට "ගැඹුරු ලෙස වෙනස්" වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.[1]:2321 වෙනස් වීමේ වේගය "ලෝකයේ ඉහළම ඒවා අතර",[1]:2321 අනුපාතය සමඟ උනුසුම් වීම ගෝලීය සාමාන්‍යයට වඩා 3-4 ගුණයකින් වේගවත් වේ.[2][3][4][5] මෙම උනුසුම් වීම දැනටමත් ප්‍රගාඪ ආක්ටික් මුහුදේ අයිස් අඩුවීම, ග්‍රීන්ලන්ත අයිස් තට්ටුව ශීඝ්‍රයෙන් දියවීම සහ නිත්‍ය තුහින භූ දර්ශනය දියවීම සඳහා හේතු වී ඇත.[1]:2321[6] මෙම සිදුවෙමින් පවතින පරිවර්තනයන් ශත වර්ෂ ගණනාවක් හෝ සහස්‍ර ගණනකට ආපසු හැරවිය නොහැකි වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.[1]:2321
ආක්ටික් ප්‍රදේශයේ ස්වභාවික ජීවිතයට විශාල බලපෑමක් එල්ල වෙනවා. ටුන්ඩ්‍රා උණුසුම් වන විට, එහි පස පස් පණුවන් සහ විශාල ශාක සඳහා ආගන්තුක සත්කාරයට ලැදි වේ,[7] සහ බෝරියල් වනාන්තර උතුරට ව්‍යාප්ත වේ - එසේ වුවද, මෙය භූ දර්ශනය ලැව්ගිනි වලට ගොදුරු වේ, අනෙක් ප්‍රදේශවලට වඩා යථා තත්ත්වයට පත්වීමට වැඩි කාලයක් ගත වේ. බීවර්, ආක්ටික් ගංගා ජනාවාස කිරීම සඳහා ද මෙම උනුසුම් භාවයෙන් ප්‍රයෝජන ගන්නා අතර, එකතැන පල්වෙන ජලය වැඩිවීම නිසා ඔවුන්ගේ වේලි මීතේන් විමෝචනයට දායක වේ.[8] ආක්ටික් සාගරය උණුසුම් ජලය ලෙස සාගර ප්‍රාථමික නිෂ්පාදනයේ විශාල වර්ධනයක් අත්විඳ ඇති අතර මුහුදු අයිස් ප්ලාන්ක්ටන් ප්‍රතිලාභයෙන් අඩු සෙවනක් ලබා ඇත.[1]:2326[9] ඒ අතරම, එය දැනටමත් ගෝලීය සාගරයේ සෙසු ප්‍රදේශවලට වඩා අඩු ක්ෂාරීය වේ. , එබැවින් වැඩිවන CO2 සාන්ද්‍රණය නිසා ඇති වන සාගර ආම්ලිකතාවය වඩාත් දරුණු වන අතර, pteropods වැනි සත්ව ප්ලැන්ක්ටන්ගේ සමහර ආකාර වලට තර්ජනයක් වේ.[1]:2328
ආක්ටික් සාගරය නුදුරු අනාගතයේ දී එහි පළමු අයිස් රහිත සිදුවීම් දැකීමට අපේක්ෂා කෙරේ - බොහෝ විට 2050 ට පෙර, සහ 2020 ගණන්වල අගභාගයේදී හෝ 2030 ගණන්වල මුල් භාගයේදී විය හැකිය.[10] මෙය පසුගිය වසර 700,000 තුළ පූර්වාදර්ශයක් නොවනු ඇත.[11][12] සමහර මුහුදු අයිස් සෑම ආක්ටික් ශීත සෘතුවකම නැවත වර්ධනය වේ, නමුත් උණුසුම් වීම වැඩි වන විට එවැනි සිදුවීම් නිතර නිතර සිදුවනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. හිම වලසුන් වැනි මුහුදු අයිස් මත යැපෙන සත්ත්ව විශේෂ සඳහා මෙය විශාල බලපෑමක් ඇත. මිනිසුන් සඳහා, සාගරය හරහා වෙළඳ මාර්ග වඩාත් පහසු වනු ඇත. එහෙත්, රටවල් කිහිපයකට ඩොලර් බිලියන ගණනක් වටිනා ආක්ටික් කලාපයේ යටිතල පහසුකම් ඇති අතර, යටින් පවතින නිත්‍ය තුහින දියවීම නිසා එය කඩා වැටීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇත. ආක්ටික් ප්‍රදේශයේ ආදිවාසී ජනතාව එහි අයිස් තත්ත්‍වයන් සමඟ දිගු සබඳතාවක් පවත්වන අතර ඔවුන්ගේ සංස්කෘතික උරුමයන් අහිමි වීමට මුහුණ දෙති.
තවද, ආක්ටික් කලාපයෙන් ඔබ්බට යන බොහෝ ඇඟවුම් තිබේ. මුහුදු අයිස් අහිමි වීම ආක්ටික් ප්‍රදේශයේ උනුසුම් වීම වැඩි කරනවා පමණක් නොව, අයිස්-ඇල්බෙඩෝ ප්‍රතිපෝෂණය හරහා ගෝලීය උෂ්ණත්වය ඉහළ යාමටද එක් කරයි. පර්මාෆ්‍රොස්ට් දියවීම නිසා ප්‍රධාන රටවලට සාපේක්ෂව CO2 සහ මීතේන් විමෝචනය වේ. ග්‍රීන්ලන්ත දියවීම ගෝලීය මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමට සැලකිය යුතු දායකත්වයක් සපයයි. උනුසුම් වීම ඉක්මවා ගියහොත් - හෝ ඒ ආසන්න වශයෙන්, ඇස්තමේන්තුගත වසර 10,000 ක් පුරා සමස්ත අයිස් තට්ටුවම නැති වී යාමේ සැලකිය යුතු අවදානමක් ඇති අතර එය ගෝලීය මුහුදු මට්ටමට එකතු වේ. ආක්ටික් ප්‍රදේශයේ උනුසුම් වීම ජෙට් ප්‍රවාහයේ ස්ථායීතාවයට බලපෑ හැකි අතර එමඟින් මධ්‍ය අක්ෂාංශ ප්‍රදේශවල ආන්තික කාලගුණික සිදුවීම්, නමුත් එම උපකල්පනය තුළ ඇත්තේ "අඩු විශ්වාසය" පමණි.
මූලාශ්‍ර
[සංස්කරණය]- ^ a b c d e f Constable, A.J.; Harper, S.; Dawson, J.; Holsman, K.; Mustonen, T.; Piepenburg, D.; Rost, B. (2022). "Cross-Chapter Paper 6: Polar Regions". Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. 2021: 2319–2367. Bibcode:2021AGUFM.U13B..05K. doi:10.1017/9781009325844.023.
- ^ "Arctic warming three times faster than the planet, report warns". Phys.org (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-05-20. සම්ප්‍රවේශය 6 October 2022.
- ^ "The Arctic is warming four times faster than the rest of the world" (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-12-14. සම්ප්‍රවේශය 6 October 2022.
- ^ Rantanen, Mika; Karpechko, Alexey Yu; Lipponen, Antti; Nordling, Kalle; Hyvärinen, Otto; Ruosteenoja, Kimmo; Vihma, Timo; Laaksonen, Ari (11 August 2022). "The Arctic has warmed nearly four times faster than the globe since 1979". Communications Earth & Environment (ඉංග්‍රීසි බසින්). 3 (1): 1–10. Bibcode:2022ComEE...3..168R. doi:10.1038/s43247-022-00498-3. hdl:11250/3115996. ISSN 2662-4435. S2CID 251498876.
- ^ Chylek, Petr; Folland, Chris; Klett, James D.; Wang, Muyin; Hengartner, Nick; Lesins, Glen; Dubey, Manvendra K. (25 June 2022). "Annual Mean Arctic Amplification 1970–2020: Observed and Simulated by CMIP6 Climate Models". Geophysical Research Letters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 49 (13). Bibcode:2022GeoRL..4999371C. doi:10.1029/2022GL099371. S2CID 250097858.
- ^ Shepherd, Andrew; Ivins, Erik; Rignot, Eric; Smith, Ben; van den Broeke, Michiel; Velicogna, Isabella; Whitehouse, Pippa; Briggs, Kate; Joughin, Ian; Krinner, Gerhard; Nowicki, Sophie (12 March 2020). "Mass balance of the Greenland Ice Sheet from 1992 to 2018". Nature (ඉංග්‍රීසි බසින්). 579 (7798): 233–239. doi:10.1038/s41586-019-1855-2. hdl:2268/242139. ISSN 1476-4687. PMID 31822019. S2CID 219146922. 23 October 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 October 2022.
- ^ Lindsey, Rebecca (18 January 2012). "Shrub Takeover One Sign of Arctic Change". ClimateWatch Magazine. NOAA. 2013-02-17 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 19 January 2012.
- ^ Clark, Jason A; Tape, Ken D; Baskaran, Latha; Elder, Clayton; Miller, Charles; Miner, Kimberley; O'Donnell, Jonathan A; Jones, Benjamin M (3 July 2023). "Do beaver ponds increase methane emissions along Arctic tundra streams?". Environmental Research Letters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 18 (7). Bibcode:2023ERL....18g5004C. doi:10.1088/1748-9326/acde8e.
- ^ Hansen, Kathryn (26 July 2020). "Phytoplankton Surge in Arctic Waters". NASA Earth Observatory (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 25 May 2024.
- ^ Jahn, Alexandra; Holland, Marika M.; Kay, Jennifer E. (5 March 2024). "Projections of an ice-free Arctic Ocean". Nature Reviews Earth & Environment. 5 (3): 164–176. Bibcode:2024NRvEE...5..164J. doi:10.1038/s43017-023-00515-9.
- ^ Overpeck, Jonathan T.; Sturm, Matthew; Francis, Jennifer A.; et al. (23 අගෝස්තු 2005). "Arctic System on Trajectory to New, Seasonally Ice-Free State". Eos, Transactions, American Geophysical Union. 86 (34): 309–316. Bibcode:2005EOSTr..86..309O. doi:10.1029/2005EO340001.
- ^ Butt, F. A.; H. Drange; A. Elverhoi; O. H. Ottera; A. Solheim (2002). "The Sensitivity of the North Atlantic Arctic Climate System to Isostatic Elevation Changes, Freshwater and Solar Forcings" (PDF). Quaternary Science Reviews. 21 (14–15): 1643–1660. doi:10.1016/S0277-3791(02)00018-5. OCLC 108566094. 10 සැප්තැම්බර් 2008 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
