සෝමාලියාවේ ආර්ථිකය
CIA සහ සෝමාලියාවේ මහ බැංකුවට අනුව, සිවිල් නොසන්සුන්තාවක් අත්විඳින නමුත්, සෝමාලියාව සෞඛ්‍ය සම්පන්න අවිධිමත් ආර්ථිකයක් පවත්වා ගෙන ගොස් ඇත, ප්‍රධාන වශයෙන් පශු සම්පත්, ප්‍රේෂණ/මුදල් හුවමාරු සමාගම් සහ විදුලි සංදේශ මත පදනම් වේ.[1] රජයේ විධිමත් සංඛ්‍යාලේඛනවල හිඟයක් සහ මෑත සිවිල් යුද්ධය හේතුවෙන් ආර්ථිකයේ ප්‍රමාණය හෝ වර්ධනය මැන බැලීම දුෂ්කර ය. 1994 සඳහා, CIA විසින් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඩොලර් බිලියන 3.3ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.[2] 2001 දී එය ඩොලර් බිලියන 4.1 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.[3] 2009 වන විට, සීඅයිඒ ඇස්තමේන්තු කළේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඩොලර් බිලියන 5.731 දක්වා වර්ධනය වී ඇති අතර, ප්‍රක්ෂේපිත සැබෑ වර්ධන වේගය 2.6% කි. 2007 බ්‍රිතාන්‍ය වාණිජ මණ්ඩල වාර්තාවකට අනුව පුද්ගලික අංශය ද විශේෂයෙන් සේවා අංශයේ වර්ධනය විය. බොහෝ සේවා සහ කාර්මික අංශය රජය විසින් පාලනය කරන ලද පූර්ව සිවිල් යුධ සමය මෙන් නොව, වාණිජ ක්‍රියාකාරකම් සඳහා මනින ලද, පුද්ගලික ආයෝජනයක් සිදු කර ඇත. මෙය බොහෝ දුරට සෝමාලියානු ඩයස්පෝරාව විසින් මූල්‍යකරණය කර ඇති අතර වෙළඳාම සහ අලෙවිකරණය, මුදල් හුවමාරු සේවා, ප්‍රවාහනය, සන්නිවේදන, ධීවර උපකරණ, ගුවන් සේවා, විදුලි සංදේශ, අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍ය, ඉදිකිරීම් සහ හෝටල් ඇතුළත් වේ.[4] ලිබර්ටේරියන් ආර්ථික විද්‍යාඥ පීටර් ලීසන් මෙම වැඩිවන ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් සෝමාලියානු චාරිත්‍රානුකූල නීතියට (Xeer ලෙසින් හඳුන්වන) ආරෝපණය කරයි, ඔහු යෝජනා කරන පරිදි ව්‍යාපාර පවත්වාගෙන යාමට ස්ථාවර පරිසරයක් සපයයි.[5]
සෝමාලියාවේ මහ බැංකුවට අනුව, රටේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය 2012 වන විට ඩොලර් 226 ක් වන අතර, 1990 සිට සැබෑ අගයෙහි සුළු අඩුවීමකි. ජනගහනයෙන් 43% ක් පමණ දිනකට එක්සත් ජනපද ඩොලර් 1 ට වඩා අඩුවෙන් ජීවත් වන අතර ඔවුන්ගෙන් 24% ක් පමණ ජීවත් වෙති. නාගරික ප්‍රදේශවල දක්නට ලැබෙන අතර 54%ක් ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ජීවත් වෙති.[1]
සෝමාලියාවේ ආර්ථිකය නවීන කාර්මික ශිල්පීය ක්‍රම වෙත ක්‍රමක්‍රමයෙන් මාරු වීමත් සමඟ සම්ප්‍රදායික හා නවීන නිෂ්පාදන දෙකෙන්ම සමන්විත වේ. ලොව විශාලතම ඔටුවන් ගහනය සෝමාලියාවේය.[6] සෝමාලියාවේ මහ බැංකුවට අනුව, ජනගහනයෙන් 80% ක් පමණ එළුවන්, බැටළුවන්, ඔටුවන් සහ ගවයන් ඇති කරන සංචාරක හෝ අර්ධ සංචාරක එඬේරුන් වේ. නාමිකයින් තම ආදායමට අතිරේකව දුම්මල සහ විදුරුමස් එකතු කරයි.[1]
කෘෂිකර්මය
[සංස්කරණය]කෘෂිකර්මාන්තය සෝමාලියාවේ වැදගත්ම ආර්ථික අංශයයි. එය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 65%ක් පමණ වන අතර ශ්‍රම බලකායෙන් 65%ක් සේවයේ යොදවයි.[4] පශු සම්පත් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට 40% ක් පමණ දායක වන අතර අපනයන ආදායමෙන් 50% කට වඩා වැඩි වේ. අනෙකුත් ප්‍රධාන අපනයන අතර මාළු, අඟුරු සහ කෙසෙල්; සීනි, බඩ ඉරිඟු සහ බඩ ඉරිඟු දේශීය වෙළෙඳපොළ සඳහා නිෂ්පාදන වේ. සෝමාලියාවේ මහ බැංකුවට අනුව, භාණ්ඩ ආනයනය වසරකට ඩොලර් මිලියන 460 ක් පමණ වන අතර, 1991 සිවිල් යුද්ධය ආරම්භ වීමට පෙර සමස්ත ආනයනය ඉක්මවා ගියේය. වාර්ෂිකව ඩොලර් මිලියන 270 ක් පමණ වූ අපනයන, පූර්ව යුද සමස්ථ අපනයන මට්ටම් ද ඉක්මවා ඇත. . සෝමාලියාවේ වසරකට ඩොලර් මිලියන 190 ක පමණ වෙළඳ හිඟයක් ඇත, නමුත් ඩයස්පෝරාවේ සෝමාලිවරුන් විසින් එවන ලද ප්‍රේෂණ ඩොලර් බිලියන 1 ක් පමණ යැයි ගණන් බලා ඇති අතර එය ඉක්මවා යයි.[1]
අරාබි අර්ධද්වීපයට ආසන්නව පිහිටා තිබීමේ වාසිය සමඟින්, සෝමාලියානු වෙළඳුන් වැඩි වැඩියෙන් ගල්ෆ් අරාබි පශු සම්පත් සහ මස් වෙළඳපොල මත ඕස්ට්‍රේලියාවේ සම්ප්‍රදායික ආධිපත්‍යයට අභියෝග කිරීමට පටන් ගෙන ඇති අතර ගුණාත්මක සතුන් ඉතා අඩු මිලට ලබා දේ. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ගල්ෆ් අරාබි රාජ්‍යයන් රට තුළ උපායමාර්ගික ආයෝජන සිදු කිරීමට පටන් ගෙන ඇති අතර, සෞදි අරාබිය පශු සම්පත් අපනයන යටිතල පහසුකම් ගොඩනඟා ගැනීම සහ එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය විශාල ගොවිබිම් මිලදී ගැනීම් සිදු කරයි.[7] සෝමාලියාව යනු කට්ටකුමංජල් සහ සුවඳ ලාටු සපයන ප්‍රධාන ලෝක සැපයුම්කරුවෙකි.[8]
කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන සැකසීම මත පදනම් වූ නිහතමානී කාර්මික අංශය, සෝමාලියාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 10% ක් වේ. සෝමාලි වාණිජ හා කර්මාන්ත මණ්ඩලයට අනුව, ඩාල්ලෝ ගුවන් සේවය, ජුබ්බා එයාර්වේස්, අප්‍රිකානු එක්ස්ප්‍රස් එයාර්වේස්, නැගෙනහිර අප්‍රිකා 540 මධ්‍යම ගුවන් සහ හජාරා ඇතුළුව, පුද්ගලික ගුවන් සමාගම් හයකට වඩා දේශීය සහ ජාත්‍යන්තර ස්ථාන දෙකටම වාණිජ ගුවන් ගමන් සපයයි.[9] 2008 දී පුන්ට්ලන්ඩ් රජය මැද පෙරදිග සහ අප්‍රිකාවේ ක්‍රියාත්මක වන කලාපීය කාර්මික කණ්ඩායමක් වන ඩුබායි හි ලූටා සමූහය සමඟ ඩොලර් මිලියන ගණනක ගිවිසුමක් අත්සන් කළේය. ගිවිසුමට අනුව, ආයෝජනයේ පළමු අදියර Dhs 170 ක් වටිනා වන අතර බොසාසෝ හි නිදහස් වෙළඳ කලාපය සහ මුහුදු සහ ගුවන් තොටුපල පහසුකම් ක්‍රියාත්මක කිරීම, කළමනාකරණය කිරීම සහ ගොඩනැගීම සඳහා නව සමාගම් සමූහයක් ස්ථාපිත කරනු ඇත. බොසාසෝ ගුවන් තොටුපල සමාගම නව මීටර් 3,400 (අඩි 11,200) ධාවන පථයක්, ප්‍රධාන සහ සහායක ගොඩනැගිලි, කුලී රථ සහ ඒප්‍රොන් ප්‍රදේශ සහ ආරක්ෂක පරිමිතීන් ඇතුළුව ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතීන්ට අනුකූල වන පරිදි ගුවන් තොටුපල සංකීර්ණය සංවර්ධනය කිරීමට සැලසුම් කර ඇත.[10]
1991 සිවිල් යුද්ධය පුපුරා යාමට පෙර, දළ වශයෙන් රාජ්‍ය සතු කුඩා, මධ්‍යම සහ විශාල නිෂ්පාදන සමාගම් 53 ක් ආරම්භ වෙමින් පැවති අතර, ඉන් අනතුරුව ඇති වූ ගැටුමෙන් ඉතිරි වූ කර්මාන්ත බොහොමයක් විනාශ විය. කෙසේ වෙතත්, මූලික වශයෙන් සෝමාලියානු ඩයස්පෝරාවේ සැලකිය යුතු දේශීය ආයෝජනයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, මෙම කුඩා පරිමාණයේ බොහෝ ශාක නැවත විවෘත කර ඇති අතර නව ඒවා නිර්මාණය වී ඇත. දෙවැන්න උතුරු ප්‍රදේශවල මාළු ටින් කිරීමේ සහ මස් සැකසුම් කම්හල් මෙන්ම මොගඩිෂු ප්‍රදේශයේ පැස්ටා, ඛනිජ ජලය, රසකැවිලි, ප්ලාස්ටික් බෑග්, රෙදි, හම් සහ හම්, ඩිටර්ජන්ට් සහ සබන්, ඇලුමිනියම් නිෂ්පාදනය කරන කර්මාන්තශාලා 25 ක් පමණ ඇතුළත් වේ.[11] 2004 දී, සෝමාලියාවේ විවිධ මැතිවරණ කොට්ඨාශවලින් ආයෝජකයින් සමඟින් ඩොලර් මිලියන 8.3 ක Coca-Cola බෝතල් කම්හලක් ද නගරය තුළ විවෘත කරන ලදී.[12] විදේශ ආයෝජනයට ජෙනරල් මෝටර්ස් සහ ඩෝල් ෆෘට් ඇතුළු බහුජාතික සමාගම් ද ඇතුළත් විය.[13]
මුදල් සහ ගෙවීම් පද්ධතිය
[සංස්කරණය]
සෝමාලියාවේ මහ බැංකුව සෝමාලියාවේ නිල මුදල් අධිකාරිය වේ.[1] මූල්‍ය කළමනාකරණය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, එය මුදල් ප්‍රතිපත්ති සැකසීම සහ ක්‍රියාත්මක කිරීම යන දෙකෙහිම කාර්යය භාර ගැනීමේ ක්‍රියාවලියක යෙදී සිටී.[14]
දේශීය මුදල් පිළිබඳ විශ්වාසයක් නොමැතිකම හේතුවෙන්, සෝමාලියානු සිලිං සමඟ හුවමාරු මාධ්‍යයක් ලෙස එක්සත් ජනපද ඩොලරය පුළුල් ලෙස පිළිගැනේ. ඩොලරීකරණය කෙසේ වෙතත්, සෝමාලියානු සිලිං විශාල වශයෙන් නිකුත් කිරීම, විශේෂයෙන්ම අඩු වටිනාකමින් යුත් ගනුදෙනු සඳහා මිල ඉහළ නැංවීමට වැඩි වැඩියෙන් ඉන්ධන ලබා දී ඇත. මහ බැංකුවට අනුව, බැංකුව විසින් මුදල් ප්‍රතිපත්තියේ පූර්ණ පාලනය භාරගෙන පුද්ගලික අංශය විසින් හඳුන්වා දී ඇති දැනට සංසරණය වන මුදල් ඒකකය ප්‍රතිස්ථාපනය කළ වහාම මෙම උද්ධමනකාරී පරිසරය අවසන් වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.[14]
1991 සිවිල් යුද්ධය පුපුරා යාම සහ 2009 දී සෝමාලියාවේ මහ බැංකුව නැවත ස්ථාපිත කිරීම අතර වසර 15 කට වැඩි කාලයක් සෝමාලියාවට මධ්‍යම මූල්‍ය අධිකාරියක් නොතිබුණද, ජාතියේ ගෙවීම් ක්‍රමය ප්‍රධාන වශයෙන් පුළුල් ලෙස පැවතීම හේතුවෙන් තරමක් දියුණු ය. අවිධිමත් බැංකු ජාල ලෙස ක්‍රියා කර ඇති පුද්ගලික මුදල් හුවමාරු ක්‍රියාකරුවන්ගේ (MTO).[15]
මෙම ප්‍රේෂණ ආයතන (හවාලා) සෝමාලියාවේ විශාල කර්මාන්තයක් බවට පත්ව ඇති අතර, ඩයස්පෝරාවේ සෝමාලිවරුන් විසින් මුදල් හුවමාරු සමාගම් හරහා කලාපයට වාර්ෂිකව එ.ජ. ඩොලර් බිලියන 1.6ක් එවනු ලැබේ. බොහෝ දෙනෙක් සෝමාලි මුදල් හුවමාරු සංගමයේ (SOMTA), ප්‍රජාවේ මුදල් හුවමාරු අංශය නියාමනය කරන කුඩ සංවිධානයක් හෝ එහි පූර්වගාමියා වන සෝමාලි මූල්‍ය සේවා සංගමයේ (SFSA) සාමාජිකයින් වේ.[16][17] සෝමාලියානු MTOs අතරින් විශාලතම වන්නේ දහාබ්ෂිල්, ලන්ඩන් සහ ඩුබායි හි ශාඛා ඇති රටවල් 144ක් පුරා පුද්ගලයින් 2,000කට වඩා සේවය කරන සෝමාලියානු සමාගමක් වන දහාබ්ෂිල් වේ.[17]
දේශීය ආරක්ෂාවේ සැලකිය යුතු දියුණුවක් ඇතිව, සෝමාලියානු විදේශිකයන් ආයෝජන අවස්ථා සඳහා නැවත රටට පැමිණීමට පටන් ගත්හ. මධ්‍යස්ථ විදේශ ආයෝජන සමඟින්, අරමුදල් ගලා ඒම සෝමාලියානු සිලිං අගය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි කිරීමට උපකාරී වී ඇත. 2014 මාර්තු වන විට, පෙර මාස 12 තුළ එක්සත් ජනපද ඩොලරයට සාපේක්ෂව මුදල් ඒකකය 60% කින් පමණ ඉහළ ගොස් ඇත. බ්ලූම්බර්ග් විසින් වෙළඳාම් කරන ලද ගෝලීය මුදල් ඒකක 175 අතර සෝමාලියානු සිලිං ශක්තිමත්ම වූ අතර, එම කාලසීමාව තුළ මීළඟ ශක්තිමත්ම ගෝලීය මුදල් ඒකකයට වඩා සියයට 50කට ආසන්න අගයකින් ඉහළ ගියේය.[18]
සෝමාලියාවේ කොටස් හුවමාරුව (SSE) යනු සෝමාලියාවේ ජාතික භාන්ඩයයි. එය සෝමාලියාවේ සිදුවෙමින් පවතින පශ්චාත්-ගැටුම් ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාවලිය වේගවත් කිරීම සඳහා සෝමාලියාවට අයත් සමාගම්වලින් සහ ගෝලීය සමාගම්වලින් ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා 2012 දී ආරම්භ කරන ලදී.[19]
බලශක්ති සහ ස්වභාවික සම්පත්
[සංස්කරණය]ලෝක බැංකුව වාර්තා කරන්නේ විදුලිය දැන් විශාල වශයෙන් දේශීය ව්‍යාපාර මගින් සපයනු ලබන බවයි.[4] මෙම දේශීය සමාගම් අතර සෝමාලියානු බලශක්ති සමාගම, විදුලි බලය ජනනය, සම්ප්‍රේෂණය සහ බෙදා හැරීම සිදු කරයි.[20] 2010 දී, ජාතිය kWh මිලියන 310 ක් නිෂ්පාදනය කළ අතර, CIA ට අනුව, පිළිවෙළින් 170 වන සහ 177 වැනි ස්ථානයට පත් වූ අතර, විදුලිය kWh මිලියන 288.3 ක් පරිභෝජනය කරන ලදී.[යාවත්කාලීන කිරීම අවශ්‍ය වේ]
සෝමාලියාවේ යුරේනියම්, යපස්, ටින්, ජිප්සම්, බොක්සයිට්, තඹ, ලුණු සහ ස්වාභාවික වායු ඇතුළු ස්වභාවික සම්පත් කිහිපයක සංචිත ඇත. CIA වාර්තා කරන්නේ ඔප්පු කරන ලද ස්වාභාවික වායු සංචිත ඝන මීටර් බිලියන 5.663 ක් පවතින බවයි.
සෝමාලියාවේ ඔප්පු කළ තෙල් සංචිතවල පැවැත්ම හෝ ප්‍රමාණය අවිනිශ්චිතය. 2011 වන විට රට තුළ ඔප්පු කළ තෙල් සංචිත නොමැති බව CIA ප්‍රකාශ කරන අතර, UNCTAD යෝජනා කරන්නේ සෝමාලියාවේ බොහෝ ඔප්පු කළ තෙල් සංචිත එහි වයඹ දිග වෙරළට ඔබ්බෙන්, සෝමාලිලන්ත ප්‍රදේශයේ පිහිටා ඇති බවයි.[21] සිඩ්නි හි ලැයිස්තුගත කර ඇති තෙල් සමූහයක්, රේන්ජ් රිසෝසස්, ඊසාන දෙසින් පිහිටි පුන්ට්ලන්ඩ් ප්‍රදේශයට තෙල් බැරල් බිලියන 5 (790×106 m3) සිට බැරල් බිලියන 10 (1.6×109 m3) දක්වා තෙල් නිෂ්පාදනය කිරීමේ හැකියාව ඇත,[22] සුඩානයේ ඔප්පු කළ තෙල් සංචිත බැරල් බිලියන 6.7කි.[23] මෙම වර්ධනයන්හි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ෆෙඩරල් රජය විසින් සෝමාලියා පෙට්‍රෝලියම් සංස්ථාව පිහිටුවන ලදී.[24]
1960 ගණන්වල අගභාගයේදී එක්සත් ජාතීන්ගේ භූ විද්‍යාඥයන් සෝමාලියාවේ ප්‍රධාන යුරේනියම් නිධි සහ අනෙකුත් දුර්ලභ ඛනිජ සංචිත ද සොයා ගත්හ. මෙම සොයා ගැනීම මේ ආකාරයේ විශාලතම සොයා ගැනීම වූ අතර, ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රවීණයන් ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ තැන්පතු ප්‍රමාණය එවකට ලොව දන්නා ටොන් 800,000 යුරේනියම් සංචිතවලින් 25%කට වඩා වැඩි විය හැකි බවයි.[25] 1984 දී, සෝමාලියාවේ IUREP දිශානති අදියර මෙහෙයුම වාර්තා කළේ රට සතුව යුරේනියම් සාධාරණ සහතික කළ සම්පත් ටොන් 5,000 ක් (RAR), යුරේනියම් ටොන් 11,000 ක් ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතිරේක සම්පත් (EAR) කැල්ක්‍රීට් තැන්පතුවල මෙන්ම යුරේනියම් ටොන් 0-150,000 ක් ද ඇති බවයි. වැලිගල් සහ කැල්ක්‍රීට් නිධි වල සම්පත් (SR).[26] සෝමාලියාව ප්‍රධාන ලෝක යුරේනියම් සැපයුම්කරුවෙකු බවට පරිණාමය වූ අතර ඇමරිකානු, එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය, ඉතාලි සහ බ්‍රසීලියානු ඛනිජ සමාගම් නිස්සාරණය කිරීමේ අයිතිය සඳහා තරඟ කරයි. Link Natural Resources හට මධ්‍යම කලාපයේ කොටස් හිමිව ඇති අතර කිලිමන්ජාරෝ අගනුවර හට යුරේනියම් ගවේෂණ ඇතුලත් අක්කර 1,161,400 (හෙක්ටයාර 470,002) Amsas-Coriole-Afgoi (ACA) බ්ලොක් හි කොටස් ඇත.[27]
ට්‍රාන්ස්-නැෂනල් කාර්මික විදුලි හා ගෑස් සමාගම යනු මොගඩිෂු හි පිහිටි බලශක්ති සමූහ ව්‍යාපාරයකි. සෝමාලියාවේ විදුලිය සහ ගෑස් යටිතල පහසුකම් සැපයීම සඳහා ඉස්තාන්බුල්හි අත්සන් කරන ලද 2010 ඒකාබද්ධ ගිවිසුමකින් පසුව එය වෙළඳ, මූල්‍ය, ආරක්ෂක සහ විදුලි සංදේශ යන අංශවලින් ප්‍රධාන සෝමාලියානු සමාගම් පහක් ඒකාබද්ධ කරයි. ඩොලර් බිලියන 1 ක ආරම්භක ආයෝජන අයවැයක් සමඟ සමාගම දේශීය කාර්මිකකරණ මුලපිරීම් සඳහා පහසුකම් සැලසීම ඉලක්ක කරගත් ශ්‍රම-දැඩි බලශක්ති වැඩසටහනක් වන සෝමාලියා සාම ලාභාංශ ව්‍යාපෘතිය දියත් කළේය.
සෝමාලියාවේ මහ බැංකුවට අනුව, ජාතිය ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමේ මාවතට අවතීර්ණ වන විට, ආර්ථිකය එහි පූර්ව සිවිල් යුධ මට්ටම්වලට ගැලපීම පමණක් නොව, සෝමාලියාවේ ප්‍රයෝජනයට නොගත් ස්වභාවික සම්පත් හේතුවෙන් වර්ධනය හා සංවර්ධනය වේගවත් වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.[1]
විදුලි සංදේශ සහ මාධ්‍ය
[සංස්කරණය]
After the start of the civil war, various new telecommunications companies began to spring up and compete to provide missing infrastructure. Funded by Somali entrepreneurs and backed by expertise from China, South Korea and Europe, these nascent telecommunications firms offer affordable mobile phone and Internet services that are not available in many other parts of the continent. Customers can conduct money transfers (such as through the popular Dahabshiil) and other banking activities via mobile phones, as well as easily gain wireless Internet access.[28]
After forming partnerships with multinational corporations such as Sprint, ITT and Telenor, these firms now offer the cheapest and clearest phone calls in Africa.[29] These Somali telecommunication companies also provide services to every city and town in Somalia. There are presently around 25 mainlines per 1,000 persons, and the local availability of telephone lines (tele-density) is higher than in neighbouring countries; three times greater than in adjacent Ethiopia.[11] Prominent Somali telecommunications companies include Golis Telecom Group, Hormuud Telecom, Somafone, Nationlink, Netco, Telcom and Somali Telecom Group. Hormuud Telecom alone grosses about $40 million a year. Despite their rivalry, several of these companies signed an inter-connectivity deal in 2005 that allows them to set prices, maintain and expand their networks, and ensure that competition does not get out of control.[28]
The state-run Somali National Television is the principal national public service TV channel. After a twenty-year hiatus, the station was officially re-launched on 4 April 2011.[30] Its radio counterpart Radio Mogadishu also broadcasts from the capital. Somaliland National TV and Puntland TV and Radio air from the northern regions.
Additionally, Somalia has several private television and radio networks. Among these are Horn Cable Television and Universal TV. The political Xog Doon and Xog Ogaal and Horyaal Sports broadsheets publish out of the capital. There are also a number of online media outlets covering local news,[31] including Garowe Online, Wardheernews, and Puntland Post.
The internet country code top-level domain (ccTLD) for Somalia is .so. It was officially relaunched on 1 November 2010 by .SO Registry, which is regulated by the nation's Ministry of Posts and Telecommunications.[32]
In November 2013, following a Memorandum of Understanding signed with Emirates Post in April of the year, the federal Ministry of Posts and Telecommunications officially reconstituted the Somali Postal Service (Somali Post).[33] In October 2014, the ministry also relaunched postal delivery from abroad.[34]
සිවිල් යුද්ධයේ ආරම්භයෙන් පසු, විවිධ නව විදුලි සංදේශ සමාගම් පැන නැගීමට සහ අතුරුදහන් වූ යටිතල පහසුකම් සැපයීම සඳහා තරඟ කිරීමට පටන් ගත්හ. සෝමාලියානු ව්‍යවසායකයින් විසින් අරමුදල් සපයනු ලබන අතර චීනය, දකුණු කොරියාව සහ යුරෝපයේ විශේෂඥතාවයෙන් අනුග්‍රහය ලබන මෙම නව විදුලි සංදේශ සමාගම් මහාද්වීපයේ වෙනත් බොහෝ ප්‍රදේශවල නොමැති දැරිය හැකි මිලකට ජංගම දුරකථන සහ අන්තර්ජාල සේවා සපයයි. පාරිභෝගිකයින්ට ජංගම දුරකථන හරහා මුදල් හුවමාරු කිරීම් (ජනප්‍රිය Dahabshiil හරහා) සහ අනෙකුත් බැංකු කටයුතු මෙන්ම පහසුවෙන් රැහැන් රහිත අන්තර්ජාල ප්‍රවේශය ලබා ගත හැක.[28]
Sprint, ITT සහ Telenor වැනි බහුජාතික සමාගම් සමඟ හවුල්කාරිත්වය ඇති කර ගැනීමෙන් පසුව, මෙම සමාගම් දැන් අප්‍රිකාවේ ලාභම සහ පැහැදිලිම දුරකථන ඇමතුම් ලබා දෙයි.[29] මෙම සෝමාලියානු විදුලි සංදේශ සමාගම් සෝමාලියාවේ සෑම නගරයකටම සහ නගරයකටම සේවා සපයයි. දැනට පුද්ගලයන් 1,000කට ප්‍රධාන මාර්ග 25ක් පමණ ඇති අතර, දේශීය දුරකථන මාර්ග (දුරකථන ඝනත්වය) අසල්වැසි රටවලට වඩා වැඩිය; යාබද ඉතියෝපියාවට වඩා තුන් ගුණයකින් වැඩිය.[11] ප්‍රමුඛ සෝමාලියානු විදුලි සංදේශ සමාගම් අතර Golis Telecom Group, Hormuud Telecom, Somafone, Nationlink, Netco, Telcom සහ Somali Telecom Group ඇතුළත් වේ. Hormuud Telecom පමණක් වසරකට ඩොලර් මිලියන 40ක් පමණ උපයයි. ඔවුන්ගේ එදිරිවාදිකම් තිබියදීත්, මෙම සමාගම් කිහිපයක් 2005 දී අන්තර් සම්බන්ධතා ගිවිසුමක් අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් මිල නියම කිරීමට, ඔවුන්ගේ ජාල නඩත්තු කිරීමට සහ පුළුල් කිරීමට සහ තරඟකාරිත්වය පාලනයෙන් බැහැර නොවන බව සහතික කිරීමට ඉඩ සලසයි.[28]
රජය විසින් පවත්වාගෙන යනු ලබන සෝමාලියානු ජාතික රූපවාහිනිය ප්‍රධාන ජාතික මහජන සේවා රූපවාහිනී නාලිකාවයි. වසර විස්සක විරාමයකින් පසුව, 2011 අප්‍රේල් 4 වන දින නැවත දුම්රිය ස්ථානය නිල වශයෙන් ආරම්භ කරන ලදී.[30] එහි ගුවන්විදුලි සගයා වන රේඩියෝ මොගඩිෂු ද අගනුවර සිට විකාශනය කරයි. සෝමාලිලන්ඩ් ජාතික රූපවාහිනිය සහ පුන්ට්ලන්ඩ් ටීවී සහ ගුවන්විදුලිය උතුරු ප්‍රදේශවලින් විකාශනය කරයි.
මීට අමතරව, සෝමාලියාවට පෞද්ගලික රූපවාහිනී සහ ගුවන් විදුලි ජාල කිහිපයක් තිබේ. මේ අතර Horn Cable Television සහ Universal TV වේ. දේශපාලන Xog Doon සහ Xog Ogaal සහ Horyaal Sports බ්‍රෝඩ්ෂීට් අගනුවරෙන් ප්‍රකාශයට පත් කෙරේ. Garowe Online, Wardheernews, සහ Puntland Post ඇතුළුව දේශීය පුවත්[31] ආවරණය කරන අන්තර්ජාල මාධ්‍ය ආයතන ගණනාවක් ද ඇත.
සෝමාලියාව සඳහා අන්තර්ජාල රටේ කේතය ඉහළ මට්ටමේ වසම (ccTLD) .so. එය නිල වශයෙන් 2010 නොවැම්බර් 1 දින නැවත දියත් කරන ලදී .SO රෙජිස්ට්‍රි, එය ජාතියේ තැපැල් හා විදුලි සංදේශ අමාත්‍යාංශය විසින් නියාමනය කරනු ලැබේ.[32]
2013 නොවැම්බරයේදී, වසරේ අප්‍රේල් මාසයේදී එමිරේට්ස් තැපැල් සමඟ අත්සන් කරන ලද අවබෝධතා ගිවිසුමකට අනුව, ෆෙඩරල් තැපැල් හා විදුලි සංදේශ අමාත්‍යාංශය සෝමාලි තැපැල් සේවය (සෝමාලි පෝස්ට්) නිල වශයෙන් ප්‍රතිසංවිධානය කරන ලදී.[33] 2014 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී අමාත්‍යාංශය විසින් විදේශයන්හි සිට තැපැල් බෙදාහැරීම් ද නැවත ආරම්භ කරන ලදී.[34]
සංචාරක ව්‍යාපාරය
[සංස්කරණය]
Somalia has a number of local attractions, consisting of historical sites, beaches, waterfalls, mountain ranges and national parks. The tourist industry is regulated by the national Ministry of Tourism. The autonomous Puntland and Somaliland regions maintain their own tourism offices.[35] The Somali Tourism Association (SOMTA) also provides consulting services from within the country on the national tourist industry.[36] As of March 2015, the Ministry of Tourism and Wildlife of the South West State announced that it is slated to establish additional game reserves and wildlife ranges.[37] The United States Government recommends travelers to not travel to Somalia.[38]
Notable sights include the Laas Geel caves containing Neolithic rock art; the Cal Madow, Golis Mountains and Ogo Mountains; the Iskushuban and Lamadaya waterfalls; and the Hargeisa National Park, Jilib National Park, Kismayo National Park and Lag Badana National Park.
සෝමාලියාවේ ඓතිහාසික ස්ථාන, වෙරළ, දිය ඇලි, කඳු වැටි සහ ජාතික වනෝද්‍යාන වලින් සමන්විත දේශීය ආකර්ෂණ ස්ථාන ගණනාවක් ඇත. සංචාරක කර්මාන්තය නියාමනය කරනු ලබන්නේ ජාතික සංචාරක අමාත්‍යාංශය විසිනි. ස්වයං පාලන පුන්ට්ලන්ඩ් සහ සෝමාලිලන්ඩ් ප්‍රදේශ ඔවුන්ගේම සංචාරක කාර්යාල පවත්වාගෙන යයි.[35] සෝමාලි සංචාරක සංගමය (SOMTA) ජාතික සංචාරක කර්මාන්තය සම්බන්ධයෙන් රට තුළ සිට උපදේශන සේවා ද සපයයි.[36] 2015 මාර්තු වන විට, නිරිතදිග ප්‍රාන්තයේ සංචාරක හා වනජීවී අමාත්‍යාංශය විසින් අතිරේක ක්‍රීඩා රක්ෂිත සහ වනජීවී පරාසයන් පිහිටුවීමට නියමිත බව නිවේදනය කරන ලදී.[37] එක්සත් ජනපද රජය සෝමාලියාවට නොයන ලෙස සංචාරකයින් නිර්දේශ කරයි.[38]
කැපී පෙනෙන දර්ශන අතර නව ශිලා යුගයේ පාෂාණ කලාව අඩංගු ලාස් ගීල් ගුහා ඇතුළත් වේ; Cal Madow, Golis කඳු සහ Ogo කඳු; ඉස්කුෂුබාන් සහ ලමඩයා දිය ඇලි; සහ Hargeisa ජාතික වනෝද්‍යානය, Jilib ජාතික වනෝද්‍යානය, Kismayo ජාතික වනෝද්‍යානය සහ Lag Badana ජාතික වනෝද්‍යානය.
ප්‍රවාහනය
සෝමාලියාවේ මාර්ග ජාලය කිලෝමීටර් 22,100 (සැතපුම් 13,700) දිගයි. 2000 වන විට, 2,608 km (සැතපුම් 1,621) වීදි සකස් කර ඇති අතර 19,492 km (12,112 mi) තාර දමා ඇත. කිලෝමීටර් 750 (සැතපුම් 470) අධිවේගී මාර්ගයක් රටේ උතුරු ප්‍රදේශයේ බොසාසෝ, ගල්කායෝ සහ ගරෝවේ වැනි ප්‍රධාන නගර දකුණේ නගර සමඟ සම්බන්ධ කරයි.[39]
Somali Civil Aviation Authority (SOMCAA) යනු සෝමාලියාවේ ජාතික සිවිල් ගුවන් සේවා අධිකාරියයි. සෝමාලියාව සඳහා වූ සිවිල් ගුවන් සේවා භාරකාර අධිකාරිය (CACAS) විසින් දිගු කලක් කළමනාකාරීත්වයෙන් පසුව, SOMCAA 2013 දෙසැම්බර් 31 වන විට සෝමාලියාවේ ගුවන් සීමාවේ පාලනය නැවත භාර ගැනීමට නියමිතය.
සෝමාලියාව හරහා ගුවන්තොටුපළ හැට දෙකක් ගුවන් ප්‍රවාහනයට පහසුකම් සපයයි; මේවායින් හතක් පදික ධාවන පථ ඇත. අවසාන ඒවා අතර, ගුවන් තොටුපළවල් හතරක් මීටර 3,047 (අඩි 9,997) ට වැඩි ධාවන පථ ඇත; දෙකක් මීටර් 2,438 සහ 3,047 (අඩි 7,999 සහ 9,997) අතර වන අතර එකක් මීටර් 1,524 සිට 2,437 (අඩි 5,000 සිට 7,995 දක්වා) දිග වේ. ගුවන් තොටුපළවල් පනස් පහක් ඇති අතර ඒවා ගොඩබෑම සඳහා සකස් නොකළ ප්‍රදේශ ඇත. එක් ධාවන පථයක් මීටර් 3,047කට වඩා වැඩි ය; හතරක් දිග මීටර් 2,438 සහ මීටර් 3,047 අතර වේ; විස්ස යනු මීටර් 1,524 සිට මීටර් 2,437; විසිහතර මීටර් 914 සිට මීටර් 1,523; සහ හය මීටර 914 ට අඩු (අඩි 2,999) වේ. ජාතියේ ප්‍රධාන ගුවන් තොටුපළවල් වන්නේ මොගඩිෂු හි Aden Adde ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළ, Hargeisa හි Hargeisa ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළ, Kismayo හි Kismayo ගුවන් තොටුපළ, Baidoa හි Baidoa ගුවන් තොටුපළ සහ Bosaso හි Bender Qassim ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළයි.
1964 දී පිහිටුවන ලද සෝමාලි ගුවන් සේවය සෝමාලියාවේ ධජ වාහකය විය. එය සිවිල් යුද්ධයේදී මෙහෙයුම් අත්හිටුවා ඇත.[40][41] කෙසේ වෙතත්, ප්‍රතිසංවිධානය කරන ලද සෝමාලියානු රජයක් පසුව 2012 හි අපේක්ෂිත ගුවන් සේවය නැවත දියත් කිරීම සඳහා සූදානම් කිරීම් ආරම්භ කරන ලදී,[42] පළමු නව සෝමාලි ගුවන් යානය 2013 දෙසැම්බර් අවසානය වන විට බෙදා හැරීමට සැලසුම් කර ඇත.[43] සෝමාලියානු වාණිජ හා කර්මාන්ත මණ්ඩලයට අනුව, සෝමාලියානු ගුවන් සේවය වසා දැමීමෙන් ඇති වූ රික්තය එතැන් සිට සෝමාලියට අයත් විවිධ පෞද්ගලික ගුවන් සමාගම් විසින් පුරවා ඇත. මෙම පුද්ගලික ගුවන් සමාගම් හයකට වඩා Daallo Airlines, Jubba Airways, African Express Airways, East Africa 540, Central Air සහ Hajara ඇතුළු දේශීය සහ ජාත්‍යන්තර ස්ථාන දෙකටම වාණිජ ගුවන් ගමන් පිරිනමයි.
මහාද්වීපයේ දිගම වෙරළ තීරය හිමි,[44] සෝමාලියාවට ප්‍රධාන වරායන් කිහිපයක් ඇත. සමුද්‍රීය ප්‍රවාහන පහසුකම් මොගඩිෂු, බොසාසෝ, බර්බෙරා, කිස්මායෝ සහ මර්කා යන වරාය නගරවල දක්නට ලැබේ. එක් වෙළඳ නාවික භටයෙක් ද සිටී. 2008 දී පිහිටුවන ලද එය භාණ්ඩ මත පදනම් වේ.
ප්‍රවාහනය
[සංස්කරණය]
Somalia's network of roads is 22,100 km (13,700 mi) long. 2000 වන විට[update], 2,608 km (1,621 mi) streets are paved and 19,492 km (12,112 mi) are unpaved. A 750 km (470 mi) highway connects major cities in the northern part of the country, such as Bosaso, Galkayo and Garowe, with towns in the south.[39]
The Somali Civil Aviation Authority (SOMCAA) is Somalia's national civil aviation authority body. After a long period of management by the Civil Aviation Caretaker Authority for Somalia (CACAS), SOMCAA is slated to re-assume control of Somalia's airspace by 31 December 2013.
Sixty-two airports across Somalia accommodate aerial transportation; seven of these have paved runways. Among the latter, four airports have runways of over 3,047 මීටර (9,997 ft); two are between 2,438 and 3,047 m (7,999 and 9,997 ft) and one is 1,524 to 2,437 m (5,000 to 7,995 ft) long. There are fifty-five airports with unpaved landing areas. One has a runway of over 3,047 m; four are between 2,438 m and 3,047 m in length; twenty are 1,524 m to 2,437 m; twenty-four are 914 m to 1,523 m; and six are under 914 මීටර (2,999 ft). Major airports in the nation include the Aden Adde International Airport in Mogadishu, the Hargeisa International Airport in Hargeisa, the Kismayo Airport in Kismayo, the Baidoa Airport in Baidoa, and the Bender Qassim International Airport in Bosaso.
Established in 1964, Somali Airlines was the flag carrier of Somalia. It suspended operations during the civil war.[40][41] However, a reconstituted Somali government later began preparations in 2012 for an expected relaunch of the airline,[42] with the first new Somali Airlines aircraft scheduled for delivery by the end of December 2013.[43] According to the Somali Chamber of Commerce and Industry, the void created by the closure of Somali Airlines has since been filled by various Somali-owned private carriers. Over six of these private airline firms offer commercial flights to both domestic and international locations, including Daallo Airlines, Jubba Airways, African Express Airways, East Africa 540, Central Air and Hajara.[9]
Possessing the longest coastline on the continent,[44] Somalia has several major seaports. Maritime transport facilities are found in the port cities of Mogadishu, Bosaso, Berbera, Kismayo and Merca. There is also one merchant marine. Established in 2008, it is cargo-based.
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ a b c d e f "Central Bank of Somalia – Economy and Finance". Somalbanca.org. 24 January 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 December 2010.
- ^ "CIA World Factbook: Somalia (1995)". Permanent.access.gpo.gov. 11 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 June 2010.
- ^ "CIA World Factbook: Somalia (2003)". Bartleby.com. 16 April 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 June 2010.
- ^ a b c British Chambers of Commerce (2007). The British Chambers of Commerce Guide to African Markets. Ten Alps Publishing.
- ^ "Better Off Stateless: Somalia Before and After Government Collapse" (PDF). 16 January 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 27 June 2010.
- ^ A. Rosati, A. Tewolde & C. Mosconi 2007.
- ^ The Arab countries demand Australian sheep and lamb සංරක්ෂණය කළ පිටපත 15 මැයි 2011 at the Wayback Machine – Farmonline
- ^ "Expanding Investment Finance in Northern Kenya and Other Arid Lands" (PDF). 13 May 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 December 2010.
- ^ a b "Aviation". Somali Chamber of Commerce and Industry. 17 May 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 May 2014.
- ^ "Government of Punt Land State of Somalia, Lootah Investment sign strategic agreements worth Dhs170m". Ameinfo.com. 6 October 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 December 2010.
- ^ a b "Somalia: The Resilience of a People". The African Executive. 26 June 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 December 2010.
- ^ Marc Lacey (10 July 2006). "Amid Somalia's troubles, Coca-Cola hangs on". International Herald Tribune. 16 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2017.
- ^ Little, Peter D. (2003) Somalia: Economy without State. Indiana University Press, p. 4, ISBN 0-85255-865-1.
- ^ a b "Central Bank of Somalia – Monetary policy". Somalbanca.org. 25 January 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 December 2010.
- ^ "Central Bank of Somalia – Payment system". Somalbanca.org. 22 January 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 December 2010.
- ^ "UK Somali Remittances Survey" (PDF). 9 November 2020 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 December 2010.
- ^ a b "Decades of community service recognised with award". Tower Hamlets Recorder. 13 April 2007. 11 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 June 2010.
- ^ Derby, Ron (26 March 2014). "The curious tale of the world-beating Somali shilling". Financial Times. 15 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 March 2014.
- ^ "Diplomat to start Somalia's first stock market". Reuters. 8 August 2012. 30 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 December 2013.
- ^ "Mission & Vision". Somali Energy Company. 22 May 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 April 2014.
- ^ "Somalia" (PDF). UNCTAD. 6 March 2016 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 May 2014.
- ^ "Exploration rights in Somalia for Chinese oil giant CNOOC". Oilmarketer.co.uk. 17 September 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 February 2009.
- ^ "OPEC: World proven crude oil reserves by country, 1960–2011". OPEC. 5 September 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 September 2013.
- ^ Doya, David Malingha (8 August 2013). "Soma Oil & Gas May Invest $20 Million to Survey War-Torn Somalia". Bloomberg BusinessWeek. 25 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 May 2014.
- ^ "Big Uranium Find Announced in Somalia". The New York Times. 16 March 1968. 9 July 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 May 2014.
- ^ Levich, Robert A.; Müller-Kahle, Eberhard (1983). "International Uranium Resources Evaluation Project (IUREP) Orientation Phase Mission Report, Somalia" (PDF). IAEA. 19 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 16 May 2014.
- ^ Kilimanjaro Capital Ltd. (15 April 2014). "Long Forgotten Uranium Bonanza Rediscovered, Kilimanjaro Unleashes Somalia Uranium Exploration Initiative". MarketWatch. 17 May 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 May 2014.
- ^ a b Abdinasir Mohamed; Sarah Childress (11 May 2010). "Telecom Firms Thrive in Somalia Despite War, Shattered Economy". The Wall Street Journal. 18 July 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 August 2017.
- ^ Christopher J. Coyne (2008) After war: the political economy of exporting democracy, Stanford University Press, p. 154, ISBN 0-8047-5440-3.
- ^ Abdi Hajji Hussein (4 April 2011) After 20 years, Somali president inaugurates national TV station. gantdaily.com
- ^ Majid Ahmed (11 December 2012). "Radio and electronic media edge out newspapers in Somalia". Sabahi. 13 December 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 December 2012.
- ^ SO Registry සංරක්ෂණය කළ පිටපත 31 ඔක්තෝබර් 2014 at the Wayback Machine. Soregistry.so. Retrieved 16 August 2013.
- ^ "International mail services officially resume in Somalia". Universal Postal Union. 1 November 2013. 9 November 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 November 2013.
- ^ "Somalia's government launches postal service". BBC News. 13 October 2014. 3 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 October 2014.
- ^ "New tourism ministry under construction in Garowe". Sabahi. 1 November 2012. 4 March 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 June 2013.
- ^ "Somali Tourism Association (SOMTA)". Somali Tourism Association. 23 January 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 June 2013.
- ^ "South West State to renovate Government Hotels to Attract Tourism". Goobjoog. 25 March 2015. 11 April 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 March 2015.
- ^ "Travel.State.Gov CSI". travelmaps.state.gov. 11 March 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2019-10-03.
- ^ The First 100 Days in Office. Waayaha.net. 26 April 2009.
- ^ Africa Review 2003: The Economic and Business Report, Walden Publishing, 2003, p. 299, ISBN 1-86217-037-1.
- ^ "World Airline Directory – Somali Airlines" (PDF). Flight International. 5–11 April 1995. 8 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 October 2011.
- ^ "Somalia to revive national airline after 21 years". Laanta. 24 July 2012. 2 November 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2012.
- ^ "The long awaited Somali Airlines is Coming Back!". Keydmedia Online. 20 November 2013. 2 December 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 20 November 2013.
- ^ "Coastline". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 16 July 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 August 2013.