ලිබියාවේ දේශපාලනය

විකිපීඩියා වෙතින්

ලිබියාවේ දේශපාලනය අරාබි වසන්තයේ ආරම්භයේ සිට සහ 2011 දී නේටෝ මැදිහත්වීම සම්බන්ධ ලිබියානු අර්බුදයේ සිට කැලඹිලි සහිත තත්වයක පවතී; අර්බුදයේ ප්‍රතිඵලය වූයේ පළමු සිවිල් යුද්ධය සහ විදේශ හමුදා මැදිහත්වීම මධ්‍යයේ ලිබියානු අරාබි ජමාහිරියා බිඳවැටීම සහ මුවම්මර් ගඩාෆි ඝාතනය කිරීමය.[1][2][3]

2014 දී දෙවන සිවිල් යුද්ධය පුපුරා යාමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස පළමු සිවිල් යුද්ධයෙන් පසුව ඇති වූ කන්ඩායම් ප්‍රචණ්ඩත්වය මගින් අර්බුදය ගැඹුරු විය.[4] රටෙහි පාලනය දැනට ටොබ්රුක් හි නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය (HoR) සහ ට්‍රිපොලි හි ජාතික සමගිය රජය (GNU) සහ ඔවුන්ගේ ආධාරකරුවන් මෙන්ම විවිධ ජිහාඩ් කණ්ඩායම් සහ රටේ ප්‍රදේශ පාලනය කරන ගෝත්‍රික කොටස් අතර බෙදී ඇත.[5][6]

හිටපු ව්‍යවස්ථාදායකය වූයේ ආසන 200ක් තිබූ මහා ජාතික කොංග්‍රසයයි.[7] මහා ජාතික කොංග්‍රසය (2014), ට්‍රිපොලිහි ද ජූර් අගනුවර පදනම් කරගත් බොහෝ දුරට හඳුනා නොගත් ප්‍රතිවාදී පාර්ලිමේන්තුවක්, GNC හි නීත්‍යානුකූල අඛණ්ඩ පැවැත්මක් ලෙස ප්‍රකාශ කරයි.[8][9]

2012 ජූලි 7 වන දින, ලිබියානුවන් පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයට ඡන්දය දුන් අතර, වසර 40කට පමණ පසු පැවති පළමු නිදහස් මැතිවරණයයි.[10] කාන්තාවන් තිහක් පමණ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් වීමට තේරී පත් විය.[10] ඡන්දයේ මුල් ප්‍රතිඵලවලින් පෙනී ගියේ හිටපු අන්තර්වාර අගමැති මහමුද් ජිබ්‍රිල්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් ජාතික බලකා සන්ධානය ඉදිරි අපේක්ෂකයා ලෙසය.[11] මුස්ලිම් සහෝදරත්වයට අනුබද්ධ යුක්තිය සහ ඉදිකිරීම් පක්ෂය, ඊජිප්තුවේ සහ ටියුනීසියාවේ සමාන පක්ෂවලට වඩා අඩුවෙන් කර ඇත.[12] එය පක්ෂ විසින් තරඟ කරන ලද ආසන 80 න් 17 ක් දිනා ගත් නමුත් ස්වාධීනව 60 ක් පමණ එහි බල මණ්ඩලයට එකතු වී ඇත.[12]

2013 ජනවාරි වන විට, නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් නිර්මාණය කිරීම සඳහා කෙටුම්පත් මණ්ඩලයක් පිහිටුවීම සඳහා ජාතික කොංග්‍රසයට මහජන පීඩනය වැඩි වෙමින් පැවතුනි. කොංග්‍රසය තවමත් මණ්ඩලයේ සාමාජිකයන් තෝරා පත් කර ගන්නේද නැතහොත් පත් කරන්නේද යන්න තීරණය කර නොතිබුණි.[13]

2014 මාර්තු 30 දින, මහා ජාතික කොංග්‍රසය නව නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයක් ආදේශ කිරීමට ඡන්දය දුන්නේය. නව ව්‍යවස්ථාදායකය කාන්තාවන් සඳහා ආසන 30ක් වෙන් කර ඇති අතර, සමස්ත ආසන 200ක් (දේශපාලන පක්ෂවල සාමාජිකයන් ලෙස ඉදිරිපත් විය හැකි පුද්ගලයන් සමඟ) සහ විදේශීය ජාතිකත්වයන් සහිත ලිබියානුවන්ට නිලවරණ සඳහා ඉදිරිපත් වීමට ඉඩ සලසයි.[14]

2012 මැතිවරනයෙන් පසුව, ෆ්‍රීඩම් හවුස් ලිබියාවේ ශ්‍රේණිගත කිරීම නොට් ෆ්‍රී සිට අර්ධ වශයෙන් නොමිලේ දක්වා වැඩිදියුණු කරන ලද අතර, දැන් රට මැතිවරණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක් ලෙස සලකයි.[15]

ගඩාෆි 1973 දී සිවිල් සහ ෂරියා උසාවි ඒකාබද්ධ කළේය. දැන් සිවිල් අධිකරණවල සාමාන්‍ය අභියාචනාධිකරණවල පෙනී සිටින සහ ෂරියා අභියාචනා නඩු සම්බන්ධයෙන් විශේෂඥයන් වන ෂරියා විනිශ්චයකාරවරුන් සේවයේ යොදවයි.[16] පුද්ගල තත්ත්‍වය සම්බන්ධ නීති ඉස්ලාමීය නීතියෙන් ව්‍යුත්පන්න කර ඇත.[17]

2014 දෙසැම්බර් 2 වැනි දින විදේශ කටයුතු පිළිබඳ යුරෝපීය පාර්ලිමේන්තු කමිටුවේ රැස්වීමකදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂ නියෝජිත බර්නාඩිනෝ ලියොන් ලිබියාව රාජ්‍ය නොවන රටක් ලෙස විස්තර කළේය.[18]

ජාතික සමගි රජයක් පිහිටුවීමේ ගිවිසුමක් 2015 දෙසැම්බර් 17 දින අත්සන් කරන ලදී.[19] ගිවිසුමේ නියමයන් යටතේ, වසර දෙකක් ඇතුළත නව මැතිවරණ පැවැත්වීමේ අරමුණින්, සාමාජිකයින් නව දෙනෙකුගෙන් යුත් ජනාධිපති කවුන්සිලයක් සහ සාමාජිකයින් දාහතකින් යුත් ජාතික ගිවිසුම් අතුරු රජයක් පිහිටුවනු ඇත.[19] නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය ව්‍යවස්ථාදායකයක් ලෙස දිගටම පවතිනු ඇති අතර, රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව ලෙස හැඳින්වීමට උපදේශක මණ්ඩලයක්, මහා ජාතික කොංග්‍රසය (2014) විසින් නම් කරන ලද සාමාජිකයින් සමඟ පිහිටුවනු ඇත.[20]

ලිබියානු දේශපාලන සංවාද සංසදය (LPDF) විසින් එහි සාමාජිකයින් තෝරා පත් කර ගැනීමෙන් පසුව, 2021 පෙබරවාරි 5 වන දින අන්තර්කාලීන එක්සත් රජයක් පිහිටුවීම ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.[21] LPDF හි සාමාජිකයින් හැත්තෑ හතර දෙනෙකු විසින් අගමැති සහ ජනාධිපති කවුන්සිලයේ ප්‍රධානියා ඇතුළු තනතුරු පුරවන සිව් දෙනෙකුගෙන් යුත් ලෑල්ලක් සඳහා ඡන්දය ප්‍රකාශ කළහ.[21] 60% ක ඡන්ද සීමාවකට නොපැමිණීමෙන් පසුව, ප්‍රමුඛ කණ්ඩායම් දෙක දෙවැනිවර මැතිවරණයකට තරග කළහ.[21] ග්‍රීසියේ හිටපු තානාපතිවරයෙකු වූ මොහොමඩ් අල්-මෙන්ෆි ජනාධිපති කවුන්සිලයේ ප්‍රධානියා බවට පත් විය.[22] මේ අතර, ව්‍යාපාරිකයෙකු වන අබ්දුල් හමීඩ් ඩ්බෙයිබේ සංක්‍රාන්ති අගමැති වනු ඇති බව LPDF තහවුරු කළේය.[22] මෙම මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වූ සියලුම අපේක්ෂකයින්, ජයග්‍රාහී පත්‍රිකාවේ සාමාජිකයින් ඇතුළුව, රජයේ සියලුම ජ්‍යෙෂ්ඨ තනතුරුවලින් 30%කට කාන්තාවන් පත් කිරීමට පොරොන්දු විය.[22] 2021 දෙසැම්බර් 24 දිනට නියමිත ජාතික මැතිවරණයට ඉදිරිපත් නොවීමට අන්තර්වාර රජයට නායකත්වය දීමට තේරී පත් වූ දේශපාලනඥයන් මුලින් එකඟ විය.[22] කෙසේ වෙතත්, 2021 නොවැම්බර් මාසයේදී තහනම නොතකා අබ්දුල් හමීඩ් ඩ්බෙයිබේ ජනාධිපති අපේක්ෂකත්වය ප්‍රකාශයට පත් කළේය.[23] ට්‍රිපොලි හි අභියාචනාධිකරණය ඔහුගේ නුසුදුසුකම සඳහා වූ අභියාචනා ප්‍රතික්ෂේප කළ අතර, මුලින් දෙසැම්බර් 24 දිනට නියමිතව තිබූ වෙනත් නුසුදුස්සන් වූ අපේක්ෂකයින් ගණනාවක් සමඟින් Dbeibeh හට අපේක්ෂක ලැයිස්තුවට ආපසු යාමට අවසර දෙන ලදී.[24] ඊටත් වඩා ආන්දෝලනාත්මක ලෙස, අධිකරණය විසින් හිටපු ඒකාධිපතියාගේ පුත්‍රයෙකු වූ සයිෆ් අල්-ඉස්ලාම් ගඩාෆි නැවත ජනාධිපති අපේක්ෂකයෙකු ලෙස පත් කරන ලදී.[25][26] 2021 දෙසැම්බර් 22 දින, ලිබියාවේ මැතිවරණ කොමිසම 2022 ජනවාරි 24 දක්වා මැතිවරණය කල් දමන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය.[27] මීට පෙර, පාර්ලිමේන්තු කොමිසමක් පැවසුවේ 2021 දෙසැම්බර් 24 වැනි දින මැතිවරණය පැවැත්වීමට "නොහැකි" බවයි.[28] එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ලිබියාවේ අන්තර්වාර නායකයින්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේ "ජනාධිපති අපේක්ෂක ලැයිස්තුව අවසන් කිරීම ඇතුළුව මැතිවරණ පැවැත්වීම සඳහා ඇති සියලුම නීතිමය සහ දේශපාලන බාධාවන් කඩිනමින් විසඳා ගන්නා ලෙසයි".[28] කෙසේ වෙතත්, අවසාන මොහොතේ, මැතිවරණය දින නියමයක් නොමැතිව කල් දැමූ අතර, Dbeibeh මහතාගේ නායකත්වයෙන් යුත් අන්තර්වාර රජයට සහයෝගය සහ පිළිගැනීම දිගටම කරගෙන යාමට ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව එකඟ විය.[29][30]

නව මැතිවරණ නීතිවලට අනුව, ලිබියාවේ විවිධ පාලන ආයතන විසින් අනුමත කළ යුතු කැබිනට් මණ්ඩලයක් පිහිටුවීමට නව අගමැතිවරයෙකුට දින 21ක් ඇත.[22] මෙම කැබිනට් මණ්ඩලය එකඟ වූ පසු, ට්‍රිපොලිහි ජාතික ගිවිසුමේ රජය සහ ජෙනරාල් හෆ්තාර්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පරිපාලනය ඇතුළුව ලිබියාව තුළ ඇති සියලුම "සමාන්තර අධිකාරීන්" ඒකාබද්ධ රජය විසින් ප්‍රතිස්ථාපනය කරනු ඇත.[22]

විදේශ සබඳතා[සංස්කරණය]

එක්සත් රාජධානියේ විදේශ ලේකම් විලියම් හේග් ලිබියානු අගමැති අලි සෙයිඩන් සහ එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් ජෝන් කෙරී සමඟ 2013 නොවැම්බර්
ලිබියානු ජාතික ආරක්ෂක උපදේශක මුටාසිම් ගඩාෆි සහ එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය ලේකම් හිලරි ක්ලින්ටන්, 2009 අප්‍රේල්

ලිබියාවේ විදේශ ප්‍රතිපත්ති 1951 සිට උච්චාවචනය වී ඇත. රාජධානියක් ලෙස, ලිබියාව නියත වශයෙන්ම බටහිර ගැති ස්ථාවරයක් පවත්වාගෙන ගිය අතර, එය බවට පත් වූ අරාබි රාජ්‍ය සංගමයේ (වර්තමාන අරාබි ලීගය) ගතානුගතික සම්ප්‍රදායික කන්ඩායමට අයත් බව පිළිගැනුණි. 1953 දී සාමාජිකයෙක්.[31] රජය එක්සත් රාජධානිය, එක්සත් ජනපදය, ප්‍රංශය, ඉතාලිය, ග්‍රීසිය වැනි බටහිර රටවල් සමඟ ද මිත්‍රශීලී වූ අතර 1955 දී සෝවියට් සංගමය සමඟ පූර්ණ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා ඇති කර ගත්තේය.[32]

මොරොක්කෝ සහ ඇල්ජීරියානු නිදහස් ව්‍යාපාර ඇතුළු අරාබි හේතූන් සඳහා ආන්ඩුව සහය දුන්නද, එය අරාබි-ඊශ්‍රායල් ආරවුලට හෝ 1950 ගනන්වල සහ 1960 ගනන්වල කැලඹිලි සහිත අන්තර්-අරාබි දේශපාලනයට එතරම් සක්‍රීයව සහභාගී නොවීය. රාජධානිය බටහිර රටවල් සමඟ ඇති සමීප ඇසුර නිසා ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ අතර එය නිවසේදී ගතානුගතික ක්‍රියාමාර්ගයක් ගෙන ගියේය.[33]

රාජ්‍ය ලේකම් ඇන්ටනි ජේ. බ්ලින්කන් 2021 ජුනි 24 වැනි දින ජර්මනියේ බර්ලින්හිදී ලිබියානු අන්තර්වාර අගමැති අබ්දුල්හමිඩ් ඩබයිබා හමුවෙයි.

1969 කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු මුවම්මර් ගඩාෆි ඇමරිකානු සහ බ්‍රිතාන්‍ය කඳවුරු වසා දැමූ අතර ලිබියාවේ විදේශීය තෙල් සහ වාණිජ අවශ්‍යතා අර්ධ වශයෙන් ජනසතු කළේය.

උගන්ඩාවේ ජනාධිපති ඉඩි අමීන්,[34] මධ්‍යම අප්‍රිකානු අධිරාජ්‍යයා වූ ජීන්-බෙඩෙල් බොකාසා,[35][36] ඉතියෝපියානු ප්‍රබලයෙකු වන හේයිල් මාරියම් මෙන්ගිස්ටු,[36] ලයිබීරියානු ජනාධිපති චාල්ස් ටේලර්,[37] සහ යුගෝස්ලාවියානු ජනාධිපති ස්ලෝබොඩන් මිලෝසෙවික්[38]ඇතුළු බටහිරකරණයට සහ දේශපාලන ලිබරල්වාදයට පිළිකුලක් ලෙස සැලකෙන නායකයන් ගණනාවකට සහාය දැක්වීම සඳහා ගඩාෆි ප්‍රසිද්ධ විය.

ලන්ඩන් පොලිස් කාන්තාවක් වන ඉවෝන් ෆ්ලෙචර් ඝාතනය, එක්සත් ජනපද සෙබළුන් නිතර ගැවසෙන බටහිර බර්ලින් රාත්‍රී සමාජ ශාලාවකට බෝම්බ හෙලීම සහ බෝම්බ හෙලීම ඇතුළු ගඩාෆිගේ පාලනයේ බොහෝමයක් සිදුවීම් මාලාවකින් බටහිර සමඟ සබඳතා පළුදු විය.[39][40][41] 1990 ගණන්වල එක්සත් ජාතීන්ගේ සම්බාධකවලට තුඩු දුන් පෑන් ඇම් ෆ්ලයිට් 103 හි, නමුත් 2000 ගණන්වල අග භාගය වන විට, එක්සත් ජනපදය සහ අනෙකුත් බටහිර බලවතුන් ලිබියාව සමඟ සබඳතා සාමාන්‍යකරණය කර ඇත.[42]

ඉරාක යුද්ධයෙන් පසු සමූල ඝාතක අවි ලුහුබැඳීම අත්හැරීමට ගඩාෆි ගත් තීරණය ඉරාක ආඥාදායක සදාම් හුසේන් බලයෙන් පහ කර නඩු විභාගයකට ලක් කිරීම නිසා ලිබියාව ත්‍රස්තවාදයට එරෙහි යුද්ධයේදී බටහිර මෘදු බල මූලාරම්භයන් සාර්ථක වූ බවට ප්‍රශංසා කිරීමට හේතු විය.[43][44][45] 2010 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී ගඩාෆි අරාබි ජාතීන් වෙනුවෙන් අප්‍රිකානු නායකයන්ගෙන් සමාව අයැද සිටියේ ඔවුන් අන්තර්-සහාරා වහල් වෙළඳාමට සම්බන්ධ වීම ගැනය.[46]

ලිබියාව යුරෝපා සංගමයේ යුරෝපීය අසල්වැසි ප්‍රතිපත්තියට (ENP) ඇතුළත් වන අතර එය යුරෝපා සංගමය සහ එහි අසල්වැසියන් සමීප කරවීම අරමුණු කරයි. ලිබියාවෙන් සංක්‍රමණය වීම නැවැත්වීමේ අරමුණින් යුරෝපා සංගමයේ සැලසුම් ලිබියානු බලධාරීන් විසින් ප්‍රතික්ෂේප කරන ලදී.[47][48] 2017 දී ලිබියාව න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.[49]

ආරක්ෂක අංශ[සංස්කරණය]

ලිබියාවේ පෙර ජාතික හමුදාව ලිබියානු සිවිල් යුද්ධයෙන් පරාජයට පත් වී විසුරුවා හරින ලදී. ලිබියාවේ නීත්‍යානුකූල රජය යැයි කියා ගන්නා ටොබ්‍රුක් පදනම් කරගත් නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය ලිබියානු ජාතික හමුදාව ලෙස හැඳින්වෙන හමුදාවක් යළි පිහිටුවීමට උත්සාහ කර ඇත. කලීෆා හෆ්තාර් ගේ නායකත්වයෙන් ඔවුන් නැගෙනහිර ලිබියාවේ වැඩි කොටසක් පාලනය කරයි.[50] 2012 මැයි මාසයේදී, ඇස්තමේන්තුගත පුද්ගලයන් 35,000ක් එහි ශ්‍රේණිගත කිරීම්වලට සම්බන්ධ වී ඇත.[51] 2015 දී පිහිටුවන ලද ජාත්‍යන්තරව පිළිගත් ජාතික ගිවිසුමේ රජයට LNA වෙනුවට ආදේශ කළ තමන්ගේම හමුදාවක් ඇත, නමුත් එය බොහෝ දුරට සමන්විත වන්නේ විනය විරෝධී සහ අසංවිධානාත්මක මිලීෂියා කණ්ඩායම් වලින් ය.

2012 නොවැම්බර් වන විට, එය තවමත් වර්ධනයේ කළල අවධියේ පවතින බව සැලකේ.[52] ජනාධිපති මොහොමඩ් එල්-මෙගාරිෆ් ප්‍රතිඥා දුන්නේ හමුදාව සහ පොලිසිය බලගැන්වීම රජයේ විශාලතම ප්‍රමුඛතාවය බවයි.[53] ජනාධිපති එල්-මෙගාරිෆ් ද රටේ සියලුම සටන්කාමීන් රජයේ අධිකාරිය යටතට පත් විය යුතු බවට හෝ විසුරුවා හැරිය යුතු බවට නියෝග කළේය.[54]

මධ්‍යම ආරක්‍ෂක හමුදාවකට ඒකාග්‍ර වීම මිලීෂියාවන් මෙතෙක් ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.[55] මෙම සටන්කාමීන්ගෙන් බොහෝමයක් විනයගරුක වේ, නමුත් ඔවුන්ගෙන් වඩාත්ම බලවත් වන්නේ ලිබියානු නගරවල විධායක සභාවලට පමණි.[55] මෙම සටන්කාමීන් ඊනියා ලිබියානු පලිහ සෑදී ඇත, එය සමාන්තර ජාතික බලවේගයක් වන අතර, එය ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශයේ නියෝගයට වඩා ඉල්ලීම මත ක්‍රියාත්මක වේ.[55]

පරිපාලන අංශ[සංස්කරණය]

2007 සිට ලිබියාවේ දිස්ත්‍රික්ක

ඓතිහාසික වශයෙන්, ලිබියාවේ ප්‍රදේශය පළාත් තුනක් (හෝ ප්‍රාන්ත), වයඹ දෙසින් ට්‍රිපොලිටේනියාව, නැගෙනහිරින් බාර්කා (සිරෙනයිකා) සහ නිරිත දෙසින් ෆෙසාන් ලෙස සැලකේ. ඉතාලි-තුර්කි යුද්ධයේදී ඉතාලිය යටත් කර ගැනීම ඔවුන් තනි දේශපාලන ඒකකයකට එක්සත් කළේය.

2007 සිට ලිබියාව දිස්ත්‍රික්ක 22කට බෙදා ඇත (ෂබියාත්):

  1. නුකාත් අල් කම්ස්
  2. සාවියා
  3. ජෆාරා
  4. ට්‍රිපොලි
  5. මුර්කුබ්
  6. මිස්රාටා
  7. සර්ටේ
  8. බෙන්ගාසි
  9. මාර්ජ්
  10. ජබල් අල් අක්දාර්
  11. ඩර්නා
  12. ටොබ්රුක්
  13. නලුත්
  14. ජබල් අල් ගර්බි
  15. වාඩි අල් ෂාති
  16. ජුෆ්රා
  17. අල් වහට්
  18. ගාට්
  19. වාඩි අල් හයා
  20. සභා
  21. මුර්සුක්
  22. කුෆ්රා

2022 දී, ලිබියානු ජාතික එකමුතුවේ රජය (|Libyan Observer) විසින් පළාත් 18ක් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී: නැගෙනහිර වෙරළ, ජබල් අල්-අක්දාර්, අල්-හිසාම්, බෙන්ගාසි, අල්-වහාත්, අල්-කුෆ්රා, අල්-ඛලීජ්, අල්-මර්ගාබ් , ට්‍රිපොලි, අල්-ජෆාරා, අල්-සාවියා, බටහිර වෙරළ, ගේරියන්, සින්ටන්, නලුත්, සභා, අල්-වාඩි සහ මුර්සුක් ද්‍රෝණිය.

මානව හිමිකම්[සංස්කරණය]

හියුමන් රයිට්ස් වොච් 2016 වාර්ෂික වාර්තාවට අනුව, ලිබියාවේ සන්නද්ධ කණ්ඩායම් විසින් තවමත් මාධ්‍යවේදීන් ඉලක්ක කර ගනිමින් සිටිති. 2015 මාධ්‍ය නිදහස දර්ශකයේ ලිබියාව රටවල් 180 කින් 154 වැනි ස්ථානයට පත්ව ඇති බව එම සංවිධානය වැඩිදුරටත් පවසයි.[56] 2021 මාධ්‍ය නිදහස දර්ශකය සඳහා එහි ලකුණු සංඛ්‍යාව රටවල් 180 කින් 165 වැනි ස්ථානය දක්වා පහත වැටුණි.[57] ලිබියාවේ සමලිංගිකත්වය නීති විරෝධීයි.[58]

යොමු කිරීම්[සංස්කරණය]

  1. ↑ "Libya mired in chaos 10 years after Arab Spring". France 24. 10 February 2021. සම්ප්‍රවේශය 14 February 2022.
  2. ↑ "10 years since Kadhafi death, stability still eludes Libya". France 24. 19 October 2021. සම්ප්‍රවේශය 14 February 2022.
  3. ↑ "Feature: Libyans struggling in poverty, chaos 10 years after NATO intervention". Xinhua News Agency. 7 May 2021. සම්ප්‍රවේශය 14 February 2022.
  4. ↑ "Libya's Second Civil War: How did it come to this?". Conflict News. 20 March 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 March 2015.National Post View (24 February 2015). "National Post View: Stabilizing Libya may be the best way to keep Europe safe". National Post. සම්ප්‍රවේශය 22 March 2015.
  5. ↑ Pelham, Nicolas (February 2015). "Libya Against Itself". The New York Review of Books. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2015.
  6. ↑ Fadel, L. "Libya's Crisis: A Shattered Airport, Two Parliaments, Many Factions". සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2015-04-26 at the Wayback Machine
  7. ↑ "Legislative Branch". The World Factbook. 11 October 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  8. ↑ "Libya's ex-parliament reconvenes, appoints Omar al-Hasi as PM". Reuters. 25 August 2014. 2 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 March 2015.
  9. ↑ "Egypt reiterates support for 'Libya's legitimate institutions' amid deepening crisis". Daily News Egypt. 28 December 2014. 8 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 March 2015.
  10. ↑ 10.0 10.1 "Encouraging Libyan women to play a greater role in politics". Radio France Internationale. 4 February 2013. 1 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  11. ↑ Stephen, Chris (10 July 2012). "Muslim Brotherhood fell 'below expectations' in Libyan elections". The Guardian. London. 9 November 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 February 2013.
  12. ↑ 12.0 12.1 "The knack of organisation". The Economist. London. 12 January 2013. 8 January 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  13. ↑ "In Libya, New Government Has Expressed Determination to Tackle Major Internal Problems, Including Precarious Security Situation, Security Council Told" (Press release). United Nations. 29 January 2013. 12 December 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 June 2017.
  14. ↑ "Congress votes to replace itself with new House of Representatives". Libya Herald. 30 March 2014. 31 March 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 April 2014.
  15. ↑ "Libya". Freedom in the World 2013. Freedom House. 9 January 2013. 3 February 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  16. ↑ "Libya". Law.emory.edu. 12 February 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2013.
  17. ↑ "Libya Gender Equality Profile" (PDF). Unicef. 2 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF).
  18. ↑ "Libya moved from dictatorship to non-state: U.N. envoy". Al Arabiya News. 2 December 2014. 16 December 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 December 2014.
  19. ↑ 19.0 19.1 Kingsley, Patrick. "Libyan politicians sign UN peace deal to unify rival governments". The Guardian. 17 December 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 April 2016.
  20. ↑ "Libyan deal on course, but who is on board?". Al Arabiya. 25 December 2015. 28 January 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 April 2016.
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 "UN-led Libya forum selects new interim government". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 20 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-02-05.
  22. ↑ 22.0 22.1 22.2 22.3 22.4 22.5 "Libya crisis: Vote to unite splintered nation". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-02-05. 15 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-02-05.
  23. ↑ "Interim leader Abdul Hamid Dbeibah to run for Libyan presidency". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2021-12-19.
  24. ↑ "Tripoli Appeals Court reinstates Dbeibah as presidential candidate | The Libya Observer". www.libyaobserver.ly (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2 December 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-19.
  25. ↑ "Libyan court reinstates Saif Gaddafi as presidential candidate". www.aljazeera.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2021-12-21.
  26. ↑ "Saif Al-Islam Gaddafi back in Libya presidential election race | The Libya Observer". www.libyaobserver.ly (ඉංග්‍රීසි බසින්). 6 December 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-21.
  27. ↑ "Libya elections: Delay called for in presidential poll". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-12-22. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-23.
  28. ↑ 28.0 28.1 "Fears of Libya violence as UN races to manage election postponement". the Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-12-21. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-23.
  29. ↑ "UK's ambassador drawn into Libyan political crisis after elections called off". the Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-12-26. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-28.
  30. ↑ "Libyan parliament delays next move amid election chaos". Reuters (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2021-12-27. සම්ප්‍රවේශය 2021-12-28.
  31. ↑ "Independent Libya". Federal Research Division of the Library of Congress. 22 September 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 February 2013.
  32. ↑ Zoubir, Yahia (2009). "Libya and Europe: Economic Realism at the Rescue of the Qaddafi Authoritarian Regime". Journal of Contemporary European Studies. 17 (3): 401–415. doi:10.1080/14782800903339354. S2CID 153625134.
  33. ↑ Abadi, Jacob (2000). "Pragmatism and Rhetoric in Libya's Policy Toward Israel". The Journal of Conflict Studies: Volume XX Number 1 Fall 2000, University of New Brunswick. 30 March 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 February 2013.
  34. ↑ Idi Amin; Benoni Turyahikayo-Rugyema (1998). Idi Amin speaks: an annotated selection of his speeches. African Studies Program, University of Wisconsin-Madison. ISBN 978-0-942615-38-8.
  35. ↑ Joseph T. Stanik (2003). El Dorado Canyon: Reagan's undeclared war with Qaddafi. Naval Institute Press. ISBN 978-1-55750-983-3.
  36. ↑ 36.0 36.1 Lee Davis, Brian (1990). Qaddafi, terrorism, and the origins of the U.S. attack on Libya. Bloomsbury Academic. p. 16. ISBN 9780275933029.
  37. ↑ "How the mighty are falling". The Economist. London. 5 ජූලි 2007. 12 ඔක්තෝබර් 2007 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 ජූලි 2007.
  38. ↑ "Gaddafi Given Yugoslavia's Top Medal By Milosevic". Reuters. 26 October 1999. 15 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  39. ↑ Rayner, Gordon (28 August 2010). "Yvonne Fletcher killer may be brought to justice". The Daily Telegraph. London. 31 August 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  40. ↑ Lee Davis, Brian. Qaddafi, terrorism, and the origins of the U.S. attack on Libya. p. 183.
  41. ↑ President Ronald Reagan (10 මාර්තු 1982). "Proclamation 4907 – Imports of Petroleum". US Office of the Federal Register. 6 මාර්තු 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  42. ↑ Salak, Kira. "Rediscovering Libya". National Geographic Adventure. 23 September 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  43. ↑ "Blair hails new Libyan relations". BBC News. 25 March 2004. 7 March 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 February 2013.
  44. ↑ Marcus, Jonathan (15 May 2006). "Washington's Libyan fairy tale". BBC News. 16 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 February 2013.
  45. ↑ Leverett, Flynt (23 January 2004). "Why Libya Gave Up on the Bomb". The New York Times. 1 April 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 February 2011.
  46. ↑ "Gaddafi warns Sudan secession would be dangerous for Africa". France 24. 10 Oct 2010. 28 June 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 Jun 2021.
  47. ↑ "Libya rejects EU plans for migrant centers on its territory". Reuters. 20 July 2018. 29 August 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2018.
  48. ↑ "Libyan authorities oppose EU migrant plans". EUobserver. 8 February 2017. 26 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 August 2018.
  49. ↑ "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. 6 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 August 2019.
  50. ↑ Allahoum, Ramy (9 September 2018). "Q&A: What's next for Libya?". Al Jazeera. 3 August 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2018.
  51. ↑ Worth, Robert F. (13 May 2012). "In Libya, the Captors Have Become the Captive". The New York Times. 24 May 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 May 2012.
  52. ↑ "US-backed force in Libya face challenges". The Guardian. London. 13 November 2012. 27 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  53. ↑ "Libyans lament their missing army". Al Jazeera. 19 October 2012. 24 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  54. ↑ Mohamed, Esam; Alfitory, Osama (23 September 2012). "Libya orders 'illegitimate' militias to disband". Yahoo! News. Associated Press. 5 March 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  55. ↑ 55.0 55.1 55.2 "The party and the hangover". The Economist. London. 23 February 2013. 22 February 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 February 2013.
  56. ↑ "Libya: Events of 2015". Libya. Human Rights Watch. 11 January 2016. 16 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
  57. ↑ "2021 World Press Freedom Index". Reporters Sans Frontieres. 27 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 April 2022.
  58. ↑ "Here are the 10 countries where homosexuality may be punished by death". The Washington Post. 16 June 2016. 11 November 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=ලිබියාවේ_දේශපාලනය&oldid=622661" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි