මොසැම්බික් හි දේශපාලනය
මොසැම්බික් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් ජනරජයේ ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා, රජයේ ප්‍රධානියා, සන්නද්ධ හමුදාවන්හි සේනාධිනායකයා සහ ජාතික සමගියේ සංකේතයක් ලෙස ක්‍රියා කරන බව නියම කරයි.[1] ඔහු වසර පහක කාලසීමාවක් සඳහා සෘජුවම තේරී පත් වන්නේ දෙවනුව ඡන්දය දීමෙනි; පළමු වටයේ දී ප්‍රකාශිත ඡන්ද ප්‍රමාණයෙන් අඩකට වඩා වැඩි අපේක්ෂකයෙකුට නොලැබුණහොත්, පළමු වටයේ දී වැඩිම ඡන්ද සංඛ්‍යාවක් ලබාගත් අපේක්ෂකයින් දෙදෙනා පමණක් සහභාගී වන දෙවන වටයේ ඡන්ද විමසීමක් පවත්වනු ලැබේ. අපේක්ෂකයින් දෙවන වටයේ වැඩි ඡන්ද ප්‍රමාණයක් ලබා ගන්නා අතර එමඟින් ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් වේ. අගමැතිවරයා පත් කරන්නේ ජනාධිපතිවරයා විසිනි. ඔහුගේ කාර්යයන් අතර අමාත්‍ය මණ්ඩලය (කැබිනට් මණ්ඩලය) කැඳවීම සහ මුලසුන දැරීම, ජනාධිපතිවරයාට උපදෙස් දීම, රට පාලනය කිරීමේදී ජනාධිපතිවරයාට සහාය වීම සහ අනෙකුත් අමාත්‍යවරුන්ගේ කටයුතු සම්බන්ධීකරණය කිරීම ඇතුළත් වේ.
ජනරජයේ සභාව (Assembleia da República) සාමාජිකයින් 250 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වන අතර, සමානුපාතික නියෝජනය මගින් වසර පහක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වේ. අධිකරණය ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය සහ පළාත්, දිස්ත්‍රික් සහ නාගරික අධිකරණ වලින් සමන්විත වේ.
මොසැම්බික් දේශීය ජාතික ආරක්‍ෂාව, මොසැම්බික් ආරක්‍ෂක සන්නද්ධ හමුදා යන සියලු අංශ හසුරුවන කුඩා, ක්‍රියාකාරී හමුදාවක් ක්‍රියාත්මක කරයි.
විදේශ සබඳතා[සංස්කරණය]
විමුක්ති අරගලය දක්වා දිවෙන පක්ෂපාතීත්වය අදාළ වන අතර, මොසැම්බික් විදේශ ප්‍රතිපත්තිය වඩ වඩාත් ප්‍රායෝගික වී ඇත. මොසැම්බික් හි විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ ද්විත්ව කුළුණු වන්නේ එහි අසල්වැසියන් සමඟ යහපත් සබඳතා පවත්වා ගැනීම[2] සහ සංවර්ධන හවුල්කරුවන් සමඟ සබඳතා පවත්වා ගැනීම සහ පුළුල් කිරීමයි.[3]
1970 ගණන්වල සහ 1980 ගණන්වල මුල් භාගයේදී, මොසැම්බික් හි විදේශ ප්‍රතිපත්තිය රොඩේෂියාවේ සහ දකුණු අප්‍රිකාවේ බහුතර පාලනය සඳහා වූ අරගලයන්ට මෙන්ම සුපිරි බල තරඟයට සහ සීතල යුද්ධයට වෙන් කළ නොහැකි ලෙස සම්බන්ධ විය.[4] රොඩේෂියාවට එරෙහිව එක්සත් ජාතීන්ගේ සම්බාධක ක්‍රියාත්මක කිරීමට සහ එම රටට මුහුදට ප්‍රවේශ වීම ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට මොසැම්බික් ගත් තීරණය ඉයන් ස්මිත්ගේ රජය රටට විරුද්ධ වීමට ප්‍රකට සහ රහසිගත ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමට හේතු විය. 1980 දී සිම්බාබ්වේ ආණ්ඩු මාරුවෙන් මෙම තර්ජනය ඉවත් වුවද, දකුණු අප්‍රිකානු රජය මොසැම්බික් රාජ්‍යය අස්ථාවර කිරීමට දිගටම කටයුතු කළේය.[3] මොසැම්බික් ද පෙරටුගාමී රාජ්‍යයන්ට අයත් විය.[5] 1984 න්කොමති ගිවිසුම, RENAMO වෙත දකුණු අප්‍රිකානු සහයෝගය අවසන් කිරීමේ ඉලක්කය අසාර්ථක වූ අතර, මොසැම්බිකානු සහ දකුණු අප්‍රිකානු රජයන් අතර මූලික රාජ්‍යතාන්ත්‍රික සම්බන්ධතා විවෘත කරන ලදී. දකුණු අප්‍රිකාව වර්ණභේදවාදය තුරන් කිරීමත් සමඟ මෙම ක්‍රියාවලිය වේගවත් වූ අතර එය 1993 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී පූර්ණ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා පිහිටුවීමෙන් අවසන් විය. අසල්වැසි සිම්බාබ්වේ, මලාවි, සැම්බියාව සහ ටැන්සානියාව සමඟ සබඳතා වරින් වර ආතතිය පෙන්නුම් කරන අතර, මෙම රටවල් සමඟ මොසැම්බික්හි සබඳතා ශක්තිමත්ව පවතී.[3]
නිදහස ලැබීමෙන් පසු වසර කිහිපය තුළ, මොසැම්බික් සමහර බටහිර රටවලින්, විශේෂයෙන් ස්කැන්ඩිනේවියානුවන්ගෙන් සැලකිය යුතු ආධාර ලබා ගත්තේය. සෝවියට් සංගමය සහ එහි සහචරයින් මොසැම්බික්හි මූලික ආර්ථික, මිලිටරි සහ දේශපාලන ආධාරකරුවන් බවට පත් වූ අතර එහි විදේශ ප්‍රතිපත්තිය මෙම සම්බන්ධය පිළිබිඹු කරයි. මෙය 1983 දී වෙනස් වීමට පටන් ගත්තේය. 1984 දී මොසැම්බික් ලෝක බැංකුවට සහ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලට සම්බන්ධ විය. ස්කැන්ඩිනේවියානු රටවල් වන ස්වීඩනය, නෝර්වේ, ඩෙන්මාර්කය සහ අයිස්ලන්තය විසින් බටහිර ආධාර ඉක්මනින්ම සෝවියට් සහාය වෙනුවට ආදේශ විය.[3] ෆින්ලන්තය[6] සහ නෙදර්ලන්තය සංවර්ධන ආධාර සඳහා වැඩි වැඩියෙන් වැදගත් මූලාශ්‍ර බවට පත්වෙමින් තිබේ. සාම ක්‍රියාවලිය තුළ එහි ප්‍රධාන භූමිකාවේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඉතාලිය ද මොසැම්බික්හි පැතිකඩක් පවත්වාගෙන යයි. මොසැම්බික් ආර්ථිකය තුළ පෘතුගීසි ආයෝජකයින් දෘශ්‍යමාන භූමිකාවක් ඉටු කරන නිසා, පැරණි යටත් විජිත බලය වූ පෘතුගාලය සමඟ සබඳතා දිගටම වැදගත් වේ.[3]
මොසැම්බික් නොබැඳි ව්‍යාපාරයේ සාමාජිකයෙකු වන අතර එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ සහ අනෙකුත් ජාත්‍යන්තර සංවිධානවල අප්‍රිකානු කණ්ඩායමේ මධ්‍යස්ථ සාමාජිකයින් අතර ශ්‍රේණිගත වේ. මොසැම්බික් අප්‍රිකානු සංගමයට සහ දකුණු අප්‍රිකානු සංවර්ධන ප්‍රජාවට ද අයත් වේ. 1994 දී, රජය ඉස්ලාමීය සම්මේලන සංවිධානයේ පූර්ණ සාමාජිකයෙකු බවට පත් විය, අර්ධ වශයෙන් එහි ජාත්‍යන්තර සහයෝගයේ පදනම පුළුල් කිරීමට පමණක් නොව, රටේ සැලකිය යුතු මුස්ලිම් ජනගහනය සතුටු කිරීමට ද විය. ඒ හා සමානව, 1995 දී මොසැම්බික් පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය රටවල ඇංග්ලෝෆෝන් අසල්වැසියන් සමඟ එක් විය. එවකට බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ කොටසක් නොවූ පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලයට සම්බන්ධ වූ එකම ජාතිය එය විය. එම වසරේම, මොසැම්බික් පෘතුගීසි භාෂා රටවල ප්‍රජාවේ ආරම්භක සාමාජිකයෙකු සහ පළමු සභාපති බවට පත් වූ අතර අනෙකුත් පෘතුගීසි භාෂාව කතා කරන රටවල් සමඟ සමීප සබඳතා පවත්වයි.[3]
මානව හිමිකම්[සංස්කරණය]
මොසැම්බික්හි මානව හිමිකම් පිළිබඳ සංකල්පය අප්‍රිකානු රට සඳහා අඛණ්ඩ ප්‍රශ්නයක් වන අතර එය නිල වශයෙන් මොසැම්බික් ජනරජය ලෙස නම් කර ඇත. ශතවර්ෂ හතරකට වැඩි කාලයක් මොසැම්බික් පාලනය කළේ පෘතුගීසීන් විසිනි. මොසැම්බික් පෘතුගාලයෙන් නිදහස ලැබීමෙන් පසුව, RENAMO සහ FRELIMO අතර 17 වසරක සිවිල් යුද්ධයක්, 1992 දක්වා, අවසානයේ සාමය ළඟා විය.[7] ආර්මන්ඩෝ ගුබුසා පසුව 2004 දී ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් වූ අතර 2009 දී නැවත තේරී පත් විය, ඔහුට අවංකභාවය, විනිවිදභාවය සහ අපක්ෂපාතීත්වය නොමැති බවට විවේචන තිබියදීත්ය.[8] මෙය නීති විරෝධී ඝාතන, අත්තනෝමතික ලෙස අත්අඩංගුවට ගැනීම්, අමානුෂික බන්ධනාගාර තත්වයන් සහ අසාධාරණ නඩු විභාග ඇතුළු මානව හිමිකම් සිදුවීම් මාලාවක් අවුලුවා ඇත. භාෂණ හා මාධ්‍ය නිදහස, අන්තර්ජාල නිදහස, සාමකාමීව රැස්වීමේ නිදහස, කාන්තාවන්ට, ළමයින්ට සහ ආබාධිත පුද්ගලයන්ට වෙනස් කොට සැලකීම සහ අපයෝජනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් ද බොහෝ ගැටලු මතු විය. මෙම ගැටළු බොහොමයක් සිදුවෙමින් පවතී.[8]
මොසැම්බික් යනු ප්‍රභවයක් වන අතර, ඉතා අඩු ප්‍රමාණයකට, පුද්ගලයන්, විශේෂයෙන්ම බලහත්කාරයෙන් ශ්‍රමය සහ බලහත්කාර ගණිකා වෘත්තියේ යෙදෙන පුද්ගලයන් ජාවාරමට ලක්වන පිරිමින්, කාන්තාවන් සහ ළමුන් සඳහා ගමනාන්ත රටකි. බලහත්කාරයෙන් හා බැඳුනු ළමා ශ්‍රමිකයින් යොදා ගැනීම රටේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර, බොහෝවිට පවුලේ සාමාජිකයින්ගේ අනුග්‍රහය ඇත. මෙම ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල කාන්තාවන් සහ ගැහැණු ළමයින් රැකියා හෝ අධ්‍යාපනය ලබා දෙන බවට පොරොන්දු දී නගරවලට මෙන්ම ස්වේච්ඡාවෙන් ගෘහ සේවයට සහ බලහත්කාර ගණිකා වෘත්තිය සඳහා දකුණු අප්‍රිකාවට ද පොළඹවනු ලැබේ. 2010 ලෝක කුසලානයේදී ගණිකා වෘත්තිය සඳහා අපේක්ෂිත වැඩි වීමක් සඳහා සූදානම් වීම සඳහා මොසැම්බිකානු ලිංගික ජාවාරම්කරුවන්ට ගොදුරු වූවන් ජාවාරම්කරුවන් විසින් එස්වාටිනි සහ දකුණු අප්‍රිකාවේ "පුහුණු මධ්‍යස්ථාන" වෙත ගෙන ගිය බවට NGO වාර්තාව. තරුණ මොසැම්බිකානු පිරිමින් සහ පිරිමි ළමයින් දකුණු අප්‍රිකානු ගොවිපළවල් සහ පතල්වල බලහත්කාරයෙන් ශ්‍රමයේ කොන්දේසිවලට යටත් වේ; නීති විරෝධී සංක්‍රමණිකයන් ලෙස පිටුවහල් කිරීම සඳහා පොලිසියට භාර දීමට පෙර ඔවුන් බොහෝ විට දකුණු අප්‍රිකාවේ වැටුප් නොමැතිව සහ බලහත්කාර කොන්දේසි යටතේ මාස ගණනාවක් වැඩ කරති. මොසැම්බික් වැඩිහිටියන් පෘතුගාලයේ බලහත්කාරයෙන් ශ්‍රමයට සහ බලහත්කාර ගණිකා වෘත්තියට යටත් වේ. මොසැම්බික් වෙත ස්වේච්ඡාවෙන් සංක්‍රමණය වන රොඩේෂියා සහ මලාවි රටවල කාන්තාවන් සහ ගැහැණු ළමයින් ඔවුන්ගේ පැමිණීමෙන් පසුව බලහත්කාර ගණිකා වෘත්තියට සහ ගෘහ සේවයට ජාවාරම්කරුවන් විසින් දිගටම හසුරුවනු ලැබේ. මොසැම්බික්හි වහල්භාවයේ ජීවත් වන පුද්ගලයින් 145,600 ක් පමණ ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර තවත් ගණන් කළ නොහැකි තරම් පිරිසක් දකුණු අප්‍රිකාවට අකමැත්තෙන් ගෙන යනු ලැබේ.
ජාවාරම්කරුවන් සාමාන්‍යයෙන් මොසැම්බික් හෝ දකුණු අප්‍රිකානු පුරවැසියන්ගේ ලිහිල්, අවිධිමත් ජාලවල කොටසකි; කෙසේ වෙතත්, විශාල චීන සහ වාර්තා වූ නයිජීරියානු ජාවාරම් සින්ඩිකේට් මොසැම්බික්හි ද ක්‍රියාත්මක වේ. නීති විරෝධී මත්ද්‍රව්‍ය ප්‍රවාහනය කිරීම සඳහා මිනිස් ජාවාරම්කරුවන්ගේ අභ්‍යන්තර සහ දේශසීමා මාර්ග ද යොදා ගැනේ; බොහෝ විට, එකම පහසුකම් සපයන්නන් මත්ද්‍රව්‍ය සහ ජාවාරමට ගොදුරු වූවන් යන දෙකම ප්‍රවාහනය කරයි. මීට අමතරව, දකුණු ආසියාතික නීතිවිරෝධී සංක්‍රමණිකයන් අප්‍රිකාව පුරා ගෙන යන දකුණු ආසියානු ජාවාරම්කරුවන් මොසැම්බික් හරහා ජාවාරම්වලට ගොදුරු වූවන් ප්‍රවාහනය කරන බව වාර්තා වේ. දකුණු අප්‍රිකාවේ සහ මොසැම්බික්හි සාම්ප්‍රදායික සුව කිරීමේ කර්මාන්තයේ ශාඛාවකට සහාය වීම සඳහා බලහත්කාරයෙන් අවයව ඉවත් කිරීමේ අරමුණු සඳහා පුද්ගලයින් අභ්‍යන්තර හා අන්තර් ජාතික ජාවාරම සැලකිය යුතු ය. මොසැම්බික් සහ වෙනත් රටවල මායාකාරියන් ළමයින්ගේ සහ වැඩිහිටියන්ගේ විවිධ ශරීර කොටස් බලහත්කාරයෙන් ඉවත් කරති, එක්කෝ වින්දිතයන් ජීවතුන් අතර සිටින විට හෝ ප්‍රචණ්ඩකාරී මරණයෙන් පසු ක්ෂණිකව, රෝග සුව කිරීමට, ආර්ථික දියුණුව ඇති කිරීමට හෝ සතුරන්ට රිදවීමට අදහස් කරන "සාම්ප්‍රදායික" වෛද්‍ය සම්මිශ්‍රණය සඳහා භාවිතා කරයි. .
මොසැම්බික් රජය ජාවාරම් තුරන් කිරීමේ අවම ප්‍රමිතීන්ට සම්පූර්ණයෙන්ම අනුකූල නොවේ; කෙසේ වෙතත්, එය එසේ කිරීමට සැලකිය යුතු උත්සාහයක් දරයි. එහි නව ජාවාරම්-විරෝධී නීතිය සඳහා රෙගුලාසි ක්‍රියාත්මක කිරීම ඇතුළුව මෙම ප්‍රයත්නයන් තිබියදීත්, රජය මිනිස් ජාවාරමට ආමන්ත්‍රණය කිරීම සඳහා වැඩි වැඩියෙන් උත්සාහ කරන බවට සාක්ෂි නොපෙන්වයි, විශේෂයෙන් මිනිස් ජාවාරම් වැරදිකරුවන්ට එරෙහිව නඩු පැවරීමට හෝ වැරදිකරුවන් කිරීමට ගත් උත්සාහයන් අතීතයේ දී කළාක් මෙන්. නැතහොත් ජාවාරම් අපරාධ සඳහා රජයේ නිලධාරීන්ගේ හවුල්කාරිත්වය පිළිබඳ අඛණ්ඩ වාර්තා විමර්ශනය කිරීම.
එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තු කාර්යාලය 2017 දී රට "Tier 2 Watchlist" තුළ තබා ඇත.
සමලිංගික ලිංගික ක්‍රියාකාරකම් 2015 වසරේ සිට නීත්‍යානුකූලයි.[9] කෙසේ වෙතත්, මොසැම්බික්හි LGBT පුද්ගලයින්ට වෙනස් කොට සැලකීම පුලුල්ව පැතිර පවතී.[10]
යොමු කිරීම්[සංස්කරණය]
- ↑ "Article 119" (PDF). Constitution of the Republic of Mozambique.
- ↑ Schenoni, Luis (2017) "Subsystemic Unipolarities?"in Strategic Analysis, 41(1): 74–86 [1] සංරක්ෂණය කළ පිටපත 30 ජූලි 2017 at the Wayback Machine
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
මෙම ලිපිය තුළ, පොදු වසම තුළ පවතින මෙම ප්‍රභවයේ පෙළ ඇතුළත්වෙයි: "Mozambique (07/02)". U.S. Bilateral Relations Fact Sheets/Background Notes. U.S. Department of State. 2 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 July 2018.
- ↑ Mozambique සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 ජූනි 2019 at the Wayback Machine. State.gov (13 June 2012). Retrieved 29 January 2013.
- ↑ sahoboss (30 March 2011). "Frontline States". South African History Online. 4 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 March 2019.
- ↑ President Halonen: Development aid should be transparent and efficient. Office of the President of the Republic of Finland. tpk.fi
- ↑ Cabrita, J. (2014). Mozambique : the tortuous road to democracy. [Place of publication not identified]: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1349424320. OCLC 951517580.
- ↑ 8.0 8.1 "Mozambique". Amnesty International USA (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2019-06-02.
- ↑ "Mozambique decriminalises gay and lesbian relationships". BBC News. 1 July 2015. 17 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 August 2019.
- ↑ "Mozambique's enduring discrimination leaves gay men untreated for HIV". The Guardian. 29 March 2016. 17 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 August 2019.
