බාබඩෝස් හි භූගෝලය සහ දේශගුණය
බාබඩෝස් පිහිටා ඇත්තේ අත්ලාන්තික් සාගරයේ, අනෙකුත් බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් දූපත් වලට නැගෙනහිරින් ය. බාබඩෝස් යනු ලෙසර් ඇන්ටිලස් හි නැගෙනහිර දෙසින් පිහිටි දූපතයි. එය කිලෝමීටර 34 (සැතපුම් 21.13) දිග සහ කිලෝමීටර 23 (සැතපුම් 14.29) දක්වා පළල, වර්ග කිලෝමීටර 439 (වර්ග සැතපුම් 169) ක ප්‍රදේශයක් ආවරණය කරයි.[1] එය පිහිටා ඇත්තේ ශාන්ත ලුසියා සහ ශාන්ත වින්සන්ට් සහ ග්‍රෙනඩින්ස් යන රටවල් දෙකටම කිලෝමීටර 168 (සැතපුම් 104.39) පමණ නැගෙනහිරින් ය; කිලෝමීටර 180 (සැතපුම් 111.85) මාර්ටිනික් සිට ගිනිකොන දෙසින් සහ ට්‍රිනිඩෑඩ් සහ ටොබැගෝ වලට ඊසාන දෙසින් කිලෝමීටර 400 (සැතපුම් 248.55) බටහිරින් පිහිටි එහි දූපත් අසල්වැසියන් වන වින්ඩ්වර්ඩ් දූපත් හා සසඳන විට එය පැතලි ය. දිවයින ස්කොට්ලන්ඩ් දිස්ත්‍රික්කය ලෙස හැඳින්වෙන මධ්‍යම කඳුකර ප්‍රදේශයට මෘදු ලෙස ඉහළ යයි, උසම ස්ථානය වන්නේ මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 340 (අඩි 1,120) උසින් පිහිටි හිලබි කන්දයි.[2]
බාබඩෝස් හි වනාන්තර ආවරණය මුළු භූමි ප්‍රමාණයෙන් 15% ක් පමණ වන අතර, 2020 දී වනාන්තර හෙක්ටයාර 6,300 ට සමාන වන අතර එය 1990 සිට නොවෙනස්ව පැවතුනි. 2020 දී ස්වභාවිකව ප්‍රතිජනනය වන වනාන්තර හෙක්ටයාර් 6,300 ක් ආවරණය කර වගා කරන ලද වනාන්තර හෙක්ටයාර් 0 ක් ආවරණය කරයි. ස්වභාවිකව පුනර්ජනනය වන වනාන්තරවලින් 0%ක් ප්‍රාථමික වනාන්තර (මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් පිළිබඳ පැහැදිලිව පෙනෙන ඇඟවීම් නොමැති දේශීය ගස් විශේෂවලින් සමන්විත) ලෙස වාර්තා වූ අතර වනාන්තර ප්‍රදේශයෙන් 5%ක් පමණ රක්ෂිත ප්‍රදේශ තුළ දක්නට ලැබිණි. 2015 වර්ෂය සඳහා වනාන්තර ප්‍රදේශයෙන් 1%ක් පොදු අයිතිය යටතේද, 0%ක් පුද්ගලික අයිතිය යටතේද, 99%ක් වෙනත් හෝ නොදන්නා ලෙස ලැයිස්තුගත කර ඇති බවද වාර්තා විය.[3][4]
ශාන්ත මයිකල් දේවස්ථානයේ බාර්බඩෝස් අගනුවර සහ රටේ ජනගහනයෙන් තුනෙන් එකක් අඩංගු ප්‍රධාන නගරය වන බ්‍රිජ්ටවුන් පිහිටා ඇත.[2] දිවයින පුරා විසිරී ඇති අනෙකුත් ප්‍රධාන නගරවලට ශාන්ත ජේම්ස් දේවස්ථානයේ හොලෙටවුන් ඇතුළත් වේ; ඔයිස්ටින්ස්, ක්රිස්තු පල්ලියේ පල්ලියේ; සහ ස්පයිට්ස්ටවුන්, ශාන්ත පීටර් දේවස්ථානයේ.[තහවුරු කර නොමැත]
භූ විද්‍යාව
[සංස්කරණය]බාබඩෝස් පිහිටා ඇත්තේ දකුණු ඇමරිකානු සහ කැරිබියන් තහඩු වල මායිමේය.[5] කැරිබියන් තලයට යටින් දකුණු ඇමරිකානු තහඩුව යටපත් කිරීම දකුණු ඇමරිකානු තහඩුවෙන් අවසාදිතය සීරීමට සහ උපචලන ප්‍රිස්මයක් සාදයි. මෙම ද්‍රව්‍ය තැන්පත් වීමේ වේගය බාබඩෝස් වසර 1,000කට 25 mm (අඟල් 1) ක පමණ වේගයකින් ඉහල යාමට ඉඩ සලසයි.[6] මෙම යටපත් කිරීම යන්නෙන් අදහස් වන්නේ භූ විද්‍යාත්මකව දිවයින සමන්විත වන්නේ දළ වශයෙන් මීටර් 90 (අඩි 300) ඝනකමකින් යුත් කොරල්පර වලින් වන අතර එහිදී අවසාදිතයට ඉහළින් ගල්පර සෑදී ඇත. ගොඩබිම බටහිරින් "ටෙරස්" මාලාවකින් බෑවුම් වන අතර නැගෙනහිරින් ආනතියකට යයි. දිවයිනේ විශාල කොටසක් කොරල්පරවලින් වට වී ඇත.[2]
දිවයිනේ ඊසාන දෙසින්, ස්කොට්ලන්ත දිස්ත්‍රික්කයේ හුණුගල් ඛාදනය වීම නිසා විවිධ ගුහා සහ ගුලි නිර්මාණය වී ඇත. දිවයිනේ අත්ලාන්තික් සාගරයේ නැගෙනහිර වෙරළ තීරයේ, ප්‍රදේශයේ හුණුගල් සංයුතිය නිසා ගොඩවල් ඇතුළු වෙරළබඩ භූමි ආකෘති නිර්මාණය වී ඇත. දිවයිනේ කැපී පෙනෙන ලෙස පිකෝ ටෙනරිෆ්[7] හෝ පිකෝ ඩි ටෙනරීෆ් ලෙස හැඳින්වෙන පාෂාණමය කේප්, ස්පාඤ්ඤයේ ටෙනරීෆ් දූපත ප්‍රදේශවාසීන්ගේ විශ්වාසයට අනුව බාර්බඩෝස් සිට නැඟෙනහිර ප්‍රථම භූමිය වන බැවින් එය නම් කර ඇත.[තහවුරු කර නොමැත]
දේශගුණය
[සංස්කරණය]
රට සාමාන්‍යයෙන් සෘතු දෙකක් අත්විඳින අතර ඉන් එකකට සැලකිය යුතු ලෙස ඉහළ වර්ෂාපතනයක් ඇතුළත් වේ. "තෙත් සමය" ලෙස හඳුන්වන මෙම කාලය ජුනි සිට දෙසැම්බර් දක්වා පවතී. ඊට වෙනස්ව, "වියළි සමය" දෙසැම්බර් සිට මැයි දක්වා පවතී. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය 1,000 සහ 2,300 mm (අඟල් 40 සහ 90) අතර පරාසයක පවතී. දෙසැම්බර් සිට මැයි දක්වා සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය 21 සිට 31 °C (70 සිට 88 °F) දක්වා පරාසයක පවතින අතර ජුනි සහ නොවැම්බර් අතර ඒවා 23 සිට 31 °C (73 සිට 88 °F) දක්වා පරාසයක පවතී.[8]
Köppen දේශගුණික වර්ගීකරණ පරිමාණයෙන්, බාබඩෝස් හි බොහෝ ප්‍රදේශ නිවර්තන මෝසම් දේශගුණයක් (Am) ලෙස සැලකේ. කෙසේ වෙතත්, වසර පුරා පැයට කිලෝමීටර 12 සිට 16 දක්වා (පැයට සැතපුම් 7 සිට 10 දක්වා) සුළං හමා එන අතර බාබඩෝස් හට මධ්‍යස්ථ නිවර්තන දේශගුණයක් ලබා දෙයි.[තහවුරු කර නොමැත]
කලාතුරකින් සිදුවන ස්වභාවික උවදුරුවලට භූමිකම්පා, නායයෑම් සහ සුළි කුණාටු ඇතුළත් වේ. බාබඩෝස් අත්ලාන්තික් සාගරයේ නිවර්තන සුළි කුණාටු ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ප්‍රධාන සංවර්ධන කලාපයෙන් පිටත පිහිටා ඇති අතර වැසි සමයේදී කලාපයේ කුණාටු වල නරකම බලපෑමෙන් බොහෝ විට බේරී ඇත. සාමාන්‍යයෙන් සෑම වසර 26කට වරක් පමණ විශාල සුළි කුණාටුවක් බාබඩෝස් වෙත ගොඩබස්වයි. සුළි කුණාටුවකින් බාබඩෝස් වෙත දැඩි හානියක් සිදු කළ අවසාන සැලකිය යුතු පහර 1955 දී ජැනට් සුළි කුණාටුවයි. 2010 දී ටොමාස් සුළි කුණාටුවෙන් දිවයිනට පහර දෙන ලදී, නමුත් මෙය බලපෑ අවස්ථාවේ නිවර්තන කුණාටු ප්‍රබලතාවයෙන් පමණක් පැවති බැවින් රට පුරා සිදුවූයේ සුළු හානියක් පමණි.[9]
පාරිසරික ගැටළු
[සංස්කරණය]
.svg)
බාර්බඩෝස් පාරිසරික පීඩනයන්ට ගොදුරු වේ. ලෝකයේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ දූපත් වලින් එකක් ලෙස, අක්වෙරළ කොරල්පර දූෂණය වීම අවම කිරීම සඳහා දිවයිනේ වර්ධනය වෙමින් පවතින දකුණු වෙරළ තීරය බ්‍රිජ්ටවුන් අපද්‍රව්‍ය පවිත්‍රාගාරයට ආක්‍රමණශීලී ලෙස ඒකාබද්ධ කිරීමට රජය 1990[10] තුළ කටයුතු කළේය.[11][12] 21 වන ශතවර්ෂයේ පළමු දශකය වන විට, දිවයිනේ බටහිර වෙරළ තීරයේ දෙවන පවිත්රාගාරයක් යෝජනා කර ඇත. මෙතරම් ජනාකීර්ණ වීම නිසා, බාර්බඩෝස් එහි භූගත ජලධර ආරක්ෂා කිරීමට විශාල උත්සාහයක් ගෙන ඇත.[13]
කොරල්-හුණුගල් දූපතක් ලෙස, බාබඩෝස් මතුපිට ජලය පෘථිවියට කාන්දු වීම සඳහා අධික ලෙස පාරගම්ය වේ. භූගත ජලධර සහ ඇළ දොළ විශාල ජාලයට සෘජුවම පිවිසෙන ජල පෝෂක ප්‍රදේශ ආරක්ෂා කිරීම කෙරෙහි රජය විශාල අවධානයක් යොමු කර ඇත.[13] ඇතැම් අවස්ථාවලදී අනවසර පදිංචිකරුවන් මෙම ප්‍රදේශ උල්ලංඝණය කර ඇති අතර, දිවයිනේ පානීය ජලය සපයන භූගත උල්පත්වල පිරිසිදුකම ආරක්ෂා කිරීම සඳහා රජය විසින් අනවසර පදිංචිකරුවන් ඉවත් කර ඇත.[14]
පරිසරය ආරක්ෂා කිරීම සහ දිවයින වටා ඇති වෙරළාසන්න කොරල්පර සංරක්ෂණය කිරීමේ අරමුණින් බාර්බඩෝස් පිරිසිදුව තබා ගැනීම කෙරෙහි රජය විශාල අවධානයක් යොමු කර ඇත.[15] බාබඩෝස් සහ මුහුදේ වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල මානව පීඩනය අවම කිරීම සඳහා බොහෝ මුල පිරීම් වෙරළ කලාප කළමනාකරණ ඒකකය (CZMU) වෙතින් පැමිණේ.[16][17] බාබඩෝස් වෙරළට ඔබ්බෙන් කොරල්පර 90 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් (සැතපුම් 56 ක්) ඇති අතර බටහිර වෙරළට ඔබ්බෙන් ආරක්ෂිත සමුද්‍ර උද්‍යාන දෙකක් ස්ථාපිත කර ඇත.[18] අධික ලෙස මසුන් ඇල්ලීම බාර්බඩෝස් මුහුණ දෙන තවත් තර්ජනයකි.[19]
අත්ලාන්තික් සාගරයේ ප්‍රතිවිරුද්ධ පැත්තේ සහ අප්‍රිකාවට බටහිරින් කිලෝමීටර් 4,800 (සැතපුම් 3,000) පමණ වුවද, බාර්බඩෝස් සහරා කාන්තාරයෙන් ඉහළ ඛනිජ දුහුවිලි අත්විඳින ඇමරිකානු මහාද්වීපයේ බොහෝ ස්ථාන වලින් එකකි.[20] බාබඩෝස් අවට කොරල්පරවල[21] සෞඛ්‍යයට බලපෑම් කිරීම හෝ ඇදුම කථාංග,[22] සමහරක් විශේෂයෙන් තීව්‍ර දූවිලි කථාංග අර්ධ වශයෙන් දෝෂාරෝපණය කර ඇත, නමුත් සාක්ෂි සම්පූර්ණයෙන්ම පෙර ප්‍රකාශයට සහාය නොදක්වයි.[23]
බාබඩෝස් හි ජෛව ධාරිතාව සඳහා ප්‍රවේශය ලෝක සාමාන්‍යයට වඩා බෙහෙවින් අඩු ය. 2016 දී, බාර්බඩෝස් එහි භූමි ප්‍රදේශය තුළ එක් පුද්ගලයෙකුට ගෝලීය හෙක්ටයාර 0.17ක[24] ජෛව ධාරිතාවක් ඇති අතර, එය එක් පුද්ගලයෙකුට ගෝලීය හෙක්ටයාර 1.6ක ලෝක සාමාන්‍යයට වඩා බෙහෙවින් අඩුය.[25] 2016 දී බාර්බඩෝස් එක් පුද්ගලයෙකුට ගෝලීය හෙක්ටයාර 0.84 ජෛව ධාරිතාවක් භාවිතා කළේය - ඔවුන්ගේ පරිභෝජනයේ පාරිසරික අඩිපාර. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඔවුන් බාබඩෝස් අඩංගු ජෛව ධාරිතාව මෙන් පස් ගුණයක් පමණ භාවිතා කරන බවයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, බාබඩෝස් ජෛව ධාරිතා හිඟයක් පවත්වාගෙන යයි.[24]
වනජීවී
[සංස්කරණය]බාර්බඩෝස් කැදලි කැස්බෑ විශේෂ හතරකට (කොළ කැස්බෑවන්, ලොගර්හෙඩ්ස්, උකුස්සන් කැස්බෑවන් සහ ලෙදර්බැක්ස්) සත්කාරක වන අතර කැරිබියන් හි දෙවන විශාලතම උකුස්සන් කැස්බෑ අභිජනන ජනගහනය ඇත.[26] මුහුදු වෙරළේ වාහන පැදවීම වැල්ලේ වැළලී ඇති කූඩු කුඩු කර දැමිය හැකි අතර කැදලි ඇති ප්‍රදේශවල එවැනි ක්‍රියාකාරකම් අධෛර්යමත් වේ.[27]
බාබඩෝස් කොළ වඳුරාට සත්කාරකත්වය දරයි. කොළ වඳුරා බටහිර අප්‍රිකාවේ සෙනගල් සිට වෝල්ටා ගඟ දක්වා දක්නට ලැබේ. එය උතුරු-බටහිර අප්‍රිකාවේ කේප් වර්ඩ් දූපත් වලට සහ බටහිර ඉන්දීය දූපත් වන ශාන්ත කිට්ස්, නෙවිස්, ශාන්ත මාටින් සහ බාබඩෝස් වෙත හඳුන්වා දී ඇත. 17 වැනි සියවසේ අගභාගයේදී බටහිර අප්‍රිකාවේ සිට කැරිබියන් දූපත් වෙත වහල් වෙළෙඳ නැව් ගමන් කළ විට එය බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් වෙත හඳුන්වා දෙන ලදී. කොළ වඳුරා ප්‍රදේශවාසීන් විසින් ඉතා කුතුහලයෙන් හා දඟකාර/කරදරකාරී සතෙකු ලෙස සැලකේ.[28][29]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "Barbados country profile". BBC News. 2012-08-02. 2 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-10-02.
- ^ a b c "Barbados". Encyclopedia Britannica. 8 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 July 2019.
- ^ Terms and Definitions FRA 2025 Forest Resources Assessment, Working Paper 194. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2023.
- ^ "Global Forest Resources Assessment 2020, Barbados". Food Agriculture Organization of the United Nations.
- ^ Logan, Gabi. "Geologic History of Barbados Beaches". USA Today. 22 March 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 July 2011.
Barbados lies directly over the intersection of the Caribbean Plate and the South American Plate in a region known as a subduction zone. Beneath the ocean floor, the South American Plate slowly slides below the Caribbean Plate.
- ^ "Barbados Sightseeing – Animal Flower Cave". Leigh Designs. Little Bay House. 2010. 12 December 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 July 2011.
The Animal flower Cave is the island's lone accessible sea-cave and was discovered from the sea in 1780 by two English explorers. The cave's coral floor is estimated to be 400,000 to 500,000 years old and the "younger" coral section above the floor is about 126,000 years old. The dating was carried out by the German Geographical Institute, and visitors can see a "map" of the dating work in the bar and restaurant. The cave now stands some six feet above the high tide mark even though it was formed at sea level. This is because Barbados is rising about one inch per 1,000 years, which is yet another indication of the cave's age.
- ^ Gloria. "Pico Teneriffe – Barbados Pocket Guide". barbadospocketguide.com. 27 November 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 April 2017.
- ^ "Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados". BBC Weather. 20 February 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 September 2009.
- ^ "Hurricane Tomas lashes Caribbean islands" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 5 නොවැම්බර් 2015 at the Wayback Machine. BBC News, 30 October 2010.
- ^ Domestic and Industrial Wastewater Treatment Techniques in Barbados සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 ජූලි 2013 at the Wayback Machine. Cep.unep.org. Retrieved 20 April 2014.
- ^ Barbados, World Resources Institute
- ^ Perspectives: A continuing problem and persistent threat සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 ජූලි 2013 at the Wayback Machine. Barbadosadvocate.com. Retrieved 20 April 2014.
- ^ a b "PERSPECTIVES: Squatting – a continuing problem" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 ජූලි 2013 at the Wayback Machine. Barbadosadvocate.com (24 March 2008). Retrieved 20 April 2014.
- ^ "Squatters get thumbs down from MP Forde" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 21 අප්‍රේල් 2014 at the Wayback Machine. Nationnews.com (30 June 2010). Retrieved 20 April 2014.
- ^ Adhya, Sarah Wakefield. "Barbados Commits to Ambitious Ocean Conservation". The Nature Conservancy. 16 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 June 2023.
- ^ "Welcome to Coastal Zone Management Unit – Coastal Zone Management Unit". 1 March 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 February 2012.
- ^ Barbados' CZMU in demand සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 ජූලි 2013 at the Wayback Machine. Barbadosadvocate.com (4 February 2012). Retrieved 20 April 2014.
- ^ Centre for Resource Management and Environmental Studies සංරක්ෂණය කළ පිටපත 28 නොවැම්බර් 2012 at the Wayback Machine, The University of the West Indies.
- ^ Fishery and Aquaculture Country Profiles සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 දෙසැම්බර් 2011 at the Wayback Machine, UN-FAO Fisheries and Aquaculture Department
- ^ Prospero, Joseph M. (June 2006). "Saharan Dust Impacts and Climate Change". Oceanography. 19 (2): 60–61. doi:10.5670/oceanog.2006.65.
- ^ The Effects of African Dust on Coral Reefs and Human Health සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 මැයි 2012 at the Wayback Machine. Coastal.er.usgs.gov (15 April 2014). Retrieved 20 April 2014.
- ^ When the Dust Settles (DAAC Study) සංරක්ෂණය කළ පිටපත 12 පෙබරවාරි 2012 at the Wayback Machine, NASA
- ^ The Impact of African Dust on Childhood Asthma Morbidity in Barbados සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 ජූලි 2013 at the Wayback Machine. Commprojects.jhsph.edu. Retrieved April 2014.
- ^ a b "Country Trends". Global Footprint Network. 8 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 June 2020.
- ^ Lin, David; Hanscom, Laurel; Murthy, Adeline; Galli, Alessandro; Evans, Mikel; Neill, Evan; Mancini, MariaSerena; Martindill, Jon; Medouar, FatimeZahra; Huang, Shiyu; Wackernagel, Mathis (2018). "Ecological Footprint Accounting for Countries: Updates and Results of the National Footprint Accounts, 2012–2018". Resources. 7 (3): 58. doi:10.3390/resources7030058.
- ^ Caribbean Travel: Swim with the turtles in Barbados සංරක්ෂණය කළ පිටපත 15 මාර්තු 2012 at the Wayback Machine. Thestar.com (13 March 2012). Retrieved 20 April 2014.
- ^ Sea Turtles – Dive Operators Association of Barbados සංරක්ෂණය කළ පිටපත 19 මාර්තු 2012 at the Wayback Machine, Barbados Blue Inc.
- ^ Overing, Matt (3 August 2023). "MEDDLESOME MONKEYS: CENTRE STUDENTS RESEARCH ONGOING DILEMMA IN BARBADOS". Centre College. 10 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 March 2024.
- ^ Sealy, Shane; Wood, Chris (14 October 2014). "CBC Barbados – Monkey on the Evening News". CBC TV-8 News. Caribbean Broadcasting Corporation (published 8 October 2014). 10 March 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 March 2024.