දෘෂ්ටි විශුද්ධිය
දෘෂ්ටි විශුද්ධි /දිට්ඨිවිසුද්ධි දිට්ඨි විසුද්ධි
539.ලක්ඛණ රස පච්චුපට්ඨාන පදට්ඨාන වසෙන නාමරූප පරිග්ගහො දිට්ඨිවිසුද්ධි නාම.(ලක්ෂණය රසය ප්‍රත්යුපස්ථානය පදස්ථානය යන මොවුන්ගේ වශයෙන් නාමරූපයන් පිරිසිද දැනීම දෘෂ්ටි විශුද්ධි නමි) (අභිධර්මාර්ථ සංග්‍රහය) -රේරුකානේ චන්දවිමල මහනාහිමි-
ධම්ම පදය
1. චිත්ත වග්ගය (චිත්ත වර්ගය) -සිත ගැන වදාළ කොටස-
37.5.දූරංගමං ඒකචරං - අසරීරං ගුහාසයං
යේ චිත්තං සඤ්ඤමෙස්සන්ති - මොක්ඛන්ති මාරබන්ධනා
41.9.අචිරං වත'යං කායො - පඨවිං අධිසෙස්සති
ඡුද්ධෝ අපේත විඤ්ඤාණෝ - නිරත්ථං'ව කලිංගරං
2. භික්ඛු වග්ගය(භික්ඛු වර්ගය) - භික්ෂුව ගැන වදාළ කොටස -
367.8.සබ්බසෝ නාමරූපස්මිං - යස්ස නත්ථි මමායිතං
අසතා ච න සෝවතී - ස වේ භික්ඛු'ති වුච්චති
චතුධාතු වවත්ථානං
ධාතුමනසිකාරපබ්බං
(ත්‍රිපිටකය,මජ්ඣිම නිකාය,මූල පණ්ණාසකෝ,මූල පරියාය වග්ගෝ,සතිපට්ඨාන සුත්තං,ධාතුමනසිකාරපබ්බං)පුන ච පරං භික්ඛවේ භික්ඛු ඉමමේව කායං යථාඨිතං යථාපණිහිතං ධාතුසෝ පච්චවෙක්ඛති: අත්ථි ඉමස්මිං කායේ පඨවීධාතු ආපෝධාතු තේජෝධාතු වායෝධාතූති. සෙය්‍යථාපි භික්ඛවේ දක්ඛෝ ගෝඝාතකෝ වා ගෝඝාතකන්තේවාසී වා ගාවිං වධිත්වා චාතුම්මහාපථේ බිලසෝ පටිවිභජිත්වා නිසින්නෝ අස්ස. ඒවමේව ඛෝ භික්ඛවේ භික්ඛු ඉමමේව කායං යථාඨිතං යථාපණිහිතං ධාතුසෝ පච්චවෙක්ඛති: අත්ථි ඉමස්මිං කායේ පඨවීධාතු ආපෝධාතු තේජෝධාතු වායෝධාතූති. ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති. බහිද්ධා වා කායේ කායානුපස්සී විහරති. අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා කායේ කායානුපස්සී විහරති. සමුදයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති. වයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති. සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති. අත්ථි කායෝති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පතිස්සතිමත්තාය. අනිස්සිතෝ ච විහරති. න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති. ඒවම්පි භික්ඛවේ භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
ධාතු විභංග සුත්තං
ඡධාතුරෝ අයං භික්ඛු, පුරිසෝ’ති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං. කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං. - පථවීධාතු, ආපෝධාතු, තේජෝධාතු, වායෝධාතු, ආකාසධාතු, විඤ්ඤාණධාතු. ‘ඡධාතුරෝ අයං භික්ඛු, පුරිසෝ’ති ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
ඡඵස්සායතනෝ අයං භික්ඛු, පුරිසෝ’ති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං. කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං: චක්ඛුසම්ඵස්සායතනං, සෝතසම්ඵස්සායතනං, ඝානසම්ඵස්සායතනං, ජිව්හාසම්ඵස්සායතනං, කායසම්ඵස්සායතනං, මනෝසම්ඵස්සායතනං. ‘ඡඵස්සායතනෝ අයං භික්ඛු, පුරිසෝ’ති ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
අට්ඨාරසමනෝපවිචාරෝ අයං භික්ඛු, පුරිසෝ’ති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං, කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං: චක්ඛුනා රූපං දිස්වා සෝමනස්සට්ඨානීයං රූපං උපවිචරති, දෝමනස්සට්ඨානීයං රූපං උපවිචරති, උපෙක්ඛාට්ඨානීයං රූපං උපවිචරති. සෝතේන සද්දං සුත්වා ....පෙ.... ඝානේන ගන්ධං ඝායිත්වා ...පෙ.... ජිව්හාය රසං සායිත්වා ...පෙ.... කායේන ඵොට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා ...පෙ.... මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය සෝමනස්සට්ඨානීයං ධම්මං උපවිචරති, දෝමනස්සට්ඨානීයං ධම්මං උපවිචරති, උපෙක්ඛාට්ඨානීයං ධම්මං උපවිචරති. ඉති ඡ සෝමනස්සුපවිචාරා ඡ දෝමනස්සුපවිචාරා ඡ උපෙක්ඛුපවිචාරා. ‘අට්ඨාරසමනෝපවිචාරෝ අයං භික්ඛු, පුරිසෝ’ති ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
චතුරාධිට්ඨානෝ අයං භික්ඛු, පුරිසෝ’ති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං, කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං: පඤ්ඤාධිට්ඨානෝ සච්චාධිට්ඨානෝ චාගාධිට්ඨානෝ උපසමාධිට්ඨානෝ. ‘චතුරාධිට්ඨානෝ අයං භික්ඛු, පුරිසෝ’ති ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තං.
පඤ්ඤං නප්පමජ්ජෙය්‍ය සච්චමනුරක්ඛෙය්‍ය චාගමනුබ්‍රෑහෙය්‍ය සන්තිමේව සෝ සික්ඛෙය්‍යා’ති ඉති ඛෝ පනේතං වුත්තං, කිඤ්චේතං පටිච්ච වුත්තං: කථඤ්ච භික්ඛු, පඤ්ඤං නප්පමජ්ජති: ඡ ඉමා භික්ඛු, ධාතුයෝ: පථවීධාතු ආපෝධාතු තේජෝධාතු වායෝධාතු ආකාසධාතු විඤ්ඤාණධාතු.
කතමා ච භික්ඛු, පථවීධාතු: පථවීධාතු සියා අජ්ඣත්තිකා සියා බාහිරා. කතමා ච භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා පථවීධාතු: යං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං කක්ඛළං ඛරිගතං උපාදින්නං. සෙය්‍යථිදං: කේසා ලෝමා නඛා දන්තා තචෝ මංසං න්හාරු අට්ඨි අට්ඨිමිඤ්ජා වක්කං හදයං යකනං කිලෝමකං පිහකං පප්ඵාසං අන්තං අන්තගුණං උදරියං කරීසං, යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං කක්ඛළං ඛරිගතං උපාදින්නං. අයං වුච්චති භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා පථවීධාතු. යා චේව ඛෝ පන අජ්ඣත්තිකා පථවීධාතු යා ච බාහිරා පථවීධාතු, පථවීධාතුරේවේසා. ‘තං නේතං මම, නේසෝහමස්මි, න මේසෝ අත්තාති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා පථවීධාතුයා නිබ්බින්දති, පථවීධාතුයා චිත්තං විරාජේති.
කතමා ච භික්ඛු, ආපෝධාතු: ආපෝධාතු සියා අජ්ඣත්තිකා සියා බාහිරා. කතමා ච භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා ආපෝධාතු: යං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං ආපෝ ආපෝගතං උපාදින්නං. සෙය්‍යථිදං: පිත්තං සෙම්හං පුබ්බෝ ලෝහිතං සේදෝ මේදෝ අස්සු වසා බේළෝ සිංඝාණිකා ලසිකා මුත්තං. යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං ආපෝ ආපෝගතං උපාදින්නං. අයං වුච්චති භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා ආපෝධාතු. යා චේව ඛෝ පන අජ්ඣත්තිකා ආපෝධාතු යා ච බාහිරා ආපෝධාතු ආපෝධාතුරේවේසා. ‘තං නේතං මම, නේසෝහමස්මි, න මේසෝ අත්තා’ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා ආපෝධාතුයා නිබ්බින්දති, ආපෝධාතුයා චිත්තං විරාජේති.
කතමා ච භික්ඛු, තේජෝධාතු: තේජෝධාතු සියා අජ්ඣත්තිකා සියා බාහිරා. කතමා ච භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා තේජෝධාතු: යං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං තේජෝ තේජෝගතං උපාදින්නං. සෙය්‍යථිදං: යේන ච සන්තප්පති, යේන ච ජීරීයති, යේන ච පරිඩය්හති, යේන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං සම්මා පරිණාමං ගච්ඡති, යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං තේජෝ තේජෝගතං උපාදින්නං. අයං වුච්චති භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා තේජෝධාතු. යා චේව ඛෝ පන අජ්ඣත්තිකා තේජෝධාතු යා ච බාහිරා තේජෝධාතු, තේජෝධාතුරේවේසා. ‘තං නේතං මම, නේසෝහමස්මි, න මේසෝ අත්තා’ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා තේජෝධාතුයා නිබ්බින්දති, තේජෝධාතුයා චිත්තං විරාජේති.
කතමා ච භික්ඛු, වායෝධාතු: වායෝධාතු සියා අජ්ඣත්තිකා සියා බාහිරා. කතමා ච භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා වායෝධාතු: යං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං වායෝ වායෝගතං උපාදින්නං. සෙය්‍යථිදං: උද්ධංගමා වාතා අධෝගමා වාතා කුච්ඡිසයා වාතා කොට්ඨාසයා වාතා අංගමංගානුසාරිනෝ වාතා අස්සාසෝ පස්සාසෝ ඉති යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං වායෝ වායෝගතං උපාදින්නං. අයං වුච්චති භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා වායෝධාතු. යා චේව ඛෝ පන අජ්ඣත්තිකා වායෝධාතු යා ච බාහිරා වායෝධාතු වායෝධාතුරේවේසා. ‘තං නේතං මම , නේසෝහමස්මි , න මේසෝ අත්තා’ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා වායෝධාතුයා නිබ්බින්දති, වායෝධාතුයා චිත්තං විරාජේති.
කතමා ච භික්ඛු, ආකාසධාතු: ආකාසධාතු සියා අජ්ඣත්තිකා සියා බාහිරා. කතමා ච භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා ආකාසධාතු: යං අජ්ඣත්තං පච්චත්තං ආකාසං ආකාසගතං උපාදින්නං, සෙය්‍යථිදං: කණ්ණච්ඡිද්දං නාසච්ඡිද්දං මුඛද්වාරං යේන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං අජ්ඣෝහරති, යත්ථ ච අසිතපීතඛායිතසායිතං සන්තිට්ඨති, යේන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං අධෝභාගා නික්ඛමති, යං වා පනඤ්ඤම්පි කිඤ්චි අජ්ඣත්තං පච්චත්තං ආකාසං ආකාසගතං අඝං අඝගතං විවරං විවරගතං අසම්ඵුට්ඨං මංසලෝහිතේහි උපාදින්නං. අයං වුච්චති භික්ඛු, අජ්ඣත්තිකා ආකාසධාතු, යා චේව ඛෝ පන අජ්ඣත්තිකා ආකාසධාතු යා ච බාහිරා ආකාසධාතු ආකාසධාතුරේවේසා. ‘තං නේතං මම, නේසෝහමස්මි, න මේසෝ අත්තා’ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දිස්වා ආකාසධාතුයා නිබ්බින්දති, ආකාසධාතුයා චිත්තං විරාජේති.
පාළි ප්‍රත්යවේක්ෂා පාඨ
අතීත ප්‍රත්යවේක්ෂාව
1.චීවර ප්‍රත්යවේක්ෂාව
ධාතු වශයෙන් හා ප්‍රතිකුල වශයෙන්
යථාපච්චයං පවත්තමානං ධාතුමත්ත මෙවෙතං යදිදං චීවරං,තදුපභුඤ්ජකො ච පුග්ගලො ධාතුමත්තකො නිස්සත්තො නිජ්ජීවො සුඤ්ඤො සබ්බානි පන ඉමානි චීවරානි අජිගුච්ඡනීයානි ඉමං පූතිකායං පත්වා අතිවිය ජිගුච්ඡනීයානි ජායන්ති.
2.පිණ්ඩපාත ප්‍රත්යවේක්ෂාව
ධාතු වශයෙන් හා ප්‍රතිකුල වශයෙන්
යථාපච්චයං පවත්තමානං ධාතුමත්ත මෙවෙතං යදිදං පිණ්ඩපාතො,තදුපභුඤ්ජකො ච පුග්ගලො ධාතුමත්තකො නිස්සත්තො නිජ්ජීවො සුඤ්ඤො සබ්බො පිණ්ඩපාතො පනායං අජිගුච්ඡනීයො.ඉමං පූතිකායං පත්වා අතිවිය ජිගුච්ඡනීයො ජායති.
3.සේනාසන ප්‍රත්යවේක්ෂාව
ධාතු වශයෙන් හා ප්‍රතිකුල වශයෙන්
යථාපච්චයං පවත්තමානං ධාතුමත්ත මෙවෙතං යදිදං සෙනාසනං ,තදුපභුඤ්ජකො ච පුග්ගලො ධාතුමත්තකො නිස්සත්තො නිජ්ජීවො සුඤ්ඤො සබ්බානි පන ඉමානි සෙනාසනානි අජිගුච්ඡනීයානි. ඉමං පූතිකායං පත්වා අතිවිය ජිගුච්ඡනීයානි ජායන්ති.
4.ග්ලාන ප්‍රත්යය ප්‍රත්යවේක්ෂාව
ධාතු වශයෙන් හා ප්‍රතිකුල වශයෙන්
යථාපච්චයං පවත්තමානං ධාතුමත්ත මෙවෙතං යදිදං ගිලානපච්චය භෙසජ්ජපරික්ඛාරෝ. තදුපභුඤ්ජකො ච පුග්ගලො ධාතුමත්තකො නිස්සත්තො නිජ්ජීවො සුඤ්ඤො සබ්බො පනායං ගිලානපච්චය භෙසජ්ජපරික්ඛාරෝ අජිගුච්ඡනීයො.ඉමං පූතිකායං පත්වා අතිවිය ජිගුච්ඡනීයො ජායති.
ග්‍රන්ථ:-
1.විශුද්ධි මාර්ගය
2.රේරුකානේ චන්දවිමල මහනාහිමි
()විදර්ශනා භාවනා ක්‍රමය
()අභිධර්මයේ මූලික කරුනු
()අභිධර්ම මාර්ගය
3.ත්‍රිපිටකය
(A) මහාරාහුලෝවාද සුත්තං(පාලි)/මහාරාහුලෝවාද සූත්‍රය(සිංහල)
(ත්‍රිපිටකය/මජ්ඣිම නිකාය/මජ්ඣිම පණ්ණාසකෝ/භික්ඛු වග්ගෝ)
(B) මහා සතිපට්ඨාන සුත්තං
(ත්‍රිපිටකය,මජ්ඣිම නිකාය,මූල පණ්ණාසකෝ,මූල පරියාය වග්ගෝ,සතිපට්ඨාන සුත්තං,ධාතුමනසිකාරපබ්බං)
(C) මහා හත්ථිපදෝපම සුත්තං
(ත්‍රිපිටකය,මජ්ඣිම නිකාය,මූල පණ්ණාසකෝ,ඕපම්ම වග්ගෝ,මහා හත්ථිපදෝපම සුත්තං)
(D) ධාතු විභංග සූත්‍රය සුත්තං
(ත්‍රිපිටකය,මජ්ඣිම නිකාය,උපරිපණ්ණාසකෝ, )
4.ධාතුමනසිකාර දීපනී
5.මහා-සී විපස්සනා භාවනා ක්‍රමය
6.විපස්සනා භාවනා ක්‍රමය
7.විපස්සනාව පෙළස්ම
8.මොක්පුර රන්දොර
ඡායාරූප:-
බාගත කිරීමට හැකි ලිපිනයන්
විදර්ශනා භාවනා ක්‍රමය -රේරුකානේ චන්දවිමල මහනාහිමි-
ත්‍රිපිටකය
ත්‍රිපිටකය / සූත්‍ර පිටකය / මජ්ඣිම නිකාය
ත්‍රිපිටකය / සූත්‍ර පිටකය / මජ්ඣිම නිකාය
1.මූල පණ්ණාසකෝ ඕපම්ම වග්ගෝ
- (a)මහා හත්ථිපදෝපම සුත්තං
(ත්‍රිපිටකය,මජ්ඣිම නිකාය,මූල පණ්ණාසකෝ,ඕපම්ම වග්ගෝ)
මූල පරියාය වග්ගෝ
(a) මහා සතිපට්ඨාන සුත්තං
(ත්‍රිපිටකය,මජ්ඣිම නිකාය,මූල පණ්ණාසකෝ,මූල පරියාය වග්ගෝ)
ත්‍රිපිටකය / සූත්‍ර පිටකය / මජ්ඣිම නිකාය 2.මජ්ඣිම පණ්ණාසකෝ / භික්ඛු වග්ගෝ
(b)මහාරාහුලෝවාද සුත්තං(ත්‍රිපිටකය මජ්ඣිම නිකාය මජ්ඣිම පණ්ණාසකෝ )
ත්‍රිපිටකය / සූත්‍ර පිටකය / මජ්ඣිම නිකාය 3.උපරිපණ්ණාසකෝ /විභංග වග්ගෝ
(c) ධාතු විභංග සූත්‍රය සුත්තං(ත්‍රිපිටකය මජ්ඣිම නිකාය උපරිපණ්ණාසකෝ )
මහා රාහුලෝවාද සුත්තං
(d) මහා හත්ථිපදෝපම සුත්තං මහා සතිපට්ඨාන සුත්තං