ජෙන්ගිස් ඛාන්
| Genghis Khan | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
 ජෙන්ගිස් ඛාන් 14 වැනි සියවසේ යුවාන් යුගයේ ඇල්බමයක නිරූපණය කර ඇත; දැන් තායිවානයේ තායිපේ, ජාතික මාලිගා කෞතුකාගාරයේ පිහිටා ඇත. මුල් පිටපත කළු සහ සුදු; 1278 දී කුබ්ලායි ඛාන්ගේ කොමිසම යටතේ මොංගෝලියානු චිත්‍ර ශිල්පී Ho-li-hosun විසින් නිෂ්පාදනය කරන ලදී. | |||||||||||||
| Great Khan of the Mongol Empire | |||||||||||||
| රාජ්‍ය සමය | වසන්තය 1206 – අගෝස්තු 25, 1227 | ||||||||||||
| අභිෂේකය | Spring 1206 in a Kurultai at the Onon River, මොන්ගෝලියාව | ||||||||||||
| අනුප්‍රාප්තිකයා | Tolui (as regent) Ögedei Khan | ||||||||||||
| උපත | Temüjin[note 1] ආ. 1162[2] Khentii Mountains, Khamag Mongol | ||||||||||||
| මරණය | අගෝස්තු 25, 1227 Yinchuan, Western Xia | ||||||||||||
| වල්ලභයා | |||||||||||||
| දරුවන් |
| ||||||||||||
| |||||||||||||
| වංශය | Borjigin | ||||||||||||
| රාජවංශය | Genghisid | ||||||||||||
| පියා | Yesügei | ||||||||||||
| මව | Hoelun | ||||||||||||
| ආගම | Tengrism | ||||||||||||
ජෙන්ගිස් ඛාන් (උපත Temüjin;[note 1] ආ. 1162 – අගෝස්තු 25, 1227)[2] මොංගෝලියානු අධිරාජ්‍යයේ නිර්මාතෘ සහ පළමු ශ්‍රේෂ්ඨ ඛාන් (අධිරාජ්‍යයා) විය. ඔහු බලයට පැමිණියේ බොහෝ සංචාරක ගෝත්‍රිකයන් මොංගෝලියානු ස්ටෙප්ස් භූමිය මත එක්සත් කර මොංගල්වරුන්ගේ විශ්වීය පාලකයා වන ජෙන්ගිස් ඛාන් ලෙස ප්‍රකාශ කරමිනි. ඊසානදිග ආසියාවේ බොහෝ ගෝත්‍ර ඔහුගේ පාලනය යටතේ පැවති අතර, මොංගල් ආක්‍රමණ දියත් කරමින්, ඔහු අවසානයේ යුරේසියාවේ බොහෝ ප්‍රදේශ යටත් කර ගැනීමට සහ බටහිර පෝලන්තයේ ලෙග්නිකා සිට බටහිර හා දකුණින් ගාසා දක්වා ආක්‍රමණය කිරීමට ද ඔහුට හැකි විය. ඔහුගේ ජීවිත කාලය තුළ ඔහු Qara Khitai, Khwarezmia, Western Xia සහ Jin dyansty ට එරෙහිව උද්ඝෝෂනය කළ අතර, ඔහුගේ ජෙනරාල්වරු මධ්‍යකාලීන ජෝර්ජියාව, Circassia, Kievan Rus' සහ Volga Bulgaria වැටලීම් කළහ.
ඔහුගේ සුවිශේෂී යුධ ජයග්‍රහණ නිසා ජෙන්ගිස් ඛාන් සෑම විටම වැදගත්ම ආක්‍රමණිකයෙකු බවට පත් වූ අතර, මහා ඛාන්ගේ ජීවිතයේ අවසානය වන විට, මොන්ගෝලියානු අධිරාජ්‍යය මධ්‍යම ආසියාවේ සහ චීනයේ සැලකිය යුතු කොටසක් අත්පත් කර ගෙන තිබුණි.[7] ජෙන්ගිස් ඛාන් සහ ඔහුගේ ජයග්‍රහණය පිළිබඳ කතාව ප්‍රාදේශීය ඉතිහාසය තුළ බිය දනවන කීර්තියක් හිමිකරගෙන තිබුණි. බොහෝ මධ්‍යකාලීන වංශකතාකරුවන් සහ නූතන ඉතිහාසඥයින් ජෙන්ගිස් ඛාන්ගේ ජයග්‍රහණ විස්තර කරන්නේ මහා සමූලඝාතන සහ සාගත යන දෙකෙහිම ප්‍රතිඵලයක් ලෙස වන අතර එය සමහර ප්‍රදේශවල ජනගහනය තියුණු ලෙස පහත වැටීමට තුඩු දුන් පෙර නොවූ විරූ පරිමාණයේ මහා සංහාර ලෙසය. ජෙන්ගිස් ඛාන්ගේ හමුදා ව්‍යාපාරවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මිය ගිය පුද්ගලයන් සංඛ්‍යාව පිළිබඳ ඇස්තමේන්තු, වඩාත්ම ගතානුගතික ඇස්තමේන්තු අනුව මිලියන හතරක පමණ සිට මිලියන හැටක් දක්වා පරාසයක පවතී.[8][9][10] අනෙක් අතට, බෞද්ධ උයිගුර් රාජධානිය වන කොචෝ, ඔහුව විමුක්තිදායකයෙකු ලෙස සැලකූ අතර, ස්වේච්ඡාවෙන් Qara Khitai අධිරාජ්‍යයෙන් ඉවත්ව මොංගල් යටත් වැසියන් බවට පත් විය. මොංගල් අධිරාජ්‍යය යටතේ සේද මාවත දිගේ සංස්කෘතිය, තාක්ෂණය සහ අදහස් විශාල වශයෙන් පැතිරීම සඳහා ගරු කිරීමක් වශයෙන් මුල් පුනරුද මූලාශ්‍ර විසින් ජෙන්ගිස් ඛාන් ජනතාවට යහපත සැලසූ අයෙකු ලෙස නිරූපණය කර ඇත.[11]
ඔහුගේ යුධ ජයග්‍රහණවලින් ඔබ්බට, ජෙන්ගිස් ඛාන්ගේ සිවිල් ජයග්‍රහණ අතරට මොන්ගෝලියානු නීතිය ස්ථාපිත කිරීම සහ උයිගුර් අක්ෂර ඔහුගේ විශාල ප්‍රදේශ හරහා ලේඛන පද්ධතියක් ලෙස අනුගමනය කිරීම ඇතුළත් විය. ඔහු කුසල් දහම සහ ආගමික ඉවසීම ද ප්‍රගුණ කළේය. වර්තමාන මොන්ගෝලියානුවන් ඔහුව සලකන්නේ ඊසානදිග ආසියාවේ සංචාරක ගෝත්‍රිකයන් එක්සත් කිරීම සඳහා මොංගෝලියාවේ ආරම්භක පියා ලෙසයි.[12] සේද මාවත එක සාමූහික දේශපාලන පරිසරයක් යටතට ගෙන ඒමෙන් ඔහු ඊසානදිග ආසියාව, මුස්ලිම් නිරිතදිග ආසියාව සහ ක්‍රිස්තියානි යුරෝපය අතර සන්නිවේදනය සහ වෙළඳාම සැලකිය යුතු ලෙස ලිහිල් කළේය, ගෝලීය වාණිජ්‍යය නංවාලමින් සහ එකළ සියලුම යුරේසියානු ශිෂ්ටාචාරවල සංස්කෘතික ක්ෂිතිජය පුළුල් කළේය.[13]
සටහන්
[සංස්කරණය]මූලාශ්‍ර
[සංස්කරණය]- ^ Biran 2012, පිටු අංකය: 165?.
- ^ a b Terbish, L. (1992). "The birth date of Chinghis Khaan as determined through Mongolian astrology". 'Nomads of Central Asia and the Silk Roads' international seminar. Unesco.
- ^ Fiaschetti, Francesca (2014). "Tradition, Innovation and the construction of Qubilai's diplomacy" (PDF). Ming Qing Yanjiu. 18 (1): 82. සම්ප්‍රවේශය January 10, 2020.
- ^ Porter, Jonathan (2016). Imperial China, 1350–1900. p. 24. ISBN 978-1-4422-2293-9.
- ^ Zhao, George (2008). Marriage as Political Strategy and Cultural Expression: Mongolian Royal Marriages from World Empire to Yuan Dynasty. p. 237. ISBN 978-1-4331-0275-2.
- ^ [https:// books.google.com/books?id=PjjjAAAAMAAJ "මධ්‍යම ආසියාතික සඟරාව"]. මධ්‍යම ආසියාතික සඟරාව. 5: 239. 1959. සම්ප්‍රවේශය 2011 ජූලි 29.
{{cite journal}}: Check|url=value (help); Check date values in:|access-date=(help) - ^ Weatherford, Jack (October 25, 2016). Genghis Khan and the Quest for God: How the World's Greatest Conqueror Gave Us Religious Freedom. Penguin. ISBN 978-0-7352-2116-1.
- ^ Lane 2004, පිටු අංක: 29–41.
- ^ Diana Lary (2012). Chinese Migrations: The Movement of People, Goods, and Ideas over Four Millennia. Rowman & Littlefield. p. 53. ISBN 978-0-7425-6765-8.
- ^ "Twentieth Century Atlas – Historical Body Count". necrometrics.com. සම්ප්‍රවේශය October 21, 2020.
- ^ Weatherford 2005, පිටු අංකය: [page needed].
- ^ "Genghis Khan". North Georgia College and State University. March 6, 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය January 26, 2010.
- ^ "Mongol empire – The Golden Horde". Encyclopædia Britannica. සම්ප්‍රවේශය April 10, 2020.
උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: "note" නම් කණ්ඩායම සඳහා <ref> ටැග පැවතුණත්, ඊට අදාළ <references group="note"/> ටැග සොයාගත නොහැකි විය.