උගන්ඩාවේ රජය සහ දේශපාලනය
උගන්ඩාවේ ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා මෙන්ම රජයේ ප්‍රධානියා ද වේ. ජනාධිපතිවරයා ඔහුට පාලනය කිරීමට සහාය වීම සඳහා උප ජනාධිපතිවරයෙකු සහ අගමැතිවරයෙකු පත් කරයි.
පාර්ලිමේන්තුව පිහිටුවා ඇත්තේ මන්ත්‍රීවරුන් 449 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත ජාතික සභාව මගිනි. මැතිවරණ කොට්ඨාශ නියෝජිතයින් 290 ක්, දිස්ත්‍රික් කාන්තා නියෝජිතයින් 116 ක්, උගන්ඩා මහජන ආරක්ෂක බලකායේ නියෝජිතයින් 10 ක්, තරුණ නියෝජිතයින් 5 ක්, කම්කරු නියෝජිතයින් 5 ක්, ආබාධ සහිත පුද්ගලයින්ගේ නියෝජිතයින් 5 ක් සහ නිල බලයෙන් යුත් සාමාජිකයින් 18 දෙනෙකු මෙයට ඇතුළත් වේ.[1]
විදේශ සබඳතා
[සංස්කරණය]උගන්ඩාව කෙන්යාව, ටැන්සානියාව, රුවන්ඩාව, බුරුන්ඩි සහ දකුණු සුඩානය සමඟින් නැගෙනහිර අප්‍රිකානු ප්‍රජාවේ (ඊඒසී) සාමාජිකයෙකි. 2010 නැගෙනහිර අප්‍රිකානු පොදු වෙළෙඳපොළ ප්‍රොටෝකෝලයට අනුව, රැකියා අරමුණු සඳහා වෙනත් සාමාජික රටක පදිංචි වීමේ අයිතිය ඇතුළුව මිනිසුන්ගේ නිදහස් වෙළඳාම සහ නිදහස් සංචලනය සහතික කෙරේ. කෙසේ වෙතත්, මෙම ප්‍රොටෝකෝලය, වැඩ බලපත්‍රය සහ අනෙකුත් නිලධර, නීතිමය සහ මූල්‍ය බාධාවන් නිසා ක්‍රියාත්මක කර නොමැත. උගන්ඩාව යනු සංවර්ධනය පිළිබඳ අන්තර් රාජ්‍ය අධිකාරියේ (IGAD) ආරම්භක සාමාජිකයෙකි, එය අප්‍රිකාවේ අං, නයිල් නිම්නය සහ අප්‍රිකානු මහා විල් ඇතුළු රටවල් අටකින් සමන්විත කණ්ඩායමකි.[2] එහි මූලස්ථානය ජිබුටි නගරයේ පිහිටා ඇත. උගන්ඩාව ඉස්ලාමීය සහයෝගිතා සංවිධානයේ ද සාමාජිකයෙකි.[3]
හමුදා බලය
[සංස්කරණය]උගන්ඩාවේ, උගන්ඩා මහජන ආරක්ෂක බලකාය හමුදාව ලෙස සේවය කරයි. උගන්ඩාවේ හමුදා සාමාජිකයින් සංඛ්‍යාව ක්‍රියාකාරී රාජකාරියේ යෙදී සිටින සොල්දාදුවන් 45,000 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත. උගන්ඩා හමුදාව කලාපයේ සාම සාධක සහ සටන් මෙහෙයුම් කිහිපයකට සම්බන්ධ වන අතර, විචාරකයින් සඳහන් කරන්නේ එක්සත් ජනපද සන්නද්ධ හමුදාවන් පමණක් වැඩි රටවල යොදවා ඇති බවයි. උගන්ඩාව කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයේ උතුරු සහ නැගෙනහිර ප්‍රදේශවල සහ මධ්‍යම අප්‍රිකානු ජනරජය, සෝමාලියාව සහ දකුණු සුඩානය යන ප්‍රදේශවල සොල්දාදුවන් යොදවා ඇත.[4]
දූෂණය
[සංස්කරණය]ට්‍රාන්ස්පේරන්සි ඉන්ටර්නැෂනල් ආයතනය උගන්ඩාවේ රාජ්‍ය අංශය ලොව දූෂිතම එකක් ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත. 2016 දී, උගන්ඩාව 176 න් 151 වැනි හොඳම ස්ථානයට පත් වූ අතර 0 (වඩාත්ම දූෂිත ලෙස සැලකේ) සිට 100 (පිරිසිදු යැයි සැලකේ) දක්වා පරිමාණයෙන් ලකුණු 25 ක් ලබා ගෙන ඇත.[5]
ලෝක බැංකුවේ 2015 ලෝක ව්‍යාප්ත පාලන දර්ශක උගන්ඩාව සියලුම රටවල් අතරින් නරකම සියයට 12 ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[6] එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තුවේ 2012 මානව හිමිකම් වාර්තාවට අනුව උගන්ඩාව පිළිබඳ, "ලෝක බැංකුවේ නවතම ලෝක ව්‍යාප්ත පාලන දර්ශක මගින් දූෂණය බරපතල ගැටලුවක් විය" සහ "රටට වාර්ෂිකව දූෂණය හේතුවෙන් සිලිං බිලියන 768.9 (ඩොලර් මිලියන 286) අහිමි වේ."[7]
2014 දී උගන්ඩාවේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරු බොහෝ රාජ්‍ය සේවකයින් උපයාගත් ආදායම මෙන් 60 ගුණයක් උපයා ගත් අතර ඔවුන් විශාල වැඩිවීමක් අපේක්ෂා කළහ. මෙය 2014 ජූනි මාසයේදී පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් අතර දූෂිතයන් හුවා දැක්වීමට ඌරු පැටවුන් දෙදෙනෙකු පාර්ලිමේන්තුවට ගෙන ඒම ඇතුළු පුලුල් විවේචන සහ විරෝධතාවලට හේතු විය. අත්අඩංගුවට ගත් විරෝධතාකරුවන්, ඔවුන්ගේ දුක්ගැනවිලි ඉස්මතු කිරීමට "MPigs" යන වචනය භාවිතා කළහ.[8]
සැලකිය යුතු ජාත්‍යන්තර ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ සහ ඉහළ මට්ටමේ රජයේ කාර්යාලවල දූෂණ පවතින බව ඉස්මතු කළ විශේෂිත සෝලියක් වූයේ 2012 දී අගමැති කාර්යාලයෙන් ඩොලර් මිලියන 12.6 ක පරිත්‍යාගශීලී අරමුදල් වංචා කිරීම ය. වසර 20ක යුද්ධයකින් විනාශ වූ උතුරු උගන්ඩාව සහ උගන්ඩාවේ දුප්පත්ම කලාපය වන කරමෝජා යළි ගොඩනැගීම." මෙම සෝලිය EU, එක්සත් රාජධානිය, ජර්මනිය, ඩෙන්මාර්කය, අයර්ලන්තය සහ නෝර්වේ ආධාර අත්හිටුවීමට පොළඹවන ලදී.[9]
රාජ්‍ය නිලධාරීන් සහ දේශපාලන අනුග්‍රහ පද්ධති සම්බන්ධ පුලුල්ව පැතිරුනු මහා සහ සුළු දූෂණ ද උගන්ඩාවේ ආයෝජන වාතාවරණයට බරපතල ලෙස බලපා ඇත. ඉහළ දූෂණ අවදානම් ක්ෂේත්‍රවලින් එකක් වන්නේ මහජන ප්‍රසම්පාදනය වන අතර එහිදී ප්‍රසම්පාදන නිලධාරීන්ගෙන් විනිවිද පෙනෙන නොවන මුදල් ගෙවීම් බොහෝ විට ඉල්ලා සිටී.[10]
මෙම ගැටලුව අවසානයේ සංකීර්ණ විය හැක්කේ තෙල් ලබා ගැනීමේ හැකියාවයි. 2012 දී පාර්ලිමේන්තුව විසින් සම්මත කරන ලද සහ NRM විසින් තෙල් අංශයට විනිවිදභාවයක් ගෙන එන ලෙස හුවා දක්වන ලද ඛනිජ තෙල් පනත දේශීය හා ජාත්‍යන්තර දේශපාලන විචාරකයින් සහ ආර්ථික විද්‍යාඥයින් සතුටු කිරීමට අපොහොසත් වී ඇත. නිදසුනක් වශයෙන්, එක්සත් ජනපදය පදනම් කරගත් විවෘත සමාජ පදනමේ උගන්ඩාවේ බලශක්ති විශ්ලේෂකයෙකු වන ඇන්ජලෝ ඉසාමා පැවසුවේ නව නීතිය මුසවේනිට සහ ඔහුගේ පාලන තන්ත්‍රයට "ATM (මුදල්) යන්ත්‍රයක් භාර දීමට" සමාන බවයි.[11] 2012 දී Global Witness ට අනුව, ජාත්‍යන්තර නීතියට කැප වූ රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයක්, උගන්ඩාවේ දැන් "වසර හයේ සිට දහය දක්වා කාලය තුළ රජයේ ආදායම දෙගුණ කිරීමට හැකියාව ඇති තෙල් සංචිත ඇති අතර, ඇස්තමේන්තුගත වසරකට ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 2.4 ක වටිනාකමක් ඇත."[12]
2006 දී සම්මත කරන ලද රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන (සංශෝධන) පනත, ක්ෂේත්‍රය තුළට ඇතුළුවීම, ක්‍රියාකාරකම්, අරමුදල් සහ එකලස් කිරීම සඳහා බාධා කිරීම් හරහා රාජ්‍ය නොවන සංවිධානවල ඵලදායිතාව අඩාල කර ඇත. බර සහ දූෂිත ලියාපදිංචි කිරීමේ ක්‍රියා පටිපාටි (එනම් රාජ්‍ය නිලධාරීන්ගේ නිර්දේශ අවශ්‍ය වීම; වාර්ෂික නැවත ලියාපදිංචි කිරීම), අසාධාරණ මෙහෙයුම් නියාමනය (එනම් රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයේ උනන්දුවක් දක්වන ක්ෂේත්‍රයේ පුද්ගලයින් සමඟ සම්බන්ධ වීමට පෙර රජයේ දැනුම්දීමක් අවශ්‍ය කිරීම) සහ සියලුම විදේශීය අරමුදල් සම්මත කර ගැනීමේ පූර්ව කොන්දේසිය උගන්ඩා බැංකුව හරහා, වෙනත් දේ අතර, රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන අංශයේ නිෂ්පාදනය දැඩි ලෙස සීමා කරයි. තවද, බිය ගැන්වීම් හරහා එම අංශයේ භාෂණයේ නිදහස අඛණ්ඩව උල්ලංඝනය වී ඇති අතර, මෑත කාලීන මහජන සාමය කළමනාකරණ පනත් කෙටුම්පත (එක්රැස්වීමේ නිදහස දැඩි ලෙස සීමා කිරීම) රජයේ පතොරම් තොගයට එකතු කරනු ඇත.[13]
මානව හිමිකම්
[සංස්කරණය]උගන්ඩාවේ මානව හිමිකම් සම්බන්ධයෙන් දිගින් දිගටම අවධානය යොමු කරන බොහෝ ක්ෂේත්‍ර තිබේ.
රටේ උතුරු ප්‍රදේශවල ගැටුම්, ජෝසප් කෝනිගේ නායකත්වයෙන් යුත් කැරලිකාර ලෝඩ්ස් ප්‍රතිරෝධක හමුදාව (LRA) සහ උගන්ඩා හමුදාව යන දෙඅංශයෙන්ම අපයෝජනයන් පිළිබඳ වාර්තා උත්පාදනය කරයි. කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයේ "භයානක ම්ලේච්ඡත්වය" පිලිබඳව 2009 පෙබරවාරි මාසයේදී UN නිලධාරියෙක් LRA වෙත චෝදනා කළේය.[14]
අභ්‍යන්තරව අවතැන් වූවන්ගේ සංඛ්‍යාව මිලියන 1.4ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත. වධහිංසා පැමිණවීම ආරක්ෂක සංවිධාන අතර පුළුල් භාවිතයක් ලෙස දිගටම පවතී. පාර්ලිමේන්තුවේ විපක්ෂ මන්ත්‍රීවරුන් අත්අඩංගුවට ගැනීම සහ පහරදීම ඇතුළු රටේ දේශපාලන නිදහසට එල්ල කරන ප්‍රහාර ජාත්‍යන්තර විවේචනයට තුඩු දී ඇති අතර එය 2005 මැයි මාසයේදී බ්‍රිතාන්‍ය රජය විසින් රටට ලබා දෙන ආධාරවලින් කොටසක් අත්හිටුවීමට ගත් තීරණයෙන් අවසන් විය. 2006 පෙබරවාරි මැතිවරණයට පෙර ප්‍රධාන විපක්ෂ නායක කිසා බෙසිග්යේ අත්අඩංගුවට ගැනීම සහ දැඩි ලෙස සන්නද්ධ ආරක්ෂක හමුදා විසින් බෙසිග්යේ ගේ නඩුව විභාග කිරීමේදී මහාධිකරණය වටලෑම හෙළා දැකීමට හේතු විය.[15]
උගන්ඩාවේ ළමා ශ්‍රමය බහුලව දක්නට ලැබේ. බොහෝ ළමා සේවකයින් කෘෂිකර්මාන්තයේ සක්‍රීය වේ.[16] උගන්ඩාවේ දුම්කොළ ගොවිපලවල වැඩ කරන දරුවන් සෞඛ්‍ය උවදුරුවලට නිරාවරණය වේ.[16] උගන්ඩාවේ ළමා ගෘහ සේවිකාවන් ලිංගික අපයෝජනයට ලක්වීමේ අවදානමක් ඇත.[16] ළමයින් වෙළඳාම් කිරීම සිදුවේ.[16] වහල් සේවය සහ බලහත්කාරයෙන් ශ්‍රමය උගන්ඩා ව්‍යවස්ථාව මගින් තහනම් කර ඇත.[16]
සරණාගතයින් සහ සංක්‍රමණිකයන් සඳහා වූ එක්සත් ජනපද කමිටුව 2007 දී සරණාගත අයිතීන් උල්ලංඝනය කිරීම් කිහිපයක් වාර්තා කර ඇති අතර, උගන්ඩා රජය විසින් බලහත්කාරයෙන් පිටුවහල් කිරීම් සහ සරණාගතයින්ට එරෙහිව එල්ල කරන ලද ප්‍රචණ්ඩත්වය ඇතුළුව.[17]
වධහිංසා පැමිණවීම සහ නීති විරෝධී ඝාතන මෑත වසරවලදී උගන්ඩාවේ බහුලව දක්නට ලැබෙන ගැටලුවකි. නිදසුනක් වශයෙන්, 2012 එක්සත් ජනපද රාජ්‍ය දෙපාර්තමේන්තු වාර්තාවකට අනුව, "වධහිංසාවට ලක්වූවන් සඳහා ප්‍රතිකාර හා පුනරුත්ථාපනය සඳහා වූ අප්‍රිකානු මධ්‍යස්ථානය විසින් පොලිසියට එරෙහිව වධහිංසා චෝදනා 170 ක්, UPDF වෙත 214 ක්, හමුදා පොලිසියට එරෙහිව 1 ක්, විශේෂ විමර්ශන ඒකකයට එරෙහිව 23 ක්, 361 ට එරෙහිව 2012 ජනවාරි සිට සැප්තැම්බර් දක්වා කාලය තුළ නිශ්චිතව දක්වා නොමැති ආරක්ෂක භටයින් සහ බන්ධනාගාර නිලධාරීන්ට එරෙහිව 24ක්[7]
2009 සැප්තැම්බරයේදී, මුසවේනි, කබක මුවෙන්ඩ මුටෙබි, බගන්ඩා රජුට බුගන්ඩා රාජධානියේ සමහර ප්‍රදේශවලට, විශේෂයෙන් කයුන්ගා දිස්ත්‍රික්කයට යාමට අවසර දීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. කැරලි ඇති වූ අතර 40 කට වැඩි පිරිසක් මිය ගිය අතර අනෙක් අය තවමත් සිරගතව සිටිති. තවද, 2011 අප්‍රේල් මාසයේ "වැඩ කිරීමට ඇවිදින්න" පෙළපාලි වලදී තවත් පුද්ගලයින් 9 දෙනෙකු මිය ගියහ. Humans Rights Watch 2013 උගන්ඩාව පිළිබඳ ලෝක වාර්තාව අනුව, රජය මෙම සිදුවීම් දෙකටම සම්බන්ධ ඝාතන විමර්ශනය කිරීමට අපොහොසත් වී ඇත.[18]
LGBT හිමිකම්
[සංස්කරණය]
2007 දී පුවත්පතක් වන රෙඩ් පෙපර් විසින් සමලිංගික යැයි කියනු ලබන පිරිමින්ගේ ලැයිස්තුවක් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර, ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස හිරිහැරවලට ලක් වූහ.[19]
2010 ඔක්තෝම්බර් 9 වන දින, උගන්ඩාවේ රෝලිං ස්ටෝන් පුවත්පත "උගන්ඩාවේ ටොප් හෝමෝස් ලීක්ස් පික්චර්ස් 100" යන මාතෘකාවෙන් මුල් පිටුවේ පළ කළ ලිපියක් එහි "එල්ලෙන්න" යනුවෙන් සඳහන් කහ බැනරයක් සමඟ සමලිංගිකයන් 100 දෙනෙකුගේ නම්, ලිපිනයන් සහ ඡායාරූප ලැයිස්තුගත කර ඇත.[20] උගන්ඩාවේ ළමුන් සමලිංගික බඳවා ගැනීම් ගැන ද එම පුවත්පත චෝදනා කළේය. ඇම්නෙස්ටි ඉන්ටර්නැෂනල්,[21] යුක්තිය නොමැතිව සාමයක් නැත[22] සහ ජාත්‍යන්තර ලෙස්බියන්, සමලිංගික, ද්වීලිංගික, සංක්‍රාන්ති සහ අන්තර් ලිංගික සංගමය වැනි මානව හිමිකම් සංවිධානවල මෙම ප්‍රකාශනය ජාත්‍යන්තර අවධානයට හා විවේචනයට ලක් විය.[23] සමලිංගික අයිතිවාසිකම් ක්‍රියාකාරීන්ට අනුව, ප්‍රකාශනයේ සිට බොහෝ උගන්ඩා ජාතිකයින්ට පහර දී ඇත.[24] 2011 ජනවාරි 27 දින සමලිංගික අයිතිවාසිකම් ක්‍රියාකාරිකයෙකු වූ ඩේවිඩ් කැටෝ ඝාතනය කරන ලදී.[25]
2009 දී, උගන්ඩා පාර්ලිමේන්තුව විසින් සමලිංගික විරෝධී පනත් කෙටුම්පතක් සලකා බැලූ අතර, එය පෙර වැරදිකරුවන් වූ හෝ HIV ආසාදිත පුද්ගලයන්ට සහ සමලිංගික ලිංගික ක්‍රියාවන්හි යෙදෙන පුද්ගලයින්ට මරණ දණ්ඩනය හඳුන්වා දීමෙන් සමලිංගිකත්වය සාපරාධීකරණය කිරීම පුළුල් කළ හැකි විය. මෙම පනතට උගන්ඩාවෙන් පිටත සමලිංගික ලිංගික සම්බන්ධතා වල යෙදෙන උගන්ඩා ජාතිකයින් සඳහා විධිවිධාන ඇතුළත් වූ අතර, ඔවුන් දඬුවම් සඳහා නැවත උගන්ඩාවට පිටුවහල් කළ හැකි බව ප්‍රකාශ කරමින්, නීතිමය ආරක්ෂාවට සහාය දක්වන පුද්ගලයින්, සමාගම්, මාධ්‍ය සංවිධාන හෝ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන සඳහා දඬුවම් ඇතුළත් විය. සමලිංගිකත්වය හෝ ලිංගිකත්වය සඳහා. 2009 ඔක්තෝබර් 14 දින, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී ඩේවිඩ් බහාටි විසින් පුද්ගලික මන්ත්‍රී පනත ඉදිරිපත් කළ අතර උගන්ඩා පාර්ලිමේන්තුවේ පුලුල් සහයෝගයක් ලැබී ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ.[26] මෙම පනතට විරෝධය පළ කරමින් හැක්ටිවිස්ට් කණ්ඩායම Anonymous උගන්ඩාවේ රජයේ වෙබ් අඩවිවලට අනවසරයෙන් ඇතුළු විය.[27] ගෝලීය හෙලාදැකීමට ප්‍රතිචාර වශයෙන් පනත් කෙටුම්පත විවාදයට ගැනීම ප්‍රමාද වූ නමුත් අවසානයේ එය 2013 දෙසැම්බර් 20 දින සම්මත වූ අතර ජනාධිපති මුසවේනි 2014 පෙබරවාරි 24 දින ඊට අත්සන් තැබීය. අවසන් නීති සම්පාදනයේදී මරණ දඬුවම ඉවත් කරන ලදී. එම නීතිය ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව විසින් දැඩි ලෙස හෙළා දකින ලදී. ඩෙන්මාර්කය, නෙදර්ලන්තය සහ ස්වීඩනය කියා සිටියේ ආධාර ලබා නොදෙන බවයි. 2014 පෙබරවාරි 28 දින ලෝක බැංකුව ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 90 ක ණයක් කල් දමන බව ප්‍රකාශ කළ අතර එක්සත් ජනපදය පැවසුවේ උගන්ඩාව සමඟ සබඳතා සමාලෝචනය කරන බවයි.[28] 2014 අගෝස්තු 1 දින, උගන්ඩාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණය විසින් පනත් කෙටුම්පත නියමිත ගණපූරණය සමඟ සම්මත නොවූ බැවින් එය වලංගු නොවන බව තීන්දු කළේය.[29][30][31] 2014 අගෝස්තු 13 ප්‍රවෘත්ති වාර්තාවකින් කියැවුණේ පනතට විදේශීය ප්‍රතිචාරය ගැන සැලකිලිමත් වූ ජනාධිපති මුසවේනිගේ නියෝගයකට අනුව උගන්ඩා නීතිපතිවරයා අභියාචනා කිරීමේ සියලු සැලසුම් අතහැර දමා ඇති බවත්, අලුතින් හඳුන්වා දුන් ඕනෑම පනතක් සමලිංගික සබඳතා අපරාධයක් නොකළ යුතු බවත් ඔහු ප්‍රකාශ කළේය. කැමැත්ත ඇති වැඩිහිටියන් අතර,[32] 2019 වන විට අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ ප්‍රගතිය මන්දගාමී වූ නමුත් සමලිංගික විවාහ පිළිගැනෙන එකම රට දකුණු අප්‍රිකාව වීමත් සමඟ ප්‍රගතියක් ලබයි.[33]
2023 සමලිංගික විරෝධී පනත
[සංස්කරණය]2023 මාර්තු 21 දින, උගන්ඩා පාර්ලිමේන්තුව විසින් සමලිංගිකයෙකු ලෙස හඳුනා ගැනීම ජීවිතාන්තය දක්වා සිරගත කළ හැකි සහ "උග්‍ර වූ සමලිංගිකත්වය" සම්බන්ධයෙන් වරදකරු වූ ඕනෑම අයෙකුට මරණීය දණ්ඩනය ලබා දෙන පනතක් සම්මත කරන ලදී.[34][35]
2023 මාර්තු 9 වන දින, ජස්ටිස් ෆෝරම් පක්ෂයේ ප්‍රවේශ පත්‍රය මත බුගිරි නගර සභාව නියෝජනය කරන විපක්ෂයේ 2018 සිට පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී අසමන් බසලිර්වා සමලිංගික සේවනය සහ "එවැනි සබඳතා ප්‍රවර්ධනය කිරීම හෝ පිළිගැනීම" සඳහා යෝජිත නීතියක් සභාගත කළ අතර ඔහු එය ප්‍රකාශ කළේය: "මේ රටේ හෝ මේ ලෝකයේ අපි මානව හිමිකම් ගැන කතා කරමු. නමුත් මිනිස් වැරදි ඇති බව ද සත්‍යයකි. සමලිංගිකත්වය උගන්ඩාවේ නීතිවලට කැළඹෙන සහ පාරිශුද්ධත්වයට තර්ජනයක් වන මානුෂික වරදක් බව මට ඉදිරිපත් කිරීමට අවශ්‍යයි. පවුල, අපේ දරුවන්ගේ ආරක්ෂාව සහ ප්‍රජනනය තුළින් මනුෂ්‍යත්වය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාම."[36] පාර්ලිමේන්තුවේ කථානායක ඇනට් ඇනිටා අංගේ, පනත් කෙටුම්පත විමර්ශනය සඳහා සභා කාරක සභාවකට යොමු කළාය, එය යෝජනාව සම්මත කර ගැනීමේ වේගවත් ක්‍රියාවලියක පළමු පියවරයි. නීති. බටහිර රටවල් සහ පරිත්‍යාගශීලීන් ගැන සඳහන් කරමින්, "අපගේ සමලිංගික ප්‍රවර්ධනය කරන්නන් ඔවුන් රටට ගෙන ආ සමාජ ආර්ථික සංවර්ධනය සඳහා අපි අගය කිරීමට අවශ්‍යයි" යනුවෙන් පාර්ලිමේන්තු කථානායකවරයා මීට පෙර සඳහන් කර තිබුණි. "නමුත් ඔවුන් සදාචාරය ඝාතනය කරන බව අපි අගය නොකරමු. අපට ඔවුන්ගේ මුදල් අවශ්‍ය නැත, අපට අපගේ සංස්කෘතිය අවශ්‍ය වේ." ආගමික නායකයන් කිහිප දෙනෙකුගේ සහභාගීත්වයෙන් පාර්ලිමේන්තුවේ පැවති යාඥා මෙහෙයක් අතරතුර[37] උගන්ඩාවේ සංස්කෘතිය සහ එහි ස්වෛරීභාවය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා කුමන වියදමක් දැරීමට වුවද පනත් කෙටුම්පත නීතියක් බවට පත් කිරීමට කථානායකවරයා පොරොන්දු විය.[38]
2023 මාර්තු 21 දින, පාර්ලිමේන්තුව අතිමහත් සහයෝගයක් ඇතිව සමලිංගික විරෝධී පනත වේගයෙන් සම්මත කරන ලදී.[39]
එක්සත් ජනපදය මෙම පනත දැඩි ලෙස හෙළා දකින ලදී. 2023 මාර්තු 22 වන දින ධවල මන්දිරයේ මාධ්‍ය හමුවකදී කරීන් ජීන් පියරේ ප්‍රකාශ කළේ, "මානව හිමිකම් විශ්වීය ය. කිසිවකුට පහර දීම, සිරගත කිරීම හෝ මරා දැමීම නොකළ යුත්තේ ඔවුන් කවුරුන් හෝ ඔවුන් ආදරය කරන අය නිසා ය."[40] ඊළඟ දිනවලදී, එක්සත් රාජධානිය,[41] කැනඩාව,[42] ජර්මනිය,[43] සහ යුරෝපා සංගමය හෙලා දකින ලදී.
පරිපාලන අංශ
[සංස්කරණය]2022 වන විට, උගන්ඩාව උගන්ඩාවේ කලාප හතරකට සහ දිස්ත්‍රික්ක 136කට බෙදා ඇත.[44][45] දිස්ත්‍රික්කවල ග්‍රාමීය ප්‍රදේශ උප ප්‍රාන්ත, පල්ලි සහ ගම්වලට බෙදා ඇත. දිස්ත්‍රික්කවල නාගරික ප්‍රදේශවල මහ නගර සහ නගර සභා නම් කර ඇත.[46]
උගන්ඩාවේ දේශපාලන අනුකොටස් නිල වශයෙන් සේවය කර එක්සත් කරනු ලබන්නේ උගන්ඩාවේ පළාත් පාලන සංගමය (ULGA), ස්වේච්ඡා සහ ලාභ නොලබන ආයතනයක් වන අතර එය උගන්ඩා උප-ජාතික ආන්ඩු සඳහා සහාය සහ මග පෙන්වීම සඳහා සංසදයක් ලෙසද සේවය කරයි.[47]
රාජ්‍ය පරිපාලනයට සමාන්තරව, සම්ප්‍රදායික බන්ටු රාජධානි පහක් ප්‍රධාන වශයෙන් සංස්කෘතික ස්වයං පාලනයක් භුක්ති විඳිමින් පවතී. රාජධානි වන්නේ ටෝරෝ, බුසෝගා, බුන්යෝරෝ, බුගන්ඩා සහ රවෙන්සුරුරු ය. තවද, සමහර කණ්ඩායම් විසින් නිල වශයෙන් පිළිගත් සාම්ප්‍රදායික රාජධානිවලින් එකක් ලෙස අංකෝලය ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීමට උත්සාහ කරයි, තවමත් ප්‍රයෝජනයක් නැත.[48] තවත් රාජධානි සහ ප්‍රධාන රාජ්‍යයන් කිහිපයක් රජය විසින් නිල වශයෙන් පිළිගනු ලබන අතර, අලූර් ප්‍රධානීන්ගේ එකමුතුව, ඉටෙසෝ පරම අධිපතිත්වය, ලැන්ගෝහි පරම අධිපතිත්වය සහ පදෝලා ප්‍රාන්තය ඇතුළුව.[49]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "About Uganda | State House Uganda". www.statehouse.go.ug. 18 June 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 June 2022.
- ^ "IGAD - About us". igad.int (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 26 March 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 December 2020.
- ^ "Member States". OIC. 1 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 November 2020.
- ^ "With Somalia, CAR, and South Sudan, Museveni is remaking the state – Charles Onyango Obbo". Monitor.co.ug. 29 November 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2015.
- ^ "Corruption Perceptions Index 2016". Transparency International. 19 April 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 April 2017.
- ^ "Workbook: WGI-9-23-16". dataviz.worldbank.org. 18 April 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 April 2017.
- ^ a b United States Department of State (Bureau of Democracy, Human Rights and Labor). (2012). Uganda 2012 Human Rights Report සංරක්ෂණය කළ පිටපත 26 මාර්තු 2017 at the Wayback Machine.
- ^ "Piglets released in Ugandan parliament investigated for terrorism". Uganda News.Net. 11 October 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 June 2014.
- ^ Human Rights Watch. (2013). Letting the Big Fish Swim සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 ජූලි 2015 at the Wayback Machine.
- ^ "A Snapshot of Corruption in Uganda". Business Anti-Corruption Portal. 14 September 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 24 March 2014.
- ^ Biryabarema, Elias. (2012). "Ugandan Lawmakers Pass Oil Bill, Worry About Corruption" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 සැප්තැම්බර් 2015 at the Wayback Machine. Thomson Reuters
- ^ Global Witness (2 March 2012). "UGANDA'S OIL LAWS: GLOBAL WITNESS ANALYSIS" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 ඔක්තෝබර් 2013 at the Wayback Machine, accessed 21 January 2016
- ^ The International Center for Not-For-Profit Law. (2012). NGO Law Monitor: Uganda සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 ඔක්තෝබර් 2013 at the Wayback Machine.
- ^ "AFP: Attacks of 'appalling brutality' in DR Congo: UN". 10 February 2009. 25 May 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2009.
- ^ "Uganda: Respect Opposition Right to Campaign" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 සැප්තැම්බර් 2007 at the Wayback Machine, Human Rights Watch, 19 December 2005
- ^ a b c d e Refworld |2010 Findings on the Worst Forms of Child Labor – Uganda. UNHCR (3 October 2011). Retrieved 24 March 2013.
- ^ "World Refugee Survey 2008". U.S. Committee for Refugees and Immigrants. 19 June 2008. 26 February 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Human Rights Watch. (2013). World Report 2013 (Uganda) සංරක්ෂණය කළ පිටපත 1 ජූලි 2016 at the Wayback Machine.
- ^ "Lesbian, gay, bisexual and transgender people". 11 March 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 January 2011., Amnesty International Report 2007 Uganda.
- ^ "Ugandan paper calls for gay people to be hanged" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 අගෝස්තු 2020 at the Wayback Machine, Xan Rice, The Guardian, 21 October 2010.
- ^ "Ugandan gay rights activist: 'I have to watch my back more than ever'" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 දෙසැම්බර් 2014 at the Wayback Machine, 5 November 2010.
- ^ "Uganda: Stop homophobic campaign launched by Rolling Stone tabloid" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 1 ජනවාරි 2011 at the Wayback Machine, 14 October 2010, No Peace Without Justice.
- ^ "Uganda Newspaper Published Names/Photos of LGBT Activists and HRDs – Cover Says 'Hang Them'" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 1 පෙබරවාරි 2011 at the Wayback Machine, International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association.
- ^ Akam, Simon (22 October 2010), "Outcry as Ugandan paper names 'top homosexuals'" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 27 සැප්තැම්බර් 2020 at the Wayback Machine, The Independent.
- ^ "Uganda gay rights activist David Kato killed" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 6 ඔක්තෝබර් 2021 at the Wayback Machine, 27 January 2011, BBC News.
- ^ Sharlet, Jeff (September 2010). "Straight Man's Burden: The American roots of Uganda's anti-gay persecutions". Harper's Magazine. 321 (1, 924): 36–48. 6 December 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 21 January 2011.
- ^ Brocklebank, Christopher (15 August 2012). Anonymous hack into Ugandan government websites in protest at their anti-LGBT policies සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 ඔක්තෝබර් 2012 at the Wayback Machine. Pinknews.co.uk.
- ^ "Uganda's anti-gay law prompts World Bank to postpone $90mn loan" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 ඔක්තෝබර් 2014 at the Wayback Machine, Uganda News.Net, 28 February 2014.
- ^ "Uganda anti-gay law challenged in court". The Guardian. AFP. 31 July 2014. 31 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 August 2014.
- ^ "Uganda court annuls anti-gay law". BBC News. 1 August 2014. 9 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 August 2014.
- ^ "Uganda constitutional court annuls new anti-gay law". Times LIVE. AFP. 1 August 2014. 9 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 August 2014.
- ^ Bariyo, Nicholas (13 August 2014). "Uganda's Attorney General Won't Appeal Ruling on Antigay Law". The Wall Street Journal. 27 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 March 2017.
- ^ McKenzie, David (11 August 2019). "Progress for gay rights in Africa still isn't inevitable". CNN. 29 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 September 2019.
- ^ Nicholls, Larry Madowo,Catherine (2023-03-21). "Uganda parliament passes bill criminalizing identifying as LGBTQ, imposes death penalty for some offenses". CNN (ඉංග්‍රීසි බසින්). 22 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-22.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ^ Atuhaire, Patience (2023-03-21). "Uganda Anti-Homosexuality bill: Life in prison for saying you're gay". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 22 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-22.
- ^ Okiror, Samuel (2023-03-01). "Uganda MPs revive hardline anti-LGBTQ bill, calling homosexuality a 'cancer'". The Guardian (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). ISSN 0261-3077. 17 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-11.
- ^ AfricaNews, Rédaction (2023-03-09). "Uganda presents anti-gay bill in parliament with tough new penalties". Africanews (ඉංග්‍රීසි බසින්). 11 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-11.
- ^ "Anti-gay law will be passed at whatever cost, says Speaker". Monitor (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2023-03-08. 16 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-16.
- ^ Jerving, Sara (2023-04-22). "Uganda's "anti-homosexuality" bill already affecting care". The Lancet. 401 (10385): 1327–1328. doi:10.1016/s0140-6736(23)00814-0. ISSN 0140-6736. PMID 37088085.
- ^ Jean-Pierre, Karine; Kirby, John (2023-03-23). "Press Briefing by Press Secretary Karine Jean-Pierre and NSC Coordinator for Strategic Communications John Kirby". The White House (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 24 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-24.
- ^ Atuhaire, Patience (2023-03-21). "Uganda Anti-Homosexuality bill: Life in prison for saying you're gay". BBC News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 22 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-24.
- ^ Robertson, Dylan (March 23, 2023). "Trudeau mulls response to 'appalling and abhorrent' Uganda LGBTQ death-penalty bill". National Post (කැනේඩියානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 17 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 24, 2023.
- ^ Staff (March 23, 2023). "Germany condemns Uganda's new 'draconian' anti-gay law". Deutsche Welle (ඉංග්‍රීසි බසින්). 24 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය March 24, 2023.
- ^ "UG – Uganda". ISO 3166. ISO. 23 November 2017. 17 June 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 December 2017.
- ^ "Ministry of Local Government Fact Sheet" (PDF). MOLG. 1 July 2017. 2 December 2017 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 December 2017.
- ^ Public Accountability: Explaining Variation Across Local Governments in Uganda (MPhil thesis). University of Bergen. 2013. p. 4. 2 December 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 December 2017.
- ^ Uganda Local Government Association සංරක්ෂණය කළ පිටපත 10 මැයි 2013 at the Wayback Machine. Ulga.org. Retrieved on 19 July 2013.
- ^ Tumushabe, Alfred (22 September 2012) Ankole monarchists' two decade battle for restoration of kingdom සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 සැප්තැම්බර් 2012 at the Wayback Machine. monitor.co.ug.
- ^ "A rough guide to the country's kingdoms". 11 September 2009. 5 December 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 November 2014.