ඇන්ටිගුවා සහ බාබියුඩා හි ඉතිහාසය
පූර්ව යටත් විජිත යුගය
[සංස්කරණය]ඇන්ටිගුවාව ප්‍රථමයෙන් ජනාවාස කරන ලද්දේ පුරාවිද්‍යා යුගයේ ආදිවාසී දඩයම් එකතුකරන්නන් විසින් සිබෝනි නම් වූවන් විසිනි.[1][2][3] කාබන් කාල නිර්ණය ක්‍රි.පූ. 3100 දී පමණ ආරම්භ වූ මුල්ම ජනාවාස ස්ථාපිත කර ඇත.[4] ඔරිනොකෝ ගඟේ පහළින් සංක්‍රමණය වූ සෙරමික් යුගයට පෙර-කොලොම්බියානු අරවාක් කතා කරන සලාඩොයිඩ් මිනිසුන් ඔවුන්ගෙන් පසුව පත් විය.[5] ප්‍රසිද්ධ ඇන්ටිගුවා කළු අන්නාසි (Ananas comosus), බඩ ඉරිඟු, බතල, මිරිස්, පේර, දුම්කොළ සහ කපු වැනි අනෙකුත් භෝග අතර කෘෂිකර්මාන්තය, වගාව හඳුන්වා දෙන ලදී.[6] පසුව කැරිබ්වරු දිවයිනේ පදිංචි වූහ.[7]
,_plate_V_-_BL.jpg)
යුරෝපීයන් පැමිණීම සහ වහල්භාවය
[සංස්කරණය]ක්‍රිස්ටෝපර් කොලොම්බස් 1493 දී දූපත් දුටු පළමු යුරෝපීයයා විය.[2][3] යුරෝපීය සහ අප්‍රිකානු රෝග, මන්දපෝෂණය සහ වහල්භාවයේ සංකලනයකින් පසුව ස්වදේශික ජනගහනයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් විනාශ කරන තෙක් ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් ඇන්ටිගුවා යටත් විජිතයක් බවට පත් නොකළේය. වසූරිය බොහෝ විට විශාලතම ඝාතකයා විය හැකිය.[8]
ඉංග්‍රීසි ජාතිකයන් 1632 දී ඇන්ටිගුවාවේ පදිංචි විය;[3][2] ක්‍රිස්ටෝපර් කොඩ්‍රින්ටන් 1685 දී බාබුඩාවේ පදිංචි විය.[3][2] බටහිර අප්‍රිකාවෙන් ප්‍රවාහනය කරන ලද විශාල වහලුන් පිරිසක් විසින් දුම්කොළ සහ සීනි වගා කරන ලද අතර, ඔවුන් ඉක්මනින් යුරෝපීය පදිංචිකරුවන්ට වඩා විශාල ලෙස වැඩි විය.[2]
යටත් විජිත යුගය
[සංස්කරණය]ඉංග්‍රීසි ජාතිකයන් 1666 දී ප්‍රංශ ප්‍රහාරයක් ප්‍රතික්ෂේප කරමින් දූපත් වල පාලනය පවත්වාගෙන ගියේය.[2] වහලුන් විසින් විඳදරාගත් ම්ලේච්ඡ තත්වයන් 1701 සහ 1729 කැරලි වලට තුඩු දුන් අතර 1736 දී සැලසුම් සහගත කැරැල්ලක් ඇති විය, ක්ලාස් කුමරු විසින් අවසන් වරට මෙහෙයවන ලදී, නමුත් එය ආරම්භ වීමට පෙර එය සොයා ගන්නා ලද අතර නායකයා මරා දමන ලදී.[9] ආර්ථිකයට බලපෑ වහල් ක්‍රමය 1833 දී බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යය තුළ අහෝසි කරන ලදී.[3][2] 1843 භූමිකම්පාව සහ 1847 සුළි කුණාටුව වැනි ස්වභාවික විපත් නිසා මෙය උග්‍ර විය.[2] රෙඩෝන්ඩා දූපතේ පතල් කැණීම් සිදු වූ නමුත් 1929 දී මෙය නතර වූ අතර එතැන් සිට දිවයින ජනාවාස වී නොමැත.[10]
ලීවර්ඩ් දූපත් ජනපදයේ කොටසක්, ඇන්ටිගුවා සහ බාබුඩා 1958 සිට 1962 දක්වා කෙටි කාලීන බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් සම්මේලනයේ කොටසක් විය.[3][2] ඇන්ටිගුවා සහ බාබුඩා පසුව 1967 පෙබරවාරි 27 දින පූර්ණ අභ්‍යන්තර ස්වයං පාලනයක් සහිත එක්සත් රාජධානියේ ආශ්‍රිත රාජ්‍යයක් බවට පත් විය.[2] 1970 දශකයේ දී දූපත් වල අනාගතය සහ Vere Bird of the Antigua සහ Barbuda Labour Party (ABLP) (1967 සිට 1971 දක්වා සහ 1976 සිට 1981 දක්වා අග්‍රාමාත්‍යවරයා) සහ ජෝර්ජ් වෝල්ටර්ගේ ප්‍රගතිශීලී කම්කරු ව්‍යාපාරය (PLM) අතර එදිරිවාදිකම් පිළිබඳ සාකච්ඡා ආධිපත්‍යය දැරීය. (ප්‍රිමියර් 1971-1976). අවසානයේදී, ඇන්ටිගුවා සහ බාබුඩා 1981 නොවැම්බර් 1 දින පූර්ණ නිදහස ලබා ගත්හ. Vere Bird නව රටේ අගමැති විය.[2] රට පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලය තුළ රැඳී සිටීමට තීරණය කළ අතර, පළමු ආණ්ඩුකාරවරයා වූ ශ්‍රීමත් විල්ෆ්‍රඩ් ජේකබ්ස් ආණ්ඩුකාරවරයා ලෙස එලිසබෙත් රැජින රාජ්‍ය නායකයා ලෙස තබා ගත්තේය. අනුප්‍රාප්තික ශ්‍රීමත් විල්ෆ්‍රඩ් ජේකබ්ස් වූයේ ශ්‍රීමත් ජේම්ස් කාර්ලිස්ල් (1993 ජුනි 10 - 2007 ජූනි 30), ඩේම් ලුයිස් ලේක්-ටැක් (2007 ජූලි 17 - 2014 අගෝස්තු 14), සහ වත්මන් ආණ්ඩුකාර ශ්‍රීමත් රොඩ්නි විලිස්ටියාම්ස්: (2014 අගෝස්තු 4 - වර්තමාන).
නිදහස් යුගය
[සංස්කරණය]ඇන්ටිගුවා හි නිදහසේ පළමු දශක දෙක දේශපාලනික වශයෙන් කුරුළු පවුල සහ ABLP විසින් ආධිපත්‍යය දැරූ අතර, Vere Bird 1981 සිට 1994 දක්වා පාලනය කළ අතර පසුව ඔහුගේ පුත් ලෙස්ටර් බර්ඩ් 1994 සිට 2004 දක්වා පාලනය කළේය.[2] දේශපාලන ස්ථාවරත්වයක් ලබා දෙමින් සහ රටට සංචාරක ව්‍යාපාරය නංවාලමින් සිටියද, කුරුළු ආන්ඩුවලට දූෂණය, ගජමිතුරුභාවය සහ මූල්‍ය අක්‍රමිකතා සම්බන්ධයෙන් නිතර චෝදනා එල්ල විය.[3][2] කොලොම්බියානු මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කරුවන්ට ඊශ්‍රායල අවි ප්‍රවාහනය කළ බවට චෝදනා එල්ල වූ සෝලියකදී 1990 දී වැඩිමහල් පුත් වෙරේ බර්ඩ් ජූනියර්ට කැබිනට් මණ්ඩලයෙන් ඉවත් වීමට බල කෙරුනි.[11][12][3] තවත් පුතෙකු වන අයිවර් බර්ඩ් 1995 දී කොකේන් විකිණීම සම්බන්ධයෙන් වරදකරු විය.[13][14]
1995 දී ලුයිස් සුළි කුණාටුවෙන් බාබුඩාවට දැඩි හානි සිදු විය.[15]
වින්ස්ටන් බෝල්ඩ්වින් ස්පෙන්සර්ගේ එක්සත් ප්‍රගතිශීලී පක්ෂය (UPP) විසින් ජයග්‍රහණය කරන ලද 2004 ඇන්ටිගුවාන් මහ මැතිවරණයෙන් ABLP හි ඇන්ටිගුවා දේශපාලනයේ ආධිපත්‍යය අවසන් විය.[2] වින්ස්ටන් බෝල්ඩ්වින් ස්පෙන්සර් 2004 සිට 2014 දක්වා ඇන්ටිගුවා සහ බාබුඩා හි අගමැති විය. කෙසේ වෙතත්, 2014 ඇන්ටිගුවාන් මහ මැතිවරණයෙන් UPP පරාජයට පත් වූ අතර, ABLP නැවතත් ගැස්ටන් බ්‍රවුන් යටතේ බලයට පත් විය.[16] වත්මන් අගමැති ගැස්ටන් බ්‍රවුන්ගේ නායකත්වය යටතේ 2018 හදිසි මැතිවරණයේදී ABLP ආසන 17 න් 15 ක් දිනා ගත්තේය.[17]
2016 දී නෙල්සන්ගේ තටාකාංගනය යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස නම් කරන ලදී.[18]
පැයට කිලෝමීටර් 295 (පැයට සැතපුම් 185) දක්වා වේගයෙන් සුළං ගෙන ආ ඉර්මා සුළි කුණාටුවෙන් 2017 සැප්තැම්බර් මස මුලදී බාබුඩාවේ බොහෝ ප්‍රදේශ විනාශ විය. අගමැති ගැස්ටන් බ්‍රවුන්ට අනුව, කුණාටුවෙන් දිවයිනේ ගොඩනැගිලි සහ යටිතල පහසුකම්වලින් 95% කට හානි හෝ විනාශ වූ අතර, බාර්බුඩාව "යන්තම් වාසයට සුදුසු" විය. දිවයිනේ සියලු දෙනාම පාහේ ඇන්ටිගුවා වෙත ඉවත් කරන ලදී.[19] අවම වශයෙන් ඩොලර් මිලියන 100ක් වැය වෙතැයි ඇස්තමේන්තු කර තිබූ බාබුඩාවේ පහත නැවත ගොඩනැඟීමේ ප්‍රයත්නයන් මධ්‍යයේ,[20] නිවැසියන්ට ඉඩම් මිලදී ගැනීමට ඉඩ දීමෙන් සියවස් පැරණි වාර්ගික ඉඩම් අයිතිය පිළිබඳ නීතිය අවලංගු කිරීමට සැලසුම් කරන බව රජය නිවේදනය කළේය. "ආපදා ධනවාදය" ප්‍රවර්ධනය කිරීම ලෙස විවේචනයට ලක් වූ පියවරකි.[21]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "Antigua and Barbuda". The World Factbook (2024 ed.). Central Intelligence Agency. සම්ප්‍රවේශය 24 January 2021. (Archived 2021 edition)
- ^ a b c d e f g h i j k l m n Niddrie, David Lawrence; Momsen, Janet D.; Tolson, Richard. "Antigua and Barbuda". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/place/Antigua-and-Barbuda. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 8 July 2019.
- ^ a b c d e f g h "Antigua and Barbuda : History". The Commonwealth. 24 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 July 2019.
- ^ Napolitano, Matthew F.; DiNapoli, Robert J.; Stone, Jessica H.; Levin, Maureece J.; Jew, Nicholas P.; Lane, Brian G.; O'Connor, John T.; Fitzpatrick, Scott M. (2019-12-18). "Reevaluating human colonization of the Caribbean using chronometric hygiene and Bayesian modeling". Science Advances. 5 (12): eaar7806. Bibcode:2019SciA....5R7806N. doi:10.1126/sciadv.aar7806. ISSN 2375-2548. PMC 6957329. PMID 31976370.
- ^ "Caribbean Trade and Networks (U.S. National Park Service)". nps.gov (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-07-19.
- ^ Duval, D. T. (1996). Saladoid archaeology on St. Vincent, West Indies: results of the 1993/1994 University of Manitoba survey
- ^ Handy, Gemma (24 April 2018). "Archaeologists say early Caribbeans were not 'savage cannibals', as colonists wrote". English Harbor, Antigua: The Guardian. 22 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත.
- ^ Austin Alchon, Suzanne (2003). A pest in the land: new world epidemics in a global perspective. University of New Mexico Press. pp. 62–63. ISBN 0-8263-2871-7. 29 November 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2020.
- ^ "Antigua's Disputed Slave Conspiracy of 1736". 8 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 July 2019.
- ^ Kras, Sara Louise (2008). Antigua and Barbuda. Cultures of the World. Vol. 26. Marshall Cavendish. p. 18. ISBN 9780761425700. 18 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2020.
a cableway using baskets was built to transfer the mined phosphate to a pier for shipping
- ^ "Antiguan Quits in Weapons Scandal". Sun-Journal. 26 April 1990. 31 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 July 2011.
- ^ "Antigua-Barbuda: Government Finally Orders Probe of Arms Shipment". IPS-Inter Press Service. 25 April 1990.
- ^ Massiah, David (7 May 1995). "Younger Brother of Prime Minister Lester Bird Is Arrested on Cocaine Charges". Associated Press Worldstream. Associated Press.
- ^ Massiah, David (8 May 1995). "Prime Minister Lester Bird Promises No Intervention in Brother's Arrest". Associated Press Worldstream. Associated Press.
- ^ "20th Anniversary of Hurricane Luis". Anumetservice.wordpress.com. 5 September 2015. 12 September 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 September 2017.
- ^ Charles, Jacqueline. "Browne becomes new prime minister of Antigua, youngest ever". The Miami Herald. 14 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 June 2014.
- ^ "Speculation about early election in Antigua". Barbados Today. 12 June 2021. 18 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 December 2021.
- ^ "Nelson's Dockyard in Antigua now a Unesco heritage site: Travel Weekly". travelweekly.com (ඉංග්‍රීසි බසින්).
- ^ Panzar, Javier; Willsher, Kim (9 September 2017). "Hurricane Irma leaves Caribbean Islands Devastated". Los Angeles Times. 11 September 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 September 2017.
- ^ John, Tara (11 September 2017). "Hurricane Irma Flattens Barbuda, Leaving Population Stranded". Time. 7 August 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 September 2020.
- ^ Boger, Rebecca; Perdikaris, Sophia (11 February 2019). "After Irma, Disaster Capitalism Threatens Cultural Heritage in Barbuda". NACLA (ඉංග්‍රීසි බසින්). 25 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 September 2020.