නයිජීරියාවේ සංස්කෘතිය
සාහිත්‍ය
[සංස්කරණය].jpg)
බොහෝ නයිජීරියානු සාහිත්‍ය ඉංග්‍රීසියෙන් ලියා ඇත, එයට හේතුව බොහෝ නයිජීරියානුවන් මෙම භාෂාව තේරුම් ගෙන ඇති බැවිනි. කෙසේ වෙතත්, යොරුබා, හවුසා සහ ඉග්බෝ භාෂා වල සාහිත්‍යය (නයිජීරියාවේ වඩාත්ම ජනාකීර්ණ භාෂා කණ්ඩායම් තුන) පවතින අතර, උදාහරණයක් ලෙස හවුසා සම්බන්ධයෙන්, සියවස් ගණනාවක් පැරණි සම්ප්‍රදායක් දෙස ආපසු හැරී බැලිය හැකිය. වොලේ සොයින්කා සමඟ නයිජීරියාවට සාහිත්‍යය සඳහා නොබෙල් ත්‍යාගලාභියෙකු ඉදිරිපත් කළ හැකිය. චිනුවා අචෙබේ 2007 දී කීර්තිමත් බුකර් ත්‍යාගය සහ 1991 දී බෙන් ඔක්රි දිනා ගත්හ. 2002 දී ජර්මානු පොත් වෙළඳාමේ සාම සම්මානය ද අචෙබේ දිනා ඇත. ලෝලා ෂොනීයින් ඇයගේ The Secret Lives of Baba Segi's Wives (නවකතාව) සඳහා සම්මාන කිහිපයක් දිනාගෙන ඇත.
සංගීතය
[සංස්කරණය]නයිජීරියාවේ ජනප්‍රිය සංගීතයේ පැරණිතම ආකාරය වූයේ 1920 ගණන්වල සංගීත භූ දර්ශනයේ ආධිපත්‍යය දැරූ පාම්-වයින් සංගීතයයි. Tunde King යනු ප්‍රභේදයේ ප්‍රමුඛ නාමයක් විය.[1][2]
1930 ගණන්වල ඔනිට්ෂා ස්වදේශීය වාද්‍ය වෘන්දය බිහි විය. ඔවුන් ස්වදේශීය ගායන ශෛලිය තුල විවිධ සමාජ තේමා සහ ප්‍රවණතා ගවේෂණය කළහ.[1][2]
1950 සහ 1960 ගණන් වලදී, Highlife සංගීතය ඉග්බෝ හයිලයිෆ් වැනි කලාපීය ප්‍රභේද සමඟ රට තුළ ජනප්‍රිය ප්‍රධාන අංගයක් බවට පත්විය. ප්‍රභේදයේ කැපී පෙනෙන ප්‍රකාශකයින් වූයේ ප්‍රභේදයේ පළමු නයිජීරියානු පිරිමි සංගීත කණ්ඩායම වන ඔරියන්ටල් බ්‍රදර්ස් ඉන්ටර්නැෂනල්, බොබී බෙන්සන්, ඔසිටා ඔසදෙබේ, වික්ටර් ඔලයියා, රෙක්ස් ලෝසන්, ආචාර්ය ශ්‍රීමත් වොරියර් සහ ඔලිවර් ඩි කෝක් ය.[1][2]
1970 දශකය යනු ඇෆ්‍රොබීට් ප්‍රභේදයේ පුරෝගාමියා වූ ෆෙලා කුටිගේ යුගයයි - හයිලයිෆ්, ජෑස් සහ යොරුබා සංගීතයෙන් ඒකාබද්ධ විය. ෆෙලා පසුව සමාජ ක්‍රියාකාරීත්වය සහ කළු විඥානය දක්වා පරිණාමය විය.[1][2]
1980 දශකයේදී කිං සනී අඩේ ජුජු සංගීතයෙන් සාර්ථකත්වයක් අත්කර ගත්තේය. යුගයේ ප්‍රමුඛ ගායකයා වන්නේ ෆන්ක් සංගීතය සහ ඩිස්කෝ ඒකාබද්ධ කිරීම සඳහා ප්‍රසිද්ධියට පත් විලියම් ඔනියබෝර් ය.[1][3]
1990 දශකය වන විට රෙගේ සංගීතය සංගීත ක්ෂේත්‍රයට සංක්‍රමණය විය. එම යුගයේ කැපී පෙනෙන රෙගේ කලාකරුවා වූයේ මජෙක් ෆාෂේක් ය. 1990 දශකයේ මැද භාගය වන විට, Remedies, Trybes Men, JJC වැනි ක්‍රියාවන් මගින් හිපොප් සංගීතය ජනප්‍රිය වීමට පටන් ගත්තේය. වසර පුරා, highlife සංගීතය රට තුළ එහි ජනප්‍රියත්වය රඳවා ගත්තේය.
ශතවර්ෂයේ ආරම්භයේදී, P-Square, 2face, සහ Dbanj වැනි සුප්‍රසිද්ධ අය 2000 ගණන්වල ඇෆ්‍රොබීට්ස් හි පරිණාමය සහ ජාත්‍යන්තර වේදිකාවේ එය ප්‍රචලිත කිරීම සඳහා දැවැන්ත බලපෑමක් ඇති කළ බවට ගෞරවය හිමි විය.[4][5][6]
2008 නොවැම්බරයේදී, MTV විසින් මහාද්වීපයේ පළමු අප්‍රිකානු සංගීත සම්මාන ප්‍රසංගය අබුජා හි පැවැත්වූ විට නයිජීරියාවේ සංගීත දර්ශනය (සහ අප්‍රිකාවේ) ජාත්‍යන්තර අවධානයට ලක් විය.[7] දශකයකට වැඩි කාලයකට පසුව සහ ඇෆ්රෝ බීට්ස් ඩේවිඩෝ, විස්කිඩ් සහ බර්නා බෝයි වැනි කලාකරුවන් සමඟ පුළුල් ලෙස අත්පත් කර ගෙන ඇත.
සිනමාව
[සංස්කරණය]ඉහළම ආදායම් ලබන නයිජීරියානු චිත්‍රපට පහ:
- Omo Ghetto: The Saga (₦ මිලියන 636)[8]
- The Wedding Party (₦ මිලියන 452)[9]
- The Wedding Party 2 (₦ මිලියන 433)[10]
- Chief Daddy (₦ මිලියන 387)[11]
- King of Thieves (2022, ₦ මිලියන 321)[12]
නයිජීරියානු චිත්‍රපට කර්මාන්තය නොලිවුඩ් ("නයිජීරියාව" සහ "හොලිවුඩ්" වල සම්මිශ්‍රණයක්)[13] ලෙස හඳුන්වනු ලබන අතර දැන් හොලිවුඩය අභිබවා ගොස් ලොව දෙවන විශාලතම චිත්‍රපට නිෂ්පාදකයා වේ. ඉන්දියාවේ බොලිවුඩයට පමණක් දෙවනි වේ. නයිජීරියානු චිත්‍රපට චිත්‍රාගාර ලාගෝස්, කැනෝ සහ එනුගු හි පිහිටා ඇති අතර මෙම නගරවල දේශීය ආර්ථිකයේ ප්‍රධාන කොටසක් සාදයි. නයිජීරියානු සිනමාව යනු වටිනාකම සහ වසරකට නිෂ්පාදනය වන චිත්‍රපට සංඛ්‍යාව යන දෙකෙන්ම අප්‍රිකාවේ විශාලතම චිත්‍රපට කර්මාන්තයයි. 1960 ගණන්වල සිට නයිජීරියානු චිත්‍රපට නිෂ්පාදනය කර ඇතත්, රටේ චිත්‍රපට කර්මාන්තයට දැරිය හැකි මිලකට ඩිජිටල් රූගත කිරීම් සහ සංස්කරණ තාක්‍ෂණයන්ගේ නැගීම මගින් ආධාර කර ඇත. 2009 ත්‍රාසජනක චිත්‍රපටයක් වන The Figurine නව නයිජීරියානු සිනමා විප්ලවය දෙසට මාධ්‍ය අවධානය යොමු කළේය. මෙම චිත්‍රපටය නයිජීරියාවේ විවේචනාත්මක සහ වාණිජමය වශයෙන් සාර්ථක වූ අතර, එය ජාත්‍යන්තර චිත්‍රපට උළෙලවල ද ප්‍රදර්ශනය විය.[14] 2010 වසරේ චිනීස් අන්යායින් විසින් රචිත Ijé චිත්‍රපටය, The Figurine අභිබවා වැඩිම ආදායමක් උපයාගත් නයිජීරියානු චිත්‍රපටය බවට පත් විය. එය 2014 දී Half of a Yellow Sun (2013) විසින් අභිබවා යන තෙක් වසර හතරක් පුරා පැවති වාර්තාවකි.[15][16] 2016 වන විට, මෙම වාර්තාව කමී අඩෙටිබා විසින් The Wedding Party විසින් තබා ඇත.
2013 අවසානය වන විට, චිත්‍රපට කර්මාන්තය වාර්තාගත ආදායමක් ₦ ට්‍රිලියන 1.72 (ඇ.ඩො. බිලියන 4.1) ලබා ගත් බව වාර්තා වේ. 2014 වන විට, කර්මාන්තයේ වටිනාකම ₦ බිලියන 853.9 (ඇ.ඩො. බිලියන 5.1) වූ අතර, එය එක්සත් ජනපදයට සහ ඉන්දියාවට පිටුපසින් ලෝකයේ තුන්වන වටිනාම චිත්‍රපට කර්මාන්තය බවට පත් කරයි. එය නයිජීරියාවේ ආර්ථිකයට 1.4% පමණ දායක විය; නිෂ්පාදනය කරන ලද ගුණාත්මක චිත්‍රපට සංඛ්‍යාව වැඩිවීම සහ විධිමත් බෙදාහැරීමේ ක්‍රම මෙයට හේතු විය.[17][18]
ටී.බී. නයිජීරියාවෙන් ආරම්භ වූ Joshua's Emmanuel TV අප්‍රිකාව පුරා වැඩිපුරම නරඹන රූපවාහිනී මධ්‍යස්ථානයකි.[19]
උත්සව
[සංස්කරණය]
නයිජීරියාවේ බොහෝ උත්සව ඇත, සමහරක් මෙම වාර්ගික හා සංස්කෘතික වශයෙන් විවිධ වූ සමාජයේ ප්‍රධාන ආගම් පැමිණීමට පෙර කාල පරිච්ඡේදය දක්වා දිව යයි. ප්‍රධාන මුස්ලිම් සහ ක්‍රිස්තියානි උත්සව බොහෝ විට සමරනු ලබන්නේ නයිජීරියාවට අනන්‍ය වූ හෝ ප්‍රදේශයක මිනිසුන්ට අනන්‍ය වූ ක්‍රමවලිනි.[20] නයිජීරියානු සංචාරක සංවර්ධන සංස්ථාව සංචාරක ආදායමේ වැදගත් මූලාශ්‍ර බවට පත් විය හැකි සම්ප්‍රදායික උත්සව වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා ප්‍රාන්ත සමඟ කටයුතු කර ඇත.[21]
ආහාර
[සංස්කරණය]
සාමාන්‍යයෙන් බටහිර අප්‍රිකානු ආහාර මෙන් නයිජීරියානු ආහාර එහි පොහොසත්කම සහ විවිධත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධය. විවිධ කුළුබඩු, ඖෂධ පැළෑටි සහ රසකාරක ෆාම් ඔයිල් හෝ රටකජු තෙල් සමඟ එක්ව බොහෝ විට මිරිස් ගම්මිරිස්වලින් ඉතා උණුසුම් ලෙස සාදන ලද ගැඹුරු රසැති සෝස් සහ සුප් සෑදීමට යොදා ගනී. නයිජීරියානු මංගල්‍යයන් වර්ණවත් සහ සුඛෝපභෝගී වන අතර, ඇරෝමැටික වෙළඳපොල සහ පාර අයිනේ බාබකියු මත පිසින ලද හෝ තෙල්වල බැදපු සුලු කෑම බහුල සහ විවිධ වේ. සූයා සාමාන්‍යයෙන් නාගරික ප්‍රදේශවල විශේෂයෙන් රාත්‍රී කාලයේ විකුණනු ලැබේ.[22]
විලාසිතා
[සංස්කරණය]නයිජීරියාවේ විලාසිතා කර්මාන්තය රටේ ආර්ථිකයට සැලකිය යුතු දායකත්වයක් සපයයි. සාමාන්‍ය ඇඳුම සාමාන්‍යයෙන් අඳින නමුත් නිල සහ සාම්ප්‍රදායික විලාසිතා ද අවස්ථාවට අනුව අඳිනු ලැබේ. නයිජීරියාව එහි විලාසිතාමය රෙදිපිළි සහ ඇඟලුම් සඳහා පමණක් නොව, ජාත්‍යන්තර පිළිගැනීමක් ලබා ඇති එහි විලාසිතා නිර්මාණකරුවන් සඳහා ද ප්‍රසිද්ධය. Euromonitor ඇස්තමේන්තු කරන්නේ උප-සහරන් විලාසිතා වෙළඳපොලේ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 31ක් වන අතර, මෙම ඩොලර් බිලියන 31න් 15%ක් නයිජීරියාව විසින් දරනු ලැබේ.[23] නයිජීරියාව ප්‍රසිද්ධ වී ඇත්තේ ඔවුන්ගේ සංස්කෘතියට රහසක් වන බොහෝ විලාසිතා රෙදිපිළි සහ ඇඟලුම් සඳහා පමණක් නොවේ. ඔවුන් බොහෝ ශිල්පීය ක්‍රම සහ ව්‍යාපාර දියුණු කර ඇති බොහෝ විලාසිතා නිර්මාණකරුවන් ද ප්‍රතිදානය කළහ.
ක්‍රීඩා
[සංස්කරණය].jpg)
පාපන්දු බොහෝ දුරට නයිජීරියාවේ ජාතික ක්‍රීඩාව ලෙස සලකනු ලබන අතර, එම රටට තමන්ගේම ප්‍රිමියර් ලීග් පාපන්දු ඇත. නයිජීරියාවේ ජාතික පාපන්දු කණ්ඩායම, "සුපර් ඊගල්ස්" ලෙස හැඳින්වේ, අවස්ථා හයක් (1994, 1998, 2002, 2010, 2014, සහ 2018) FIFA ලෝක කුසලානයට ක්‍රීඩා කර ඇත. 1994 අප්‍රේල් මාසයේදී, සුපර් ඊගල්ස් FIFA ලෝක ශ්‍රේණිගත කිරීම්වල පස්වන ස්ථානයට පත් වූ අතර එය අප්‍රිකානු කණ්ඩායමක් විසින් ලබා ගත් ඉහළම ශ්‍රේණිගත කිරීම වේ. ඔවුන් 1980, 1994 සහ 2013 දී අප්‍රිකානු ජාතීන්ගේ කුසලානය දිනා ගත් අතර, U17 සහ U20 FIFA ලෝක කුසලාන දෙකම සත්කාරකත්වය ද ලබා දී ඇත. ඔවුන් 1996 ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේ (ඔවුන් ආර්ජන්ටිනාව පරාජය කළ) පාපන්දු සඳහා රන් පදක්කම දිනා ගත් අතර ඔලිම්පික් පාපන්දු ක්‍රීඩාවේ රන් පදක්කම් දිනූ පළමු අප්‍රිකානු පාපන්දු කණ්ඩායම බවට පත්විය.
නයිජීරියාව පැසිපන්දු, ක්‍රිකට් සහ ධාවන පථ සහ පිටිය වැනි අනෙකුත් ක්‍රීඩා වලටද සම්බන්ධ වේ.[24] නයිජීරියාවේ ජාතික පැසිපන්දු කණ්ඩායම එක්සත් ජනපදයේ පිරිමි ජාතික කණ්ඩායම පරාජය කළ පළමු අප්‍රිකානු කණ්ඩායම බවට පත් වූ විට ජාත්‍යන්තරව සිරස්තල බවට පත් විය.[25] මුල් වසරවලදී, නයිජීරියාව 2012 ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලට සුදුසුකම් ලැබුවේ එය ග්‍රීසිය සහ ලිතුවේනියාව වැනි ලෝක කණ්ඩායම් පරාජය කළ බැවිනි.[26] නයිජීරියාව ඇමරිකාව, යුරෝපය සහ ආසියාවේ ලෝකයේ ඉහළම ලීගවල ජාත්‍යන්තරව පිළිගත් පැසිපන්දු ක්‍රීඩකයින් රාශියකට නිවහන වී ඇත. මෙම ක්‍රීඩකයින් අතර බාස්කට්බෝල් හෝල් ඔෆ් ෆේමර් හකීම් ඔලජුවොන් සහ පසුව NBA හි ක්‍රීඩකයින් ඇතුළත් වේ. නයිජීරියානු ප්‍රිමියර් ලීගය අප්‍රිකාවේ විශාලතම සහ වැඩිපුරම නරඹන ලද පැසිපන්දු තරඟ වලින් එකක් බවට පත්ව ඇත. මෙම ක්‍රීඩා Kwese TV හි විකාශය වී ඇති අතර සාමාන්‍ය නරඹන්නන් මිලියනයකට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇත.[27]
XXIII ඔලිම්පික් ශීත ඍතු ක්‍රීඩා උළෙලේ බොබ්ස්ලෙඩ් තරඟය සඳහා ඔවුන්ගේ කාන්තා දෙදෙනෙකුගෙන් යුත් කණ්ඩායම සුදුසුකම් ලැබූ විට, නයිජීරියාව අප්‍රිකාවේ සිට ශීත ඍතු ඔලිම්පික් සඳහා පළමු බොබ්ස්ඩ් කණ්ඩායමට සුදුසුකම් ලබා ගනිමින් ඉතිහාසයට එක් විය.[28] 1990 ගණන්වල මුල් භාගයේදී, නයිජීරියාවේ ස්ක්‍රැබල් නිල ක්‍රීඩාවක් බවට පත් කරන ලදී; 2017 අවසානය වන විට, රටේ සමාජ ශාලා 100කට වැඩි ගණනක ක්‍රීඩකයින් 4,000ක් පමණ සිටියහ.[29] 2018 හි, නයිජීරියානු කර්ලින් සම්මේලනය රටට නව ක්‍රීඩාවක් හඳුන්වා දීම සඳහා ස්ථාපිත කරන ලද්දේ ක්‍රීඩාව ප්‍රාථමික, උසස් පාසල් සහ විශ්ව විද්‍යාල මට්ටමින් පිළිවෙලින් විෂය මාලාවේ කොටසක් බවට පත් කිරීමේ අපේක්ෂාවෙනි. 2019 නෝර්වේ හි පැවති ලෝක මිශ්‍ර යුගල කර්ලිං ශූරතාවලියේදී, නයිජීරියාව ඔවුන්ගේ පළමු ජාත්‍යන්තර තරඟය ප්‍රංශය පරදවා 8-5ක් ලෙස ජයග්‍රහණය කළේය.[30]
බීච් වොලිබෝල් ක්‍රීඩාවේ නයිජීරියාවේ කාන්තා සහ පිරිමි ජාතික කණ්ඩායම් 2018-2020 CAVB බීච් වොලිබෝල් මහාද්වීපික කුසලාන තරඟාවලියට තරඟ කළහ.[31] රටේ U21 ජාතික කණ්ඩායම් 2019 FIVB බීච් වොලිබෝල් U21 ලෝක ශූරතාවලිය සඳහා සුදුසුකම් ලබා ඇත.[32]
නයිජීරියාව යනු ලූෆ්බෝල් ක්‍රීඩාවේ උපන් ස්ථානයයි.[33]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ a b c d e "100 years of pop music in Nigeria: What shaped four eras". 14 July 2022.
- ^ a b c d "Nigerians and their music: A historical perspective". The Sun Nigeria (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 March 2023.
- ^ "William Onyeabor Songs, Albums, Reviews, Bio & More". AllMusic (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-10-16.
- ^ Oluwafemi, Taiwo (2023-02-20). "2face, D'banj, P-Square - Who Was The Biggest Artiste Of Their Era?". tooXclusive (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-10-15.
- ^ Azeez, Makinde (2018-09-08). "2Baba, D'banj And Psquare - Which One Of Them Is Worth Calling A Musical Legend?". Naijaloaded. සම්ප්‍රවේශය 2023-10-15.
- ^ HOPKID (2023-04-25). "PSquare Paved The Way For Afrobeat Not D'banj or 2face". THE NSG (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-10-15.
- ^ "AP/CNN: MTV launches first-ever African music award show". CNN. 22 November 2008. 9 December 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 November 2008.
- ^ "Top 20 Films Report 9th-15th April 2021". Nigeria: CEAN. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2021.
- ^ "'The Wedding Party 2 -Destination Dubai" costs N300m–Producer". 31 January 2018. සම්ප්‍රවේශය 3 July 2021.
- ^ "Top 20 films 27th December 2019 2nd January 2020 - Cinema Exhibitors Association of Nigeria". ceanigeria.com.
- ^ "Top 20 films 24th - 26th June 2022 - Cinema Exhibitors Association of Nigeria". ceanigeria.com.
- ^ "Lights, camera, Africa". The Economist. ISSN 0013-0613. සම්ප්‍රවේශය 2022-11-12.
- ^ Thorburn, Jane. "NOLLYWOOD 2 Doing It Right". සම්ප්‍රවේශය 18 February 2015.
- ^ "Nigerian films try to move upmarket: Nollywood's new scoreboard". The Economist. 17 July 2014. සම්ප්‍රවේශය 20 March 2015.
- ^ Akande, Victor (14 September 2014). "Toronto: Nigerians disagree over new Nollywood". The Nation Newspaper. The Nation Online. සම්ප්‍රවේශය 24 March 2015.
- ^ Liston, Enjoli (10 April 2014). "Hello Nollywood: how Nigeria became Africa's biggest economy overnight". The Guardian Newspaper. සම්ප්‍රවේශය 12 April 2014.
- ^ Hazlewood, Phil (7 April 2014). "Nollywood helps Nigeria kick South Africa's economic butt". Sowetan Live. 13 April 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 12 April 2014.
- ^ Manasa, Makweembo (11 පෙබරවාරි 2010). "TB Joshua – 21st Century Prophet in Our Midst?". Zambian Watchdog. 10 ජූලි 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Festivals in Nigeria". Online Nigeria. සම්ප්‍රවේශය 26 April 2011.
- ^ "Patchwork of Celebration". The Report: Nigeria 2010. Oxford Business Group. p. 243. ISBN 978-1-907065-14-9.
- ^ Anthonio, H.O. and Isoun, M. (1982), Nigerian Cookbook, Macmillan, Lagos, ISBN 0-333-32698-9.
- ^ None (2019-06-11). "The state of Nigeria's Fashion Industry". stearsng.com. සම්ප්‍රවේශය 2022-06-19.
- ^ "Nigerian Basketball". Africabasket.com. 2011. 26 August 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 June 2011.
- ^ Selbe, Nick (10 July 2021). "Nigeria Upsets Team USA in Pre-Olympics Exhibition". Sports Illustrated. සම්ප්‍රවේශය 28 August 2021.
- ^ OQTM – Nigeria celebrates 'greatest' victory, fiba.com, accessed 16 December 2012.
- ^ Nxumalo, Lee (20 December 2020). "Basketball's next frontier is Africa". New Frame. 16 January 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 11 January 2021.
- ^ Udoh, Colin (17 November 2017). "Nigeria bobsled women qualify for Winter Olympics". ESPN. සම්ප්‍රවේශය 29 January 2018.
- ^ "Why Nigeria produces Scrabble champions". The Economist. 30 November 2017. සම්ප්‍රවේශය 30 November 2017.
- ^ "First African curling facility begins development in Nigeria". World Curling Federation. 18 June 2020. 7 June 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 May 2021.
- ^ "Continental Cup Finals start in Africa". FIVB. 22 June 2021. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2021.
- ^ "Beach Volleyball: Team Nigeria lands in Cape Verde". The Sun (Nigeria). 25 February 2019. සම්ප්‍රවේශය 7 August 2021.
- ^ "About Loofball". topendsports.com. සම්ප්‍රවේශය 3 May 2023.