තෝරත
තෝරත නීතිය යනු ගිවිසුම් වගකීමෙන් හටගන්නා සිවිල් වැරදි සඳහා පිළියම් වන නීතිය සඳහා දෙනු ලබන නාමයයි. මෙම නීතියෙන් තුවාල ලත් පුද්ගලයෙකුට ඒ සඳහා නෛතිකව වගකිව යුතු පුද්ගලයාට එරෙහිව නඩු පවරා ඒ සඳහා වන්දි ලබා ගැනීම ට අවකාශ සලසයි. තෝරත නීතියෙන් හිංසනයක් (තුවාලය) යනු කුමක් ද? එය කෙසේ ඇතිවන්නේ ද යන්න විස්තර කරන අතර ඒ සඳහා තවත් පුද්ගලයෙකු වගකිව යුත්තේ කුමන අවස්ථාවලදී ද යන්න පැහැදිලි කරයි. ශාරීරික ව දේපළ හා ව්‍යාපාර වලට හානි වන ආකාරයෙන්, හිතාමතා ම සිදු කරන සිවිල් වැරදි අපරාධ හැටියට සලකා දඬුවම් කරනු ලැබේ. කිසියම් කෙනෙකු විසින් විසි කරන ලද බෝලයක් අහම්බෙන් පාරේ ගමන් කරන මඟියෙකුගේ ඇසට වැදුනු විටක දී එම මඟියා විසින් බෝලය විසි කරන ලද තැනැත්තාට එරෙහි ව නඩු පවරන්නේ අනතුරින් සිදුවූ පාඩුවට ය. (වෛද්‍යය ප්‍රතිකාර වියදම හෝ රැකියාවට යෑමට නොහැකි වූ කාලයේ සිදු වූ ආදායම අහිමි වීමට) නඩුවේ දී මඟියාහේ ජයග්‍රහණය තීරණය වන්නේ ඔහු පාරේ ගමන් ගත් අවස්ථාවේ දී බෝලය විසි කළ තැනැත්තාගේ හානිදායක හැසිරීම ඔප්පු කිරීම මතය. (බොහෝ විට අනතුර ඇතිවීමට හේතු වූ ක්‍රියාව වැලැක්වීමට සැලකිල්ලක් දැක්වීමට නොහැකි වීම) සිවිල් වැරදි වල දී වැදගත් වන තීරණාත්මක කරුණක් වන්නේ සැලකිලිමත් වීමේ තත්වයයි. මෙඟින් කිසියම් හැසිරීමක් හානිදායක වන්නේ ද නොවන්නේ ද යන්න පැහැදිලි ව හඳුනා ගත හැක. තවත් වැදගත් ප්‍රශ්ණයක් වන්නේ කිසියම් පුද්ගලයෙකු තමන් ම සිදු කරගත් හානිවලට විඳීමට සිදු වු පාඩුව හෝ එය තවත් කෙනෙකුට පැවරිය හැකි ද යන්නයි. බොහෝමයක් බටහිර රටවල සිවිල් වැරදි සම්බන්ධයෙන් ප්‍රධාන අංගය වන්නේ නොසැලකිලිමත්කමයි. තුවාල ලත් පුද්ගලයා ඔහුට තුවාල කල පුද්ගලයා අනතුර සිදු කිරීමේ දී සුළුවෙන් හෝ නොසැලකිලිමත්බවකින් කටයුතු කර ඇති බව ඔප්පු නොකළහොත් ඔහුට මෙම නීතියෙන් වන්දි ලබා ගත නොහැක. තෝරත නීතියේ දී යම් ක්‍රියාවන් හි නිරත වූ වගඋත්තරකරුවන් චේතනීය සිවිල් වැරදි සහ යථාර්ථ ආධීනතාව යන සංකල්ප යෙදෙන ආකාරය ද පිළිගනු ලැබේ. තෝරත නීතියේදී සිදු විය හැකි හිංසනය පුළුල් ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත. මෙහිදී හිංසනය යන්නෙන් ශාරීරීක හිංසනය පමණක් අදහස් නොවේ. පෞද්ගලික ශුභ සිද්ධියන් ට හානිදායක වු අවස්ථාවන්වලදී ද තෝරත නීතිය ක්‍රියාත්මක වෙයි. දේපළ අයිතිවාසිකම් වැනි නීතියේ වෙනත් ක්ෂේත්‍රවලදී හඳුනා ගත් අයිතීන් ද මීට ඇතුළත් වේ. ඉඩම් ප්‍රශ්නවලදී පීඩා කිරීම් සහ අපවරණය වැනි නියම දේපළ අයිතිය ට බාධා කිරීමේ නඩු වලදී ද මෙම තත්වය ඇති විය හැකිය. අනාගත ආර්ථික වාසි අපේක්ෂාවෙන් ඇතිකර ගන්නා ගිවිසුම් ද තෝරත නඩු සඳහා නිමිත්තක් විය හැකිය. ගිවිසුම් බන්ධනයෙන් බැඳී සිටින පාර්ශවයන් අතර අවස්ථාවන් ගණනාවක දී සිදුවන විශ්වාසවන්ත යුතුකම් කඩකිරීම, ගිවිසුම් හිමිකමකට වඩා සිවිල් වරදක් වේ. තෝරත නීතියේ දී දේපළ නීතියේ දි සහ ගිවිසුම් නීතියේ දී මෙන් නොව එම නීතිවල අන්තර්ගත නොවන වෙනත් ස්පර්ශණීය නොවන පුද්ගලික අයිතීන් උල්ලංඝනය වීම් සඳහා ද වන්දි හිමි වේ. චිත්ත පීඩාවෙන් නිදහස, පෞද්ගලිකත්වයේ නිදහස සහ කීර්තිය මීට අයත් වේ. මෙම අයිතීන් හිරිහැර කිරීම, පෞද්ගලිකත්වය සහ අපහාස කිරීම යන සිවිල් වැරදීන් මඟින් ආරක්ෂා කරනු ලැබේ. පෞද්ගලිකත්වය සහ අපහාස කිරීම යන සිවිල් වැරදි කීර්තිමත් පුද්ගලයන් ට ඔවුන් ගැන වැරදි සහගත සහ ඔවුනට හානිදායක වන තොරතුරු පුවත්පත්වල පළකිරීමට විරුද්ධව නඩු මඟට යාමට ඉඩ සලසයි. වෙනත් අයිතීන් අතර අයුතු සිරභාරයට ගැනීම වැනි චේතනීය සිවිල් වැරදි ගමන් කිරීමේ නිදහස මඟින් ආරක්ෂා කරනු ලැබේ. සිවිල් නීති අධිකරණ වල භාවිත වන සිවිල් වැරදි හා සමාන වන සංකල්පය දිලික්තය යි. සිවිල් වැරදි නීතිය බැඳීම් නීතියේ අංගයක් සේ වර්ග කල හැකි වන අතර ස්වේච්ඡාවෙන් ඇති කර ගන්නා බැඳීම් මෙන් නොව තෝරත නීතිය විසින් පනවනු ලැබූ යුතුකම අදාළ අධිකරණ බලය යටතේ සිටින සියලූම දෙනාට අදාළ වේ. අන්‍යයකුගේ ශරීරය, දේපළ හෝ නෛතික අයිතිවාසිකම් කඩ නොවන ආකාරයෙන් හැසිරීමට නීතියෙන් බැඳී සිටියි. එවැනි ක්‍රියාවන් හි නිරත වන්නා තෝරතකරු ලෙස හැඳින්වේ.
තෝරත වර්ගීකරණය
[සංස්කරණය]තෝරත විවිධාකරයෙන් වර්ග කළ හැකිය. ඉන් එක් ආකාරයක් නම් නොසැලකිලිමත් බව පිළිබඳ තෝරත හා චේතනාන්විත තෝරත වේ.
තෝරතයක් බිහිවීමට මුලික වන්නේ නොසැලකිලිමත් ක්‍රියාවකි. නොසැලකිලිමත් ක්‍රියාවක් වන්දි ලබා ගැනීමට හෝ තහනම් කිරීමක් මගින් සහන ලබා ගැනීමට අවස්ථාව ලබා දෙයි. ඒවා සැකසි ඇත්තේ පෞද්ගලික ආරක්ෂාව, දේපළ හා සමහර අවස්ථාවලදී ස්පර්ශ කළ නොහැකි ආර්ථික ප්‍රතිලාභ යනාදී නෛතික අයිතීන් සුරැකීම සඳහා ය. රථ වාහන අනතුරු, විවිධාකරයේ පෞද්ගලික තුවාල කිරීම් හා වෛද්‍යමය නොසැලකිල්ල ද මීට අයත් වේ. නිෂ්පාදන වගකීම් ද මෙම ගණයේ ලා සැලකිය හැකි නමුත්, ඒ සඳහා වෙනත් ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රතිපාදනද අදාළ වේ.
චේතනාන්විත තෝරත ඉඩම් භාවිත කිරීමේ දී ඇතිවිය හැකිය. ඉන් එකක් නම් කරදරයයි. එනම්, අසල්වැසියාට තම දේපළ භාවිත කිරීමට අවහිර වන සේ කටයුතු කිරීමට එරෙහිව සෘජු වගකීම පැවරීමයි. අනවසර ඇතුල්වීම ද එබන්දකි. (මෙහිදී පුද්ගලයකු හෝ ඉහළින් ඇති ගොඩනැගිල්ලක් වීමට ඉඩ ඇත.) එසේම, වැරදි ලෙස රඳවා තබා ගැනීම මෙන්ම, යමකුගේ කීර්ති නාමයට හානිවන පරිදි සිදු කරන අසත්‍ය ප්‍රකාශ මගින් සිදුවන අපහාසය ද එම තෝරත ගණයේ ලා සැලකෙති.
සේවක වන්දි පිළිබඳ නීති බිහිව ඇත්තේ, වැඩ කරන අතරතුර සේවකයකුට සිදුවන අනතුරක් සම්බන්ධයෙන් සේව්‍යයා වන්දි ගෙවීමට බැඳී සිටින, පොදු නීති තෝරන සංකල්පය ඇසුරිනි.
නොසැළකිල්ල
[සංස්කරණය]ප්‍රධාන ලිපිය - නොසැළකිල්ල
නොසැලකිල්ල වනාහී, එක් පුද්ගලයකු විසින් අනෙක් පුද්ගලයාට ඇති තම ආරක්ෂා කිරීමේ වගකිම කඩවීම නිසා ඇති වන්නා වු තෝරතය ඩොනහු එ. ස්ටීවන්සන් (Donoghue v. Stevenson) මෙහි ජනප්‍රියතම නඩුව වේ. මෙහිදී ඩොනහු මහත්මිය විසින් ස්කොට්ලන්තයේ පේස්ලිහිදී, මහජන බීම හලකදී මිලට ගත් බීම බඳුනක කුණු වූ ගොලූබෙල්ලකු සිටීම නිසා තමා රෝගී වු බවට පැමිණිලි කරන ලදී. ඇය මිලදී ගත් ජින්ජර් බියර් බෝතල අඳුරු පැහැති වු අතර ගොලූබෙල්ලා නොපෙණුනි. ඒ බව මිලට ගෙන දුන් මිතුරා ද වෙළෙන්දා ද දැන සිටියේ නැත. ඇය නඩු පැවරුවේ එහි නිෂ්පාදකයා වු ස්ටීවන්සන් මහතාට එරෙහිවය. එහෙත්, ඒ දෙදෙනා අතර ගිවිසුමක් නොතිබු හෙයින් ඇයට වන්දි හිමිවීම ප්‍රතික්ෂේප කෙරුණි. විනිසුරු මඬුල්ලේ තිදෙනාගෙන් දෙදෙනෙක් එකඟ වුයේ ඇගේ ඉල්ලීම සාධාරණ නමුත්, එබඳු ඉල්ලීමක් ඔහුගෙන් කිරීමට ඇයට අයිතියක් නැති බවයි. 'මැක්මිලන්' සාමිවරයා ප්‍රකාශ කළේ මෙය නිෂ්පාදන වගකීම පිළිබඳ සිදුවීමක් ලෙස සැලකිය යුතු බවයි. 'ඇට්කින්' සාමිවරයා ප්‍රකාශ කළේ අසල්වැසියන් කෙරෙහි සාධාරණ ලෙස සැලකිලිමත්වීම පිළිබඳ මූලධර්මය මීට අදාළ විය යුතු බවයි. ඔහු බයිබල් පාඨයක් වන ‘අසල්වැසියාට ප්‍රේම කරන්න’ යන්න ද උපුටා දැක්විය. නොසැලකිල්ල සම්පුර්ණ වීමට අවශ්‍ය සාධක වනුයේ,
- සැලකිලිමත් වීම පිළිබඳ වගකීම
- එම වගකීම කඩ කිරීම
- නීතිය අනුව එම කඩ කිරීම ඉතා සමීප එකක් වීම
- එම කඩවීම නිසා අගතියක් සිදුවීම
ව්‍යවස්ථාපිත තෝරත
[සංස්කරණය]ප්‍රධාන ලිපි - නිෂ්පාදන වගකීම, අනවසර ඇතුල්වන්නන්, බලපත්‍ර
ව්‍යවස්ථාමය තෝරතය ද අනෙක්වා මෙන් පෞද්ගලික හෝ පොදු පාර්ශවයන් මත වගකීම් පවරන නමුත්, ඒවා උසාවි මගින් නොව, ව්‍යවස්ථාවන් මගින් පැවරේ. නිදසුනක් ලෙස ව්‍යාපාරික නිෂ්පාදනවලදී ඒවා මගින් ජනතාවට සිදුවන යම් හානියක් සඳහා වගකීම පැවරෙන, යුරෝපා සංවිධානයේ ‘නිෂ්පාදන වගකීම් මාර්ගෝපදේශන’ හඳුන්වා දිය හැකිය. දෝෂ සහිත නිෂ්පාදන වෙනුවෙන් වගකීම පැවරීම බොහෝ අධිකරණ පද්ධතීන්හි දක්නට ලැබෙන්නෙකි. හානිය පැතිරවීම පිළිබඳ න්‍යාය මීට අදාළ වේ. ගැටළු පිළිබඳ සොයා බැලීමට හා හානිය වැළැක්වීමට වඩාත් හැකියාව පවතින්නේ නිෂ්පාදකයාට වන හෙයින්, නිෂ්පාදනයේ හානිදායක බව වැළැක්වීම කෙරෙහි ඔවුන් වගකිව යුතුය.
තවත් නිදසුනක් නම්, එක්සත් රාජධානියේ ‘භාවිත කරන්නාගේ වගකීම පිළිබඳ පනත්’ හැඳින්විය හැකිය. ඒවාට අනුව අනෙක් අය තම දේපළ වෙත කැඳවා ගන්නා පුද්ගලයින්, වෙළඳසැල් හිමියන් වැනි මිනිසුන්ගේ ආරක්ෂාව පිළිබඳ ව වගකීම දැරිය යුතුය. මේ පිළිබඳ මුල් කාලීන නඩුවක් ලෙස 'කුක් එ. අයර්ලන්ත ග්‍රේට් වෙස්ටර්න් දුම්රිය සමාගම' (Cooke v Midland Great Western Railway of Ireland) නඩුව දැක්විය හැකිය. එහිදි ගොඩනැගිල්ලක් සහිත ඉඩමකට ඇතුළු වී පළතුරු (බෙරි - දං වැනි ගෙඩියක්) සොයමින් සිටීමේදී හානියට ලක් වූ ළමුන්ට එහි හිමිකරු වන්දි ගෙවිය යුතු බව් මෑක්නොඋට්න් සාමිවරයා තීරණය කළේය(Lord MacNaughton). ව්‍යවස්ථාමය තෝරත වැඩ කරන ආයතන තුළ ආරක්ෂාව සහ ආහාර නිෂ්පාදනයේ දී සෞඛ්‍යය හා ආරක්ෂාව පිළිබඳ ව බොහෝ විට අදාළ වේ.
ව්‍යවස්ථාමය තෝරත පිළිබඳ සංකල්පය සියලූ පොදු නීති රටවල දක්නට නොලැබේ. එක්සත් ජනපදය හා කැනඩාව යන දෙරටෙහිම අධිකරණ ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ, පෞද්ගලික ක්‍රියාවක් මත ඇති වන තෝරතයක් සඳහා ව්‍යවස්ථාමය ප්‍රතිපාදන අදාළ නොවන බවයි.
කරදරය
[සංස්කරණය]ප්‍රධාන ලිපිය - කරදරය සහ රයිලන්ඞ්න් එ. ෆ්ලෙචර් නඩුව
කරදරය පිළිබඳ තෝරතය මගින් පැමිණිලිකරුට තම ඉඩමක් භුක්ති විඳීමට ඇති බාධාවන්ට නඩු කීමේ අවස්ථාව ලබා දෙයි. මීට හොඳම නිදසුනක් වන්නේ 1629 ජෝන්ස් එ. පවෙල් නඩුවයි. එහිදී බීර නිෂ්පාදන ආයතනයක් තම දුගඳ හමන දුම අසල්වැසියාගේ ඉඩමට මුදා හැරියේය. අසල්වැසියා මීට එරෙහිව නඩු පැවරීය. එහෙත්, වයිට්ලොක් විනිසුරු ප්‍රකාශ කළේ පැමිණිලිකරුට හානි වුවත්, මහජනතාවට හොඳ මත්පැන් ලබා දීමේ අරමුණ වඩා වැදගත් වන බවයි. එහෙත් වර්තමානයේ අසල්වැසියාගේ භුක්ති විඳීමට බාධා කිරීම එසේ පහසුවෙන් සලකනු නොලැබේ.
තෝරත පිළිබඳ වගකීම, ආරක්ෂාවන් සහ ප්‍රතිකර්ම
[සංස්කරණය]ප්‍රතිපුරුෂ වගකීම
[සංස්කරණය]ප්‍රධාන ලිපිය - ප්‍රතිපුරුෂ වගකීම
ප්‍රතිපුරුෂ යන වචනය ලතින් භාෂාවේ ‘වෙනස් කිරීම’යන අර්ථය හරහා ගොඩ නැඟුනක් වන අතර, ප්‍රතිපුරුෂ වගකීම යනු නෛතික සම්බන්ධතාවක් හේතුවෙන්, එක් අයකු කරන වරදක් සම්බන්ධව වෙනත් අයකු වගකීමට ලක් කිරීමයි. නිදසුනක් ලෙස දෙමව්පියන් හා ළමුන් හෝ සේව්‍යයා සහ සේවකයා හැඳින්විය හැකිය. සේවකයා තම සේවා කාලය අතරතුර කරන වරදක් සම්බන්ධව සේව්‍යයාට එරෙහිව නඩු පැවරිය හැකිය. නිදසුනක් ලෙස, වෙළඳසැල් සේවකයකු පිරිසිදු කිරීමේ ද්‍රාවණයක් පොළව මත ඉහිරවීම සම්බන්ධව සේවකයා හෝ සේව්‍යයා වගකීමට ලක් කළ හැකි වේ. මෙහිදී සේව්‍යයාට එරෙහිව නඩු පැවරීමෙන් වැඩි මුදලක් ලබා ගැනීමේ අවස්ථාව හිමි වේ. නීතිය මෙය විග්‍රහ කරන්නේ ‘සේවකයා සේවයේ යෙදවීම හෝ නතර කිරීම සේව්‍යයා සතු කාර්යයක් වන බැවින් හානිය අවම කිරීමේ වගකීම සේව්‍යයා සතු වේ’ යන්නයි. ප්‍රතිපුරුෂ වගකීම යනු වන්දි ගෙවීමට හැකි විත්තිකරුවකු සොයා ගැනීමට හැකියාව ලබා දෙන ක්රමයක් ද, නොඑසේ නම් හානිය පිළිබඳ වගකීම පැවරීමේ සාර්ථක ක්රමයක් ද යන්න පිළිබඳ ව විවාදයක් පවති.
ආරක්ෂණයන්
[සංස්කරණය]සාර්ථක ආරක්ෂණයන්, විත්තිකරු වන්දි ගෙවීමෙන් නිදහස් කරයි. වගකීම කඩ නොකළ බවට ඔප්පු කිරීම හැරුණු විට, ප්‍රධාන මූලධර්ම තුනක් ඇත.
*Volenti non fit injuria
මින් අදහස් වන්නේ කැමැත්ත හේතුවෙන් හානියක් නොමැති බවයි. මෙය අදාළ වන්නේ පැමිණිලිකරු ප්‍රකාශිතව හෝ ව්‍යංගයෙන් හානිය කෙරෙහි කැමැත්ත ලබා දී ඇති විටය. නිදසුනක් ලෙස, අයිස් හොකි ක්‍රීඩාවක දී ක්‍රීඩකයකුගේ පිත්තක් විසිවීම නිසා නරඹන්නකුට හානියක් වු විට, නරඹන්නා එම හානිය සිදුවිය හැකි බවට ටිකට් පත මිලදී ගන්නා අවස්ථාවේ දී එකඟ වී ඇති බව සැලකෙති. විත්තිකරුවන් එසේ හානියක් විය හැකි බවට දැන්වීමක් මගින්, සංඥාවක් මගින් හෝ වෙනත් ආකාරයකින් අනතුරු හැඟවීමක් කර ඇති විට තරමක් වෙනස් ආකාරයේ ආරක්ෂණයක් හිමි වේ. දැන්වීමක් හරහා තම වගකීමෙන් නිදහස් වීමේ හැකියාව කෙතෙක් දුරට හිමිවේ ද යන්න රටින් රටට වෙනස් වේ. ප්‍රතිපත්තියක් ලෙස අනතුරු කලින් දැකීම පමණක් නොව, ඒවා වැළැක්වීමට සාධාරණ ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම ද පිළිගැනේ.
*නොසැලකිල්ල
මෙය වගකීම අවම කිරීමේ ආරක්ෂණයක්, නොඑසේනම් එක්සත් ජනපදයේහි එය සම්පූර්ණ ආරක්ෂණයක් ලෙස සැලකේ. මෙය එක්සත් රාජධානියෙහි සාපේක්ෂ නොසැලකිල්ල ලෙස හඳුන්වයි. මෙහිදී පැමිණිලිකරු එම හානිය වැඩි කිරීම කෙරෙහි දායක වී ඇත්නම්, එමගින් විත්තිකරුගේ වගකීම අවම වේ. නිදසුනක් ලෙස රථ වාහන අනතුරකදී අධිකරණය රියදුරන් දෙදෙනාම නොසැලිකිලිමත් වූවා ද යන්න පමණක් නොව, එම නොසැළකිලිමත්බවේ ප්‍රතිශතයක් අනුව යමින් වගකීම පවරයි. ( උදාහරණ : පැමිණිලිකරුට 20%ක් ද විත්තිකරුට 80% ක් ද ලෙස. මෙම අවස්ථවේ දී විත්තිකරු ගෙවිය යුතු වන්දියෙන් 20%ක් අඩු කරනු ලැබේ) එක්සත් ජනපදයේ ප්‍රාන්ත 4ක හැර අනෙක් ඒවායේ මෙය සලකන්නේ සම්පූර්ණ ආරක්ෂණයක් ලෙසය.
මෙම සංකල්පය ඉතා කෲර එකක් ලෙස විවේචනයන්ට බඳුන් වේ. එනම්, අතිශයින් වගකීම් විරහිත විත්තිකරුගේ ක්‍රියාව, පැමිණිලිකරුගේ ඉතා සුළු නොසැලකිල්ලක් මගින් අයකර ගත නොහැකිය යන්නයි. සාපේක්ෂ නොසැලකිල්ලද එලෙසම විවේචනය කෙරේ. එනම්, 95%ක් නොසැලකිලිමත් වූ පැමිණිලිකරුවකුට, 5%ක් නොසැලිකිලමත් වූ විත්තිකරුගෙන් එය අය කර ගැනීමට ඇති හැකියාවයි. නිශ්චිත ආරක්ෂා වීමේ මට්ටම් නිර්මාණය නොකරන හෙයින් (එය ‘අත්දැකීම් පරීක්ෂණ’ නම් වේ) ආර්ථික විද්‍යාඥයෝ ද තවදුරටත් මෙය විවේචනය කරති.
*නීති විරෝධීභාවය
ප්‍රධාන ලිපිය : Ex turpi causa non oritur actio
මෙහි අදහස වන්නේ ක්‍රියා කිරීමට අයිතියක් නැති විටක දී එය යහපත් හේතුවක් නිර්මාණය නොකරයි. එනම්, පැමිණිලිකරු මෙම නොසැලකිලිමත් ක්‍රියාව සිදුවන අවස්ථාවේ නීති විරෝධී වූ ක්‍රියාවක නිරතව සිටියේ නම් එය විත්තිකරුගේ වගකීම අඩු වීමට හේතු වේ. නිදසුනක් ලෙස සොරකු ඉහළ මහලේ ජනේලයකින් පැනීමේ දී සිදු වන අනතුරක් පිළිබඳ ව නිවෙස් හිමියා වගකීමට ලක් නොවේ.
ප්‍රතිකර්ම
[සංස්කරණය]තොරතයක් සම්බන්ධව ප්‍රධාන ප්‍රතිකර්මය වන්දි ලබා ගැනීමයි. සීමිත අවස්ථාවලදී, නිදසුනක් ලෙස බලෙන් ඇතුළු වුවකු සාධාරණ බලය යොදවා එලවීම වැනි ක්‍රියා සඳහා නීතිය ඉඩ ලබා දෙයි. මෙය පහරදීම සම්බන්ධව ද ආරක්ෂණයක් වේ. තවදුරටත්, දිගටම සිදුවන ක්‍රියාවක් සඳහා අධිකරණය තහනම් නියෝග නිකුත් කරයි. එනම්, එම ක්‍රියාව නැවැත්වීමේ අධිකරණ නියෝගයකි. සාමාන්‍යයෙන් තහනම් නියෝග එම ක්‍රියාව සිදු කරන්නා මත ක්‍රියාකාරී බැඳීම් ඇති නොකරන නමුත්, සමහර ඔස්ටේ‍රෙලියානු අධිකරණ, විශේෂයෙන්ම මහජන පීඩාව වැලැක්වීමට යම් යම් ක්‍රියාමාර්ග ගත යුතු බවට නියෝග කර තිබේ.
තෝරත වාදය හා ප්‍රතිසංස්කරණය
[සංස්කරණය]ශිෂ්‍යත්වලාභීන් හා නීතිඥයින් විසින් සිවිල් වරද පිළිබඳ නීතිපති මත ඝට්ටන යන් හඳුනාගෙන ඇත. මෙය අධිකරණ මඟින් දෙනු ලබන ලද විවිධ අලාභහානි පරාවර්තනය කිරීමට හඳුනාගෙන ඇත. හානිපූර්ණය, උග්‍ර සහ දණ්ඩලය alavilka wikkams විසින් රචිත සිවිල් වරද නීතිමය ඉලක්කයන් ග්‍රන්ථය තුළින් විශ්‍රාම ලත් සිවිල් වරදවල් හතරක් දිස්වී ඇත. සංසිඳවීම, යුක්තිය, නිවර්තනය සහ වන්දිය.
1950 අවසාන භාගයේ දී නීතිමය ලෙස දිනාගත වූ ආර්ථිකවේදීන් සමූහයකුත් ආර්ථිකමය ලෙස දිශාගත වූ නීතිඥයින් පිරිසකුන් පෙළඹීම හා නිර්මාණය පිළිබඳ අවධාරණය කල අතර සිවිල් වරදක් අරමුණු අවදානමේ කාර්යක්ෂම ව්‍යාප්තියක් ලෙස හදුන්වන ලදී. ඔවුන් විස්තර කරන අන්දමට සිවිල් අරමුණු ගණුදෙනු වියදම් අඩු වගකීමක් ලෙස පරාවර්තනය විය යුතුය බවයි.
ප්‍රතිසංස්ථාව සඳහා ඉඩහැරුනු බොහෝ අවස්ථා නීතියෙහි වර්තමානයත් පරාවර්තනය කරන විවිධ ස්ථාවරයන්ගෙන් පැවත එයි. සමහරක් නැගීසිටීම් ශක්තිමත් විභවයක් නිසා ඇති වූ අපහසුතා මත පීඩනයක් ඇති කරන්නට විය. මේසා අනතුරුවලට බොහෝ පුද්ගලයන් මුහුණ පාන මුත් එයින් සමහරකට අධිකරණය තුළදී ආලෝකය නැවත ලබා ගැනීමට හැකි විත්තිකරුවන් ලැබෙන නිසාය. නවසීලන්තයේ 1960 සමයේ රජය මඟින් No Fault නම් වූ ක්රමයක් රට තුළ සිදුවන අනතුරු සඳහා ක්‍රියාත්මක කලේය. මේ හා සමාන ලෙස මහා බ්‍රිතාන්‍ය තුළ පැවති ශාස්ත්‍රිය විවාදයන් හා ආඥා පත්‍ර දැකිය හැකිය. කෙසේ වෙතත් ඇමෙරිකාවේ සිවිල් ප්‍රතිසංස්කරණ මත උග්‍ර සම්බාදකයන් ඇති කිරීමේ ප්‍රවනතාව තවමත් දක්වයි. මෙය ආර්ථික විශ්ලේෂකයන්ගේ ක්‍රියාවන් හකුලා දමන්නකි. එමෙන්ම විශ්වාස බංග අලාභහානි විශේෂ සමික්ෂණයක් යටතේ පැමිණ ඇත. එසේම බොහෝ පුද්ගලයන් විශ්වාස කල ලෙසට දණ්ඩනීති අලාභ හානි ඇති‍වීමේ හැකියාව නීති පද්ධතියේ වගකීමකි. පොදු සමාගම්වල ශුද්ධ ආර්ථික අලාභය සඳහා වගකීම නිර්මාණය කිරීමට තාර්කික හා ප්‍රතිපත්තිමය සැලකිල්ල ප්‍රමුඛ කොට යොදා ඇත.
තෝරත සහ අපරාධ නීතිය අතර සමානකම්
[සංස්කරණය]අපරාධ නීතිය හා සිවිල් වරද අතර යම් යම් සමපාතයක් දක්නට ඇත. සිවිල් වරද යනු පුද්ගලික ක්‍රියාවන් නිසා අතීතයේ සිටම අපරාධ වර්ගයට වඩා මෙය භාවිතා කිරීමට හුරුවී සිටියහ. උදාහරණයක් ලෙස ඉංග්‍රීසි නීතිය අනුව පහර දීම සිවිල් වරදක් මෙන්ම, අපරාධයක් ද වේ. සිවිල් වරද පුද්ගලයෙකු බොහෝ විට අපරාධයකට ලක්වු තැනැත්තාට ඔවුන්ගේ අභිප්‍රාය ඉෂ්ට කිරීමට පිළියමක් අත්කර ගැනීමට ඉඩ හරිනවා. උදාහරණයක් ලෙස වාහන අනතුරකට ලක්වූ අයකුට ගෙවීම, පුද්ගලයකු ව්‍යාපාරයට ඇඟිලි ගැසීම වැලැක්වීමට නියෝගාත්මක සහනයක් අත්කර ගැනිම එක් අතෙකට අපරාධ ක්‍රියාවන් යනු පුද්ගලයකු මෙහෙයවීමට පිළියම් අත්කර ගැනීමට ඉඩ නොතබා ලුහු බැදීමකි. එවගේම බොහෝ විට අපරාධකරනයට පිළියම් ප්‍රධානය කිරීමට බලය ඇති අතර, ඔවුන්ගේ නිදහස රටේ සුභසිද්ධිය සඳහා ඉවත් කිරීමට ද, හැක. දරුණු අපරාධයකට දඩුවම වශයෙන් සිරගත කිරීම එතනින් පැහැදිලි වේ. නමුත් මෙය සිවිල් වරද සඳහා භාවිතා නොකරයි.
බොහෝ නඩු තීන්දු විශේෂයෙන්ම ඇමරිකාවේ සිවිල් වරදකදී දණ්ඩනය මුලිකාංග නියම කරයි. උදාහරණයක් ලෙස විශ්වාසය කඩ කරන ලද පාරිභෝගිකයකු හා සම්බන්ධ සිවිල් වරද, මෙය අපරාධ නීතිය හා සිවිල් වරදට ඇතුලත් වේ. අවස්ථාව අනුව විත්තිකරු උසාවි නීතියට එරෙහි වු විට විත්තිකරුට එරෙහිව දක්වන නීතිමය පිළියත් පැමිණිලිකරුට අත්කර ගත හැක. සිරගත කිරීම මිට ඇතුලත් වේ. සමහර සිවිල් වරදයන්හි පොදු මුලිකාංග තිබිය හැක. උදාහරණයක් ලෙස පොදු නොමඟ හැරවීම්, සමහරක් විට සිවිල් වරද හි ක්‍රියාකාරකම් පොදු දේහයක් මඟින් ඉදිරිපත් කල හැක. එවගේම අපරාධ නීතිය මුලින් දණ්ඩ නීතිය වෙද්දී, බොහෝ නඩු තීන්දු අනුව විත්තිකරු අපරාධයට ලක්වූ තැනැත්තාට ගෙවිය හැකි යුතු ලෙස කෙලින්ම අනකල හැකි මුල්‍යමය වන්දි මත හෝ ප්‍රතිස්ථාපන ක්‍රම‍වේදයන් නිර්මාණය කරගත ඇත.