සෝමාලියාවේ දේශපාලනය සහ රජය
2022 සිට ජනාධිපති
.jpg)
2022 සිට අගමැති
සෝමාලියාව පාර්ලිමේන්තු නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයකි. සෝමාලියාවේ ජනාධිපතිවරයා සෝමාලියානු සන්නද්ධ හමුදාවන්හි රාජ්‍ය නායකයා සහ සේනාධිනායකයා වන අතර රජයේ ප්‍රධානියා ලෙස ක්‍රියා කිරීම සඳහා අගමැතිවරයෙකු තෝරා ගනී.[1]
සෝමාලියාවේ ෆෙඩරල් පාර්ලිමේන්තුව යනු සෝමාලියාවේ ජාතික පාර්ලිමේන්තුවයි. ද්වි-මණ්ඩල ජාතික ව්‍යවස්ථාදායකය සමන්විත වන්නේ මහජන මන්ත්‍රණ සභාව (පහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලය) සහ සෙනෙට් සභාව (ඉහළ මන්ත්‍රී මණ්ඩලය) ගෙන් සමන්විත වන අතර, එහි සාමාජිකයින් සිව් වසරක ධුර කාලයක් සඳහා තේරී පත් වේ. පාර්ලිමේන්තුව විසින් ජනාධිපතිවරයා, පාර්ලිමේන්තුවේ කථානායකවරයා සහ නියෝජ්‍ය කථානායකවරුන් තෝරා පත් කර ගනී. නීති සම්මත කිරීමට සහ නිෂේධ කිරීමට ද එයට බලය ඇත.[2]
_(cropped).jpg)
සෝමාලියාවේ අධිකරණ පද්ධතිය සෝමාලියා ෆෙඩරල් ජනරජයේ තාවකාලික ව්‍යවස්ථාව මගින් අර්ථ දක්වා ඇත. 2012 අගෝස්තු 1 වන දින මොගඩිෂු හි ජාතික ව්‍යවස්ථා සභාවක් විසින් සම්මත කරන ලදී,[3][4] මෙම ලේඛනය සකස් කරන ලද්දේ ෆෙඩරල් පාර්ලිමේන්තුවේ නීතීඥ සහ කථානායක මොහොමඩ් ඔස්මාන් ජවාරිගේ ප්‍රධානත්වයෙන් යුත් විශේෂඥ කමිටුවක් විසිනි.[5] එය ෆෙඩරල් ජනරජයේ පැවැත්ම සහ නීතිමය අධිකාරියේ මූලාශ්‍රය සඳහා නෛතික පදනම සපයයි.[6]
ජාතික අධිකරණ ව්‍යුහය ස්ථර තුනකට සංවිධානය කර ඇත: ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණය, ෆෙඩරල් රජයේ මට්ටමේ උසාවි සහ ප්‍රාන්ත මට්ටමේ උසාවි. නව දෙනෙකුගෙන් යුත් අධිකරණ සේවා කොමිසමක් අධිකරණයේ ඕනෑම ෆෙඩරල් මට්ටමේ සාමාජිකයෙකු පත් කරයි. එය අනුමැතිය සඳහා ෆෙඩරල් පාර්ලිමේන්තුවේ මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලයට විභව ව්‍යවස්ථාපිත අධිකරණ විනිසුරුවරුන් තෝරාගෙන ඉදිරිපත් කරයි. අනුමත කරන්නේ නම්, ජනාධිපතිවරයා විසින් අපේක්ෂකයා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණයේ විනිසුරුවරයෙකු ලෙස පත් කරයි. පංච පුද්ගල ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණය විවිධ ෆෙඩරල් සහ උප-ජාතික කරුණු වලට අමතරව ව්‍යවස්ථාවට අදාළ ගැටළු විනිශ්චය කරයි.[6]
සෝමාලියානු නීතිය විවිධ පද්ධති තුනක මිශ්‍රණයකින් ලබා ගනී: සිවිල් නීතිය, ඉස්ලාමීය නීතිය සහ චාරිත්‍රානුකූල නීතිය.[7]
2023 V-Dem ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දර්ශක වලට අනුව සෝමාලියාව අප්‍රිකාවේ 5 වන අවම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටයි.[8]
1991 දී සෝමාලියාව බිඳවැටීමෙන් පසු, තමන් රටක් ලෙස ප්‍රකාශ කළ සෝමාලිලන්ත රජය සහ සෝමාලියා රජය අතර කිසිදු සබඳතාවක් හෝ සම්බන්ධතාවක් නොතිබුණි.[9][10]
විදේශ සබඳතා
[සංස්කරණය].jpg)
සෝමාලියාවේ විදේශ සබඳතා හසුරුවන්නේ ජනාධිපති රාජ්‍ය නායකයා ලෙසත්, අගමැති රජයේ ප්‍රධානියා ලෙසත්, ෆෙඩරල් විදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශයත් විසිනි.[6]
ජාතික ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 54 වැනි වගන්තියට අනුව, ෆෙඩරල් රජය සහ සෝමාලියාවේ ෆෙඩරල් ජනරජයේ සංඝටක ෆෙඩරල් සාමාජික රටවල් අතර බලතල සහ සම්පත් බෙදා හැරීම සම්බන්ධයෙන් කරුණු හැර ෆෙඩරල් රජය සහ ෆෙඩරල් සාමාජික රටවල් විසින් සාකච්ඡා කර එකඟ විය යුතුය. විදේශ කටයුතු, ජාතික ආරක්ෂාව, පුරවැසිභාවය සහ සංක්‍රමණ, සහ මුදල් ප්‍රතිපත්තිය. 53 වැනි වගන්තිය ද ෆෙඩරල් රජය විසින් විදේශ වෙළඳාම, මූල්‍ය සහ ගිවිසුම් සම්බන්ධ සාකච්ඡා ඇතුළු ජාත්‍යන්තර ගිවිසුම් සම්බන්ධ ප්‍රධාන කරුණු සම්බන්ධයෙන් ෆෙඩරල් සාමාජික රටවල උපදෙස් ලබා ගත යුතු බව නියම කරයි.[6] ෆෙඩරල් රජය ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාවේ තවත් මධ්‍යම ආන්ඩු ගණනාවක් සමඟ ද්විපාර්ශ්වික සබඳතා පවත්වයි. ජිබුටි, ඉතියෝපියාව, ඊජිප්තුව, එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය, යේමනය, තුර්කිය, ඉතාලිය, එක්සත් රාජධානිය, ඩෙන්මාර්කය, ප්‍රංශය, එක්සත් ජනපදය, මහජන චීන සමූහාණ්ඩුව, ජපානය, රුසියානු සමූහාණ්ඩුව සහ දකුණු කොරියාව මේ අතර වේ.
මීට අමතරව, සෝමාලියාවට විදේශයන්හි රාජ්‍යතාන්ත්‍රික දූත මණ්ඩල කිහිපයක් තිබේ. මොගඩිෂු අගනුවර සහ රටේ වෙනත් තැන්වල විවිධ විදේශ තානාපති කාර්යාල සහ කොන්සල් කාර්යාල ද ඇත.
සෝමාලියාව එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, අප්‍රිකානු සංගමය සහ අරාබි ලීගය වැනි බොහෝ ජාත්‍යන්තර සංවිධානවල සාමාජිකයෙකි. එය 1969 දී ඉස්ලාමීය සහයෝගිතා සංවිධානයේ ආරම්භක සාමාජිකයෙක් විය.[11] අනෙකුත් සාමාජිකත්වයන් අතර අප්‍රිකානු සංවර්ධන බැංකුව, නැගෙනහිර අප්‍රිකානු ප්‍රජාව, 77 කණ්ඩායම, සංවර්ධනය පිළිබඳ අන්තර් රාජ්‍ය අධිකාරිය, ප්‍රතිසංස්කරණය සහ සංවර්ධනය සඳහා ජාත්‍යන්තර බැංකුව, ජාත්‍යන්තර සිවිල් ගුවන් සේවා සංවිධානය, ජාත්‍යන්තර සංවර්ධන සංගමය, ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය සංස්ථාව, නොබැඳි ව්‍යාපාරය, ලෝක වෙළඳ සම්මේලනය වෘත්තීය සමිති සහ ලෝක කාලගුණ විද්‍යා සංවිධානය.
හමුදා
[සංස්කරණය]
සෝමාලියානු සන්නද්ධ හමුදා (SAF) යනු සෝමාලියා ෆෙඩරල් ජනරජයේ හමුදා බලකායන්ය.[12] ප්‍රධාන සේනාධිනායකයා ලෙස ජනාධිපතිවරයාගේ ප්‍රධානත්වයෙන්, ජාතියේ ස්වෛරීභාවය, ස්වාධීනත්වය සහ භෞමික අඛණ්ඩතාව සහතික කිරීම සඳහා ව්‍යවස්ථාපිතව ඔවුන්ට පැවරී ඇත.[6]
SAF මුලදී යුධ හමුදාව, නාවික හමුදාව, ගුවන් හමුදාව, පොලිස් බලකාය සහ ජාතික ආරක්ෂක සේවයෙන් සමන්විත විය.[13] පශ්චාත්-නිදහස් කාලපරිච්ඡේදය තුළ, එය මහාද්වීපයේ විශාල හමුදා අතරට වර්ධනය විය.[14] පසුව 1991 දී ඇති වූ සිවිල් යුද්ධය සෝමාලි ජාතික හමුදාව විසුරුවා හැරීමට හේතු විය.[15]
2004 දී, සංක්‍රාන්ති ෆෙඩරල් රජය (TFG) පිහිටුවීමත් සමඟ හමුදාව ප්‍රතිසංවිධානය කිරීමේ ක්‍රමානුකූල ක්‍රියාවලිය ක්‍රියාත්මක විය. සෝමාලියානු සන්නද්ධ හමුදා දැන් 2012 මැද භාගයේ පිහිටුවන ලද සෝමාලියාවේ ෆෙඩරල් රජයේ ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය විසින් අධීක්ෂණය කරනු ලැබේ. 2013 ජනවාරියේදී, සෝමාලියානු ෆෙඩරල් රජය ද මොගඩිෂුහි ජාතික ඔත්තු සේවය නැවත විවෘත කරන ලද අතර, ඒජන්සිය ජාතික බුද්ධි සහ ආරක්ෂක ඒජන්සිය (NISA) ලෙස නම් කරන ලදී.[16] සෝමාලිලන්ඩ් සහ පුන්ට්ලන්ඩ් ප්‍රාදේශීය ආන්ඩු තමන්ගේම ආරක්ෂාව සහ පොලිස් බලකායන් පවත්වාගෙන යයි.
මානව හිමිකම්
[සංස්කරණය]පිරිමි සහ ගැහැණු සමලිංගික ලිංගික ක්‍රියාකාරකම් සෝමාලියාව තුළ මරණීය දණ්ඩනය ලැබිය හැකිය.[17] 2020 ඔක්තෝම්බර් 3 වෙනිදා, එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් විමර්ශකයෙක් සෝමාලියානු ආන්ඩුව මානව හිමිකම් කැපවීම් පසුපස හඹා යෑම පිලිබඳ කනස්සල්ල මතු කලේය.[18]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "Somalia". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. 2014. 1 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 April 2015.
- ^ "Somalia swears in historic new parliament". Al Jazeera. 20 August 2012. 1 August 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 August 2012.
- ^ Mary Harper (1 August 2012). "Somali leaders back new constitution". BBC News. 11 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 September 2012.
- ^ "President's inauguration marks 'new era' for Somalia, says UN envoy". UN News Centre. 16 September 2012. 11 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 September 2012.
- ^ Mahmoud Mohamed (29 August 2012). "Somalia successfully concludes first elections in over 20 years". Sabahi. 24 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 August 2012.
- ^ a b c d e "The Federal Republic of Somalia – Provisional Constitution" (PDF). 3 October 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 March 2013.
- ^ "Somalia – The World Factbook". www.cia.gov. 27 September 2021. 1 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 January 2021.
- ^ V-Dem Institute (2023). "The V-Dem Dataset". 8 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 October 2023.
- ^ "Somalia-Somaliland: A Halting Embrace of Dialogue". Crisis Group (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2020-08-06. 4 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2021-06-02.
- ^ "Russia Digs into Somaliland-Somalia Feud as Envoy Calls for Resumption of Talks – East African Business Week". East African Business Week (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). 2020-12-04. 31 May 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2021-06-02.
- ^ "Member states". Organisation of Islamic Cooperation. 9 December 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 January 2014.
- ^ "AMISOM offers IHL training to senior officials of the Somali National Forces" (Press release). AMISOM. 29 October 2012. 1 January 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 March 2013.
- ^ "Somalia: A Country Study – Army Ranks and Insignia" (PDF). 4 October 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 June 2016.. marines.mil.
- ^ Oliver Ramsbotham; Tom Woodhouse (1999). Encyclopedia of international peacekeeping operations. ABC-CLIO. p. 222. ISBN 0-87436-892-8.
- ^ Library of Congress Country Study, Somalia, The Warrior Tradition and Development of a Modern Army සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 අප්‍රේල් 2023 at the Wayback Machine, research complete May 1992.
- ^ "Somalia Re-Opens its National Intelligence & Security Agency". Walta Info. 10 January 2013. 9 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 September 2013.
- ^ "The countries where homosexuality is still illegal". The Week. 12 June 2019. 28 November 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 November 2019.
- ^ "UN Expert: Somalia Backtracking on Human Rights Commitments". Voice of America – English. 3 October 2020. 5 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 October 2020.