සම්පජඤ්ඤ පබ්බ
සම්පජඤ්ඤ පබ්බය
”පුනව පරං භික්ඛවේ භික්ඛු අභික්කන්තේ පටික්කන්තේ සංපජානකාරී හෝතී”
මෙතැනදී අලුත් වචනයක් පදයක් භාවිතා කර ඇත. මේ පදය ”සංපජානකාරී හෝති” යන්නයි. මීට පෙර විග‍්‍රහ කර පෙන්වා දුන් ආනාපාන පබ්බයෙහිත්, ඉරියාපත පබ්බයෙහිත් භාවිතා කළේ ”පජානාති” යන පදයයි. මෙතැනදී ඒ වෙනුවට සංපජානකාරී යන පදය භාවිතා කර ඇත. මේ නිසා සතර සතිපට්ඨාන භාවනාව පිළිබඳව යථාවබෝධයක් ලබා ගැනීමට නම් මේ පදවල අර්ථයක් නිවැරදිවම තේරුම් ගැනීමක් අවශ්‍ය වේ.
ජානාති, පජානාති, සංපජානකාරී හෝති මේ දැනුම පිරිසිදු කිරීම පිළිබඳ ලබාගත හැකි අවස්ථා තුනකි. ”ජානාති” යනු දැනීමයි. එය විඤ්ඤාණයෙන් ලබන දැනුමට වඩා පිරිසිදු දැනුමකි. විඤ්ඤාණයෙන් ලබන දැනුම ප‍්‍රිය අප‍්‍රිය යන අන්ත දෙකට වහල් වූ දැනුමකි. නමුත් ”පජානාති” යන දැනුම ඊට වඩා වෙනස් දැනුමකි. ”පජානාති” නැතිනම් ”ප‍්‍රජනනය” යනු අරමුණක් හිතේ මතුවෙන බව දැන ගැනීම හා නැවත නැවතත් නොකඩවාම ඒ අරමුණ දිගේම හිතින්ම රවුම් ගහන බව දැනගන්නා දැනුමයි. මෙය ඥාණයක් වශයෙන්ද පෙන්වා දිය හැකියි. ”සංපජානාති” යනු ඒ අරමුණට මුල් වූ හිතේම ජනිත වන සමුදය (සං+උපත) ධර්මය පිළිබඳවද ලබා ගන්නා දැනුමයි. එහෙම නැත්නම් මේ අරමුණට හේතුව වන රාගයෙන් ඇලීම, ද්වේෂයෙන් ගැටීම හා මානයෙන්, මෝහයෙන් මුළාවීම යන සමුදය ධර්මවලින් කුමන හේතුවක් නිසා මේ සිතුවිලි පහළ වෙනවාද යන්න තමාටම වෙන් කර දැන ගැනීමට හැකි වන ශක්තිය ”සංපජානකාරී” යන පදයෙන් විග‍්‍රහ වේ. මේ අනුව ”සං” තේරුම් ගත් කෙනෙකුටම පමණක් සං+පජානකාරී වීමටත් සං+පඤ්ඤ වීමටත් හැකියාව ලැබේ.
”අභික්කන්තේ පටික්කන්තේ” යනු ඉදිරිය හා පසුපස ලෙස සමහරුන් විග‍්‍රහ කළත් මෙතැනදී තමන්ගේ හිතේ ඇති වූ අරමුණ දිගේම ඉදිරියට ගොස් එය විමසා ඒ අරමුණට බැස ඒ අරමුණේ අතීතයත් දැන, හේතුඵල දහමට බහා ගළපා බලා හේතුව හා ඵලය දෙකම දැක ”සංපජානය” වන ආකාරය එහෙමත් නැත්නම් සමුදය හා වැය යන ආකාර දෙකමත් දැක, හේතුවෙන් නිදහස් වී ඵලයෙන් ද නිදහස් වීමට කටයුතු කළ යුතුයි. ”සංජානකාරීහෝති” යනුවෙන් විග‍්‍රහ කළේ මෙයයි.
”අලෝකිතේ, විලෝකිතේ” යනුවෙන් අදහස් කළේ රාගයෙන්, ද්වේෂයෙන්, මෝහයෙන් හදාගත් හදාගන පරිහරණය කරන ලෝකය (අ+ලෝක) අත් හැරීමත්, ඒ හදාගත් ලෝකයෙන් වෙන්වීමත් (වි+ලෝක) යන ක‍්‍රියා දෙකයි. එසේ කටයුතු කරන පුද්ගලයෙකු උපේක්ඛා සිතින්ම කටයුතු කරන ”සංපජානකාරී” පුද්ගලයෙක්ද ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.
”සංඝාඨි පත්ත චීවර ධාරණය” යනුවෙන් ප‍්‍රකාශ කළේත් සිවුරු, පාත‍්‍ර දැරීම වාගේම, සිවු පසයම පරිහරණය කිරීමේදී භික්ඛුවක් ”සංපජනකාරී” විය යුතු බව ප‍්‍රකාශ කිරීමයි. එනම් රාගයෙන් තොර, ද්වේෂයෙන් තොර, මෝහයෙන් තොර සංවර වූ සංයමයට පත් වූ සංසුන් ගති ඇතිව ක‍්‍රියා කළ යුතු බවයි.
කරන, කියන, හිතන, කන, බොන, ගමන් කරන, නිදියන, ඉඳගෙන, හිටගෙන ආදී වශයෙන් හැම අවස්ථාවකදීමත් ”සංපජානකාරී” විය යුතුයි. රාගයෙන්, ද්වේෂයෙන්, මෝහයෙන් සමුදය බිහිකරන ක‍්‍රියාවන්ගෙන් වෙන් වී දවසේ පැය 24 දීම කටයුතු කිරීමට පුරුදු විය යුතුය. රාගය, ද්වේෂය, මෝහය මුල් වීම නිසා හිත කිළිටි කර, රත් කර, හිත මත් කර, හිතේ අනවශ්‍ය ශක්තියක් උත්පාදනය කර සංසාර ගමන දිගින් දිගටම පවත්වා ගෙන යාමට උපකාර වන කර්ම බීජ සකස් කර දීම සිදු වේ. ”සං+ප‍්‍රජනනය” වන ආකාරය, සමුදය බිහිවන ආකාරය දැක ගත් කෙනෙකුට පමණක්ම ”සම්මා දිටිඨියට” පත් වූ ”ධම්මෝ සංදිට්ඨිකෝ” යන තත්ත්වය තමා තුළින්ම තේරුම් ගැනීමට හැකි වේ. එවැනි පුද්ගලයෙකු මඟ නැණ පහළ වූ නිවන් මාර්ගයට පිළිපන් පුද්ගලයෙක් යනුවෙන් පෙන්වා දිය හැකියි. මේ අනුව සතියෙහි පිහිටා සතර සතිපට්ඨානයෙන් යුතුව කටයුතු කරන කෙනෙකු ”සංපජානකාරී” තත්ත්වයෙන් කටයුතු කරන විට දවසේ පැය විසිහතර තුළම (නිදාගන්නා කාලය හැර) හේතුඵල දහමට බහා ගළපා කටයුතු කරමින් නිවන් මාර්ගය සම්පූර්ණ කර ගැනීමට අවශ්‍ය ශක්තිය හා හැකියාව ලබා ගනී. තමනුත් නිවී අනුන්වත් නිවීමට කටයුතු කරයි. තමන් ගින්නක්, දාහයක් උරුමවෙන ක‍්‍රියාකාරකම් කිසිවිටෙකත් නොකරයි. අනුන්ව ගින්නෙන් දාහයෙන් අවුළුවන ක‍්‍රියාවන් කිරීමට කිසි විටෙකත් නොපෙළඹවේ.
ආනාපාන පබ්බය, ඉරියාපත පබ්බය, සංපජඤ්ඤ පබ්බය යන සිත නිවන මෙම ක‍්‍රමවේදයන් තුනම උපකාර වන්නේ ක‍්‍රියාවේ වේගය සංසිඳවා, කායේකායානු පස්සනාවෙන් සිතේ මත් වීමේ, රත් වීමේ වේගය පාලනය කර ගැනීමටයි.
පටික්කූල මනසිකාර පබ්බය, ධාතුමනසිකාර පබ්බය හා නවසීවතික පබ්බය යන ක‍්‍රමවේද තුනම කෙනෙකුට උපකාර වෙන්නේ ඝණ සඤ්ඤාව දුරු කර ධුව සඤ්ඤාව දුරු කර ගැනීමටයි. මෙතැන සත්ත්වයෙක් පුද්ගලයෙක් හෝ ”ස්වකය” හෝ යනුවෙන් දෙයක් විග‍්‍රහ කළ හැකි නොවේ. දිගටම පවත්වා යා හැකි ”මම” යනුවෙන් පුද්ගලයෙකු නැති බවත් හේ්තූන් කරනා තුරාවට ඵල භුක්ති විඳින ධර්මතාවයක් පමණක් ඇති බවත් වටහා ගත යුතුයි. නියාම ධර්මයන් තේරුම් ගැනීමටත් ඒ පිළිබඳව යථාවබෝධයක් ලබා ගැනීමටත් මේ තුන් ආකාර වූ කායේකායානුපස්සනාව වැඩිය යුතු වේ.