ත්‍රිකෝණමිතියෙහි ඉතිහාසය
ත්‍රිකෝණ පිලිබඳ මුල් අධ්‍යයන ක්‍රි.පූ 2 වන සහස්‍රයේ, ඊජිප්තු ගණිතය (රයින්ඩ් ගණිත පැපිරස්) සහ බබිලෝනීය ගණිතය තුළ සොයාගත හැකිය. කුෂයිට් ගණිතයේ ත්‍රිකෝණමිතිය ද ප්‍රචලිත විය. ත්‍රිකෝණමිතික ශ්‍රිතයන් ක්‍රමානුකූලව අධ්‍යයනය කිරීම හෙලෙනිස්ටික් ගණිතයෙන් ආරම්භ වූ අතර එය හෙලෙනිස්ටික් තාරකා විද්‍යාවේ කොටසක් ලෙස ඉන්දියාවට ළඟා විය. ඉන්දියානු තාරකා විද්‍යාවේදී, ගුප්ත යුගයේ දී ත්‍රිකෝණමිතික ක්‍රියාකාරකම් පිළිබඳ අධ්‍යයනය සමෘධිමත් විය, විශේෂයෙන් සයන(sine) ක්‍රියාකාරිත්වය සොයාගත් ආර්යභටා (ක්‍රි.ව. හයවන සියවස). මධ්‍යතන යුගයේදී, අල්-ක්වාරිස්මි සහ අබු අල්-වෆා වැනි ගනිතාඤයින් විසින් ත්‍රිකෝණමිතිය පිළිබඳ අධ්‍යයනය ඉස්ලාමීය ගණිතයේ අඛණ්ඩව සිදු කරන ලදී. එය ත්‍රිකෝණමිතික කාර්යයන් හයම දන්නා ඉස්ලාමීය ලෝකයේ ස්වාධීන විනයක් බවට පත්විය. අරාබි සහ ග්‍රීක ග්‍රන්ථවල පරිවර්තන පුනරුදයේ ආරම්භයේ සිට රෙජියෝමොන්ටානස් සමඟ ත්‍රිකෝණමිතිය ලතින් බටහිර භාෂාවක් ලෙස පිළිගැනීමට හේතු විය. නූතන ත්‍රිකෝණමිතියෙහි වර්ධනය 17 වන සියවසේ ගණිතය (අයිසැක් නිව්ටන් සහ ජේම්ස් ස්ටර්ලිං) සමඟ ආරම්භ වී ලියොන්හාර්ඩ් අයිලර් (1748) සමඟ එහි නවීන ස්වරූපයට ළඟා විය.
නාම මුලාශ්‍රය
[සංස්කරණය]“ත්‍රිකෝණමිතිය” යන වචනය ග්‍රීක ත්‍රිකෝණ, “ත්‍රිකෝණය” සහ μέτρον(metron, මෙට්‍රෝන්, “මිනුම”) යන වචන වලින් සෑදී ඇත."සයින්(sine)" යන නූතන වචනය ව්‍යුත්පන්න වී ඇත්තේ සයිනස්(sinus) යන ලතින් වචනයෙන් වන අතර එහි අර්ථය "bay(බොක්ක)", "bosom(ළය)" හෝ "fold(නැම්ම)" යන්නයි. වක්‍රව ඉන්දියානු, පර්සියානු සහ අරාබි සම්ප්‍රේෂණය හරහා ග්‍රීක වචනයක් වන කෝර්ඩෝ(khordḗ) "දුනු-නූල්, යතුරු පුවරුව" ". සංස්කෘත භාෂාවෙන් සයින් සඳහා හින්දු පදය jyā "bow-string" වේ, හින්දු භක්තිකයන් මුලින් හඳුන්වා දුන් අතර සාමාන්‍යයෙන් ත්‍රිකෝණමිතික ශ්‍රිත තුනක්, jyā, koti-jyā සහ utkrama-jyā භාවිතා කරයි. හින්දු භක්තිකයන් මේවා අර්ථ දැක්වූයේ කෝණයක නොව චක්‍රයක චාපයක ක්‍රියාකාරිත්වයන් වන අතර එම නිසා දුනු නූලක් සමඟ ඔවුන්ගේ සම්බන්ධය ඇති අතර එම නිසා චාපය සඳහා “චාපයේ යතුරු පුවරුව” “දුන්නක්” (ධනු, සීපා) ලෙස හැඳින්වේ. එහි සමාන පද වන්නේ ජිවා, සිජිනි, මෝර්වි, ගුණ වැනි ය. සයින් ශ්‍රිතය පසුව ජාවා ප්‍රභේදයට අනුවර්තනය කරන ලදී. සංස්කෘත ජාවා අරාබි භාෂාවට ජිබා ලෙස පරිවර්තනය කරන ලදි (සම්මත) جب. මෙය පසුව අව්‍යාජ අරාබි වචනයක් වන ජේබ් ලෙස අර්ථකථනය කරන ලදි, එහි අර්ථය “ළය, ගුණය, බොක්ක” යන්නයි. අරාබිවරුන් විසින් හෝ චෙස්ටර්හි රොබට් වැනි යුරෝපීය පරිවර්තකයන්ගේ අත්වැරැද්දකින්, ජේබ්ව ලතින් භාෂාවට සයිනස් ලෙස පරිවර්තනය කළේය. විශේෂයෙන් ෆිබොනාච්චිගේ සයිනස් රෙක්ටස් ආකස් සයිනස් යන පදය ස්ථාපිත කිරීමට බලපෑම් ඇති කළේය. "මිනිත්තුව" සහ "දෙවන" යන වචන ව්‍යුත්පන්න වී ඇත්තේ ලතින් වාක්‍ය ඛණ්ඩ වන මිනූටේ ප්‍රීමා සහ මිනූටේ සෙකුන්ඩේ යන කොටස් වලිනි. මේවා දළ වශයෙන් "පළමු කුඩා කොටස්" සහ "දෙවන කුඩා කොටස්" ලෙස පරිවර්තනය වේ.