Jump to content

උගන්ඩාවේ ආර්ථිකය සහ යටිතල පහසුකම්

විකිපීඩියා වෙතින්

උගන්ඩාවේ බැංකුව උගන්ඩාවේ මහ බැංකුව වන අතර උගන්ඩා සිලිං මුද්‍රණය සමඟින් මුදල් ප්‍රතිපත්ති හසුරුවයි.[1]

2015 දී උගන්ඩාවේ ආර්ථිකය පහත සඳහන් වෙළඳ භාණ්ඩවලින් අපනයන ආදායමක් උපයා ගත්තේය: කෝපි (ඇ.ඩො. මිලියන 402.63), තෙල් ප්‍රති-අපනයන (ඇ.ඩො. මිලියන 131.25), මූලික ලෝහ සහ නිෂ්පාදන (ඇ.ඩො. මිලියන 120.00), මාළු (ඇ.ඩො. මිලියන 117.56), බඩ ඉරිඟු (ඇ.ඩො. මිලියන 90.97), සිමෙන්ති (ඇ.ඩො. මිලියන 80.13), දුම්කොළ (ඇ.ඩො. මිලියන 73.13), තේ (ඇ.ඩො. මිලියන 69.94), සීනි (ඇ.ඩො. මිලියන 66.43), හම් (ඇ.ඩො. මිලියන 62.71), කොකෝවා බෝංචි (ඇ.ඩො. මිලියන 55.67), බෝංචි (ඇ.ඩො. මිලියන 53.88), සිම්සිම් (ඇ.ඩො. මිලියන 52.20), මල් (ඇ.ඩො. මිලියන 51.44) සහ අනෙකුත් නිෂ්පාදන (ඇ.ඩො. මිලියන 766.77).[2]

උගන්ඩාවේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ වෙනසක්, 1950-2018. සංඛ්‍යා උද්ධමනය 2011 ජාත්‍යන්තර ඩොලරයට ගැලපී ඇත.

රට ස්ථාවර ආර්ථික වර්ධනයක් අත්විඳිමින් සිටී. 2015-16 මූල්‍ය වර්ෂයේදී උගන්ඩාව දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ වර්ධනය තාත්වික වශයෙන් සියයට 4.6ක් සහ නාමික වශයෙන් සියයට 11.6ක් වාර්තා කළේය. මෙය 2014-15 මූල්‍ය වර්ෂයේ සියයට 5.0ක සැබෑ වර්ධනය හා සසඳයි.[3]:vii

බොරතෙල් සහ ස්වාභාවික වායු යන දෙකෙහිම බොහෝ දුරට ප්‍රයෝජනයට නොගත් සංචිත රට සතුව ඇත.[4] 1986 දී කෘෂිකර්මාන්තය ආර්ථිකයෙන් සියයට 56 ක් වූ අතර, කෝපි එහි ප්‍රධාන අපනයනය වන අතර, එය 2007 දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 52 ක් වූ සේවා අංශයෙන් දැන් එය අභිබවා ගොස් ඇත.[5] 1950 ගණන් වලදී, බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත පාලන තන්ත්‍රය විසින් යැපුම් ගොවීන් 500,000ක් පමණ සමුපකාර සමිතිවලට බැඳීමට දිරිමත් කරන ලදී.[6] 1986 සිට, ඉඩි අමීන්ගේ[7] පාලන සමය සහ ඉන් පසුව ඇති වූ සිවිල් යුද්ධයේදී විනාශ වූ ආර්ථිකයක් පුනරුත්ථාපනය කිරීමට රජය (විදේශ රටවල සහ ජාත්‍යන්තර ආයතනවල සහාය ඇතිව) ක්‍රියා කර ඇත.[8]

2012 දී, ලෝක බැංකුව තවමත් උගන්ඩාව දැඩි ලෙස ණයගැති දුප්පත් රටවල් ලැයිස්තුවේ ලැයිස්තුගත කර ඇත.[9]

ආර්ථික වර්ධනය සෑම විටම දිළිඳුකම අඩු කිරීමට හේතු වී නැත. 2000 සහ 2003 අතර සාමාන්‍ය වාර්ෂික වර්ධනය සියයට 2.5ක් වුවද, එම කාලය තුළ දරිද්‍රතා මට්ටම සියයට 3.8කින් වැඩි විය.[10] මෙය රැකියා විරහිත වර්ධනය වැලැක්වීමේ වැදගත්කම ඉස්මතු කර ඇති අතර උගන්ඩාවේ පමණක් නොව, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ලෝකය පුරා සාධාරණ වර්ධනයක් සඳහා අවශ්‍යතාවය පිළිබඳ සංවර්ධන කවයන් තුළ ඉහළ යන දැනුවත්භාවයේ කොටසකි.[10]

නිරිතදිග උගන්ඩාවේ කෝපි වගාවක්

1996 දී පිහිටුවන ලද උගන්ඩා සුරැකුම්පත් හුවමාරු සමඟ, කොටස් කිහිපයක් ලැයිස්තුගත කර ඇත. රජය කොටස් වෙළෙඳපොළ පෞද්ගලීකරණය සඳහා මාර්ගයක් ලෙස යොදාගෙන ඇත. සියලුම රජයේ භාණ්ඩාගාර නිකුතු සුරැකුම්පත් හුවමාරුවේ ලැයිස්තුගත කර ඇත. ප්‍රාග්ධන වෙළඳපොළ අධිකාරිය විසින් තැරැව්කරුවන්, වත්කම් කළමනාකරුවන් සහ ආයෝජන උපදේශකයින් 18 දෙනෙකුට බලපත්‍ර ලබා දී ඇත: අප්‍රිකානු එලායන්ස් ඉන්වෙස්ට්මන්ට් බැංකුව, සීසාසහිත බරෝඩා කැපිටල් මාකට්ස් උගන්ඩා, සීමාසහිත ක්‍රේන් ෆයිනෑන්ෂල් සර්විසස් උගන්ඩා, සීමාසහිත ක්‍රෙස්ටඩ් ස්ටොක්ස් ඇන්ඩ් සිකියුරිටීස්, සීමාසහිත ඩයර් සහ බ්ලෙයාර් බැංකු ඉන්වෙස්ටන්ඩා ශා., පුනරුද ප්‍රාග්ධන ආයෝජන බැංකුව සහ සීමාසහිත UAP මූල්‍ය සේවා.[11] විධිමත් ගෘහස්ථ ඉතුරුම් වැඩි කිරීමේ එක් මාර්ගයක් ලෙස, විශ්‍රාම වැටුප් අංශයේ ප්‍රතිසංස්කරණය අවධානයේ කේන්ද්‍රස්ථානය වේ (2007).[12][13]

ඉන්දියන් සාගරයේ මොම්බාසා වරායට ප්‍රවේශ වීම සඳහා උගන්ඩාව සම්ප්‍රදායිකව රඳා පවතින්නේ කෙන්යාව මතය. ටැන්සානියානු අභ්‍යන්තරයේ අරුෂා වෙත සහ ඉන්දියන් සාගරයේ ටංගා වරායට දුම්රිය මාර්ගයෙන් සම්බන්ධ වන උගන්ඩාවේ බුකාසා සහ ටැන්සානියාවේ මුසෝමා හි වැව් ආශ්‍රිත වරායන් හරහා මුහුදට දෙවන ප්‍රවේශ මාර්ගයක් ස්ථාපිත කිරීමට උත්සාහයන් තීව්‍ර කර ඇත.[14] උගන්ඩාව නැගෙනහිර අප්‍රිකානු ප්‍රජාවේ සාමාජිකයෙකු වන අතර සැලසුම්ගත නැගෙනහිර අප්‍රිකානු සම්මේලනයේ විභව සාමාජිකයෙකි.

උගන්ඩාවට විශාල ඩයස්පෝරාවක් ඇත, ප්‍රධාන වශයෙන් එක්සත් ජනපදයේ සහ එක්සත් රාජධානියේ වාසය කරයි. මෙම ඩයස්පෝරාව ප්‍රේෂණ සහ වෙනත් ආයෝජන (විශේෂයෙන් දේපල) හරහා උගන්ඩාවේ ආර්ථික වර්ධනයට විශාල දායකත්වයක් ලබා දී ඇත. ලෝක බැංකුවට අනුව, උගන්ඩාවට 2016 දී ඇස්තමේන්තුගත ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 1.099ක් විදේශයන්ගෙන් ප්‍රේෂණ ලැබී ඇති අතර එය නැගෙනහිර අප්‍රිකානු ප්‍රජාව තුළ කෙන්යාවට (ඇ.ඩො. බිලියන 1.574) පමණක් දෙවැනි වන අතර,[15] අප්‍රිකාවේ හත්වැනි ස්ථානයයි.[16] කොංගෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය,[17] දකුණු සුඩානය,[18] සහ රුවන්ඩාව[19] වැනි අසල්වැසි රටවල් ගණනාවකට උගන්ඩාව ආර්ථික මධ්‍යස්ථානයක් ලෙසද ක්‍රියා කරයි.[19]

උගන්ඩාවේ සංඛ්‍යාලේඛන කාර්යාංශය 2016 නොවැම්බර් මාසයේදී උද්ධමනය සියයට 4.6ක් ලෙස නිවේදනය කළේය.[20] 2018 ජූනි 29 දින, උගන්ඩාවේ සංඛ්‍යාලේඛන ඒජන්සිය පැවසුවේ, 2016/17 මූල්‍ය වර්ෂයේ වාර්තා වූ සියයට 5.7 ට සාපේක්ෂව 2017/18 අවසන් වන මූල්‍ය වර්ෂයේදී උද්ධමනය සියයට 3.4 දක්වා පහත වැටීමක් වාර්තා කළ බවයි.[21]

කර්මාන්ත[සංස්කරණය]

උගන්ඩාව ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල විසින් 26,349 (ඇ.ඩො. මිලියන) ක දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයක් සමඟ නාමික දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයේ ලෝකයේ රටවල් අතර අංක 102 ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[22] ලෝක බැංකුව උගන්ඩාව නාමික GDP හි අංක 99 ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇති අතර දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය 25,891 (ඇ.ඩො. මිලියන) වේ.[23] මිලදී ගැනීමේ බලය සමානාත්මතාවය සහිත දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය මත පදනම්ව, IMF විසින් උගන්ඩාව අංක 86 (වර්තමාන Int$ මිලියන 91,212) ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇති අතර ලෝක බැංකුව ඔවුන් 90 (වර්තමාන Int$ මිලියන 79,889) ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[22][23]

1990 ගණන්වල සිට උගන්ඩාවේ ආර්ථිකය වර්ධනය වෙමින් පවතී. සැබෑ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය (GDP) 1990-2015 කාලසීමාව තුළ වාර්ෂිකව 6.7% ක සාමාන්‍යයකින් වර්ධනය වූ අතර, එම කාලය තුළ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය වාර්ෂිකව 3.3% කින් වර්ධනය විය.[24]

දරිද්‍රතාව[සංස්කරණය]

උගන්ඩාව ලෝකයේ දුප්පත්ම රටවලින් එකකි. 2012 දී, ජනගහනයෙන් සියයට 37.8 ක් දිනකට ඩොලර් 1.25 ට වඩා අඩුවෙන් ජීවත් විය.[25] 1992 දී ජනගහනයෙන් සියයට 56 සිට 2009 දී සියයට 24.5 දක්වා රටපුරා දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමේ දැවැන්ත ප්‍රගතියක් අත්කර ගෙන තිබියදීත්, උගන්ඩාවේ සියයට 84ක් වෙසෙන රටේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල දරිද්‍රතාවය ගැඹුරින් මුල් බැස ඇත.[26]

උගන්ඩාවේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ජනතාව ප්‍රධාන ආදායම් මාර්ගය ලෙස ගොවිතැන මත යැපෙන අතර සියලුම ග්‍රාමීය කාන්තාවන්ගෙන් සියයට 90 ක් කෘෂිකාර්මික අංශයේ සේවය කරයි.[27] කෘෂිකාර්මික කටයුතුවලට අමතරව ගම්බද කාන්තාවන් තම පවුල් නඩත්තු කිරීමේ වගකීම දරයි. සාමාන්‍ය උගන්ඩාවේ කාන්තාවක් දිනකට පැය 9ක් ආහාර සහ ඇඳුම් පැළඳුම් පිළියෙළ කිරීම, ජලය සහ දර ගෙන ඒම, වැඩිහිටියන්, රෝගීන් මෙන්ම අනාථයන් රැකබලා ගැනීම වැනි ගෘහස්ත කාර්යයන් සඳහා වැය කරයි. ඒ අනුව, දිනකට පැය 8ත් 10ත් අතර වැඩ කරන පිරිමින්ට සාපේක්ෂව කාන්තාවන් සාමාන්‍යයෙන් දිනකට පැය 12ත් 18ත් අතර, සාමාන්‍යයෙන් පැය 15ක් සමඟ පිරිමින්ට වඩා වැඩි කාලයක් වැඩ කරයි.[28]

ග්‍රාමීය කාන්තාවන්ට තම ආදායම පුරවා ගැනීම සඳහා දේශීය සතුන් ඇති කිරීම සහ විකිණීම වැනි කුඩා පරිමාණ ව්‍යවසායක ක්‍රියාකාරකම්වල නිරත විය හැකිය. එසේ වුවද, ඔවුන්ගේ අධික වැඩ බර නිසා, මෙම ආදායම් උත්පාදන කටයුතු සඳහා ඔවුන්ට ඇත්තේ මඳ වේලාවකි. දුප්පතුන්ට තම දරුවන්ට පාසැලේදී උපකාර කළ නොහැකි අතර බොහෝ අවස්ථාවලදී ගැහැනු ළමයින් ගෘහ සේවයට හෝ විවාහ වීමට පාසලෙන් ඉවත් වේ. තවත් ගැහැණු ළමයින් ලිංගික රැකියාවල නිරත වෙති. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, තරුණ කාන්තාවන්ට වයසින් වැඩි සහ වඩා ලිංගික අත්දැකීම් ඇති සහකරුවන් සිටින අතර, මෙය උගන්ඩාවේ HIV සමඟ ජීවත් වන සියලුම වැඩිහිටියන්ගෙන් සියයට 5.7ක් පමණ වන HIV ආසාදනය වීමේ අසමානුපාතික අවදානමක් කාන්තාවන්ට ඇති කරයි.[29]

ග්‍රාමීය උගන්ඩාවේ මාතෘ සෞඛ්‍යය ජාතික ප්‍රතිපත්ති ඉලක්ක සහ සහශ්‍ර සංවර්ධන ඉලක්ක වලට වඩා පසුගාමී වන අතර, භූගෝලීය ප්‍රවේශ්‍යතාව, ප්‍රවාහනය නොමැතිකම සහ මූල්‍ය බර මාතෘ සෞඛ්‍ය සේවාවන් වෙත ප්‍රවේශ වීමට ඇති ප්‍රධාන ඉල්ලුමේ බාධක ලෙස හඳුනාගෙන ඇත;[30] ඒ නිසා, අතරමැදි ප්‍රවාහන යාන්ත්‍රණ වැනි මැදිහත්වීම් රටේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල මාතෘ සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා කාන්තාවන්ගේ ප්‍රවේශය වැඩිදියුණු කිරීමේ මාධ්‍යයක් ලෙස අනුගමනය කර ඇත.[31]

ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවයේ අසමානතාවය කාන්තාවන්ගේ දරිද්‍රතාවය අඩු කිරීමට ඇති ප්‍රධාන බාධාවයි. කාන්තාවන් පිරිමින්ට වඩා පහත් සමාජ තත්ත්වයකට යටත් වේ. බොහෝ කාන්තාවන් විශ්වාස කරන්නේ මෙය ස්වාධීනව ක්‍රියා කිරීමට, ප්‍රජා ජීවිතයට සහභාගී වීමට, අධ්‍යාපනය ලැබීමට සහ හිංසාකාරී පිරිමින් මත යැපීමෙන් බේරීමට ඇති හැකියාව අඩු කරන බවයි.[32]

ගුවන් ප්‍රවාහනය[සංස්කරණය]

උගන්ඩාවේ ගුවන් තොටුපළ 35ක් ඇත. වාණිජ ගුවන් සේවා ගුවන් තොටුපළ හතරකින් නියමිත මගී සේවා ක්‍රියාත්මක කරයි. උගන්ඩාවට දැනට ක්‍රියාත්මක වන එක් ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළක් ඇත, එන්ටෙබේ ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ, එය කම්පාලා සිට නිරිත දෙසින් සැතපුම් 25 (කිලෝමීටර් 40) දුරින් පිහිටා ඇත. 2017 දී ගුවන් තොටුපළ ගමනාගමනය මගීන් මිලියන 1.53කට ළඟා වූ අතර එය පෙර වසරට වඩා 8% වැඩිය.[33] දෙවන ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපළක් වන හොයිමා ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ දැනට ඉදිවෙමින් පවතී.[34]

මාර්ග ජාලය[සංස්කරණය]

මර්චිසන් වෙත මාර්ගය

උගන්ඩාවේ ප්‍රවාහනයේ වැදගත්ම දේ මාර්ග ප්‍රවාහනයයි. භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය සහ මගී ප්‍රවාහනයෙන් 95%ක් මෙහෙයවනු ලබන්නේ මාර්ග ගමනාගමනය මගිනි. උගන්ඩාවේ මාර්ග ජාලය ආසන්න වශයෙන් කිලෝමීටර් 129,469 නොහොත් සැතපුම් 80,448 දිග වේ. මෙම මාර්ගවලින් 4% ක් පමණ කාපට් කර ඇති අතර එය කිලෝමීටර් 5,300 නොහොත් සැතපුම් 3,300 පමණ පදික මාර්ගයකට සමාන වේ. විවිධ වර්ගයේ මාර්ග වන්නේ ජාතික මාර්ග කිලෝමීටර් 22,009 නොහොත් සැතපුම් 13,676 (17%), දිස්ත්‍රික් මාර්ග කිලෝමීටර් 33,661 නොහොත් සැතපුම් 20,916 (26%), නාගරික මාර්ග කිලෝමීටර් 9,062 නොහොත් සැතපුම් 5,631 (7%), සහ ප්‍රජාවේ මාර්ග කිලෝමීටර් 64,734 නොහොත් සැතපුම් 40,224 (50%).[35] ජාතික මාර්ග, මාර්ග ජාලයෙන් 17%ක් පමණ වන නමුත් සමස්ත මාර්ග ගමනාගමනයෙන් 80%කට වඩා රැගෙන යයි.[36] උගන්ඩාවේ පුද්ගලික මෝටර් රථ 83,000ක් ඇත, එනම් වැසියන් 1000කට කාර් 2.94 ක් ඇත.[37]

දුම්රිය මාර්ග[සංස්කරණය]

උගන්ඩාවේ දුම්රිය ජාලය දළ වශයෙන් කිලෝමීටර් 1,260 නොහොත් සැතපුම් 780 දිග වේ. දිගම රේඛාව වන්නේ කම්පාලා සිට ටොරෝරෝ දක්වා ප්‍රධාන මාර්ගය කිලෝමීටර් 249 නොහොත් සැතපුම් 155, කම්පාලා සිට කසීස් දක්වා බටහිර රේඛාව කිලෝමීටර් 333 නොහොත් සැතපුම් 207, ටොරෝරෝ සිට පක්වාච් දක්වා උතුරු මාර්ගය කිලෝමීටර් 641 නොහොත් සැතපුම් 398.[38]

සන්නිවේදනය[සංස්කරණය]

මිලියන 34කට අධික ජනගහනයක ග්‍රාහකයින් මිලියන 21කට[39] සේවා සපයන විදුලි සංදේශ සමාගම් හතක් ඇත.[40] අන්තර්ජාල සම්බන්ධතා වලින් සියයට 95කට වඩා ජංගම දුරකථන භාවිතා කර ඇත.[41]

2014 Q4 (ඔක්තෝබර්-දෙසැම්බර්) පෙර කාර්තුවේ 4.1 ප්‍රතිශතයට සාපේක්ෂව මුළු ජංගම සහ ස්ථාවර දුරකථන දායකත්වයන් මිලියන 20 සිට මිලියන 21 දක්වා වැඩි වූ අතර ග්‍රාහකයින් මිලියන 1.1කට වැඩි (5.4 වැඩිවීමක්) වැඩි විය.[39]

ජංගම සහ ස්ථාවර දුරකථන[39]
දර්ශකය 2014 4 වන

කාර්තුව

2015 1 වන

කාර්තුව

වෙනස (%)
ජංගම දායකත්ව (පෙරගෙවුම්) 20,257,656 21,347,079 5.4
ජංගම දායකත්ව (පසුගෙවුම්) 108,285 110,282 1.8
ස්ථාවර දායකත්වයන් 324,442 349,163 7.6
ටෙලි ඝනත්වය 56.5 62.5 10.6
ජාතික තත්ත්වය 20,690,383 21,806,523 5.4

බලශක්තිය[සංස්කරණය]

උගන්ඩාව බලශක්ති සම්පත් වලින් පොහොසත් වන අතර එය රට පුරා සාධාරණ ලෙස බෙදා හරිනු ලැබේ. මේවාට ජල විදුලිය, ජෛව ස්කන්ධ, සූර්ය, භූතාපජ, පීට් සහ ෆොසිල ඉන්ධන ඇතුළත් වේ.

1980 ගණන්වල උගන්ඩාවේ බලශක්තියෙන් වැඩි කොටසක් ලැබුණේ අඟුරු සහ ලී වලින්. කෙසේ වෙතත්, ඇල්බට් විල ප්‍රදේශයෙන් තෙල් සොයා ගන්නා ලද අතර, එහි මුළු බොරතෙල් ඝන මීටර් මිලියන 95 (ඝන අඩි 3.4×109) ප්‍රමාණයක් ඇත.[4] හෙරිටේජ් ඔයිල් උගන්ඩාවේ විශාලතම බොරතෙල් සොයාගැනීම්වලින් එකක් සොයා ගත් අතර එහි මෙහෙයුම් දිගටම කරගෙන යයි.[42]

උගන්ඩාව සහ ටැන්සානියාව 2016 සැප්තැම්බර් 13 වන දින ගිවිසුමක් අත්සන් කරන ලද අතර එමඟින් දෙරට කිලෝමීටර් 1,445 ක්, ඩොලර් බිලියන 3.5 ක බොරතෙල් නල මාර්ගයක් ඉදි කරනු ඇත. නැගෙනහිර අප්‍රිකානු බොරතෙල් නල මාර්ගය (EACOP) ලෙසද හැඳින්වෙන උගන්ඩා-ටැන්සානියා බොරතෙල් නල මාර්ගය (UTCOP) නැගෙනහිර අප්‍රිකාවේ එවැනි ආකාරයේ පළමුවැන්න වනු ඇත, උගන්ඩාවේ තෙල් පොහොසත් හොයිමා කලාපය ටැන්සානියාවේ ටැංගා වරාය හරහා ඉන්දියන් සාගරය සමඟ සම්බන්ධ කරනු ඇත.

උගන්ඩාවේ හිතකර සක්‍රීය පරිසරයක් සහ පුද්ගලික අංශයේ ආයෝජන පුළුල් ලෙස පැවතීම බලය අප්‍රිකානු ඉලක්ක ඉටු කිරීමට සුවිශේෂී අවස්ථාවක් ඉදිරිපත් කරයි.[43] උගන්ඩාව 2001 වසරේ සිට උත්පාදනය, සම්ප්‍රේෂණ සහ සැපයුම් කොටස් එකතු නොකළ ලිබරල්කරණය සහ මූල්‍යමය වශයෙන් ශක්‍ය බලශක්ති වෙළෙඳපොළ ඇති උප සහරා අප්‍රිකානු රටවල් කිහිපයෙන් එකකි.[44] අංශ නියාමනය සහ අධීක්ෂණය භාර ගන්නා ස්වාධීන විදුලි නියාමන අධිකාරියක් ඇත. විශාලතම බෙදාහැරීමේ සමාගම වන UMEME පුද්ගලික සතු වන අතර බෙදා හැරීම සහ සිල්ලර වෙළඳාම සඳහා වසර 20ක සහනයක් ඇත. කෙසේ වෙතත්, රට ග්‍රාමීය සේවා ප්‍රදේශ 13 කට බෙදා ඇති අතර, මෙයින් 6 ක් කුඩා බෙදාහැරීමේ සමාගම් විසින් කළමනාකරණය කරනු ලැබේ. ස්වාධීන බලශක්ති නිෂ්පාදකයින් (IPPs) දැනට ජනන ධාරිතාවයෙන් 60% කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් නියෝජනය කරයි. ඒකාබද්ධ සැලසුම්කරණය සහ මූල්‍ය පරිසර පද්ධතිය සමඟ ගැටලු පවතී.

ජල සැපයුම සහ සනීපාරක්ෂාව[සංස්කරණය]

2006 ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද වාර්තාවකට අනුව, 1990 ගණන්වල මැද භාගයේ සිට උගන්ඩාවේ ජල සම්පාදන හා සනීපාරක්ෂක අංශය නාගරික ප්‍රදේශවල සැලකිය යුතු ප්‍රගතියක් ලබා ඇති අතර, ආවරණයේ මෙන්ම මෙහෙයුම් සහ වාණිජ කාර්ය සාධනයේ ද සැලකිය යුතු වැඩි වීමක් සිදු විය.[45]:3-4 අංශ ප්‍රතිසංස්කරණ. 1998-2003 කාලය තුළ නගර සහ විශාල නගරවල ක්‍රියාත්මක වන ජාතික ජල හා මලාපවහන සංස්ථාවේ වාණිජකරණය සහ නවීකරණය මෙන්ම කුඩා නගරවල විමධ්‍යගත කිරීම සහ පෞද්ගලික අංශයේ සහභාගීත්වය ද ඇතුළත් විය.[46]:15

මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ සැලකිය යුතු ජාත්‍යන්තර අවධානයට ලක්ව ඇතත්, 2010 දී ජනගහනයෙන් සියයට 38 කට තවමත් වැඩිදියුණු කළ ජල මූලාශ්‍රයක් සඳහා ප්‍රවේශයක් නොතිබුණි. වැඩිදියුණු කළ සනීපාරක්ෂාව සඳහා ප්‍රවේශය සම්බන්ධයෙන්, සංඛ්‍යා පුළුල් ලෙස වෙනස් වී ඇත. රජයේ සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව, එය 2011 දී ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල සියයට 70 ක් සහ නාගරික ප්‍රදේශවල සියයට 81 ක් වූ අතර,[47] එක්සත් ජාතීන්ගේ සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව එය සියයට 34 ක් පමණි.[48]

2004 දිළිඳුකම පිටුදැකීමේ ක්‍රියාකාරී සැලැස්ම (PEAP) යටතේ ජලය සහ සනීපාරක්‍ෂක අංශය ප්‍රධාන ක්ෂේත්‍රයක් ලෙස පිළිගෙන ඇත, දිළිඳුකමට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා උගන්ඩාවේ ප්‍රධාන උපායමාර්ගික පත්‍රිකාව.[49]:182-188 2006 ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද වාර්තාවකට අනුව, පුළුල් වියදම් රාමුවක් සකස් කර තිබුණි. බාහිර පරිත්‍යාගශීලීන්, ජාතික රජය සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන මගින් මූල්‍ය ආධාර සම්බන්ධීකරණය කිරීම සඳහා හඳුන්වා දෙන ලදී.[50]:5 PEAP ඇස්තමේන්තු කළේ 2001 සිට 2015 දක්වා, ජලය වැඩි කිරීම සඳහා වසරකට US$ බිලියන 1.4ක් හෙවත් US$92ක් පමණ අවශ්‍ය වූ බවයි. සියයට 95 දක්වා සැපයුම් ආවරණය, ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලට ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 956ක්, නාගරික ප්‍රදේශවලට සහ විශාල නගරවලට ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 281ක් අවශ්‍ය වන අතර කුඩා නගරවලට ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 136ක් අවශ්‍ය වේ.[49]:182–183

අධ්‍යාපනය[සංස්කරණය]

උගන්ඩාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය, බොහෝ ක්ෂේත්‍රවල නොමැති වුවද, 1990 ගණන්වල අගභාගයේ සිට සැලකිය යුතු වෙනසක් දැක ඇත. අධ්‍යාපන ක්‍රමය සකසා ඇත්තේ ළමයින් ප්‍රාථමික පාසලේ වසර හතක් ද, ද්විතීයික පාසලේ වසර හයක් ද, පශ්චාත් ද්විතීයික පාසලේ අවුරුදු තුනේ සිට පහක් ද ගත වන පරිදි ය. 1997 දී රජය ප්‍රකාශ කළේ ප්‍රාථමික පාසල සියලුම දරුවන්ට නොමිලේ ලබාදෙන බවයි.[51] මේ සංශෝධනයෙන් විශාල ප්‍රතිලාභ ලැබී තිබෙනවා. 1986 දී ප්‍රාථමික පාසල්වලට ගියේ ළමුන් මිලියන දෙකක් පමණි. 1999 වන විට ළමුන් මිලියන හයක් ප්‍රාථමික පාසල්වලට ගොස් ඇති අතර, මෙම සංඛ්‍යාව අඛණ්ඩව ඉහළ ගොස් ඇත. විශ්ව ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය (UPE) හඳුන්වා දුන් 1997 සිට ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනයට ප්‍රවේශ වීමේ සැලකිය යුතු ජයග්‍රහණවලින් පසුව, 2007 දී උගන්ඩාව උප සහරා අප්‍රිකාවේ විශ්වීය ද්විතීයික අධ්‍යාපනය (USE) හඳුන්වා දුන් පළමු රට බවට පත් විය.[52] උගන්ඩා රජයේ මෙම නිර්භීත පියවර 2007 සහ 2012 අතර පහළ ද්විතීයික බඳවා ගැනීම් 25% කින් පමණ වැඩි වීමට හේතු විය.

උගන්ඩාවේ සිසුන්

2002 සංගණනයේදී උගන්ඩාවේ සාක්ෂරතා අනුපාතය සියයට 66.8ක් (පිරිමි සියයට 76.8ක් සහ කාන්තාවන් සියයට 57.7ක්).[8] අධ්‍යාපනය සඳහා වූ රාජ්‍ය වියදම් 2002-2005 දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් සියයට 5.2ක් විය.[53]

2020 වන විට, NCHE වෙබ් අඩවිය විසින් ැකෙරේරේව ිශ්ව විද්‍යාලය, Mම්බරාරා ිද්‍යා හා තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය, Kක්යාම්බෝගෝ ිශ්ව විද්‍යාලය, ගුලු විශ්ව විද්‍යාලය, උගන්ඩා ක්‍රිස්තියානි විශ්ව විද්‍යාලය, කම්පාලා ජාත්‍යන්තර විශ්ව විද්‍යාලය ඇතුළුව පුද්ගලික ප්‍රතීතනය ලත් විශ්ව විද්‍යාල 46ක් ලැයිස්තුගත කර ඇත.[54]

සෞඛ්‍ය[සංස්කරණය]

2000 ගණන්වල මුල් භාගයේ පුද්ගලයන් 100,000කට වෛද්‍යවරුන් අට දෙනෙක් සිටියහ.[53] 2001 දී උගන්ඩාවේ රාජ්‍ය සෞඛ්‍ය පහසුකම්වල පරිශීලක ගාස්තු ඉවත් කිරීම නිසා සංචාරයේ සියයට 80 කින් වැඩි වී ඇති අතර, මෙම වැඩිවීමෙන් අඩකට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් පැමිණෙන්නේ ජනගහනයෙන් දුප්පත්ම සියයට 20 න් ය.[55] මෙම ප්‍රතිපත්තිය උගන්ඩාවට සිය සහස්‍ර සංවර්ධන ඉලක්ක සාක්ෂාත් කර ගැනීමට උපකාර වන ප්‍රධාන සාධකයක් ලෙස සහ එම ඉලක්ක සාක්ෂාත් කර ගැනීමේදී සාධාරණත්වයේ වැදගත්කම පිළිබඳ උදාහරණයක් ලෙස දක්වා ඇත.[10] මෙම ප්‍රතිපත්තිය තිබියදීත්, බොහෝ පරිශීලකයින්ට ඔවුන්ගේම වෛද්‍ය උපකරණ ලබා නොදෙන්නේ නම්, ජෙනිෆර් ඇන්ගුකෝගේ ඉහළ ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ සිද්ධියේදී සිදු වූ පරිදි රැකවරණය ප්‍රතික්ෂේප කරනු ලැබේ.[56] රෝහල් තුළ දුර්වල සන්නිවේදනය,[57] සෞඛ්‍ය සේවා පිළිබඳ අඩු තෘප්තිය[58] සහ සෞඛ්‍ය සේවා සපයන්නන් වෙත ඇති දුරස්ථභාවය උගන්ඩාවේ වෙසෙන ජනතාවට සහ විශේෂයෙන් දුප්පත් සහ වැඩිහිටි නිවාසවල සිටින අයට ගුණාත්මක සෞඛ්‍ය සේවාවක් සැපයීම අඩාල කරයි.[59] දිළිඳු සහ ග්‍රාමීය ජනතාව සඳහා සහනාධාර සැපයීම, රාජ්‍ය පෞද්ගලික හවුල්කාරිත්වය පුළුල් කිරීම, අවදානමට ලක්විය හැකි ජනතාවට සෞඛ්‍ය සේවා වෙත ප්‍රවේශ වීමට හැකිවන වැදගත් විධිවිධාන ලෙස හඳුනාගෙන ඇත.[59]

ආයු අපේක්ෂාව වර්ධනය කිරීම

2019 වසරේ උපතේදී ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 63.4ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.[60] ළදරු මරණ අනුපාතය 2012 දී ළමුන් 1,000 කට ආසන්න වශයෙන් මරණ 61 ක් විය.[61]

2012 ජූලි මාසයේදී, රටේ කිබාලේ දිස්ත්‍රික්කයේ ඉබෝලා ව්‍යාප්තියක් ඇති විය.[62] 2012 ඔක්තෝම්බර් 4 වන දින, සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය විසින් අවම වශයෙන් පුද්ගලයන් 16 දෙනෙකු මිය යාමෙන් පසුව පුපුරා යාමේ අවසානය නිල වශයෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.[63]

සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය 2013 අගෝස්තු 16 දින ප්‍රකාශ කළේ කොංගෝ ක්‍රිමියානු රක්තපාත උණ (Crimian Hemorrhagic Fever) යැයි සැක කෙරෙන පිපිරීමක් හේතුවෙන් උතුරු උගන්ඩාවේ පුද්ගලයන් තිදෙනෙකු මිය ගොස් ඇති බවයි.[64]

උගන්ඩාව දුර්ලභ HIV සාර්ථක කතා අතර වේ.[53] 1980 ගණන්වල ජනගහනයෙන් සියයට 30 ක ආසාදන අනුපාතය 2008 අවසානය වන විට සියයට 6.4 දක්වා පහත වැටුණි.[65][66] මේ අතර, වැළකී සිටීමේ පුරුද්ද අඩු වී ඇති බව සොයා ගන්නා ලදී.[67]

ලිංගිකව ක්‍රියාශීලී අවිවාහක කාන්තාවන්ගෙන් අඩකටත් වඩා අඩු ප්‍රමාණයක් නවීන උපත් පාලන ක්‍රමයක් භාවිතා කරයි, එය 2000 සිට 2011 දක්වා යන්තම් වෙනස් වී ඇත. කෙසේ වෙතත්, 2011 දී උපත් පාලන ක්‍රම භාවිතා කළේ විවාහක කාන්තාවන්ගෙන් ~26% ක් පමණි. උපත් පාලන ක්‍රම භාවිතය ද දුප්පත් අතර සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් වේ ( ~15%) සහ ධනවත් කාන්තාවන් (~40%).[68] එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උගන්ඩා කාන්තාවන්ට දරුවන් ~6ක් සිටින අතර ඔවුන් ~4ක් පමණ ලැබීමට කැමැත්තක් දක්වයි. 2011 උගන්ඩා ජන විකාශන සහ සෞඛ්‍ය සමීක්ෂණයට (DHS) අනුව උපත් වලින් 40%කට වඩා සැලසුම් නොකළ ඒවා වේ. 2010 දී, උගන්ඩාවේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශය ඇස්තමේන්තු කළේ රටේ මාතෘ මරණවලින් 8%ක් අනාරක්ෂිත ගබ්සාවන් සිදු වන බවයි.[68] 2006 උගන්ඩා ජන විකාශන සෞඛ්‍ය සමීක්ෂණය (UDHS) පෙන්වා දුන්නේ ගැබ් ගැනීම් සම්බන්ධ සංකූලතා හේතුවෙන් සෑම වසරකම කාන්තාවන් 6,000ක් පමණ මිය යන බවයි.[69] ෆියුචර් හෙල්ත් සිස්ටම්ස් විසින් 2012 වසරේ නියමු අධ්‍යයනයන් පෙන්වා දී ඇත්තේ සෞඛ්‍ය සේවා සහ සායන වෙත ප්‍රවාහනය සඳහා වවුචර් ක්‍රමයක් ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් මෙම අනුපාතය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු කළ හැකි බවයි[70][71]

ස්ත්‍රී ලිංග ඡේදනය (FGM) ව්‍යාප්තිය අඩුය: 2013 යුනිසෙෆ් වාර්තාවකට අනුව,[72] උගන්ඩාවේ කාන්තාවන්ගෙන් සියයට 1ක් පමණක් FGM ලබාගෙන ඇති අතර, එම ක්‍රියාව රට තුළ නීතිවිරෝධී වේ.[73]

අපරාධ සහ නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම[සංස්කරණය]

උගන්ඩාවේ, මිත්‍ර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී හමුදා උගන්ඩා රජයට විරුද්ධ ප්‍රචණ්ඩ කැරලිකාර හමුදාවක් ලෙස සැලකේ. මෙම කැරලිකරුවන් උගන්ඩා මහජන ආරක්ෂක බලකායේ සතුරෙකු වන අතර ඔවුන් අල්-ෂබාබ්ගේ අනුබද්ධිත සංවිධානයක් ලෙස සැලකේ.[74]

සංචාරක කර්මාන්තය[සංස්කරණය]

උගන්ඩාවේ ර්වෙන්සෝරි කඳු
වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකය 2019 උගන්ඩාවේ සිතියම.

උගන්ඩාවේ සංචාරක ව්‍යාපාරය උගන්ඩාවේ භූ දර්ශනය සහ වන ජීවීන් කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇත. එය 2012-13 මූල්‍ය වර්ෂයේදී උගන්ඩාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට උගන්ඩාවේ සිලිං ට්‍රිලියන 4.9ක් (2013 අගෝස්තු වන විට ඩොලර් බිලියන 1.88ක් හෝ යුරෝ බිලියන 1.4ක්) දායක කරමින් රැකියා, ආයෝජන සහ විදේශ විනිමය සඳහා ප්‍රධාන ධාවකයකි.[75] උගන්ඩාවේ සංචාරක ව්‍යාපාරයට අදාළ තොරතුරු පවත්වාගෙන යාමේ වගකීම උගන්ඩා සංචාරක මණ්ඩලය සතු වේ. ප්‍රධාන ආකර්ෂණයන් වන්නේ ජාතික වනෝද්‍යාන සහ ක්‍රීඩා රක්ෂිත හරහා ඡායාරූප සෆාරි ය. අනෙකුත් ආකර්ෂණ ස්ථාන අතර බ්වින්ඩි ඉම්පෙනෙට්‍රබල් ජාතික උද්‍යානය (BINP) සහ ම්ගහිංග ගෝරිල්ලා ජාතික වනෝද්‍යානය (MGNP) හි දක්නට ලැබෙන කඳු ගෝරිල්ලන්, අප්‍රිකාවේ පැරණිතම සංස්කෘතික රාජධානියක් ඇති උගන්ඩාවේ බොහෝ සංස්කෘතික ස්ථාන ඇත. උගන්ඩාව කුරුලු පාරාදීසයක් වන අතර, වාර්තා වී ඇති පක්ෂි විශේෂ 1073කට වඩා විශාල පක්ෂි ලැයිස්තුවක් ඇති අතර එය අප්‍රිකාවේ පක්ෂි විශේෂ අතර 4 වන ස්ථානයට සහ ජාත්‍යන්තරව 16 වන ස්ථානයට පත්ව ඇත.[76] උගන්ඩාවේ සුදු තොප්පි සහිත රවෙන්සෝරි කඳුකරයේ සිට මහා රිෆ්ට් නිම්නය දක්වා භූ දර්ශන ඇත.

යොමු කිරීම්[සංස්කරණය]

  1. ↑ "Section 4(2) of The Bank of Uganda Act" (PDF). Bank of Uganda. 2000. 12 October 2017 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 January 2017.
  2. ↑ "2015 Statistical Abstract – Table 3.3a: Exports of merchandise (Flows) – CY" (PDF). Research and Policy Directorate, Bank of Uganda. p. 9. 18 January 2017 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 January 2017.
  3. ↑ "Monetary Policy Report" (PDF). Bank of Uganda. August 2016. 18 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 17 January 2017.
  4. ↑ 4.0 4.1 Uganda's oil rush: Derricks in the darkness සංරක්ෂණය කළ පිටපත 27 පෙබරවාරි 2023 at the Wayback Machine. Economist.com (6 August 2009). Retrieved 24 March 2013.
  5. ↑ "Uganda at a Glance" (PDF). World Bank. 13 නොවැම්බර් 2009. 23 දෙසැම්බර් 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  6. ↑ W. D. Ogilvie: Interview with David Hines in 1999; obituary of David Hines in London Daily Telegraph, 8 April 2000.
  7. ↑ "Buganda: Uganda's 1,000-year-old kingdom". www.aa.com.tr. 11 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2023-03-11.
  8. ↑ 8.0 8.1 Central Intelligence Agency (2009). "Uganda". The World Factbook. 13 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 January 2010.
  9. ↑ "Economic Policy and Debt – Heavily Indebted Poor Countries (39 countries)".[permanent dead link]
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 "Economic growth and the MDGs – Resources – Overseas Development Institute". ODI. 17 July 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 31 May 2011.
  11. ↑ "List of Licensed Investment Banks & Stock Brokerage Firms in Uganda". Use.or.ug. 31 දෙසැම්බර් 2001. 23 අප්‍රේල් 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 27 ජූනි 2012.
  12. ↑ Kaujju, Peter (June 2008). "Capital markets eye pension reform සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 මැයි 2011 at the Wayback Machine". The New Vision. Retrieved 9 February 2009.
  13. ↑ Rutaagi, Edgar (2009). "Uganda Moving Towards Pension Reforms සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 ජූලි 2011 at the Wayback Machine". The African Executive. Retrieved 9 February 2009.
  14. ↑ Mbunga, Paskal. "Tanzania And Uganda Agree To Speed Up Railway Project". Businessdailyafrica.com8 November 2011. 4 April 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 27 June 2012.
  15. ↑ "Annual Remittances Data". World Bank. 5 ජනවාරි 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 ජනවාරි 2017.
  16. ↑ "Remittances to Sub-Saharan Africa by country 2019". Statista (ඉංග්‍රීසි බසින්). 10 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 November 2020.
  17. ↑ Ondoga, Ayiga (June 2008). "Arua: West Nile's business hub ". The New Vision.
  18. ↑ Yoshino, Yutaka; Ngungi, Grace and Asebe, Ephrem. ""Enhancing the Recent Growth of Cross-Border Trade between South Sudan and Uganda" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 3 ජනවාරි 2012 at the Wayback Machine, Africa Trade Policy Notes.
  19. ↑ Muwanga, David (March 2010), "Uganda, Rwanda Border to Run 24hrs". AllAfrica.com.
  20. ↑ "November inflation increases to 4.6%". 2 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 December 2016.
  21. ↑ "Uganda sees drop in inflation in 2017/18 financial year - Xinhua - English.news.cn". www.xinhuanet.com. 29 June 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  22. ↑ 22.0 22.1 "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. 3 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 May 2019.
  23. ↑ 23.0 23.1 "GDP (current US$) - Data". data.worldbank.org. 15 September 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2018.
  24. ↑ "World Development Indicators - DataBank". databank.worldbank.org. 4 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 May 2019.
  25. ↑ "Poverty headcount ratio at $1.25 a day (PPP) (% of population)". World Bank. 25 April 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2015.
  26. ↑ "Enabling Poor People to Overcome Poverty in Uganda" (PDF). International Fund for Agricultural Development. 24 සැප්තැම්බර් 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 අගෝස්තු 2015.
  27. ↑ "IFAD Gender Strengthening Programme" (PDF). International Fund for Agricultural Development. 3 දෙසැම්බර් 2011 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 පෙබරවාරි 2012.
  28. ↑ "From Periphery to Center: A Strategic Country Gender Assessment" (PDF). World Bank. 3 September 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 10 February 2012.
  29. ↑ "AVERTing HIV and AIDS". AVERT. 4 February 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2012.
  30. ↑ Ekirapa-Kiracho, E. (2011). "Increasing Access To Institutional Deliveries Using Demand And Supply Side Incentives: Early Results From A Quasi-Experimental Study". BMC International Health and Human Rights. 11 (Suppl 1): S11. doi:10.1186/1472-698x-11-s1-s11. PMC 3059470. PMID 21410998. 14 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 May 2012.
  31. ↑ Peters, David; et al. (2011). "Exploring New Health Markets: Experiences From Informal Providers Of Transport For Maternal Health Services In Eastern Uganda". BMC International Health and Human Rights. 11 (Suppl 1): S10. doi:10.1186/1472-698x-11-s1-s10. PMC 3059469. PMID 21410997. 14 November 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 May 2012.
  32. ↑ "Gender Equity Issues in Uganda". Foundation for Sustainable Development. 4 June 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 10 February 2012.
  33. ↑ "Entebbe traffic hit 1.53 million passengers in 2017, up 8.1% versus 2016". anna.aero. 10 August 2018. 9 August 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2018.
  34. ↑ "African Aerospace - Uganda to get second International Airport". www.africanaerospace.aero. 8 October 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2018.
  35. ↑ "Key summary statistics". Ugandan Ministry of Works & Transport. 30 July 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2018.
  36. ↑ "2.3 Uganda Road Network - Logistics Capacity Assessment". Digital Logistics Capacity Assessments. 25 March 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2018.
  37. ↑ "Welt-in-Zahlen.de > Ländervergleich". /www.welt-in-zahlen.de (ජර්මන් බසින්). 16 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 August 2022.
  38. ↑ "Railway Transport – Uganda". Fortune of Africa. 3 February 2017. 1 April 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 December 2018.
  39. ↑ 39.0 39.1 39.2 "Q1-Market Report 2015" (PDF). Reports & Surveys. UCC: Uganda Communications Commission. 23 November 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 15 February 2015.
  40. ↑ "National Population and Housing Census 2014" (PDF). Uganda Bureau of Statistics. 10 January 2017 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 March 2015.
  41. ↑ Hendrik Rood; Senior consultant; Stratix Consulting. "Uganda – Mobile Infrastructure, Operators and Broadband – Statistics and Analyses". Budde.com.au. 18 May 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2015.
  42. ↑ Heritage Oil |Timeline සංරක්ෂණය කළ පිටපත 13 මාර්තු 2013 at the Wayback Machine. Heritageoilplc.com. Retrieved 24 March 2013.
  43. ↑ "Power Africa in Uganda | Power Africa | U.S. Agency for International Development". www.usaid.gov (ඉංග්‍රීසි බසින්). 5 October 2021. 18 June 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 June 2022.
  44. ↑ "uganda energy sector - Search". Fortune of Africa. 10 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 June 2022.
  45. ↑ Mugisha, Silver; Berg, Sanford V. (November 2006). "Struggling State-Owned Enterprises: NWSC's Turnaround in Uganda". SSRN 1088139.
  46. ↑ "National Water Development Report: Uganda. Prepared for 2nd UN World Water Development Report "Water, a shared responsibility"" (PDF). 2006. 18 March 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 5 May 2008.
  47. ↑ "Third Water and Environment Sector Performance Report". Ministry of Water and Environment. 2011. 7 October 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 July 2012.
  48. ↑ * World Health Organization; UNICEF. "Joint Monitoring Program". 16 February 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 July 2012.
  49. ↑ 49.0 49.1 Republic of Uganda; Ministry of Finance; Planning and Economic Development. "Poverty Eradication Action Plan (2004/5-2007/8)" (PDF). 10 October 2008 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 May 2008.
  50. ↑ Ministry of Water and Environment (Uganda) (September 2006). "Water and Sanitation Sector Performance Report 2006" (PDF). 18 March 2009 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 13 May 2008.
  51. ↑ "universal primary education in Uganda" (PDF). odi.org. 5 March 2021 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 November 2020.
  52. ↑ "Uganda universal secondary education" (PDF). 6 December 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 16 November 2020.
  53. ↑ 53.0 53.1 53.2 "Human Development Report 2009 – Uganda [Archived]". Hdrstats.undp.org. 29 April 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 May 2010.
  54. ↑ "Home". unche.or.ug. 6 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 November 2020.
  55. ↑ The MDGs and equity. Overseas Development Institute, June 2010
  56. ↑ Dugger, Celia (29 July 2011). "Maternal Deaths Focus Harsh Light on Uganda". The New York Times. 16 January 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 January 2012.
  57. ↑ Rutebemberwa, E.; Ekirapa-Kiracho, E.; Okui, O.; Walker, D.; Mutebi, A.; Pariyo, G. (2009). "Lack of effective communication between communities and hospitals in Uganda: A qualitative exploration of missing links". BMC Health Services Research. 9: 146. doi:10.1186/1472-6963-9-146. PMC 2731748. PMID 19671198.
  58. ↑ Kiguli, Julie; et al. (2009). "Increasing access to quality health care for the poor: community perceptions on quality care in Uganda". Patient Preference and Adherence. 3: 77–85. doi:10.2147/ppa.s4091. PMC 2778436. PMID 19936148.
  59. ↑ 59.0 59.1 Pariyo, G.; et al. (2009). "Changes in Utilization of Health Services among Poor and Rural Residents in Uganda: Are Reforms Benefitting the Poor?". International Journal for Equity in Health. 8: 39. doi:10.1186/1475-9276-8-39. PMC 2781807. PMID 19909514.
  60. ↑ "Life expectancy in Uganda". Our World in Data. 13 August 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2022.
  61. ↑ CIA World Factbook සංරක්ෂණය කළ පිටපත 5 මැයි 2012 at the Wayback Machine: Infant Mortality ranks
  62. ↑ "Ebola Outbreak Spreads". Daily Express. Associated Press. 31 July 2012.
  63. ↑ Biryabarema, Elias (5 October 2012). "Uganda says it is now free of deadly Ebola virus". Reuters. 24 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 July 2017.
  64. ↑ "Three die in Uganda from Ebola-like fever: Health Ministry". Yahoo News. 20 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 August 2013.
  65. ↑ Kelly, Annie (1 December 2008), "Background: HIV/Aids in Uganda සංරක්ෂණය කළ පිටපත 18 ජනවාරි 2017 at the Wayback Machine". The Guardian.
  66. ↑ "UNAIDS: Uganda Profile". UNAIDS. 15 March 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 April 2012.
  67. ↑ Kamali, A.; Carpenter, L. M.; Whitworth, J. A.; Pool, R.; Ruberantwari, A.; Ojwiya, A. (2000). "Seven-year trends in HIV-1 infection rates, and changes in sexual behaviour, among adults in rural Uganda". AIDS. 14 (4): 427–434. doi:10.1097/00002030-200003100-00017. PMID 10770546. S2CID 612207.
  68. ↑ 68.0 68.1 "Contraception and Unintended Pregnancy in Uganda". Guttmacher Institute (ඉංග්‍රීසි බසින්). 14 February 2016. 30 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 January 2019.
  69. ↑ "Uganda Demographic and Health Survey 2006" (PDF). Measure DHS. 12 August 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්‍රවේශය 17 January 2012.
  70. ↑ "Improving Access to Safe Deliveries in Uganda". Future Health Systems. 23 December 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 17 January 2012.
  71. ↑ "Women's Perceptions of ANC and delivery care Services, a community perspective" (PDF). Future Health Systems. 14 නොවැම්බර් 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 8 මැයි 2012.
  72. ↑ UNICEF 2013 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 5 අප්‍රේල් 2015 at the Wayback Machine, p. 27.
  73. ↑ "Uganda bans female genital mutilation". BBC News. 10 December 2009. 4 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 May 2015.
  74. ↑ ADF recruiting in Mayuge, Iganga says army සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 නොවැම්බර් 2014 at the Wayback Machine. Newvision.co.ug (3 January 2013). Retrieved 24 March 2013.
  75. ↑ Mutagamba, Moses (25 August 2013). "Uganda Wildlife Authority staff under probe". New Vision. 27 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 August 2013.
  76. ↑ "Countries with the most bird species". Mongabay. 8 November 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 November 2020.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=උගන්ඩාවේ_ආර්ථිකය_සහ_යටිතල_පහසුකම්&oldid=678950" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි