අරාජකවාදය
අරාජකවාදය යනු අධිකාරය සඳහා වන සියලු සාධාරණීකරණය කිරීම් ගැන සැක කරන, සාමාන්‍යයෙන් රාජ්‍යය[1] සහ ධනවාදයට පමණක් සීමා නොවී, අනවශ්‍ය බලහත්කාරයක් සහ ධුරාවලියක් පවත්වාගෙන යන බව ඔවුන් පවසන සියළු ආයතන අහෝසි කිරීමට උත්සාහ කරන, දේශපාලන දර්ශනයක් සහ ව්‍යාපාරයකි. අරාජකවාදය රාජ්‍යය වෙනුවට රාජ්‍ය රහිත සමාජ හෝ වෙනත් ආකාරයේ නිදහස් සංගම් සමඟ ආදේශ කිරීම වෙනුවෙන් පෙනී සිටී. ඓතිහාසික වශයෙන් වාමාංශික ව්‍යාපාරයක් ලෙස, දේශපාලන වර්ණාවලියේ ඈතම වම් පැත්තේ තබා ඇති අතර, එය සාමාන්‍යයෙන් වර්ගවාදය සහ ලිබටේරියන් මාක්ස්වාදය සමඟ සමාජවාදී ව්‍යාපාරයේ ලිබටේරියන් අංශය (ලිබටේරියන් සමාජවාදය) ලෙස විස්තර කෙරේ.
විධිමත් රාජ්‍යයන්, රාජ්‍යයන් හෝ අධිරාජ්‍යයන් පිහිටුවීමට බොහෝ කලකට පෙර මිනිසුන් විධිමත් ධුරාවලියක් නොමැතිව සමාජවල ජීවත් විය. සංවිධිත ධූරාවලි ආයතනවල නැගීමත් සමග, අධිකාරිය කෙරෙහි සංශයවාදය ද ඉහල ගියේය. ඉතිහාසය පුරා අරාජකවාදී චින්තනයේ සලකුණු දක්නට ලැබුණද, නූතන අරාජකවාදය මතු වූයේ ප්‍රබුද්ධත්වයෙනි. 19 වැනි සියවසේ අග භාගයේ සහ 20 වැනි සියවසේ මුල් දශකවල අරාජිකවාදී ව්‍යාපාරය ලෝකයේ බොහෝ ප්‍රදේශවල සමෘද්ධිමත් වූ අතර විමුක්තිය සඳහා වූ කම්කරුවන්ගේ අරගලවල සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. මෙම කාල පරිච්ඡේදය තුළ විවිධ අරාජකවාදී චින්තන පාසල් ඇති විය. අරාජකවාදීන් විප්ලව කිහිපයකට සහභාගී වී ඇත, විශේෂයෙන් පැරිස් කොමියුනය, රුසියානු සිවිල් යුද්ධය සහ ස්පාඤ්ඤ සිවිල් යුද්ධය; එහි අවසානය අරාජකවාදයේ සම්භාව්‍ය යුගයේ අවසානය සනිටුහන් කළේය. 20 වැනි සහ 21 වැනි සියවසේ අවසන් දශක කිහිපය තුළ, අරාජකවාදී ව්‍යාපාරය නැවත වරක් පුනර්ජීවනය වී ඇත.
විප්ලවවාදී සහ පරිණාමීය උපක්‍රම ලෙස පුළුල් ලෙස වෙන් කළ හැකි එහි පරමාදර්ශී අරමුණු සපුරාලීම සඳහා අරාජකවාදය විවිධ උපක්‍රම භාවිතා කරයි. මේ දෙක අතර සැලකිය යුතු අතිච්ඡාදනයක් ඇත, ඒවා හුදෙක් විස්තරාත්මක ය. විප්ලවවාදී උපක්‍රමවල අරමුන වන්නේ අතීතයේ ප්‍රචණ්ඩකාරී හැරීමක් ගෙන ඇති අධිකාරිය සහ රාජ්‍යය පහත හෙළීම වන අතර පරිණාමීය උපක්‍රමවල අරමුණ වන්නේ අරාජකවාදී සමාජයක් කෙබඳු වේද යන්න පූර්ව නිරූපණය කිරීමයි. අරාජකවාදී චින්තනය, විවේචනය සහ ප්‍රායෝගික මානව සමාජයේ විවිධ ක්ෂේත්‍රවල කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇත.