නයිජීරියාවේ දේශපාලනය
ආණ්ඩුව
[සංස්කරණය]
නයිජීරියාව යනු ස්වාධීන ඒකකයක් ලෙස ප්‍රාන්ත 36ක් සහ අගනුවර වන අබුජා සමඟ[1] එක්සත් ජනපදයට අනුරූපව ෆෙඩරල් ජනරජයකි. විධායක බලය ක්‍රියාත්මක කරන්නේ ජනාධිපතිවරයාය. ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා සහ ෆෙඩරල් ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානියා ද වේ; ජනාධිපතිවරයා මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත්වන්නේ උපරිම වශයෙන් වසර හතරක වාර දෙකකටය.[2] ජනාධිපතිවරයා මෙන් ප්‍රාන්ත ආණ්ඩුකාරවරුන් වසර හතරකට තේරී පත් වන අතර උපරිම වාර දෙකක් සේවය කළ හැකිය. ජනාධිපතිවරයාගේ බලය සෙනෙට් සභාවක් සහ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයක් මගින් පරීක්ෂා කරනු ලබන අතර ඒවා ජාතික සභාව ලෙස හැඳින්වෙන ද්වි-මණ්ඩල මණ්ඩලයක් තුළ ඒකාබද්ධ වේ. සෙනෙට් සභාව යනු ආසන 109 කින් යුත් ආයතනයක් වන අතර, එක් එක් ප්‍රාන්තයෙන් සාමාජිකයින් තිදෙනෙකු සහ අබුජා අගනුවර ප්‍රදේශයෙන් එක් අයෙකු වේ; සාමාජිකයින් වසර හතරක කාලසීමාවක් සඳහා මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වේ. සභාව ආසන 360කින් සමන්විත වන අතර, එක් ප්‍රාන්තයකට ආසන සංඛ්‍යාව ජනගහනය අනුව තීරණය වේ.[2]
නයිජීරියානු ජනාධිපතිවරයා තේරී පත්වන්නේ නවීකරණය කරන ලද වට දෙකක ක්‍රමයකිනි. පළමු වටයේදී තේරී පත් වීමට, අපේක්ෂකයෙකුට ප්‍රාන්ත 36 න් අවම වශයෙන් 24 ක සාපේක්ෂ බහුතර ඡන්ද ප්‍රමාණයක් සහ 25% කට වඩා වැඩි ඡන්ද ප්‍රමාණයක් ලැබිය යුතුය.[3] කිසිදු අපේක්ෂකයෙකු මෙම බාධකයට ළඟා නොවන්නේ නම්, වැඩිම ප්‍රාන්ත සංඛ්‍යාවක බහුතර ඡන්ද ලබාගත් ප්‍රමුඛ අපේක්ෂකයා සහ ඊළඟ අපේක්ෂකයා අතර දෙවන වටයේ ඡන්ද විමසීමක් සිදු වේ. සම්මුතියට අනුව, ජනාධිපති අපේක්ෂකයින් වාර්ගික සහ ආගමික වශයෙන් තමන්ට විරුද්ධ සහකරු (උප ජනාධිපති අපේක්ෂකයා) තෝරා ගනී. මෙය නියම කරන නීතියක් නැත, නමුත් සිව්වන ජනරජයේ පැවැත්මේ සිට 2023 දක්වා සියලුම ජනාධිපති අපේක්ෂකයින් මෙම රීතියට අනුගත විය.
කෙසේ වෙතත්, නායකත්වයේ ආගමික සහ වාර්ගික විවිධත්වයේ මෙම මූලධර්මය 2023 මහ මැතිවරණයේදී නොසලකා හරින ලද අතර, සමස්ත ප්‍රගතිශීලී කොංග්‍රසයේ අපේක්ෂකයා වන මුස්ලිම් ජාතික බෝලා අහමඩ් ටිනුබු, තවත් මුස්ලිම්වරයෙකු වන සෙනෙට් සභික කාෂිම් ෂෙට්ටිමා අපේක්ෂකයෙකු ලෙස තෝරා ගන්නා ලදී.
පරිපාලන අංශ
[සංස්කරණය]
නයිජීරියාව ප්‍රාන්ත තිස් හයකට සහ එක් ෆෙඩරල් අගනුවරකට බෙදා ඇති අතර ඒවා තවදුරටත් පළාත් පාලන ප්‍රදේශ 774 කට බෙදා ඇත. සමහර සන්දර්භයන් තුළ, ප්‍රාන්ත භූ දේශපාලනික කලාප හයකට එකතු කර ඇත:[4][5]
නයිජීරියාවේ මිලියනයකට අධික ජනගහනයක් සහිත නගර පහක් ඇත (විශාල සිට කුඩාම දක්වා): ලාගෝස්, කැනෝ, ඉබදාන්, බෙනින් නගරය සහ පෝර්ට් හාර්කෝර්ට්. ලාගෝස් යනු අප්‍රිකාවේ විශාලතම නගරය වන අතර එහි නාගරික ප්‍රදේශයේ මිලියන 12 කට අධික ජනගහනයක් ඇත.[6]
විශේෂයෙන්ම රටේ දකුණ ඉතා ශක්තිමත් නාගරීකරණය සහ සාපේක්ෂව විශාල නගර සංඛ්‍යාවක් මගින් සංලක්ෂිත වේ. 2015 හි ඇස්තමේන්තුවකට අනුව,[7] නයිජීරියාවේ නගර 20 ක් 500,000 කට වඩා වැඩි ජනගහනයක් සිටින අතර, මිලියනයක ජනගහනයක් සහිත නගර දහයක් ද ඇත.
නීතිය
[සංස්කරණය]නයිජීරියාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව රටේ උත්තරීතර නීතියයි. ඉංග්‍රීසි නීතිය, සාමාන්‍ය නීතිය, චාරිත්‍රානුකූල නීතිය සහ ෂරියා නීතිය ඇතුළත් නයිජීරියාවේ එකිනෙකට වෙනස් නීති පද්ධති හතරක් ඇත:
- නයිජීරියාවේ ඉංග්‍රීසි නීතිය සමන්විත වන්නේ යටත් විජිත යුගයේ සිට බ්‍රිතාන්‍ය නීති එකතු කිරීමෙනි.
- පොදු නීතිය යනු සිවිල් නීති ක්ෂේත්‍රයේ (ඊනියා පූර්වාදර්ශ) බලධාරී අධිකරණ තීන්දු එකතු කිරීම අදාළ රටෙහි - මෙම නඩුවේ නයිජීරියාවේ දී ලබා දී ඇත. (මෙම ක්‍රමය ප්‍රධාන වශයෙන් ඇංග්ලෝ-සැක්සන් රටවල දක්නට ලැබේ; අනෙක් අතට, මහාද්වීපික යුරෝපයේ, ප්‍රංශයේ නැපෝලියන් සංග්‍රහයේ මෙන්, හැකිතාක් දුරට, සංග්‍රහ කරන ලද සහ වියුක්ත සිවිල් නීතිය ප්‍රමුඛ වේ).[8]
- චාරිත්‍රානුකූල නීතිය ව්‍යුත්පන්න වී ඇත්තේ පූර්ව යටත් විජිත යොරුබා ඉඩම් රහස් සමිතිවල සහ ඉග්බෝලන්තයේ සහ ඉබිබියෝලන්ඩ්හි එක්පේ සහ ඔකොන්කෝ හි ආරවුල් විසඳීමේ රැස්වීම් ඇතුළුව දේශීය සම්ප්‍රදායික සම්මතයන් සහ භාවිතයන් මගිනි.[9]
- ෂරියා නීතිය (ඉස්ලාම් නීතිය ලෙසද හැඳින්වේ) භාවිතා කරනු ලැබුවේ ඉස්ලාම් ප්‍රමුඛ ආගම වන උතුරු නයිජීරියාවේ පමණි. එය ලාගෝස් ප්‍රාන්තය, ඔයෝ ප්‍රාන්තය, ක්වාරා ප්‍රාන්තය, ඔගුන් ප්‍රාන්තය සහ ඔසුන් ප්‍රාන්තය යන ප්‍රාන්තවල ද මුස්ලිම්වරුන් විසින් භාවිතා කරනු ලැබේ. මුස්ලිම් දණ්ඩ නීති සංග්‍රහ සෑම ප්‍රාන්තයකම එක හා සමාන නොවන අතර ඒවා ආගමික අනුබද්ධය අනුව දඬුවම් සහ වැරදි වෙනස් කරයි (උදාහරණයක් ලෙස, මත්පැන් පානය සහ බෙදා හැරීම).
රටේ අධිකරණ ශාඛාවක් ඇත, එහි ඉහළම අධිකරණය නයිජීරියාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය වේ.[10]
විදේශ සබඳතා
[සංස්කරණය]
1960 දී නිදහස ලැබීමෙන් පසු නයිජීරියාව අප්‍රිකානු එක්සත්කම සිය විදේශ ප්‍රතිපත්තියේ කේන්ද්‍රස්ථානය බවට පත් කළේය.[11] අප්‍රිකානු අවධානයට එක් ව්‍යතිරේකයක් වූයේ 1960 ගණන්වල ඊශ්‍රායලය සමඟ නයිජීරියාවේ සමීප සබඳතාව වර්ධනය වීමයි. නයිජීරියාවේ පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීමට ඊශ්‍රායලය අනුග්‍රහය දැක්වීය.[12]
නයිජීරියාවේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය 1970 ගනන්වල සිය සිවිල් යුද්ධයෙන් එක්සත් වූ පසු රට පරීක්ෂාවට ලක් විය. එය දකුණු අප්‍රිකාවේ සුදු සුළුතර ආණ්ඩුවලට එරෙහි ව්‍යාපාරවලට සහාය විය. දකුණු අප්‍රිකානු රජය සම්බන්ධයෙන් දැඩි ස්ථාවරයක් ගනිමින් නයිජීරියාව අප්‍රිකානු ජාතික කොංග්‍රසයට සහාය දැක්වීය. නයිජීරියාව අප්‍රිකානු එක්සත්කම සඳහා වූ සංවිධානයේ (දැන් අප්‍රිකානු සංගමය) ආරම්භක සාමාජිකයෙකු වූ අතර සමස්තයක් වශයෙන් බටහිර අප්‍රිකාවේ සහ අප්‍රිකාවේ දැවැන්ත බලපෑමක් ඇත. නයිජීරියාව බටහිර අප්‍රිකාවේ කලාපීය සමුපකාර ප්‍රයත්නයන් ආරම්භ කරන ලද අතර, බටහිර අප්‍රිකානු රාජ්‍යයන්ගේ ආර්ථික ප්‍රජාව (ECOWAS) සහ ECOMOG (විශේෂයෙන් ලයිබීරියාව සහ සියෙරා ලියොන් සිවිල් යුද්ධ වලදී) සඳහා ප්‍රමිති දරන්නා ලෙස ක්‍රියා කළේය.
මෙම අප්‍රිකාව කේන්ද්‍ර කරගත් ස්ථාවරය සමඟින්, නයිජීරියාව නිදහසින් ටික කලකට පසු එක්සත් ජාතීන්ගේ නියමය පරිදි කොංගෝවට හමුදා යවා ඇත (සහ එතැන් සිට සාමාජිකත්වය පවත්වා ගෙන යයි). ඇන්ගෝලාවේ MPLA, නැමීබියාවේ SWAPO සඳහා සහය ලබා ගැනීම සහ පෘතුගීසි මොසැම්බික් සහ රොඩේෂියාවේ සුළුතර ආන්ඩුවලට එරෙහි වීමට සහාය වීම ඇතුළුව, 1970 ගණන්වල දී නයිජීරියාව පෑන්-අප්‍රිකානු සහ ස්වයං-ආණ්ඩු ගැති කරුණු කිහිපයකට සහාය විය. නයිජීරියාව නොබැඳි ව්‍යාපාරයේ සාමාජිකත්වය රඳවා ගනී. 2006 නොවැම්බර් මස අගදී, එය අබුජා හි අප්‍රිකා-දකුණු ඇමරිකා සමුළුවක් සංවිධානය කළේ, සමහර සහභාගිවන්නන් "දකුණු-දකුණු" සම්බන්ධය විවිධ පෙරමුණු ඔස්සේ ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා ය.[13] නයිජීරියාව ජාත්‍යන්තර අපරාධ අධිකරණයේ සහ පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ජාතීන්ගේ සාමාජිකයෙකි. 1995 දී අබාචා පාලනය විසින් පාලනය කරන විට එය තාවකාලිකව නෙරපා හරින ලදී.
නයිජීරියාව 1970 ගණන්වල සිට ජාත්‍යන්තර තෙල් කර්මාන්තයේ ප්‍රධාන නිශ්පාදකයකු ලෙස රැඳී සිටින අතර ඔපෙක් හි සාමාජිකත්වය පවත්වා ගෙන යන අතර එය 1971 ජූලි මාසයේදී එක් විය. ප්‍රධාන ඛනිජ තෙල් නිෂ්පාදකයෙකු ලෙස එහි තත්ත්වය සංවර්ධිත රටවල්, විශේෂයෙන් එක්සත් ජනපදය සමඟ සමහර විට අස්ථාවර සහ සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් සමඟ ජාත්‍යන්තර සබඳතා තුළ කැපී පෙනේ.[14]
2000 සිට, චීන-නයිජීරියානු වෙළඳ සබඳතා ඝාතීය ලෙස ඉහළ ගොස් ඇත. 2000 සිට 2016 දක්වා රටවල් දෙක අතර මුළු වෙළඳාමේ ඩොලර් බිලියන 10.3 කට වඩා වැඩි වීමක් සිදුවී ඇත.[15] කෙසේ වෙතත්, චීන-නයිජීරියානු වෙළඳ සබඳතා ව්‍යුහය නයිජීරියානු රාජ්‍යයට ප්‍රධාන දේශපාලන ප්‍රශ්නයක් බවට පත්ව ඇත. සමස්ත ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳ පරිමාවෙන් සියයට 80 ක් පමණ චීනයෙන් අපනයනය කරයි.[16] නයිජීරියාව චීනයට අපනයනය කරනවාට වඩා දස ගුණයකින් ආනයනය කිරීමත් සමඟ මෙය බරපතල වෙළඳ අසමතුලිතතාවයකට හේතු වී ඇත.[17] පසුව, නයිජීරියාවේ ආර්ථිකය පවත්වා ගැනීම සඳහා ලාභ ආනයන මත අධික ලෙස රඳා පවතින අතර, එවැනි විධිවිධාන යටතේ නයිජීරියානු කර්මාන්තයේ පැහැදිලි පහත වැටීමක් ඇති විය.[18]
එහි අප්‍රිකාව කේන්ද්‍ර කරගත් විදේශ ප්‍රතිපත්තිය දිගටම කරගෙන යමින් නයිජීරියාව බටහිර අප්‍රිකාව සඳහා තනි මුදල් ඒකකයක් පිළිබඳ අදහස හඳුන්වා දුන්නේ එය නයිරා විසින් මෙහෙයවනු ඇතැයි යන උපකල්පනය යටතේ ය. නමුත් 2019 දෙසැම්බර් 21 දින, අයිවෝරියානු ජනාධිපති ඇලසාන් ඔවාටාරා, එමානුවෙල් මැක්‍රොන් සහ තවත් UEMOA ප්‍රාන්ත කිහිපයක් ප්‍රකාශ කළේ ඔවුන් මුලින් අදහස් කළ පරිදි මුදල් ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීම වෙනුවට CFA ෆ්‍රෑන්ක් නැවත නම් කරන බවයි. 2020 වන විට දන්නා පරිදි, ඉකෝ මුදල් 2025 දක්වා ප්‍රමාද වී ඇත.[19]
හමුදා
[සංස්කරණය]
නයිජීරියානු සන්නද්ධ හමුදා යනු නයිජීරියාවේ ඒකාබද්ධ හමුදා බලකායයි. එය නිල ඇඳුම් සහිත සේවා ශාඛා තුනකින් සමන්විත වේ: නයිජීරියානු හමුදාව, නයිජීරියානු නාවික හමුදාව සහ නයිජීරියානු ගුවන් හමුදාව. නයිජීරියාවේ ජනාධිපතිවරයා සන්නද්ධ හමුදාවල සේනාධිනායකයා ලෙස ක්‍රියා කරන අතර, මිලිටරිය සහ එහි පිරිස් කළමනාකරණය සඳහා වගකිව යුතු ආරක්ෂක අමාත්‍යාංශය හරහා ඔහුගේ ව්‍යවස්ථාපිත අධිකාරිය ක්‍රියාත්මක කරයි. AFN හි මෙහෙයුම් ප්‍රධානියා වන්නේ නයිජීරියානු ආරක්ෂක අමාත්‍යවරයාට යටත්ව සිටින ආරක්ෂක මාණ්ඩලික ප්‍රධානියාය. 223,000කට වඩා වැඩි ක්‍රියාකාරී පිරිස් බලයක් ඇති නයිජීරියානු හමුදාව අප්‍රිකාවේ විශාලතම නිල ඇඳුමින් සැරසුණු සටන් සේවාවලින් එකකි.[20]
නයිජීරියාවේ සන්නද්ධ හමුදාවන්හි 143,000 භට පිරිසක් (හමුදාව 100,000, නාවික හමුදාව 25,000, ගුවන් හමුදාව 18,000) සහ තවත් 80,000 පිරිස් "ජෙන්ඩමරීන් සහ පැරාමිලිටරි" සඳහා 2020 දී, උපායමාර්ගික අධ්‍යයන සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර ආයතනයට අනුව සිටී.[21] නයිජීරියාව 2017 දී එහි සන්නද්ධ හමුදාවන් සඳහා වියදම් කළේ එහි ආර්ථික නිමැවුමෙන් සියයට 0.4ක් හෙවත් ඇ.ඩො. බිලියන 1.6ක් පමණි.[22][23] 2022 සඳහා, නයිජීරියානු සන්නද්ධ හමුදාවන් සඳහා ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 2.26ක් වැය කර ඇති අතර, එය බෙල්ජියමේ ආරක්ෂක අයවැයෙන් තුනෙන් එකකට වඩා (ඇ.ඩො. බිලියන 5.99) පමණ වේ.[21]
කලාපීය ගැටුම්
[සංස්කරණය]
බොකෝ හරාම් සහ කොල්ලකරුවන්ගේ ගැටුම 2010 මැද භාගයේ සිට දහස් ගණනකට හානි සිදු වූ බරපතල ප්‍රහාර රාශියකට වගකිව යුතුය. එතැන් සිට, විදේශ සබඳතා පිළිබඳ කවුන්සිලයේ නයිජීරියාවේ ආරක්ෂක ආයතනයට අනුව, මෙම ගැටුමෙන් (2022 ඔක්තෝබර් වන විට)[24] ජීවිත 41,600 කට වඩා අහිමි වී ඇත. එක්සත් ජාතීන්ගේ සරණාගත ඒජන්සිය UNHCR විසින් අභ්‍යන්තරව අවතැන් වූ පුද්ගලයින් මිලියන 1.8 ක් පමණ සහ අසල්වැසි රටවල නයිජීරියානු සරණාගතයින් 200,000 ක් පමණ ගණන් ගනී.
බොකෝ හරාම් බලපෑමට ලක් වූ රාජ්‍යයන් 2015 පෙබරවාරි මාසයේදී බොකෝ හරාම් සමඟ ඒකාබද්ධව සටන් කිරීම සඳහා 8,700 ක බහුජාතික ඒකාබද්ධ කාර්ය සාධක බලකායක් පිහිටුවීමට එකඟ විය. 2015 ඔක්තෝම්බර් වන විට බොකෝ හරාම් පාලනය කරන ලද සියලුම නගරවලින් සහ ඊසානදිග නයිජීරියාවේ සියලුම ප්‍රාන්තවලින් පාහේ පලවා හැර ඇත. 2016 දී, බොකෝ හරාම් දෙකඩ වූ අතර 2022 දී සටන්කරුවන් 40,000 ක් යටත් විය.[25] ISWAP (බටහිර අප්‍රිකාවේ ඉස්ලාමීය රාජ්‍යය) යන බෙදීම් කණ්ඩායම ක්‍රියාකාරීව පවතී.
බොකෝ හරාම්, අනෙකුත් නිකායිකයින් සහ අපරාධකරුවන්ට එරෙහි සටන පොලිස් ප්‍රහාර වැඩි වීමත් සමඟ ඇත. විදේශ සබඳතා පිළිබඳ කවුන්සිලයේ නයිජීරියාවේ ආරක්ෂක ආයතනය විසින් 2011 මැයි මාසයේ ස්ථාපිත කළ පළමු මාස 12 තුළ බොකෝ හරාම් ප්‍රහාරවලින් මරණ 1,086 ක් සහ පොලිස් ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් 290 ක් මිය ගිය බව ගණන් බලා ඇත. 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයෙන් පසු මාස 12 තුළ, පොලිස් ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් පුද්ගලයන් 2,193 ක් සහ බොකෝ හරාම් ප්‍රහාරවලින් 498 ක් මිය ගියහ. නයිජීරියානු පොලිසිය සුපරීක්ෂාකාරී යුක්තිය සඳහා කුප්‍රකට ය.
නයිජර් ඩෙල්ටාවේ, නයිජර් ඩෙල්ටාවේ විමුක්තිය සඳහා වූ ව්‍යාපාරය (MEND), නයිජර් ඩෙල්ටා මහජන ස්වේච්ඡා බලකාය (NDPVF), ඉජාව් ජාතික සම්මේලනය (INC) සහ පෑන් නයිජර් වැනි සටන්කාමී කණ්ඩායම් විසින් 2016 දී තෙල් යටිතල පහසුකම්වලට දැඩි ප්‍රහාර එල්ල කරන ලදී. ඩෙල්ටා සංසදය (PANDEF). ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන් නව බුහාරි ආන්ඩුව මර්දනයේ සහ සාකච්ඡා කිරීමේ ද්විත්ව උපාය මාර්ගයක් අනුගමනය කළේය.
2016 අගභාගයේදී, නයිජීරියානු ෆෙඩරල් ආන්ඩුව, තෙල් යටිතල පහසුකම් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා සටන්කාමී කණ්ඩායම්වලට නයිරා බිලියන 4.5ක (ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 144ක) කොන්ත්‍රාත්තුවක් පිරිනැමීමේ උප්පරවැට්ටියට යොමු විය. කොන්ත්‍රාත්තුව 2022 අගෝස්තු මාසයේදී අලුත් කරන ලද නමුත් අරමුදල් බෙදා හැරීම සම්බන්ධයෙන් ඉහත සඳහන් කණ්ඩායම් අතර දැඩි ආරවුල් ඇති විය. නියෝජිතයන් එකිනෙකාට එරෙහිව "යුද්ධය"[26] ගැන කතා කරයි. ප්‍රචණ්ඩත්වයට ඇති ඉහළ ප්‍රවනතාවය සහ නායකයන්ගේ අල්පේච්ඡතාව මෙන්ම මෙම ආරවුල තුළ සමාජ හා පාරිසරික තර්ක සම්පූර්ණයෙන්ම නොපැවතීම[26] සටන්කාමී කණ්ඩායම් ඔවුන්ගේ උසස් නම් තිබියදීත්, ඔවුන්ගේ කලාපය පිළිබඳ වගකීම ඉවත දමා ඇති බවට බියක් ඇති කරයි. ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් සහ ආරක්ෂණ ජාවාරම් සහ ස්වයං-පොහොසත් වීමේ ක්ෂේත්‍රයට ගොස් ඇත. කෙසේ වෙතත්, නයිජර් ඩෙල්ටාවේ නල මාර්ග ඉතා ඵලදායි ලෙස "ආරක්ෂා" කර නැත - සොරකම් කරන ලද බොරතෙල් සහ නීති විරෝධී ලෙස නිපදවන ලද බැර ඉන්ධන තෙල් වලින් නයිජර් ඩෙල්ටා දූෂණය 2016 න් පසු බාධාවකින් තොරව දිගටම පැවතුනි.[27]
මධ්‍යම නයිජීරියාවේ, මුස්ලිම් හවුසා-ෆුලානි එඬේරුන් සහ ආදිවාසී ක්‍රිස්තියානි ගොවීන් අතර ගැටුම් යළිත් ඇවිලී ගියේය, විශේෂයෙන්ම කඩුනා, සානුව, ටරාබා සහ බෙනු ප්‍රාන්තවල. එක් එක් අවස්ථාවන්හිදී, මෙම ගැටුම් සිය ගණනක් ජීවිත බිලිගෙන ඇත. උතුරු නයිජීරියාවේ කාන්තාරකරණය, ජනගහන වර්ධනය සහ සාමාන්‍යයෙන් ආතති සහගත ආර්ථික තත්ත්වය හේතුවෙන් ඉඩම් සහ සම්පත් පිළිබඳ ගැටුම් වැඩි වෙමින් පවතී.
2022 ජුනි මාසයේදී ඕවෝ හි ශාන්ත ෆ්‍රැන්සිස් සේවියර් දේවස්ථානයේ සමූල ඝාතනයක් සිදු විය. පල්ලියේ සාමාජිකයන් 50කට අධික සංඛ්‍යාවක් ඝාතනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් රජය ISWAP වෙත දොස් පැවරූ නමුත් ප්‍රදේශවාසීන් සැක කරන්නේ ෆුලානි එඬේරුන්ගේ සම්බන්ධයයි.[28]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ Charles Mwalimu. The Nigerian Legal System: Public Law. Peter Lang. 2005. p. 6.
- ^ a b "Nigeria". The World Factbook. Central Intelligence Agency (United States). 14 February 2022.
- ^ "Patrick Obahiagbon: Labour Party won't get 25% of votes in 24 states". TheCable (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2022-09-04. සම්ප්‍රවේශය 2022-10-15.
- ^ "Constitution amendment: What the people want". 4 November 2012. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2012.
- ^ "Constitutional review: Nigeria needs broader representation". 6 December 2012. 11 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2012.
- ^ Onuah, Felix (29 December 2006). "Nigeria gives census result, avoids risky details". Reuters. 26 January 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 23 November 2008.
- ^ "Nigeria: States & Agglomerations - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information". citypopulation.de. සම්ප්‍රවේශය 2022-10-17.
- ^ Siliquini-Cinelli, Luca; Hutchison, Andrew (2017-04-06). The Constitutional Dimension of Contract Law: A Comparative Perspective. Springer. ISBN 978-3-319-49843-0.
- ^ ProjectSolutionz (2021-06-22). "Law and the political structure in Nigeria". ProjectSolutionz (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-07-08.
- ^ "Africa :: Nigeria". The World Factbook. Central Intelligence Agency (United States). 12 September 2022.
- ^ Young, Andrew (20 July 2006) "Collins Edomaruse, how Obasanjo cut UK, US to size", This Day (Nigeria).
- ^ Burkett, Elinor (2009) Golda, HarperCollins, ISBN 0-06-187395-0, p. 202.
- ^ "ASAS – Africa-South America Summit". African Union. 30 November 2006. 18 May 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 May 2011.
- ^ Timothy, Shaw (1984). "The State of Nigeria: Oil Prices Power Bases and Foreign Policy". Canadian Journal of African Studies. 18 (2): 393–405. doi:10.2307/484337. JSTOR 484337.
- ^ LeVan, Carl; Ukata, Patrick (2018). The Oxford Handbook of Nigerian Politics. Oxford: Oxford University Press. p. 751. ISBN 978-0-19-880430-7.
- ^ LeVan, Carl; Ukata, Patrick (2018). The Oxford Handbook of Nigerian Politics. Oxford: Oxford University Press. p. 756. ISBN 978-0-19-880430-7.
- ^ LeVan, Carl; Ukata, Patrick (2018). The Oxford Handbook of Nigerian Politics. Oxford: Oxford University Press. p. 754. ISBN 978-0-19-880430-7.
- ^ LeVan, Carl; Ukata, Patrick (2018). The Oxford Handbook of Nigerian Politics. Oxford: Oxford University Press. p. 754–755. ISBN 978-0-19-880430-7.
- ^ Smith, Elliot (2020-09-29). "West Africa's new currency could now be delayed by five years". CNBC. සම්ප්‍රවේශය 2020-11-17.
- ^ "Armed forces personnel, total – Data". සම්ප්‍රවේශය 24 January 2017.
- ^ a b The International Institute for Strategic Studies (IISS) (2022). The Military Balance 2022. London: Taylor & Francis. ISBN 9781032279008.
- ^ 3_Data for all countries from 1988 to 2017 as a share of GDP.pdf (sipri.org)
- ^ 1_Data for all countries from 1988 to 2017 in constant (2016) USD.pdf (sipri.org)
- ^ a b "Nigeria Security Tracker". Council on Foreign Relations. සම්ප්‍රවේශය 2022-10-15.
- ^ Agency Report (2022-03-24). "Over 40,000 terrorists surrender to troops – DHQ". Premium Times Nigeria (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-10-15.
- ^ a b Bankole, Idowu (2022-09-15). "Niger Delta militants at war over pipelines surveillance contract". Vanguard News (බ්‍රිතාන්‍ය ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-10-18.
- ^ "Niger Delta Avengers group says ends ceasefire in Nigeria oil hub - website". Reuters. 2017-11-03. සම්ප්‍රවේශය 2022-10-15.
- ^ ACN (2022-06-07). "ACN statement about the Pentecost massacre in St. Francis Xavier Church in Owo, Nigeria". ACN International (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-11-18.