හික්කඩුවේ සුමංගල තෙරණුවෝ

හික්කඩුවේ සුමංගල හිමි
උපත	දොන් නිකොලොස්‌ අබේවීර ගුණවර්ධන 1827 ජනවාරි 20 වැනිදා හික්කඩුව
මියගිය දිනය	1911 අප්‍රේල් 29 වැනි දින හික්කඩුව
නිවහන	කොළඹ නව කෝරළේ ද, ශ්‍රීපාදස්‌ථානයේ ද ප්‍රධාන නායක
ජාතිකත්වය	සිංහල ජාතික
රැකියාව	ගුරුවරයක්
ප්‍රසිද්ධව ඇත්තේ	ජාත්‍යන්තර කීර්තිධර මහා පඬිවරයෙක්,ඉංගී්‍රසි භාෂාවේ විශාරද,
තනතුර	බෝධිසත්ව ගුණෝපේත, ත්‍රිපිටකවාගිශ්වරාචාර්ය, පණ්‌ඩිත ශිරෝමණී, අතිපූජ්‍ය ,
ආගම	බෞද්ධ

දොන් නිකුලස් අබෙවිර ගුණවර්ධන නම් පුත් රුවන උපත ලද්දෙ 1827 ජනවාරි 20 වන දින හික්කඩුවෙ හෙට්ටිගොඩ නම් ගම් පියසෙදිය.ඒ දොන් ජොහානිස් අබේවිර ගුණවර්ධන මැතිතුමාගෙ දණ්ඩන්ගොඩ ගමගෙ ක්‍රිස්තිනා හාමිනෙ මැතිනියගෙත් පස් වැනි දරුවා ලෙසටයි.

දහතුන් වියෙදි නිකුලස් දරුවා හික්කඩුවෙ සුමංගල නමින් පැවිද්ද ලැබිය. තමන් වැඩ විසූ ආරාමයෙ සිංහල පාලි සංස්කෘත ආදි භාෂා හදාල සුමංගල හිමියෝ විච්ත්‍ර ධර්ම හිමි කථිකයෙකු ලෙස ප්‍රසිද්ධියට පත්වන්නට විය. ක්‍රි:ව 1848දී මල්වතු විහාරස්ථ උපොසථගාරයෙදී පරමධම්ම චේතිය පිරිවෙනෙහි ප්‍රධානාචාර්ය පදවියට පත්විය.

මෙම අවධියෙදී බටහිර සංස්කෘතියටත් කිතුදහමටත් සමාජයෙහි උසස් පිලිගැනිමක් හිමිව තිබු අතර සිංහල සංස්කෘතියටත් බුදු දහමටත් හිමිව තිබුණේ දෙවන මට්ටමෙ පිලිගැනුමකි. මෙ අනුව බෞද්ධගම හා සිංහල සංස්කෘතිය පිලිබදව අදහස් දක්වන්නට ඉදිරිපත් වුවෝ විරල වූහ. එහෙත් සුමංගල හිමියො ධර්ම දේශනා පවත්වමින් ඊට එරෙහි බලයක් ගොඩ නගන්නට කැපවුහ. දිවයින පුරා ශාඛා 46 ක් දක්වා වය්‍යාප්ත වු විදුදය පිරිවෙන ආරම්බ කිරිම උන්නාන්සෙගෙ ප්‍රධනාත්වයෙන් සිදු වු දෙයකි. උන්නාන්සෙගේ ශේෂ්ඨ මග පෙන්විම යටතේ ක්‍රියාත්මක වු පිරිවෙන්හි අධයන කටයුතු වල යෙදිම සදහා දෙස් විදෙස් ශිෂය්‍යන් වැල නොකැඩි ගලා ආයෙ ඉන් ලද මහගු අධය්‍යාපනය නිසාමය. 1886 දී කොලඹ ආනන්ද විදය්‍යාලය බිහිකිරිමෙ පුරොගාමි මෙහෙවරට උන්වහන්සෙගෙන් ලද දායකත්වය සුලුපටු නොවෙ.

මෙ අතර අනගාරික ධර්මපාලතුමාග්ගෙ බෞද්ධාගමික කටයුතු හා මහා බොධි සමාගමෙහි ප්‍රකාශනයක්වු "සිංහල බෞද්ධයා" පත්‍රයෙහි කටයුතු කෙරෙහිත් සුමංගල හිමියන්ගෙ අනුශාසකත්වය නොඅඩුව ලැබිණ. උන්වහන්සේගෙ ලෙඛන කුසලතාවය විදහා දැක්වෙන ග්‍රන්ථ කිහිපයක් විය. බ්‍රහ්ම ධර්මය, මාහර්ග ලක්ෂණ, සිදත් සගරා සන්නය ආදී ග්‍රන්ථ ඒ අතර වෙයි.

මෙ සියලු කටයුතු කෙරෙහි මුල්වුූ උන්වහන්සේගේ පරමාර්ථය වුයෙ ශ්‍රි ලංකාවේ අනාගත දියුණුව උදෙසා බෞද්ධ අධය්‍යාපන සැලැස්මක් ක්‍රියාත්මක කරලිමය. ත්‍රිපිටක වාගිශිවර්චාර්යත්වයෙන් පිදුම් ලද හික්කඩූවෙ ශ්‍රි සුමංගල හිමියන් වහන්සේ අවුරුදු 84 ක් ආයු වලදා 1911 අප්‍රේල් 29 වන දින අපවත් වුහ.