"පයිතගරස්" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
සුළු r2.7.1) (රොබෝ එකතු කරමින්: ne:पाइथागोरस |
සුළු r2.7.2) (රොබෝ එකතු කරමින්: ba:Пифагор |
||
| 80 පේළිය: | 80 පේළිය: | ||
[[ast:Pitágoras]] |
[[ast:Pitágoras]] |
||
[[az:Pifaqor]] |
[[az:Pifaqor]] |
||
[[ba:Пифагор]] |
|||
[[bat-smg:Pėtaguors]] |
[[bat-smg:Pėtaguors]] |
||
[[be:Піфагор]] |
[[be:Піфагор]] |
||
08:08, 28 මාර්තු 2012 තෙක් සංශෝධනය
පයිතගරස් (Πυθαγόρας) | |
|---|---|
| උපත | c. 570 ක්‍රිපූ |
| මියගිය දිනය | c. 495 ක්‍රිපූ |
| යුගය | පූර්ව-සොක්‍රටීය දර්ශනවාදය |
| ප්‍රදේශය | පයිතගරස් |
| ගුරුකුලය | පයිතගෝරියානුවාදය |
ප්‍රධාන ලැදිකම් | පාරභෞතික විද්‍යාව, සංගීතය, ගණිතය, ආචාරධර්මය, දේශපාලන විද්‍යාව |
සංගණ්‍ය අදහස් | මියුසිකා යුනිවර්සාලිස්, ස්වර්ණමය අනුපාතය, පයිතගෝරියානු සුසරනය, පයිතගරස් ප්‍රමේයය |
Influences | |
Influenced | |
පයිතගරස් සැමොස්හි (උපත - ක්‍රි. පු. 580-572 අතර මිය යාම ක්‍රි. පු. 500- 490 අතර) අයෝතියානු ග්‍රීක ගණිඥයෙකි. ඔහු පයිතගෝරියානු ආගමික ව්‍යාපාරයේ නියමුවාය. ඔහු විශිෂ්ඨ ගණිතඥයෙක්, විද්‍යාඥයෙක් හා මුනිවරයෙක් වශයෙන් පිදුම්‍ ලබා ඇත. කෙසේ වුවත් ගණිතය හා ස්වභාවික දර්ශනය කෙරෙහි ඔහුගේ දායකත්වය පිළිබඳව සමහරුන් ප්‍රශ්නකර ඇත. ග්‍රීකයන් අතර “වඩා දර්ශනවාදී තැනැත්තා” ලෙස හෙරඩොටස් විසින් ඔහුව සලකන ලදී. ඔහුගේ නම, පයිතත් හිරුදෙවියා සමග සැසදීමට යොමු කරන ලදී. ඇරිස්ටිපස් ඔහුගේ නම පහත පරිදි විවරනය කරයි. ඔහු පයිතත් ( - Pyth) ඉරු දෙවියාට සමානවම සත්‍ය පවසයි. (agor -)”පයිතියා සිය ගැබිණි මව අතිශය ලස්සන වූද , ඥානවන්ත වූද, මිනිසුන්ට වැඩදායී වූද මිනිසෙකුට උපත දෙන බවට අනාගත වාක්‍ය පැවසූ පුවත ඉම්බිලිකස් විසින් වාර්තා කොට ඇත.
පයිතගරස් ඔහුගේ නම අඩංගු පයිතගරස් ප්‍ර‍‍ම්යෙ සදහා ප්‍රචලිතය “අංක ශාස්ත්‍රයේ පියා” වශයෙන් සැලකෙන පයිතගරස් ක්‍රිස්තු පුර්ව 6 වන සියවසේ අගභාගයේ දාර්ශනික හා ආගමික ඉගැන්වීම්‍ කෙරෙහි දායකත්වයක් දක්වා ඇත. පුරාවෘත හා අවුල් කිරීම්‍ පෙර සොක්‍රටීයන්ටත් වඩා ඔහුගේ කාර්යයන් අඳුරු කල නිසා ඔහුගේ ඉගැන්වීම්‍ හා ජීවිතය පිළිබද යමෙකුට විශ්වාසයෙන් කිවහැක්කේ ඉතා ස්වල්පයක් පමණි. සෑම දෙයක්ම ගණිතය හා සැබැඳි බවත් අංක ශාස්ත්‍රය සර්ව සත්‍ය බවත් ගණිතය තුලින් සෑම දෙයක් පිළිබඳව අනාවැකි පලකල හැකි බවත් ගණිතය මාර්ගයෙන් සෑම දෙයක්ම රිද්මයානුකූල රටාවන් හෝ චක්‍රයන් මගින් මැනිය හැකි බවත් පයිතගරස් හා ඔහුගේ අනුගාමිකයන් විශ්වාස කලහ. ඉයම්‍බලිකස්ට අනුව, පයිතගරස් වරෙක “අංක ශාස්ත්‍රය අදහස් හා ආකෘති වල ස්විමියා හා දෙවියන් හා යක්ෂයන් ඇතිවීමට හේතුව” බවත් පවසා ඇත.
ඔහු තමා දාර්ශනිකයෙක් හා ඥානයට ආලය කරන්නෙක් යැයි කී පළමු මිනිසා විය. පයිතගරස්ගේ අදහස් වලින් ප්ලේටෝ දැඩි ආභාෂයක් ලැබීය. අවාසනාවකට මෙන් පයිතගරය ගේ සටහන් කිසිවක් අද වන විට නැති නිසා ඔහු පිළිබඳව දැනගැනීමට ඇත්තේ ස්වල්ප වශයෙනි. ඔහු ගේ සොයාගැනීමි පිළිබඳ ඔහුට ගෞරව කිරීම්‍ සියල්ලම පාහේ ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයන් හා සගයන් විසින් සිදුකරනු ලැබුවා විය හැක.
References
http://en.wikipedia.org/wiki/Pythagoras
'''පයිතගරස් යනු පුණ්‌ණ හිමියෝ ද?'''
පයිතගරස් යනු පුණ්‌ණ හිමියෝ ද
යුරෝපයේ විද්‍යාත්මක පදනමක්‌ සහිත ශාස්‌ත්‍රීය කටයුතු සාකච්ඡා කිරීම පටන් ගත්තේ ඇත්ත වශයෙන්ම ඉන්දියාවට පසුකාලීනවය. බ්‍රාහ්මණ, උපනිෂද්, ෂඩ් දර්ශන ආදී බුද්ධි සංවාද ඉන්දියාව තුළදී ක්‍රි. පූ. 900 සිට ක්‍රමයෙන් දියුණු විය. නමුත් ග්‍රීක දාර්ශනික ප්‍රවාහය ඊට පසුකාලීන ඕපපාතික ප්‍රභවයකින් යුතු එකකි. එසේම බොහෝ ග්‍රීක දාර්ශනිකයන්ගේ සංකල්ප සමකාලීන හෝ පුර්වකාලීන ඉංදීය දාර්ශනිකයන්ට පුදුම සහගත ලෙස සමානය.
මෙයට හේතුව එකක්‌ අනෙකින් දැනුම හුවමාරු කර ගැනීමයි. නමුත් තමන් ලෝකයට දැනුම සැපයූ බව කියූ යුරෝපීයන් ග්‍රීක්‌ දාර්ශනික ප්‍රවාහය ස්‌වාධීන මූලයකින් පැවත ඒම පිළිබඳ ආඩම්බර වෙයි. එය සුදු මිනිසුන්ට ලෝකය පාලනය කිරීමට ඇති සුදුසුකමක්‌ ලෙස ද සලකයි. නමුත් සත්‍යය එය නොවේ. ග්‍රීක දාර්ශනික චින්තන ධාරාවේ සමාරම්භකයා වූ පයිතගරස් ඉංදියාවට පැමිණ බුදුදහම හදාරා ඇති අයෙකි. බෞද්ධ සූත්‍රවල සඳහන් පුණ්‌ණ සහ පයිතගරස් දෙදෙනා පුදුම සහගත ලෙස සමානය. වැඩිදුරටත් හදාල විට ඒ දෙදෙනා එකම පුද්ගලයකු බවත් තහවුරු විය. පුණ්‌ණ සහ පයිතගරස් එක්‌ අයෙකු බව සනාත වන සාධක රාශියක්‌ ඇත. පහත දැක්‌වෙන්නේ එයින් කීපයකි.
බුදුන් වහන්සේ ජීවත්ව සිටියදීම පුණ්‌ණ මිය ගිය බව පුණ්‌ණෝවාද සූත්‍රයේ සඳහන් ය. පයිතගරස් ද ක්‍රි. පූ. 495 දී මෙටෆොන්ටියන් හිදී මියගොස්‌ ඇත. බුදුන් වහන්සේ පිරිනිවන් පෑවේ ඊට වසර 9 කට පසුව ක්‍රි. පූ. 486 දී ය. පුණ්‌ණ සහ පයිතගරස් බුදුන් ජීවත්ව සිටියදීම මියගොස්‌ ඇත.
දෙදෙනාම වෙළෙ¹මට සම්බන්ධය. පයිතගරස්ගේ පියා සුළු ආසියාවේ ටයර් (ඔහරු) හි විසූ පොහොසත් වෙළෙන්දෙකි. පයිතගරස් ද ඒ වෙළෙඳුන් සමඟ චාරිකා කර ඇත. පුණ්‌ණ ද සඳුන් වෙළෙ¹ම සඳහා ඉංදියාවට පැමිණ ඇත.
පයිතගරස්‌ට ඉතා ආසන්න යුගයක ජීවත් වූ ඇලෙක්‌සැන්ඩර් පොලිහිස්‌ටර් නමැති ග්‍රීක ලේඛකයා සහ ක්‍රි. ව. 150 - 216 දී ඇලෙක්‌සැන්ඩි්‍රයා පුස්‌තකාලයේ විසූ කෙලෙමන්ට්‌ නමැති පඬිවරයකු ද පයිතගරස් ඉන්දියාවට පැමිණ දර්ශනය හදාල බව වාර්තා කර ඇත. පුණ්‌ණ ද බටහිර ප්‍රදේශයකින් ඉංදියාවට ඇතුළු විය. දෙදෙනාම බුදුන් වහන්සේගේ ගෝලයන් ය.
1939 දී පරම විඥනාර්ථවාදීන්ගේ ප්‍රකාශනයක ද පයිතගරස් ඉංදියාවෙන් දර්ශනය හදාරා ආපසු ග්‍රීසියට පැමිණි බව සඳහන් කර ඇත. මීට සමාන ලෙස සුනාපරන්ත දේශයේ සිටි පුණ්‌ණ ද බුදුන්ගෙන් බණ අසා ආපසු සුනාපරන්ත දේශයට ගොස්‌ ඇත. ඒ සියල්ල ඉක්‌මවා පුණ්‌ණගේ සහ පයිතගරස්ගේ ආරාමික ජීවිත එක හා සමානය. පයිතගරස් එදා මැග්නා ග්‍රීසියා ලෙස හැඳින්වු ඉතාලියේ (ජරදඑදබ) වල ඔeරුබඑමප නමැති වෙරළබඩ තැනක ආරාමයක විසීය. පුණ්‌ණ ද සමුද්‍රගිරි නම් මුහුදට ආසන්න තැනක ආරාමයක වාසය කළේය. පයිතගරස් පසුව මුහුදු ඝෝෂාව නිසා ටෙරෙන්ටුමිහී මංත්‍රීවරු තනාදුන්, වෙරළබඩ කඳුගැටයක වෙනත් ආරාමයකට ගියේය. පුණ්‌ණ එලෙසින් ම සමුද්‍ර ඝෝෂාව නිසා මුල් ආරාමය අතහැර වෙරළබඩ කඳුගැටයක පිහිටි මකුලාරාමයට ගියේය. මේ ආරාම මාරු කිරීම එක සමානය.
පුණ්‌ණගේ සහ පයිතගරස්ගේ වෙරළබඩ ආරාම ජීවිතය සතුරු කරදර නිසා එක හා සමාන ලෙස නිමා වෙයි. පයිතගරස් හා වෛරයෙන් පසු වූ දේශපාලකයන් පිරිසක්‌ එහි දේශපාලන අවුල් සහගත අවස්‌ථාවකදී ආරාමය විනාශ කර ඇත. පයිතගරස් මෙටෆොන්ටියන් නුවරට පැනගත්තේය. මෙලෙසින්ම මකුලාරාමයේ වෙසෙන අතර පුණ්‌ණගේ නැවක යමින් සිටි අනුගාමිකයන්ට කළ හිරිහැරයක්‌ නිසා ඔහු මකුලාරාමයෙන් පිටව ගොස්‌ ඔවුන් බේරාගෙන ඇත.
පයිතගරස්ගේ මූර්ති, චිත්‍ර හැම එකකම ඔහු සිවුරක්‌ පොරවාගෙන සිටි බව දැකිය හැකිය. ඔහුqගේ සහ අනුගාමිකයන්ගේ ඇඳුම සුදු පැහැති එකකි. පුණ්‌ණෝවාද සූත්‍රය අනුව පුණ්‌ණගේ අනුගාමිකයන්ටද "ඕදාත වස්‌ත්‍ර" හෙවත් සුදු ඇඳුම් ඇඳීමට උපදෙස්‌ දුන් බව සඳහන් ය. මේ නිසා දෙදෙනාම සුදු සිවුරු ඇඳගත් ශාස්‌තෘවරු ලෙස ද සමාන වෙයි.
බුදුන් වහන්සේ සහ භික්‍ෂුන් තම අනුගාමිකයන් ශ්‍රාවකයන් ලෙස හැඳින්වීය. පයිතගරස් ද තම අනුගාමිකයන් ශ්‍රවණය කරන්නා යන අරුත ඇති "අකුස්‌මැටිකොයි (Aනදමිප්එසනදස) ලෙස හැඳින්වූහ. පයිතගරස් තම ආරාමයේ පුවරුවක "අධ්‍යාත්මික ගවේශනයට නොකමැත්තෝ නොපැමිණෙත්වා" යෑයි ලියා තිබිණි. බුදුන් වහන්සේ ද තම දේශනා ප්‍රඥාවන්තයන්ට මිස මෝඩයන්ට නොවන බව කී සේක. මේ සමානකම්වලට අමතරව පුනර්භවය, ලෝකය ගෝලාකාර බව හා සූර්යකේJද්‍රවාදය වැනි බටහිරට ආගන්තුක අදහස් පයිතගරස් දේශනා කරන ලදී. ඒවා පුණ්‌ණ නමැති බුද්ධ පුත්‍රයා ලබාගත් දැනුම මිස වෙන කුමක්‌ද?
අතිශය මෛත්‍රී සහගත උතුමෙකු වූ පුණ්‌ණ තමා ඝාතනය කරන විට පවා මෛත්‍රී කරන බව පැවසූහ. එපරිද්දෙන්ම පයිතගරස් ද සත්ව ඝාතනයෙන් තොර නිර්මාංශ භක්‍ෂකයෙකි. වයින්වලට දේවත්වය ඇතැයි සිතූ ග්‍රීක්‌වරු අතර පයිතගරස් මත්පැන් පානය නොකළේය.
ඉහත සියලු තොරතුරු අනුව එකම කාලයේ වාසය කළ ජීවිත කතාව හා චරිත ලක්‍ෂණ මෙන්ම දේශනා පවා සුවිශේෂී ලෙස සමාන පයිතගරස් හා පුණ්‌ණ එක්‌ අයෙකු විය යුතුය.
පුණ්‌ණගේ රට පිළිබඳ බෞද්ධ මූලාශ්‍ර තොරතුරු අනුව ඔහු වාසය කර ඇත්තේ පයිතගරස් විසූ ක්‍රෝටෝන් වලය. මේ නිසා දෙදෙනා එක්‌ අයෙකු වීමේ සම්භාවිතාව ඉහළ අගයක්‌ ගනී. සංයුක්‌ත නිකායේ පුණ්‌ණ සූත්‍රය අනුව පුණ්‌ණ පැමිණ ඇත්තේ "සුනාපරන්ත දේශයේ" සිටය. මෙහි අදහස සුන් (ශූන්‍ය/හිස්‌) + අපර (බටහිර) + අන්තය (කෙළවර) හෙවත් හිස්‌ බටහිර කෙළවරයි. එසේම "සුන්" යන්නෙහි සතුන් ඝාතනය කරන තැන" යන අදහස ද ඇත. සමකාලීන ග්‍රීසිය සත්ව ඝාතන බහුල, සත්ව බිලිපූජා පැවැත්වූ පෙදෙසකි. මේ නිසා ඉන්දියාවට බටහිරින් පිහිටි සුනාපරන්තය ග්‍රීසිය විය හැකිය. පුණ්‌ණ හා ඔහුගේ සොහොයුරන්ගේ නැව් ගමන් පිළිබඳ කතා පුණ්‌ණෝවාද සූත්‍රයේ ඇත. පුණ්‌ණ අරාබියේ නම් මෙබඳු නැව් ගමන් තිබීමේ ඉඩකඩක්‌ නැත. අරාබිය වැලිකතරකි.
නමුත් පුණ්‌ණගේ අපරාන්තය ග්‍රීක ජනපදයක්‌ බව කීමට කරුණු ඇත. තෙවැනි ධර්ම සංගායනාවෙන් පසු "යෝනක ධම්මරක්‌ත" හිමි වැනි ග්‍රීක භික්‍ෂුවක්‌ ග්‍රීක්‌ ප්‍රදේශයකට යෑවීම සාමාන්‍ය තත්ත්වයකි. උන්වහන්සේ ග්‍රීසියේ බුදු සසුන ගොඩනැගූ බව රුවන්මැලි සෑයේ ධාතු නිධන් කිරීමට ඇලෙක්‌සැන්ඩි්‍රයාවේ භික්‍ෂුන් වැඩම කිරීමෙන් පෙනී යයි. මේ යුගයේ මධ්‍යධරණී කලාපයේ ග්‍රීක රටවල් සමඟ සබඳතා පැවැත්වූ බව අශෝකගේ 13 වන ගිරි ලිපියෙන් ද තහවුරු වෙයි. එහි ධර්ම දූතයක්‌ යෑව් රජෙකු වූ "අනෛකිනෙ" ලෙස හඳුන්වා ඇත්තේ මැසිඩෝනියාවේ Aබසඑසටදබමි රජුය. නමුත් අපරාන්තය යනු එම ග්‍රීක ප්‍රදේශවලින් ද ඈත ඉතාලිය වැනි ප්‍රදේශයක්‌ බව අශෝකගේ 5 වන ගිරි ලිපියෙන් හඳුන්වයි. එහි යවන (සුළු ආසියාවට යාබද ගී්‍රක ජනපද) කාම්භෝජ, ගාන්ධාර සහ අත්‍ය වූ අපරාන්ත දේශ ලෙස සටහන් කර ඇත. මේ අනුව සුළු ආසියාවෙන් ඈත කෙළවරක අපරාන්තය තිබිය යුතුය. එවිට අපරාන්තය පයිතගරස් සිටි ඉතාලියේ ක්‍රෝටොන් බව තරමක්‌ තහවුරු වෙයි.
නමුත් ධර්මප්‍රදීපිකාවේ සටහනකින් අපරාන්තය ඉතාලියේ ක්‍රෝටොන් බව තවත් තහවුරු කළ හැකිය. එහි අපරාන්තය හෙවත් අපරගෝයානය වෙනම මහද්දීපයක්‌ සේ සලකා ඇත. ගෝයානය අතිවිශාල ගොඩබිමකට කියන නමකි. ඉන්දියාවට ඈතින් පිහිටි අපරගෝයානයේ කාල පරතරය මෙසේ දැක්‌වෙයි.
"අපරගෝයානයට හිරු නැග එන විට ජම්බුද්දීපයට හිරු මුදුන් වෙයි. අපරගෝයානයට හිරු බැස යන විට ජම්බුද්දීපයට හිරු මැදියම් රැයයි."
මේ අනුව අපරාන්තය (අපරගෝයානය) සහ බුදුන් වහන්සේ වැඩසිටි මගධය අපරකාල පරතරය පැය 6 කි. නැතිනම් පැය 5 කි. නමුත් මක්‌කම හා ඉන්දියාව අතර ඇත්තේ පැය දෙකක වෙනසකි. නමුත් ඉතාලිය හා මගධය අතර පැය 5 ක කාල පරතරයක්‌ ඇත. මේ නිසා අපරගෝයානය හෙවත් අපරාන්තය එදා "මැග්නා ග්‍රීසියා" ලෙස හැඳින්වූ වත්මන් ඉතාලියයි. බුද්ධකාලීනව ඉතාලියේ (අපරාන්තයේ) වැඩවිසූ පුණ්‌ණට ඉතාමත් සමාන චරිතයක්‌ ඇති පුද්ගලයා පයිතගරස්‌ය. මේ නිසා පුණ්‌ණ හා පයිතගරස් එක්‌ අයෙකි.
මඡ්ජිම නිකායට්‌ඨකතාවේ සහ ථෙරගාථා අටුවාවේ පුණ්‌ණගේ ඇරයුමින් බුදුන් වහන්සේ අපරාන්තයට වැඩම කළ බව සඳහන් ය. මේ ගමන අතරතුරදී නර්මදා නදියේ මුවදොරට පැමිණ එහි පාලක නා රජුගේ ඉල්ලීමක්‌ අනුව මුහුදුවැල්ලේ සිරිපා සටහනක්‌ තබා ඇත.
මෙම නර්මදා නදී මුවදොර අසලදී ශක්‍ර දෙවියා දුන් යානාවලින් බුදුන් වහන්සේ අපරාන්තයට වැඩම කර ඇති සේක. මෙතැන සක්‍ර දෙවියා ලෙස හඳුන්වා ඇත්තේ මේ යුගයේදී ඉන්දු නිම්නය පාලනය කළ "සර්සේෂ්" හෝ වෙනත් පර්සියානු අධිරාජ්‍යයේ පාලකයෙකි. පැහැදිලිවම එම යානා මුහුදු ගමනක්‌ සඳහා දෙන ලද ඒවාය.
ඉහත විස්‌තර අනුව අප දැනට ගවේශනය නොකළ අතීතයක්‌ පිළිබඳ තොරතුරු හමුවෙයි. පුණ්‌ණ ලෙස පාලි ධර්ම ග්‍රන්ථවල හඳුන්වා ඇත්තේ ග්‍රීක ජාතික දාර්ශනික පයිතගරස්‌ය. එසේම පයිතගරස්ගේ ඇරයුමින් බුදුන් වහන්සේ ග්‍රීසියට වැඩම කර ඇති බව ද අපට පිළිගැනීමට සිදුවෙයි. යුරෝපයේ ශාස්‌ත්‍රීය කටයුතුවල සමාරම්භක ඈත ග්‍රීක විද්වතා පයිතගරස් ය. මේ නිසා ග්‍රීක ශිෂ්ටාචාරයේ බැබලවීම බුද්ධ පුත්‍රයකුගේ මුල පිරීමකි.
ලලින්ද්‍ර සන්නස්‌ගම