සොලමන් දූපත්
සොලමන් දූපත් Solomon Aelan (Pijin) | |
|---|---|
 ධජය
 ලාංඡනය
| |
| උද්යෝග පාඨය: "නායකත්වය දීම යනු සේවය කිරීමයි" | |
| ජාතික ගීය: "දෙවියන් වහන්සේ අපේ සොලමන් දූපත් බේරා දෙත්වා"[1] | |
.svg) | |
| අගනුවර සහ විශාලතම නගරය | හොනියාරා 9°25′55″S 159°57′20″E / 9.43194°S 159.95556°E |
| නිල භාෂාව | ඉංග්රීසි |
| භාෂා ප්රංශ | පිජින් |
| ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් (2016) |
|
| ආගම (2016)[2] |
|
| ජාති නාම(ය) | සොලමන් දූපත් වැසියා සොලමන් ජාතිකයා |
| රජය | ඒකීය පාර්ලිමේන්තු ව්යවස්ථාමය රාජාණ්ඩුව |
• රාජාණ්ඩුව | III වන චාල්ස් |
• ආණ්ඩුකාර ජෙනරාල් | සර් ඩේවිඩ් ටිවා කපු |
• අගමැති | ජෙරමියා මැනෙල් |
| ව්යවස්ථාදායකය | ජාතික පාර්ලිමේන්තුව |
| ස්වාධීනත්වය | |
• එක්සත් රාජධානිය වෙතින් | 1978 ජූලි 7 |
| වර්ග ප්රමාණය | |
• සම්පූර්ණ | 28,896[3] km2 (11,157 sq mi) (139 වෙනි) |
• ජලය (%) | 3.2% |
| ජනගහණය | |
• 2023 ඇස්තමේන්තුව | 734,887 (167 වෙනි) |
• 2019 ජන සංගණනය | 721,956 |
• ජන ඝණත්වය | 24.2/km2 (62.7/sq mi) (200 වෙනි) |
| දදේනි (ක්රශසා) | 2024 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ |  ඩොලර් බිලියන 1.68[4] |
• ඒක පුද්ගල | ඩොලර් 2,205.25[4] |
| දදේනි (නාමික) | 2024 ඇස්තමේන්තුව |
• සම්පූර්ණ | ඩොලර් බිලියන 1.681[4] |
• ඒක පුද්ගල | ඩොලර් 2,205.25[4] |
| ගිනි (2013) |  37.1[5]මධ්යම |
| මාසද (2023) | 0.584[6] මධ්යම · 156 වෙනි |
| ව්යවහාර මුදල | සොලමන් දූපත් ඩොලරය (SBD) |
| වේලා කලාපය | UTC+11 (සොලමන් දූපත් වේලාව) |
• ගිම්හාන (DST) | නිරීක්ෂණය කර නැත |
| රිය ධාවන මං තීරුව | වම |
| ඇමතුම් කේතය | +677 |
| අන්තර්ජාල TLD | .sb |
සොලමන් දූපත්,[7] සරලව සොලමන්වරුන් ලෙසද හැඳින්වෙන,[8] යනු ඕස්ට්රේලියාවේ ඊසාන දෙසින් පිහිටි මෙලනීසියාවේ, ඕෂනියාවේ ප්රධාන දූපත් හයකින් සහ කුඩා දූපත් 1,000කට අධික සංඛ්යාවකින් සමන්විත දූපත් රටකි. එය බටහිරින් බුගන්විල් ස්වයං පාලන කලාපයට, නිරිත දෙසින් ඕස්ට්රේලියාවට, ගිනිකොන දෙසින් නිව් කැලිඩෝනියාව සහ වනුවාටු වලට, නැගෙනහිරින් ෆීජි, ටුවාලු සහ වැලිස් සහ ෆුටූනා වලට සහ උතුරින් මයික්රොනීසියා සහ නාවුරු ෆෙඩරල් රාජ්යයන්ට සෘජුවම යාබදව පිහිටා ඇත. එහි මුළු භූමි ප්රමාණය වර්ග කිලෝමීටර් 28,896 (වර්ග සැතපුම් 11,157) වන අතර,[3] 2023 මැද භාගය සඳහා නිල ඇස්තමේන්තු වලට අනුව 734,887 ක ජනගහනයක් ඇත.[9] එහි අගනුවර සහ විශාලතම නගරය වන හොනියාරා, විශාලතම දූපත වන ග්වාඩල්කැනල් හි පිහිටා ඇත. සොලමන් දූපත් දූපත් සමූහයේ පුළුල් ප්රදේශයෙන් මෙම රට එහි නම ලබාගෙන ඇති අතර එය මෙලනීසියානු දූපත් එකතුවක් වන අතර එයට බුගන්විල් හි ස්වයං පාලන කලාපය (වර්තමානයේ පැපුවා නිව්ගිනියාවේ කොටසක්) ද ඇතුළත් වේ, නමුත් සැන්ටා කෲස් දූපත් බැහැර කරයි.
ක්රි.පූ. 30,000 සහ 28,800 අතර අවම වශයෙන් යම් කාලයක සිට මෙම දූපත් ජනාවාස වී ඇති අතර, පසුව සංක්රමණික රැළි, විශේෂයෙන් ලපිටා ජනතාව, නූතන ආදිවාසී සොලමන් දූපත් වැසියන්ගේ ජනගහනය මිශ්ර කර නිෂ්පාදනය කළහ. 1568 දී, ස්පාඤ්ඤ නාවිකයා වන ඇල්වාරෝ ද මෙන්ඩානා ඔවුන් බැලීමට ගිය පළමු යුරෝපීයයා විය.[10] මෙන්ඩානා විසින් නම් නොකළද, පසුව ඔහුගේ ගමන පිළිබඳ ආරංචිය ලැබුණු සහ ඔහුගේ සොයාගැනීම සිතියම් ගත කළ අය විසින් දූපත් "සොලමන්වරු" ලෙස හැඳින්වූ බව විශ්වාස කෙරේ.[11] දශක ගණනාවකට පසු, 1595 දී මෙන්ඩානා නැවත පැමිණි අතර, පෘතුගීසි නාවිකයෙකු වන පෙඩ්රෝ ෆර්නැන්ඩස් ද ක්වේරෝස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් තවත් ස්පාඤ්ඤ ගවේෂණයක් 1606 දී සොලමන් දූපත් වෙත පැමිණියේය.
1893 ජුනි මාසයේදී, එච්එම්එස් කුරකෝවා හි කපිතාන් හර්බට් ගිබ්සන් දකුණු සොලමන් දූපත් බ්රිතාන්ය ආරක්ෂිත ප්රදේශයක් ලෙස ප්රකාශයට පත් කළේය.[12][13] දෙවන ලෝක යුද්ධ සමයේදී, සොලමන් දූපත් ව්යාපාරය (1942–1945) එක්සත් ජනපදය, බ්රිතාන්ය අධිරාජ්ය හමුදා සහ ජපාන අධිරාජ්යය අතර දරුණු සටන් ඇති වූ අතර, ග්වාඩල්කැනල් සටන ද ඊට ඇතුළත් විය.
එවකට බ්රිතාන්ය පරිපාලනයේ නිල නාමය 1975 දී "බ්රිතාන්ය සොලමන් දූපත් ආරක්ෂිත ප්රදේශය" සිට "සොලමන් දූපත්" ලෙස වෙනස් කරන ලද අතර, ඊළඟ වසරේ ස්වයං පාලනයක් ලබා ගන්නා ලදී. නිදහස ලබා ගත් අතර, 1978 දී නම "සොලමන් දූපත්" (නිශ්චිත වගන්තියකින් තොරව) ලෙස වෙනස් විය. නිදහස ලැබීමෙන් පසු, සොලමන් දූපත් ව්යවස්ථාපිත රාජාණ්ඩුවක් බවට පත්විය. සොලමන් දූපත් වල රජු වන්නේ III වන චාල්ස් වන අතර, ඔහු රට තුළ නියෝජනය කරනු ලබන්නේ අගමැතිගේ උපදෙස් මත පත් කරන ලද ආණ්ඩුකාර ජෙනරාල්වරයෙකු විසිනි.
නම
[සංස්කරණය]1568 දී, ස්පාඤ්ඤ නාවිකයෙකු වූ අල්වාරෝ ද මෙන්ඩානා සොලමන් දූපත් දූපත් සමූහයට ගිය පළමු යුරෝපීයයා වූ නමුත් ඒ වන විට දූපත් සමූහය නම් කළේ නැත, සමහර තනි දූපත් පමණි. මෙන්ඩානා විසින් නම් නොකළද, ඔහුගේ ගමන පිළිබඳ වාර්තා වලින් පසුව, වෙනත් අය විසින් දූපත් ඉස්ලාස් සලෝමන් (සොලමන් දූපත්) ලෙස හඳුන්වනු ලැබුවේ, ධනවත් බයිබලානුකුල රජු වන සොලමන් පිළිබඳ කථා සමඟ ශුභවාදීව සම්මිශ්රණය කර, ඒවා බයිබලයේ සඳහන් ඔෆීර් නගරය යැයි විශ්වාස කරමිනි.[14][15][16] යටත් විජිත සමයේ වැඩි කාලයක් තුළ, 1978 දී නිදහස ලබන තෙක් භූමියේ නිල නාමය "බ්රිතාන්ය සොලමන් දූපත් ආරක්ෂක ප්රදේශය" වූ අතර, එය සොලමන් දූපත් ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවේ අර්ථ දක්වා ඇති පරිදි "සොලමන් දූපත්" ලෙස සහ මෙම නාමය යටතේ පොදුරාජ්ය මණ්ඩලීය රාජධානියක් ලෙස වෙනස් කරන ලදී.[17][18]
"ද" යන නිශ්චිත වගන්තිය නිදහසේ සිට රටේ නිල නාමයේ කොටසක් නොවූ නමුත් නිදහසට පෙර ප්රදේශය පිළිබඳ සියලු යොමු කිරීම් සඳහා පවතින අතර සමහර විට රට තුළ සහ පිටත භාවිතා වේ. වාචිකව, මෙම දූපත් සරලව "සොලමන්ස්" ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.[19]
ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]ප්රාග් ඉතිහාසය
[සංස්කරණය].jpg)
පැපුවා නිව්ගිනියාවේ බුගන්විල් හි ස්වයං පාලන කලාපයේ බුකා දූපතේ කිලු ගුහාවෙන් හමු වූ පුරාවිද්යාත්මක සාක්ෂි මත පදනම්ව, ක්රි.පූ. 30,000–28,000 අතර ප්ලයිස්ටොසීන යුගයේදී බිස්මාර්ක් දූපත් සහ නිව්ගිනියාවෙන් පැමිණි මිනිසුන් විසින් සොලමන්වරුන් මුලින්ම පදිංචි කරන ලදී.[20][21] මෙම අවස්ථාවේදී මුහුදු මට්ටම අඩු වූ අතර බුකා සහ බුගන්විල් දකුණු සොලමන්වරුන්ට එක් භූමි ප්රදේශයක ("මහා බුගන්විල්") භෞතිකව සම්බන්ධ විය, නමුත් මෙම යුගයේ වෙනත් පුරාවිද්යාත්මක ස්ථාන සොයාගෙන නොමැති බැවින් මෙම මුල් පදිංචිකරුවන් දකුණට කොතරම් දුරට ව්යාප්ත වී ඇත්ද යන්න පැහැදිලි නැත.[20] අයිස් යුගය ක්රි.පූ. 4000–3500 දී අවසන් වීමත් සමඟ මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමත් සමඟ, මහා බුගන්විල් භූමි ප්රදේශය අද පවතින බොහෝ දූපත් වලට බෙදී ගියේය.[20][22] ක්රි.පූ. 4500–2500 දක්වා දිවෙන පසුකාලීන මානව ජනාවාස පිළිබඳ සාක්ෂි ග්වාඩල්කැනල් හි පෝහා ගුහාව සහ වටුලුමා පොසෝවි ගුහාවෙන් සොයාගෙන ඇත.[20] මෙම මුල් ජනයාගේ ජනවාර්ගික අනන්යතාවය පැහැදිලි නැත, නමුත් මධ්යම සොලමන් භාෂා කතා කරන්නන් (සොලමන්වරුන් කතා කරන අනෙකුත් භාෂාවන්ට සම්බන්ධ නොවන ස්වයං අන්තර්ගත භාෂා පවුලක්) මෙම මුල් පදිංචිකරුවන්ගෙන් පැවත එන්නන් නියෝජනය කරන බව සැලකේ.
ක්රි.පූ. 1200–800 සිට, ඔස්ට්රෝනියානු ලපිටා ජනයා ඔවුන්ගේ ලාක්ෂණික පිඟන් මැටි සමඟ බිස්මාර්ක් වලින් පැමිණීමට පටන් ගත්හ.[20][23] සොලමන් දූපත් සමූහය හරහා මෙන්ම ගිනිකොන දෙසින් පිහිටි සැන්ටා කෲස් දූපත් වලද ඔවුන්ගේ පැවැත්ම පිළිබඳ සාක්ෂි සොයාගෙන ඇති අතර, විවිධ කාලවලදී විවිධ දූපත් ජනාවාස වී ඇත.[20] භාෂාමය සහ ජානමය සාක්ෂිවලින් පෙනී යන්නේ ලැපිටා ජනයා දැනටමත් ජනාවාස වී ඇති ප්රධාන සොලමන් දූපත් "පිම්මේ" ගොස් මුලින්ම සැන්ටා කෲස් කණ්ඩායමේ පදිංචි වූ බවත්, පසුව නැවත සංක්රමණයන් ඔවුන්ගේ සංස්කෘතිය ප්රධාන කණ්ඩායමට ගෙන ආ බවත්ය.[24][25] මෙම ජනයා ස්වදේශික සොලමන් දූපත් වැසියන් සමඟ මිශ්ර වූ අතර කාලයත් සමඟ ඔවුන්ගේ භාෂා ප්රමුඛ විය, එහි කතා කරන 60–70 භාෂාවලින් වැඩි ප්රමාණයක් ඔස්ට්රෝනියානු භාෂා පවුලේ සාගර ශාඛාවට අයත් විය.[26] එදා මෙන්ම අදත්, යැපුම් කෘෂිකර්මාන්තයේ නියැලෙන කුඩා ගම්මානවල ප්රජාවන් පැවතීමට නැඹුරු වූ නමුත්, පුළුල් අන්තර්-දූපත් වෙළඳ ජාල පැවතුනි.[20] දූපත් පුරා ක්රි.ව. 1000–1500 කාලය තුළ පුරාණ සුසාන භූමි සහ ස්ථිර ජනාවාස පිළිබඳ වෙනත් සාක්ෂි රාශියක් සොයාගෙන ඇති අතර, වඩාත් කැපී පෙනෙන උදාහරණවලින් එකක් වන්නේ නිව් ජෝර්ජියාවේ දකුණු වෙරළට ඔබ්බෙන් වූ දූපත් කේන්ද්ර කරගත් රොවියානා සංස්කෘතික සංකීර්ණයයි, එහිදී 13 වන සියවසේදී මෙගලිතික සිද්ධස්ථාන සහ අනෙකුත් ව්යුහයන් විශාල ප්රමාණයක් ඉදිකරන ලදී.[27] යුරෝපීයයන් පැමිණීමට පෙර සොලමන් දූපත් වල ජනතාව හිස් දඩයම් කිරීම සහ මිනීමැරුම් සඳහා කුප්රකට විය.[28][29]
යුරෝපීයයන්ගේ පැමිණීම (1568–1886)
[සංස්කරණය]
මෙම දූපත් නැරඹීමට පැමිණි පළමු යුරෝපීයයා වූයේ 1568 දී පේරු සිට යාත්රා කළ ස්පාඤ්ඤ නාවිකයෙකු වන ඇල්වාරෝ ද මෙන්ඩානා ද නීරා ය.[30] පෙබරවාරි 7 වන දින සැන්ටා ඉසබෙල් වෙත ගොඩබසින මෙන්ඩානා, මකිරා, ග්වාඩල්කැනල් සහ මලයිටා ඇතුළු අනෙකුත් දූපත් කිහිපයක් ගවේෂණය කළේය.[30][31][32]ස්වදේශික සොලමන් දූපත් වැසියන් සමඟ සබඳතා මුලින් සුහදව පැවතුනද, කාලය ගෙවී යත්ම ඔවුන් බොහෝ විට පළුදු විය.[30] එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස, මෙන්ඩානා 1568 අගෝස්තු මාසයේදී පේරු වෙත ආපසු පැමිණියේය.[30] ඔහු 1595 දී දෙවන මුහුදු ගමනකදී විශාල කාර්ය මණ්ඩලයක් සමඟ සොලමන් දූපත් වෙත ආපසු පැමිණියේය. දූපත් යටත් විජිතකරණය කිරීමේ අරමුණින්.[30] ඔවුන් සැන්ටා කෲස් දූපත් වල නෙන්ඩෝ වෙත ගොඩ බැස ග්රැසියෝසෝ බොක්කෙහි කුඩා ජනාවාසයක් ස්ථාපිත කළහ.[30] කෙසේ වෙතත්, ස්වදේශික ජනතාව සමඟ දුර්වල සබඳතා සහ ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් අතර රෝග වසංගත හේතුවෙන් ජනාවාස අසාර්ථක වූ අතර එමඟින් බොහෝ මරණ සිදුවිය. මෙන්ඩානා ඔක්තෝබර් මාසයේදී මිය ගියේය.[30][32]මේ අනුව නව අණදෙන නිලධාරී පෙඩ්රෝ ෆර්නැන්ඩස් ඩි ක්වේරෝස් ජනාවාසය අතහැර දැමීමට තීරණය කළ අතර ඔවුන් උතුරට පිලිපීනයේ ස්පාඤ්ඤ භූමියට යාත්රා කළහ.[30] පසුව ක්වේරෝස් 1606 දී එම ප්රදේශයට නැවත පැමිණි අතර එහිදී ඔහු ටිකෝපියා සහ ටෝමාකෝ දුටුවේය, නමුත් මෙම ගමන ප්රධාන වශයෙන් ටෙරා ඕස්ට්රේලිස් සොයා වනුවාටු වෙත විය.[32][33]
1648 දී අබෙල් ටස්මන් දුරස්ථ ඔන්ටොන් ජාවා අටෝල් දැකීම හැර, 1767 වන තෙක් කිසිදු යුරෝපීයයෙකු සොලමන් වෙත නැවත යාත්රා කළේ නැත. බ්රිතාන්ය ගවේෂක පිලිප් කාටරෙට් සැන්ටා කෲස් දූපත්, මැලයිටා සහ තවත් උතුරට, බුගන්විල් සහ බිස්මාර්ක් දූපත් හරහා යාත්රා කළේය.[22][32] ප්රංශ ගවේෂකයෝ ද සොලමන් දූපත් වෙත ළඟා වූ අතර, 1768 දී ලුවී ඇන්ටොයින් ඩි බුගන්විල් චොයිසුල් ලෙස නම් කළ අතර 1769 දී ජීන්-ෆ්රැන්කොයිස් ඩි සර්විල් දූපත් ගවේෂණය කළහ.[22] 1788 දී, බොටනි බොක්කෙහි බ්රිතාන්යයේ නව ඕස්ට්රේලියානු යටත් විජිතය සඳහා සැපයුම් නෞකාවක නායකත්වය දැරූ ජෝන් ෂෝර්ට්ලන්ඩ්, භාණ්ඩාගාරය සහ ෂෝර්ට්ලන්ඩ් දූපත් දුටුවේය.[22][32] එම වසරේම ප්රංශ ගවේෂක ජීන්-ෆ්රැන්කොයිස් ඩි ලා පෙරූස් වැනිකෝරෝහිදී විනාශ විය; බෲනි ඩි'එන්ට්රෙකාස්ටෝගේ නායකත්වයෙන් යුත් ගලවා ගැනීමේ ගවේෂණයක් වැනිකෝරෝ වෙත යාත්රා කළ නමුත් ලා පෙරූස් පිළිබඳ කිසිදු හෝඩුවාවක් සොයා නොගත්තේය.[22][34][35] 1826 වන තෙක් ලා පෙරූස් හි ඉරණම තහවුරු නොවීය, ඉංග්රීසි වෙළෙන්දා පීටර් ඩිලන් ටිකෝපියාවට ගොස් දේශීය ජනතාව සන්තකයේ තිබූ ලා පෙරූස් සතු අයිතම සොයා ගත් විට, එය 1828 දී ජූල්ස් ඩුමොන්ට් ඩි'උර්විල්ගේ පසුකාලීන මුහුදු ගමනෙන් තහවුරු විය.[32][36]
දූපත් වෙත පැමිණි මුල්ම නිත්ය විදේශීය අමුත්තන් අතර බ්රිතාන්යය, එක්සත් ජනපදය සහ ඕස්ට්රේලියාවෙන් පැමිණි තල්මසුන් දඩයම් කරන යාත්රා විය.[37] 18 වන සියවසේ අග භාගයේ සිට ඔවුන් ආහාර, දර සහ ජලය සඳහා පැමිණි අතර, සොලමන් දූපත් වැසියන් සමඟ වෙළඳ සබඳතාවක් ගොඩනඟා ගත් අතර පසුව ඔවුන්ගේ නැව්වල කාර්ය මණ්ඩල සාමාජිකයින් ලෙස සේවය කිරීම සඳහා දූපත් වැසියන් රැගෙන ගියහ.[38] දූපත් වැසියන් සහ සංචාරක නාවිකයින් අතර සබඳතා සැමවිටම යහපත් නොවූ අතර සමහර විට ලේ වැගිරීම් ද සිදු විය.[32][39] යුරෝපීය සම්බන්ධතා වැඩි වීමේ ප්රතිවිපාකයක් වූයේ දේශීය ජනතාවට ප්රතිශක්තියක් නොමැති රෝග පැතිරීම මෙන්ම යුරෝපීය ආයුධ සහ තාක්ෂණයට ප්රවේශය තිබූ වෙරළබඩ කණ්ඩායම් සහ එසේ නොකළ අභ්යන්තර කණ්ඩායම් අතර බල තුලනයේ වෙනසක් ද විය.[32] 1800 ගණන්වල දෙවන භාගයේදී කැස්බෑ කටු, මුහුදු පිපිඤ්ඤා, කොප්පරා සහ සඳුන් දැව සොයමින් වැඩි වෙළඳුන් පැමිණි අතර, ඉඳහිට අර්ධ ස්ථිර වෙළඳ ස්ථාන ස්ථාපිත කළහ.[32] කෙසේ වෙතත්, 1851 දී ග්වාඩල්කැනල් හි බෙන්ජමින් බොයිඩ්ගේ ජනපදය වැනි දිගුකාලීන ජනාවාස සඳහා වූ මූලික උත්සාහයන් අසාර්ථක විය.[32][40]
1840 ගණන්වල ආරම්භ වී 1860 ගණන්වල වේගවත් වෙමින්, ඕස්ට්රේලියාවේ, ෆීජි සහ සැමෝවා හි යටත් විජිත සඳහා "කළු කුරුල්ලන්" ලෙස හැඳින්වෙන ක්රියාවලියකදී දූපත් වැසියන් බඳවා ගැනීමට (හෝ බොහෝ විට පැහැර ගැනීමට) පටන් ගත්හ.[32][41] කම්කරුවන් සඳහා කොන්දේසි බොහෝ විට දුප්පත් සහ සූරාකෑමට ලක් වූ අතර, දේශීය දූපත් වැසියන් බොහෝ විට ඔවුන්ගේ දූපතේ පෙනී සිටින ඕනෑම යුරෝපීයයන්ට ප්රචණ්ඩ ලෙස පහර දුන්හ.[32] ජෝ මෙල්වින් සහ ජැක් ලන්ඩන් වැනි ප්රමුඛ බටහිර ලේඛකයින් විසින් කළු කුරුල්ලන් වෙළඳාම වාර්තා කරන ලදී.[42][43] ක්රිස්තියානි මිෂනාරිවරුන් ද 1840 ගණන්වල සිට සොලමන්වරුන් බැලීමට පටන් ගත් අතර, ජීන්-බැප්ටිස්ට් එපල් යටතේ ප්රංශ කතෝලිකයන් විසින් සැන්ටා ඉසබෙල් හි මෙහෙයුමක් ස්ථාපිත කිරීමට ගත් උත්සාහයකින් ආරම්භ වූ අතර, එය 1845 දී දූපත් වැසියන් විසින් එපල් මරා දැමීමෙන් පසු අතහැර දමන ලදී.[22][41] ඇන්ග්ලිකන් මිෂනාරිවරුන් 1850 ගණන්වල සිට පැමිණීමට පටන් ගත් අතර, පසුව අනෙකුත් නිකායන් විසින් පැමිණීමට පටන් ගත් අතර, කාලයත් සමඟ විශාල සංඛ්යාවක් ආගමට හැරුණු අය ලබා ගත්හ.[44]
යටත් විජිත යුගය (1886–1978)
[සංස්කරණය]යටත් විජිත පාලනය ස්ථාපිත කිරීම
[සංස්කරණය]1884 දී, ජර්මනිය ඊසානදිග නිව් ගිනියාව සහ බිස්මාර්ක් දූපත් සමූහය ඈඳා ගත් අතර, 1886 දී, බුගන්විල්, බුකා, චොයිසුල්, සැන්ටා ඉසබෙල්, ෂෝර්ට්ලන්ඩ්ස් සහ ඔන්ටොං ජාවා ඇටෝල් ආවරණය කරමින් උතුරු සොලමන් දූපත් පුරා තම පාලනය ව්යාප්ත කළේය.[45] 1886 දී ජර්මනිය සහ බ්රිතාන්යය මෙම විධිවිධානය තහවුරු කළ අතර, බ්රිතාන්යයන් දකුණු සොලමන් දූපත් මත "බලපෑම් ගෝලයක්" ලබා ගත්හ.[46] ජර්මනිය දූපත් කෙරෙහි එතරම් අවධානයක් යොමු නොකළ අතර, නිව් ගිනියාවේ පදනම් කරගත් ජර්මානු බලධාරීන් 1888 වන තෙක් එම ප්රදේශයටවත් නොපැමිණියේය.[46] ජර්මානු පැමිණීම සහ මිෂනාරිවරුන්ගෙන් එල්ල වූ පීඩනය, බ්ලැක්බර්ඩින් ලෙස හැඳින්වෙන බලහත්කාර ශ්රම බඳවා ගැනීමේ පිළිවෙත්වල අතිරික්තයන් පාලනය කිරීමට ඇති පීඩනයත් සමඟ, 1893 මාර්තු මාසයේදී බ්රිතාන්යයන් දකුණු සොලමන් දූපත් මත ආරක්ෂිත ප්රදේශයක් ප්රකාශයට පත් කිරීමට පෙළඹුණි. එය මුලින් නිව් ජෝර්ජියා, මැලයිටා, ග්වාඩල්කනල්, මකිරා, මොනෝ දූපත සහ මධ්යම එන්ගෙලා දූපත් ආවරණය කළේය.[47][48]
1896 අප්රේල් මාසයේදී, යටත් විජිත නිලධාරියෙකු වූ චාල්ස් මොරිස් වුඩ්ෆර්ඩ් බ්රිතාන්ය වැඩබලන නියෝජ්ය කොමසාරිස් ලෙස පත් කරන ලද අතර, ඊළඟ වසරේදී ඔහු එම තනතුරේ ස්ථිර කරන ලදී. යටත් විජිත කාර්යාලය 1897 පෙබරවාරි 17 වන දින සොලමන් දූපත් වල නේවාසික කොමසාරිස් ලෙස වුඩ්ෆර්ඩ් පත් කරන ලදී. සොලමන් දූපත් ජලයේ ක්රියාත්මක වන කළු කුරුල්ලා ලෙස හැඳින්වෙන බලහත්කාර කම්කරු බඳවා ගැනීමේ පිළිවෙත් පාලනය කිරීමට සහ ගිනි අවි නීති විරෝධී වෙළඳාම නැවැත්වීමට ඔහුට උපදෙස් දෙන ලදී.[47][48] වුඩ්ෆර්ඩ් 1896 දී කුඩා තුලාගි දූපතේ පරිපාලන මූලස්ථානයක් පිහිටුවන ලද අතර එය ආරක්ෂිත රාජ්ය අගනුවර ලෙස ප්රකාශයට පත් කරන ලදී.[49] 1898 සහ 1899 දී රෙනෙල් සහ බෙලෝනා දූපත්, සිකායානා, සැන්ටා කෲස් දූපත් සහ අනුටා, ෆටාකා, ටෙමෝටු සහ ටිකෝපියා වැනි පිටත දූපත් ආරක්ෂිත රාජ්යයට එකතු කරන ලදී.[48][50] 1900 දී, 1899 ත්රෛපාර්ශ්වික සම්මුතියේ නියමයන් යටතේ, ජර්මනිය උතුරු සොලමන් දූපත බ්රිතාන්යයට පවරා දුන් අතර, බුකා සහ බෝගන්විල් හැර, දෙවැන්න භූගෝලීය වශයෙන් සොලමන් දූපත් සමූහයට අයත් වුවද ජර්මානු නිව්ගිනියාවේ කොටසක් බවට පත්විය.[41] මෙය සිදු වූයේ ෂෝර්ට්ලන්ඩ්ස්, චොයිසුල්, සැන්ටා ඉසබෙල් සහ ඔන්ටොං ජාවා සොලමන් දූපත් සමූහයේ කොටසක් වූ විටය.[49]
වුඩ්ෆර්ඩ්ගේ අරමුදල් ඌන පරිපාලනය දුරස්ථ යටත් විජිතයේ නීතිය හා සාමය පවත්වා ගැනීමට අරගල කළේය.[47] 1890 ගණන්වල අග භාගයේ සිට 1900 ගණන්වල මුල් භාගය දක්වා, යුරෝපීය වෙළඳුන් සහ ජනපදිකයන් දූපත් වැසියන් විසින් මරා දැමූ අවස්ථා රාශියක් තිබුණි; බ්රිතාන්ය ප්රතිචාරය වූයේ මිනීමැරුම්වලට වගකිව යුතු ගම්මානවලට එරෙහිව දඬුවම් ගවේෂණ දියත් කිරීම සඳහා රාජකීය නාවික හමුදා යුද නැව් යෙදවීමයි.[47] 1898 ජනවාරි මාසයේදී ආතර් මහෆි නියෝජ්ය කොමසාරිස් ධුරයට පත් කරන ලදී.[51][50] ඔහු ගිසෝ හි පදිංචිව සිටි අතර, ඔහුගේ රාජකාරිවලට නිව් ජෝර්ජියාවේ සහ අසල්වැසි දූපත් වල දඩයම් කිරීම මැඩපැවැත්වීම ඇතුළත් විය.[50]
බ්රිතාන්ය යටත් විජිත රජය යටත් විජිතවාදීන් විසින් වතු ස්ථාපිත කිරීම දිරිමත් කිරීමට උත්සාහ කළේය; කෙසේ වෙතත්, 1902 වන විට, දූපත් වල පදිංචිව සිටියේ යුරෝපීය ජනපදිකයන් 80 ක් පමණ පමණි.[52] ආර්ථික සංවර්ධනය සඳහා වූ උත්සාහයන් මිශ්ර ප්රතිඵල අත්කර ගත් නමුත්, ලිවර් බ්රදර්ස් හි අනුබද්ධිත සමාගමක් වන ලිවර්ස් පැසිෆික් ප්ලාන්ටේෂන්ස් ලිමිටඩ්, බොහෝ දූපත් වැසියන්ට රැකියා ලබා දෙන ලාභදායී කොප්පරා වතු කර්මාන්තයක් ස්ථාපිත කිරීමට සමත් විය.[52] කුඩා පරිමාණ පතල් කැණීම් සහ දැව කැපීමේ කර්මාන්ත ද සංවර්ධනය කරන ලදී.[53][54] කෙසේ වෙතත්, යටත් විජිතය පසුබිමක් ලෙස පැවති අතර, අධ්යාපනය, වෛද්ය සහ අනෙකුත් සමාජ සේවා මිෂනාරිවරුන්ගේ පරිපාලනය යටතේ පැවතුනි.[41] ප්රචණ්ඩත්වය ද දිගටම පැවතුනි, විශේෂයෙන් 1927 දී මලයිටා හි ක්වායෝ ජනතාවගේ බාසියානා විසින් යටත් විජිත පරිපාලක විලියම් ආර්. බෙල් ඝාතනය කිරීමත් සමඟ, බෙල් ජනප්රිය නොවන ප්රධාන බද්දක් පැනවීමට උත්සාහ කළ විට. පළිගැනීමේ වැටලීමකදී ක්වායෝ කිහිප දෙනෙකු මිය ගිය අතර, බසියානා සහ ඔහුගේ සහචරයින් ඝාතනය කරන ලදී.[55]
දෙවන ලෝක යුද්ධය
[සංස්කරණය]දෙවන ලෝක යුද්ධය ආරම්භ වීමත් සමඟ බොහෝ වැවිලිකරුවන් සහ වෙළඳුන් ඕස්ට්රේලියාවට ඉවත් කරන ලද අතර බොහෝ වගාවන් නතර විය. යුද්ධයේ වඩාත් තීව්ර සටන් කිහිපයක් සිදු වූයේ සොලමන් දූපත්වල ය.[56]
1942 සිට 1943 අවසානය දක්වා, සොලමන් දූපත් මිත්ර පාක්ෂිකයින් සහ ජපන් සන්නද්ධ හමුදා අධිරාජ්යය අතර ප්රධාන ගොඩබිම්, මුහුදු සහ ගුවන් සටන් කිහිපයකට ස්ථානය විය.[57] 1941 දී පර්ල් වරායට ජපන් ප්රහාරයෙන් පසුව, ජපානය සහ මිත්ර පාක්ෂික බලවතුන් අතර යුද්ධය ප්රකාශයට පත් කරන ලද අතර, ඔවුන්ගේ දකුණු පැත්ත ආරක්ෂා කර ගැනීමට උත්සාහ කරමින් ජපන් ජාතිකයින් අග්නිදිග ආසියාව සහ නිව්ගිනියාව ආක්රමණය කළහ. 1942 මැයි මාසයේදී, ජපන් ජාතිකයින් තුලාගි සහ ග්වාඩල්කැනල් ඇතුළු බටහිර සොලමන් දූපත් බොහොමයක් අත්පත් කර ගනිමින් ඔපරේෂන් මෝ දියත් කළ අතර, එහිදී ඔවුන් ගුවන් පථයක වැඩ ආරම්භ කළහ.[56] බ්රිතාන්ය පරිපාලනය දැනටමත් අවුකි, මලයිටා වෙත නැවත පදිංචි වී සිටි අතර යුරෝපීය ජනගහනයෙන් වැඩි කොටසක් ඕස්ට්රේලියාවට ඉවත් කර තිබුණි.[56] 1942 අගෝස්තු මාසයේදී මිත්ර පාක්ෂිකයින් ග්වාඩල්කැනල් ආක්රමණය කළ අතර, පසුව 1943 දී නිව් ජෝර්ජියා ව්යාපාරය සිදු වූ අතර, මේ දෙකම පැසිෆික් යුද්ධයේ හැරවුම් ලක්ෂ්යයන් වූ අතර, ජපන් ඉදිරි ගමන නැවැත්වීමට සහ පසුව ප්රතිරෝධය දැක්වීමට සමත් විය.[57] ගැටුමේ ප්රතිඵලයක් ලෙස මිත්ර පාක්ෂික, ජපන් සහ සිවිල් වැසියන් ලක්ෂ ගණනක් මිය ගිය අතර, දූපත් පුරා දැවැන්ත විනාශයක් ද සිදුවිය. සොලමන් දූපත් මෙහෙයුමේදී මිත්ර පාක්ෂිකයින්ට ආසන්න වශයෙන් මිනිසුන් 7,100 ක්, නැව් 29 ක් සහ ගුවන් යානා 615 ක් අහිමි විය. ජපන් ජාතිකයින්ට මිනිසුන් 31,000 ක්, නැව් 38 ක් සහ ගුවන් යානා 683 ක් අහිමි විය.[57]
සොලමන් දූපත් වල වෙරළබඩ නිරීක්ෂකයින් බුද්ධි තොරතුරු සැපයීමේදී සහ අනෙකුත් මිත්ර පාක්ෂික සෙබළුන් බේරා ගැනීමේදී ප්රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළහ.[56] ග්වාඩල්කැනල් සටනේදී මිත්ර හමුදා අණදෙන නිලධාරි එක්සත් ජනපද අද්මිරාල් විලියම් හැල්සි, "වෙරළ නිරීක්ෂකයින් ග්වාඩල්කැනල් බේරා ගත් අතර ග්වාඩල්කැනල් දකුණු පැසිෆික් කලාපය බේරා ගත්හ" යනුවෙන් ප්රකාශ කරමින් වෙරළ නිරීක්ෂකයින්ගේ දායකත්වය හඳුනා ගත්තේය.[58] ඊට අමතරව, සොලමන් දූපත් කම්කරු බලකායේ මිනිසුන් 3,200 ක් පමණ සේවය කළ අතර බ්රිතාන්ය සොලමන් දූපත් ආරක්ෂක ආරක්ෂක බලකායට 6,000 ක් පමණ බඳවා ගත් අතර, ඇමරිකානුවන්ට නිරාවරණය වීම සමාජ හා දේශපාලන පරිවර්තනයන් කිහිපයකට හේතු විය.[59] නිදසුනක් වශයෙන්, ඇමරිකානුවන් හොනියාරා පුළුල් ලෙස සංවර්ධනය කර තිබූ අතර, අගනුවර 1952 දී තුලගි සිට එහි ගෙන යන ලද අතර, පිජින් භාෂාව ඇමරිකානුවන් සහ දූපත් වැසියන් අතර සන්නිවේදනයෙන් දැඩි ලෙස බලපෑමට ලක් විය.[60]
ජපන් අධිරාජ්ය හමුදාවන්ට එරෙහිව මිත්ර හමුදා මෙහෙයුම්වලින් වඩාත්ම වැදගත් දෙය 1942 අගෝස්තු 7 වන දින ටුලාගි හි ෆ්ලොරිඩා දූපත් වල සහ ග්වාඩල්කැනල් හි රතු වෙරළ තීරයේ එකවර නාවික බෝම්බ හෙලීම් සහ උභයජීවී ගොඩබෑම් සමඟ දියත් කරන ලදී.
මිත්ර පාක්ෂිකයින් ජපන් ව්යාප්තිය මැඩපැවැත්වීමට පටන් ගැනීමත් සමඟ පැසිෆික් යුද්ධයේදී ගුවාඩල්කැනල් සටන වැදගත් හා ලේ වැකි මෙහෙයුමක් බවට පත්විය. යුද්ධය අතරතුර උපායමාර්ගික වැදගත්කමක් වූයේ දුරස්ථ ස්ථානවල, බොහෝ විට ජපන් පාලන දූපත් වල ක්රියාත්මක වන වෙරළ නිරීක්ෂකයින්, මෙහෙයුම අතරතුර ජපන් නාවික, හමුදා සහ ගුවන් යානා චලනයන් පිළිබඳ පූර්ව අනතුරු ඇඟවීම සහ බුද්ධි තොරතුරු සැපයීමයි.[61]
දූපත් වැසියන් වන බියුකු ගසා සහ එරෝනි කුමනා, PT-109 නෞකාවේ මුහුදුබත් වූ ජෝන් එෆ්. කෙනඩි සහ ඔහුගේ කාර්ය මණ්ඩලය මුලින්ම සොයා ගත්හ. පොල් ගෙඩියක ගලවා ගැනීමේ පණිවිඩයක් ලිවීමට ඔවුන් යෝජනා කළ අතර, කැණීම් කරන ලද ඔරුවක් පැදවීමෙන් පොල් ගෙඩිය බෙදා හැරියේය. පසුව කෙනඩි එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපති වූ විට පොල් ගෙඩිය ඔහුගේ මේසය මත තබා තිබුණි.[62][63]
_under_attack_and_burning_during_the_Battle_of_the_Eastern_Solomons_on_24_August_1942_(NH_97778).jpg)
.gif)
පශ්චාත් යුධ සමය සහ නිදහසට පෙර කාලය
[සංස්කරණය]1943–44 දී මැලේටා හි ප්රධානී අලිකි නොනෝ'ඕහිමේ විසින් මාසින රීති ව්යාපාරය (ස්වදේශික කවුන්සිල ව්යාපාරය, වචනාර්ථයෙන් "සහෝදරත්ව රීතිය") ආරම්භ කරන ලද අතර පසුව තවත් ප්රධානියෙකු වන හෝසිහවු ද ඔහු හා එක් විය.[64] ඔවුන්ගේ අරමුණු වූයේ ස්වදේශික සොලමන් දූපත් වැසියන්ගේ ආර්ථික යහපැවැත්ම වැඩිදියුණු කිරීම, වැඩි ස්වාධීනත්වයක් ලබා ගැනීම සහ දූපත් වැසියන් සහ යටත් විජිත පරිපාලනය අතර සම්බන්ධකයක් ලෙස ක්රියා කිරීමයි.[41][65] මෙම ව්යාපාරය හිටපු කම්කරු සංස්ථාවේ සාමාජිකයින් අතර විශේෂයෙන් ජනප්රිය වූ අතර යුද්ධයෙන් පසු එහි සංඛ්යාව වැඩි වූ අතර ව්යාපාරය අනෙකුත් දූපත් වලටද ව්යාප්ත විය.[65] ව්යාපාරයේ වර්ධනය ගැන තැතිගත් බ්රිතාන්යයන් 1947–8 දී "ඔපරේෂන් ඩි-ලවුස්" දියත් කළ අතර බොහෝ මාසින නායකයින් අත්අඩංගුවට ගත්හ.[65][64] පසුව මැලේටන්වරු සිවිල් අකීකරුකමේ ව්යාපාරයක් සංවිධානය කළ අතර එය සමූහ අත්අඩංගුවට ගැනීම්වලට හේතු විය.[64] 1950 දී නව නේවාසික කොමසාරිස් හෙන්රි ග්රෙගරි-ස්මිත් පැමිණ ව්යාපාරයේ නායකයින් නිදහස් කළ නමුත් අකීකරුකමේ ව්යාපාරය දිගටම පැවතුනි.[64] 1952 දී නව මහ කොමසාරිස් (පසුව ආණ්ඩුකාර) රොබට් ස්ටැන්ලි ව්යාපාරයේ නායකයින් හමුවී දූපත් කවුන්සිලයක් නිර්මාණය කිරීමට එකඟ විය.[64][66] 1952 අගභාගයේදී ස්ටැන්ලි නිල වශයෙන් භූමියේ අගනුවර හොනියාරා වෙත ගෙන ගියේය.[67] 1950 දශකයේ මුල් භාගයේදී දූපත් වල ස්වෛරීභාවය ඕස්ට්රේලියාවට පැවරීමේ හැකියාව බ්රිතාන්ය සහ ඕස්ට්රේලියානු රජයන් විසින් සාකච්ඡා කරන ලදී; කෙසේ වෙතත්, ඕස්ට්රේලියානුවන් භූමිය පරිපාලනය කිරීමේ මූල්ය බර පිළිගැනීමට අකමැති වූ අතර එම අදහස අතහැර දමන ලදී.[68][69]
යටත් විජිත ලෝකය පුරා විජිතකරණයෙන් ඉවත් වීමත් සමඟ, බ්රිතාන්යය තවදුරටත් අධිරාජ්යයේ මූල්ය බර දැරීමට කැමති (හෝ නොහැකි) නොවීමත් සමඟ, යටත් විජිත බලධාරීන් සොලමන්වරුන් ස්වයං පාලනය සඳහා සූදානම් කිරීමට උත්සාහ කළහ. 1960 දී පත් කරන ලද විධායක සහ ව්යවස්ථාදායක සභා පිහිටුවන ලද අතර, 1964 දී හඳුන්වා දුන් තේරී පත් වූ සොලමන් දූපත් වැසියන්ගේ නියෝජනයක් යම් ප්රමාණයකට දීර්ඝ කරන ලදී.[41][41][70][71] 1970 දී නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් සකස් කරන ලද අතර එමඟින් කවුන්සිල දෙක එක් පාලක මණ්ඩලයක් බවට පත් කරන ලදී, නමුත් බ්රිතාන්ය ආණ්ඩුකාරවරයා තවමත් පුළුල් බලතල රඳවා ගත්තේය.[41][72] මෙයින් ඇති වූ අතෘප්තිය 1974 දී නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවක් නිර්මාණය කිරීමට හේතු වූ අතර එමඟින් ආණ්ඩුකාරවරයාගේ ඉතිරි බලතල බොහොමයක් අඩු කර සොලමන් මාමලෝනි විසින් මුලින්ම දරන ලද ප්රධාන අමාත්ය ධුරය නිර්මාණය කරන ලදී.[41][73] අසල්වැසි පැපුවා නිව්ගිනියාව ඕස්ට්රේලියාවෙන් නිදහස ලබා වසරකට පසුව, 1976 දී භූමිය සඳහා පූර්ණ ස්වයං පාලනයක් ලබා ගන්නා ලදී.[41] මේ අතර, බටහිර දූපත් වල අතෘප්තිය වර්ධනය වූ අතර, බොහෝ දෙනෙක් අනාගත හොනියාරා හෝ මැලයිටා ආධිපත්යය දරන රාජ්යයක ආන්තිකකරණයට බිය වූ අතර, එමඟින් බටහිර වෙන්වීමේ ව්යාපාරය පිහිටුවීමට හේතු විය.[73] 1977 දී ලන්ඩනයේ පැවති සමුළුවකදී සොලමන්වරු ඊළඟ වසරේදී පූර්ණ නිදහස ලබා ගන්නා බවට එකඟ විය.[73] 1978 සොලමන් දූපත් පනතේ නියමයන් යටතේ රට මහරජතුමියගේ ආධිපත්යයට ඈඳා ගන්නා ලද අතර 1978 ජූලි 7 වන දින නිදහස ලබා දෙන ලදී. පළමු අගමැති වූයේ සොලමන් දූපත් එක්සත් පක්ෂයේ (SIUP) ශ්රීමත් පීටර් කෙනිලෝරියා වන අතර, දෙවන එලිසබෙත් සොලමන් දූපත් වල රැජින බවට පත් වූ අතර, ආණ්ඩුකාර ජෙනරාල්වරයෙකු විසින් දේශීයව නියෝජනය කරන ලදී.
නිදහස් යුගය (1978–වර්තමානය)
[සංස්කරණය]නිදහසෙන් පසු මුල් වසර
[සංස්කරණය]1980 සොලමන් දූපත් මහ මැතිවරණයෙන් පීටර් කෙනිලෝරියා ජයග්රහණය කළ අතර, 1981 දක්වා අගමැති ධුරයේ කටයුතු කළ අතර, විශ්වාසභංග යෝජනාවකින් පසු මහජන සන්ධාන පක්ෂයේ (PAP) සොලමන් මාමලෝනි ඔහු වෙනුවට පත් කරන ලදී.[74] මාමලෝනි මහ බැංකුව සහ ජාතික ගුවන් සේවය නිර්මාණය කළ අතර, රටේ තනි දූපත් සඳහා වැඩි ස්වයං පාලනයක් සඳහා තල්ලු කළේය.[75] 1984 මැතිවරණය ජයග්රහණය කිරීමෙන් පසු කෙනිලෝරියා නැවත බලයට පත් වූ නමුත්, ඔහුගේ දෙවන ධුර කාලය පැවතියේ ප්රංශ ආධාර මුදල් අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීමේ චෝදනාවලින් පසුව එසකියෙල් ඇලෙබුවා ඔහු වෙනුවට පත් කිරීමට වසර දෙකකට පසුවය.[76][77] 1986 දී සොලමන්වරු කලාපයේ සහයෝගීතාවය සහ වෙළඳාම වර්ධනය කිරීම අරමුණු කරගත් මෙලනීසියානු ස්පියර්හෙඩ් කණ්ඩායම සොයා ගැනීමට උදව් කළහ.[78] 1989 මැතිවරණය ජයග්රහණය කිරීමෙන් පසු මාමලෝනි සහ PAP නැවත බලයට පත් වූ අතර, 1990 දශකයේ මුල් භාගයේ සිට මැද භාගය දක්වා සොලමන් දූපත් දේශපාලනය ආධිපත්යය දැරීය (ෆ්රැන්සිස් බිලී හිලිගේ වසරක අගමැති ධුරය හැර). සොලමන් දූපත් ජනරජයක් බවට පත් කිරීමට මාමලෝනි උත්සාහ කළේය; කෙසේ වෙතත්, මේවා අසාර්ථක විය.[75] 1988 දී ඇති වූ අසල්වැසි බුගන්විල් හි ගැටුමේ බලපෑම් සමඟ ද ඔහුට කටයුතු කිරීමට සිදු වූ අතර, එමඟින් බොහෝ සරණාගතයින් සොලමන් දූපත් වෙත පලා යාමට සිදුවිය.[79] පැපුවා නිව්ගිනියාව සමඟ ආතතීන් ඇති විය, කැරලිකරුවන් ලුහුබැඳීම සඳහා පීඑන්ජී හමුදා නිතර සොලමන් භූමියට ඇතුළු වීමත් සමඟ.[79] 1998 දී ගැටුම අවසන් වීමෙන් පසු තත්වය සන්සුන් වූ අතර සබඳතා වැඩිදියුණු විය. මේ අතර, රටේ මූල්ය තත්ත්වය අඛණ්ඩව පිරිහෙමින් පැවති අතර, අයවැයෙන් වැඩි කොටසක් දැව කැපීමේ කර්මාන්තයෙන් ලැබුණු අතර, එය බොහෝ විට තිරසාර නොවන අනුපාතයකින් සිදු කරන ලද අතර, දේශපාලනඥයින් විසින් භාවිතා කිරීම සඳහා මාමලෝනි විසින් 'අභිමත අරමුදලක්' නිර්මාණය කිරීමෙන් උදව් නොවීය, එය වංචාව සහ දූෂණය පෝෂණය කළේය.[75] ඔහුගේ පාලනය පිළිබඳ අතෘප්තිය PAP පක්ෂයේ භේදයකට තුඩු දුන් අතර, මාමලෝනි 1993 මැතිවරණයෙන් බිලී හිලීට පරාජය විය. කෙසේ වෙතත්, හිලි පසුව ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් නෙරපා හරින ලද අතර, ඔහුගේ බහුතරය අහිමි වීමට හේතු වූ අතර, 1994 දී මාමලෝනි නැවත බලයට පත් වූ අතර, ඔහු 1997 දක්වා එහි රැඳී සිටියේය.[75] අධික දැව කැපීම, රජයේ දූෂණය සහ තිරසාර නොවන රාජ්ය වියදම් මට්ටම් අඛණ්ඩව වර්ධනය වූ අතර, මහජන අතෘප්තිය නිසා මාමලෝනි 1997 මැතිවරණයෙන් පරාජයට පත් විය.[75][80] නව අගමැති, සොලමන් දූපත් ලිබරල් පක්ෂයේ බර්තොලමෙව් උලුෆාලු, ආර්ථික ප්රතිසංස්කරණ ක්රියාත්මක කිරීමට උත්සාහ කළේය; කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ අගමැති ධුරය ඉක්මනින්ම "ආතතීන්" ලෙස හැඳින්වෙන බරපතල ජනවාර්ගික ගැටුමකට ඇද වැටුණි.[81]
ජනවාර්ගික ප්රචණ්ඩත්වය (1998–2003)
[සංස්කරණය]පොදුවේ ආතතීන් හෝ ජනවාර්ගික ආතතිය ලෙස හැඳින්වෙන, ආරම්භක සිවිල් නොසන්සුන්තාව ප්රධාන වශයෙන් සංලක්ෂිත වූයේ ඉසටාබු නිදහස් ව්යාපාරය (IFM, ග්වාඩල්කැනල් විප්ලවවාදී හමුදාව සහ ඉසටාබු නිදහස් සටන්කරුවන් ලෙසද හැඳින්වේ) සහ මලයිටා ඊගල් බලකාය (මෙන්ම මාරවු ඊගල් බලකාය) අතර සටන් මගිනි.[82] වසර ගණනාවක් තිස්සේ මලයිටා දූපතේ ජනතාව හොනියාරා සහ ගුවාඩල්කැනල් වෙත සංක්රමණය වෙමින් සිටි අතර, එහි ඇති විශාල ආර්ථික අවස්ථා මගින් ඔවුන් ආකර්ෂණය විය.[83] විශාල ජනකායක් ගලා ඒම නිසා ස්වදේශික ග්වාඩල්කැනල් දූපත් වැසියන් (ගුවාල්ස් ලෙස හැඳින්වේ) සමඟ ආතතීන් ඇති වූ අතර, 1998 අගභාගයේදී IFM පිහිටුවන ලද අතර මැලේටන් පදිංචිකරුවන්ට බිය ගැන්වීමේ සහ ප්රචණ්ඩත්වයේ ව්යාපාරයක් ආරම්භ කරන ලදී.[82][80] පසුව මැලේටන්වරු දහස් ගණනක් මැලේටා හෝ හොනියාරා වෙත පලා ගිය අතර, 1999 මැද භාගයේදී ග්වාඩල්කැනල්හි මැලේටාවන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා මැලේටා ඊගල් බලකාය (MEF) පිහිටුවන ලදී.[80][82] 1999 අගභාගයේදී, සාම ගිවිසුමක් ඇති කර ගැනීමට ගත් අසාර්ථක උත්සාහයන්ගෙන් පසුව, අගමැති බර්තොලමෙව් උලුෆාලු මාස හතරක හදිසි තත්වයක් ප්රකාශයට පත් කළ අතර, ඕස්ට්රේලියාවෙන් සහ නවසීලන්තයෙන් ද සහාය ඉල්ලා සිටියද, ඔහුගේ අභියාචනය ප්රතික්ෂේප විය.[82][80] මේ අතර, ග්වාඩල්කැනල්හි නීතිය හා සාමය බිඳ වැටුණු අතර, වාර්ගිකව බෙදී ගිය පොලිසියට බලය තහවුරු කර ගැනීමට නොහැකි වූ අතර ඔවුන්ගේ ආයුධ ගබඩා බොහොමයක් මිලීෂියාවන් විසින් වටලනු ලැබීය; මේ වන විට MEF හොනියාරා පාලනය කළේ IFM ග්වාඩලකැනල්හි ඉතිරි ප්රදේශ පාලනය කිරීමත් සමඟය.[83][80]
2003 අප්රේල් මාසයේදී, කැරලිකාර නායක හැරල්ඩ් කේකේ විසින් ග්වාඩල්කැනල් හි වෙදර් කෝස්ට් හිදී මෙලනීසියානු සහෝදරත්වයේ කිතුනුවන් හත් දෙනෙකු - සහෝදර රොබින් ලින්ඩ්සේ සහ ඔහුගේ සගයන් - ඝාතනය කරන ලදී. ඔවුන්ගේ සහෝදර නතානියෙල් සොයා හය දෙනෙකු ගොස් ඇති අතර, ඔහු ඒ වන විටත් වධහිංසා පමුණුවා මරා දමා ඇති බව පෙනේ. ආතතීන් අතරතුර නතානියෙල් සටන්කාමී කණ්ඩායම සමඟ මිත්ර වී සිටි නමුත් හැරල්ඩ් කේකේ ඔහුට රජයේ ඔත්තුකරුවෙකු යැයි චෝදනා කළ අතර ඔහුට පහර දී මරා දමන ලදී; ඔහු ගීතිකා ගායනා කරමින් මිය ගිය බව වාර්තා විය.[84] අප්රේල් 24 වන දින ඇන්ග්ලිකන් පල්ලිය විසින් ඒවා අනුස්මරණය කරනු ලැබේ.
2000 ජුනි 5 වන දින, උලුෆාලු MEF විසින් පැහැර ගන්නා ලදී, ඔහු මැලේ ජාතිකයෙකු වුවද, ඔවුන්ගේ අවශ්යතා ආරක්ෂා කිරීමට ඔහු ප්රමාණවත් නොවන බව ඔවුන්ට හැඟුණි.[80] පසුව උලුෆාලු ඔහුගේ නිදහස් කිරීම සඳහා ඉල්ලා අස්විය.[82] උලුෆාලුගේ රජයේ මුදල් අමාත්යවරයා ලෙස කටයුතු කළ මනස්සේ සොගවාරේ, පසුව විපක්ෂයට එක් වූ අතර, 23–21 ඡන්දයෙන් ගරු ලෙස්ලි බොසෙටෝට එරෙහිව අගමැති ධුරයට තේරී පත් විය. කෙසේ වෙතත්, තීරණාත්මක ඡන්දය සඳහා මන්ත්රීවරුන් හය දෙනෙකු (බොසෙටෝගේ ආධාරකරුවන් යැයි සැලකෙන) පාර්ලිමේන්තුවට පැමිණීමට නොහැකි වූ බැවින්, සොගවාරේගේ තේරී පත්වීම වහාම මතභේදයට තුඩු දුන්නේය.[85] 2000 ඔක්තෝබර් 15 වන දින, ටවුන්ස්විල් සාම ගිවිසුම MEF, IFM හි අංග සහ සොලමන් දූපත් රජය විසින් අත්සන් කරන ලදී.[86][82] මෙය 2001 පෙබරවාරි මාසයේදී මාරවු සාම ගිවිසුම විසින් සමීපව අනුගමනය කරන ලද අතර, මාරවු ඊගල් බලකාය, IFM, ගුවාඩල්කැනල් පළාත් රජය සහ සොලමන් දූපත් රජය විසින් අත්සන් කරන ලදී.[82] කෙසේ වෙතත්, ප්රධාන ගුවාලේ සටන්කාමී නායකයෙකු වන හැරල්ඩ් කේකේ ගිවිසුම අත්සන් කිරීම ප්රතික්ෂේප කළ අතර, ගුවාලේ කණ්ඩායම් සමඟ භේදයක් ඇති විය.[83] පසුව, ඇන්ඩෲ ටීගේ නායකත්වයෙන් යුත් ගිවිසුමට අත්සන් කළ ගුවාලේ මැලේටන් ආධිපත්යය දරන පොලිසිය සමඟ එකතු වී 'ඒකාබද්ධ මෙහෙයුම් බලකාය' පිහිටුවන ලදී.[83] ඊළඟ වසර දෙක තුළ ගැටුම දකුණු ගුවාඩල්කැනල් හි දුරස්ථ වෙදර්කෝස්ට් කලාපයට සංක්රමණය විය. ඒකාබද්ධ මෙහෙයුම් කේකේ සහ ඔහුගේ කණ්ඩායම අල්ලා ගැනීමට අසාර්ථක උත්සාහයක් දැරූහ.[82]
.jpg)
2001 මුල් භාගය වන විට ආර්ථිකය බිඳ වැටී තිබූ අතර රජය බංකොලොත් විය.[80] 2001 දෙසැම්බර් මාසයේ පැවති නව මැතිවරණයෙන් ඇලන් කෙමකේසා අගමැති පුටුවට පත් විය, ඔහුගේ මහජන සන්ධාන පක්ෂයේ සහ ස්වාධීන සාමාජිකයින්ගේ සංගමයේ සහාය ඇතිව. ගැටුමේ ස්වභාවය වෙනස් වීමත් සමඟ නීතිය හා සාමය පිරිහී ගියේය: වෙදර්කෝස්ට් හි අඛණ්ඩ ප්රචණ්ඩත්වයක් ඇති වූ අතර, හොනියාරා හි සටන්කාමීන් වැඩි වැඩියෙන් අපරාධ, කප්පම් ගැනීම් සහ කොල්ලකෑම් කෙරෙහි අවධානය යොමු කළහ.[83] අරමුදල් ලැබීමට නියමිතව තිබූ විට මුදල් දෙපාර්තමේන්තුව බොහෝ විට සන්නද්ධ මිනිසුන් විසින් වට කරනු ලැබීය. 2002 දෙසැම්බර් මාසයේදී, සමහර සටන්කාමීන්ට තුවක්කුව පෙන්වා චෙක්පතකට අත්සන් කිරීමට බල කිරීමෙන් පසු මුදල් අමාත්ය ලෝරි චෑන් ඉල්ලා අස්විය.[87][88] බටහිර පළාතේ ප්රදේශවාසීන් සහ මැලේ පදිංචිකරුවන් අතර ගැටුමක් ද ඇති විය.[89] නීති විරෝධී බව, පුළුල් කප්පම් ගැනීම් සහ අකාර්යක්ෂම පොලිසියේ වාතාවරණය නිසා සොලමන් දූපත් රජය විසින් බාහිර උදව් සඳහා විධිමත් ඉල්ලීමක් කරන ලදී; ඉල්ලීමට පාර්ලිමේන්තුවේ ඒකමතිකව සහාය ලැබුණි.[83]
2003 ජූලි මාසයේදී, ඕස්ට්රේලියානු නායකත්වයෙන් යුත් සොලමන් දූපත් සඳහා වූ කලාපීය ආධාර මෙහෙයුමේ (RAMSI) අනුග්රහය යටතේ ඕස්ට්රේලියානු සහ පැසිෆික් දූපත් පොලිසිය සහ භට පිරිස් සොලමන් දූපත් වෙත පැමිණියහ.[82] ඕස්ට්රේලියාව සහ නවසීලන්තය විසින් මෙහෙයවන ලද සහ තවත් පැසිෆික් රටවල් 15 ක පමණ නියෝජිතයින් සමඟ පොලිස් සහ භට පිරිස් 2,200 කින් යුත් සැලකිය යුතු ජාත්යන්තර ආරක්ෂක කණ්ඩායමක් ඊළඟ මාසයේ හෙල්පෙම් ෆ්රෙන් මෙහෙයුම යටතේ පැමිණීමට පටන් ගත්හ.[83] ප්රචණ්ඩත්වය අවසන් වීමත් සමඟ හැරල්ඩ් කේක් හමුදාවට යටත් වීමත් සමඟ තත්වය නාටකාකාර ලෙස වැඩිදියුණු විය.[90] ගැටුමේදී පුද්ගලයින් 200 ක් පමණ මිය ගොස් තිබුණි.[83]] මෙතැන් සිට, සමහර විචාරකයින් රට අසාර්ථක රාජ්යයක් ලෙස සලකනු ලැබූ අතර, ජාතිය දේශීය දූපත් සහ ජනවාර්ගික පක්ෂපාතිත්වයන් අභිබවා යා හැකි ඇතුළත් ජාතික අනන්යතාවයක් ගොඩනැගීමට අපොහොසත් වී ඇත.[80][91] කෙසේ වෙතත්, අනෙකුත් විද්වතුන් තර්ක කරන්නේ, 'අසාර්ථක රාජ්යයක්' වීමට වඩා, එය සකස් නොකළ රාජ්යයක් බවයි: නිදහසින් දශක ගණනාවකට පසුව පවා කිසි විටෙකත් ඒකාබද්ධ නොවූ රාජ්යයකි.[92] තවද, කබුටෞලක (2001) සහ ඩින්නන් (2002) වැනි සමහර විද්වතුන් තර්ක කරන්නේ 'ජනවාර්ගික ගැටුම' ලේබලය අධික ලෙස සරල කිරීමක් බවයි.[93]
පශ්චාත් ගැටුම් යුගය
[සංස්කරණය]2006 අප්රේල් දක්වා කෙමකේසා ධුරයේ රැඳී සිටි අතර, 2006 සොලමන් දූපත් මහ මැතිවරණයෙන් ඔහු පරාජයට පත් වූ අතර ස්නයිඩර් රිනි අගමැති ධුරයට පත් විය. කෙසේ වෙතත්, රිනි පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රීවරුන්ගේ ඡන්ද මිලදී ගැනීම සඳහා චීන ව්යාපාරිකයින්ගෙන් අල්ලස් ලබා ගත් බවට එල්ල වූ චෝදනා, නගරයේ චයිනාටවුන් ප්රදේශය කේන්ද්ර කර ගනිමින් හොනියාරා අගනුවර මහා කෝලාහලයකට තුඩු දුන්නේය. සුළුතර චීන ව්යාපාරික ප්රජාවට එරෙහි අමනාපය නිසා නගරයේ චයිනාටවුන්හි වැඩි කොටසක් විනාශ විය.[94] චීනය කැරලිවලින් චීන ජාතිකයන් ඉවත් කිරීම සඳහා කුලී ගුවන් යානා යැවීය.[95] ඕස්ට්රේලියානු සහ බ්රිතාන්ය පුරවැසියන් ඉවත් කිරීම ඉතා කුඩා පරිමාණයකින් සිදු විය.[96] නොසන්සුන්තාව මැඩපැවැත්වීමට උත්සාහ කිරීම සඳහා අතිරේක ඕස්ට්රේලියානු, නවසීලන්ත සහ ෆීජි පොලිස් සහ හමුදා යවන ලදී. පාර්ලිමේන්තුවේ විශ්වාසභංග යෝජනාවකට මුහුණ දීමට පෙර රිනි අවසානයේ ඉල්ලා අස්වූ අතර, පාර්ලිමේන්තුව මනස්සේ සොගවාරේ අගමැති ලෙස තෝරා පත් කර ගත්තේය.[97][98]
සොගවාරේ තම අධිකාරිය තහවුරු කර ගැනීමට අරගල කළ අතර රට තුළ ඕස්ට්රේලියානු පැවැත්මට ද සතුරු විය; එක් අසාර්ථක උත්සාහයකින් පසුව, 2007 දී විශ්වාසභංග ඡන්දයකින් ඔහු ඉවත් කරන ලද අතර ඔහු වෙනුවට සොලමන් දූපත් ලිබරල් පක්ෂයේ ඩෙරෙක් සිකුවා පත් කරන ලදී.[99] 2008 දී, 'ආතතිය' වසරවල තුවාල පරීක්ෂා කර සුව කිරීමට උපකාර කිරීම සඳහා සත්ය සහ සංහිඳියා කොමිසමක් පිහිටුවන ලදී.[100][101] දූෂණ චෝදනාවලින් පසු ඔහු කෙරෙහි විශ්වාසභංග යෝජනාවකින් පසුව, සිකුවා 2010 සොලමන් දූපත් මහ මැතිවරණයෙන් ඩැනී පිලිප්ට පරාජය විය, නමුත් පිලිප් බලයෙන් පහ කර ගෝර්ඩන් ඩාර්සි ලිලෝ පත් කරන ලදී.[102][103] 2014 මැතිවරණයෙන් පසු සොගවාරේ නැවත බලයට පත් වූ අතර, 2017 දී රටින් RAMSI හමුදා ඉවත් කර ගැනීම අධීක්ෂණය කළේය.[83] 2017 දී විශ්වාසභංග ඡන්දයකින් සොගවාරේ නෙරපා හරින ලද අතර, එමඟින් රික් හූනිප්වෙල බලයට පත් විය; කෙසේ වෙතත්, 2019 මැතිවරණය ජයග්රහණය කිරීමෙන් පසු සොගවාරේ නැවත අගමැති ධුරයට පත් වූ අතර, එය හොනියාරා හි කෝලාහල ඇති කළේය.[104][105] 2019 දී, සොලමන් දූපත් තායිවානයේ සිට චීනයට පිළිගැනීම මාරු කරන බව සොගවාරේ නිවේදනය කළේය.[106][107]
2019 නොවැම්බර් 25 වන දින, සොලමන් දූපත්, දූපත් ජාතියේ ජනතාවගේ ප්රයෝජනය සඳහා සාගරයේ තිරසාර සංවර්ධනය සහ භාවිතය සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා ජාතික සාගර ප්රතිපත්තියක් දියත් කළේය.
2021 නොවැම්බර් මාසයේදී, මහා කැරලි සහ නොසන්සුන්තාවයක් ඇති විය.[108] සොලමන් දූපත් රජය 2017 ද්විපාර්ශ්වික ආරක්ෂක ගිවිසුම යටතේ ඕස්ට්රේලියාවෙන් සහාය ඉල්ලා සිටි අතර ඕස්ට්රේලියාව ඕස්ට්රේලියානු ෆෙඩරල් පොලිසිය සහ ආරක්ෂක හමුදා යෙදවීමට සැපයීය.[109]
2022 මාර්තු මාසයේදී, සොලමන් දූපත් චීනය සමඟ පොලිස් සහයෝගීතාව පිළිබඳ අවබෝධතා ගිවිසුමක් (MOU) අත්සන් කළ අතර චීනය සමඟ ආරක්ෂක ගිවිසුමක් අවසන් කිරීමේ ක්රියාවලියක යෙදී සිටින බව ද වාර්තා විය. චීනය සමඟ ඇති කර ගත් ගිවිසුම මගින් සොලමන් දූපත් වල චීන හමුදා සහ නාවික කටයුතු අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාමට ඉඩ සැලසිය හැකිය. ඕස්ට්රේලියාවේ විදේශ කටයුතු සහ වෙළඳ දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්රකාශකයෙකු පැවසුවේ, "පැසිෆික් දූපත් ජාතීන්ට ස්වෛරී තීරණ ගැනීමේ අයිතිය ඇති අතර", ඕස්ට්රේලියාව "අපගේ කලාපයේ ආරක්ෂාව අස්ථාවර කරන ඕනෑම ක්රියාවක් ගැන සැලකිලිමත් වනු ඇති" බවයි.[110][111] නවසීලන්තයේ සහ එක්සත් ජනපදයේ ද ඒ හා සමාන ගැටළු තිබේ.[112] චීනය සොලමන් දූපත් පොලිසියට පුහුණුව සඳහා අනුරූ ගිනි අවි තොගයක් පරිත්යාග කළේය.[113] සොලමන් දූපත් සහ චීනය අප්රේල් මාසයේදී සොලමන් දූපත් වල සමාජ ස්ථාවරත්වය සහ දිගුකාලීන සාමය සහ ආරක්ෂාව ප්රවර්ධනය කිරීම සඳහා ආරක්ෂක සහයෝගීතා ගිවිසුමක් අත්සන් කළහ.[114] ඕස්ට්රේලියානු රජය විසින් සත්යාපනය කරන ලද ගිවිසුමේ කාන්දු වූ කෙටුම්පතකට අනුව, බීජිනයට "සමාජ සාමය පවත්වා ගැනීමට සහාය වීම සඳහා" සොලමන් දූපත් වලට හමුදා යෙදවිය හැකි බව බීබීසී වාර්තා කළේය. මෙම ගිවිසුම කලාපයේ "සාමය සහ සමගිය අඩපණ නොකරන" බවත් සොලමන් දූපතේ අභ්යන්තර ආරක්ෂක තත්ත්වය ආරක්ෂා කිරීම අරමුණු කරගත් බවත් අගමැති මනස්සේ සොගවාරේ පැවසීය. අවසාන ගිවිසුමේ සමාජ පිළිවෙල වගන්තිය පවත්වා ගෙන ගොස් ඇති බව චීනය තහවුරු කළේය.[115]
2023 පෙබරවාරි මාසයේදී, පළාත් ව්යවස්ථාදායකයෙන් විශ්වාසභංග යෝජනාවකින් පසු මලයිටා පළාතේ අගමැති ඩැනියෙල් සුයිඩානි ධුරයෙන් ඉවත් කිරීමෙන් පසු තවත් විරෝධතා ඇති විය.[116][117] 2024 මැයි මාසයේදී, මනස්සේ සොගවාරේගෙන් පසු සොලමන් දූපත් නව අගමැති ලෙස ජෙරමියා මැනේල් තේරී පත් විය.[118]
දේශපාලනය
[සංස්කරණය].jpg)
සොලමන් දූපත් යනු ව්යවස්ථාපිත රාජාණ්ඩුවක් වන අතර පාර්ලිමේන්තු පාලන ක්රමයක් ඇත. සොලමන් දූපත්වල රජු ලෙස, III වන චාල්ස් රාජ්ය නායකයා වේ; ඔහු නියෝජනය කරන්නේ වසර පහක කාලයක් සඳහා පාර්ලිමේන්තුව විසින් තෝරා පත් කර ගන්නා ආණ්ඩුකාරවරයා විසිනි. වසර හතරක කාලයක් සඳහා තේරී පත් වූ සාමාජිකයින් 50 දෙනෙකුගෙන් යුත් ඒක මණ්ඩල පාර්ලිමේන්තුවක් ඇත. කෙසේ වෙතත්, එහි ධුර කාලය අවසන් වීමට පෙර එහි සාමාජිකයින්ගේ බහුතර ඡන්දයෙන් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරිය හැකිය.[119]
පාර්ලිමේන්තු නියෝජනය තනි මන්ත්රී මැතිවරණ කොට්ඨාශ මත පදනම් වේ. වයස අවුරුදු 21 ට වැඩි පුරවැසියන් සඳහා ඡන්ද අයිතිය විශ්වීය වේ.[120] රජයේ ප්රධානියා වන්නේ පාර්ලිමේන්තුව විසින් තේරී පත් වී කැබිනට් මණ්ඩලය තෝරා ගන්නා අගමැති ය. සෑම අමාත්යාංශයක්ම මෙහෙයවනු ලබන්නේ කැබිනට් සාමාජිකයෙකු විසිනි, ඔහුට ස්ථිර ලේකම්වරයෙකුගේ සහාය ලැබේ, අමාත්යාංශයේ කාර්ය මණ්ඩලය මෙහෙයවන වෘත්තීය රාජ්ය සේවකයෙකි.
ඉඩම් අයිතිය සොලමන් දූපත් වැසියන් සඳහා වෙන් කර ඇත. චීන සහ කිරිබාති වැනි පදිංචි විදේශිකයන්ට ස්වභාවිකකරණය හරහා පුරවැසිභාවය ලබා ගත හැකි බව නීතියෙන් සපයයි.[121] ඉඩම් සාමාන්යයෙන් තවමත් පවුලක් හෝ ගමක් මත තබා ඇති අතර දේශීය සිරිතට අනුව මවගෙන් හෝ පියාගෙන් ලබා දිය හැකිය. සාම්ප්රදායික නොවන ආර්ථික ව්යාපාර සඳහා ඉඩම් ලබා දීමට දූපත් වැසියන් මැලි වන අතර, මෙය ඉඩම් අයිතිය පිළිබඳ අඛණ්ඩ ආරවුල් ඇති කිරීමට හේතු වී තිබේ.
සොලමන් දූපත් විසින් (1978 සිට) කිසිදු හමුදා බලකායක් නඩත්තු නොකෙරේ, නමුත් 500 කට ආසන්න පොලිස් බලකායකට දේශසීමා ආරක්ෂණ ඒකකයක් ඇතුළත් වේ. ගිනි නිවන සේවය, ආපදා සහන සහ සමුද්රීය නිරීක්ෂණ සඳහා ද පොලිසිය වගකිව යුතුය. පොලිස් බලකාය මෙහෙයවනු ලබන්නේ ආණ්ඩුකාර ජෙනරාල් විසින් පත් කරන ලද සහ අගමැතිට වගකිව යුතු කොමසාරිස්වරයෙකු විසිනි. 2006 දෙසැම්බර් 27 වන දින, සොලමන් දූපත් රජය රටේ ඕස්ට්රේලියානු පොලිස් ප්රධානියා පැසිෆික් ජාතියට නැවත පැමිණීම වැළැක්වීමට පියවර ගත්තේය. 2007 ජනවාරි 12 වන දින, දෙරට අතර මාස හතරක ආරවුලක් සමනය කිරීමේ අරමුණින් දේශපාලන මැදිහත්වීමක් හේතුවෙන් සොලමන් දූපත් වලින් නෙරපා හරින ලද එහි ඉහළම රාජ්ය තාන්ත්රිකයා ඕස්ට්රේලියාව විසින් ප්රතිස්ථාපනය කරන ලදී.
2007 දෙසැම්බර් 13 වන දින, අමාත්යවරුන් පස් දෙනෙකු විපක්ෂයට පලා යාමෙන් පසු, අගමැති මනස්සේ සොගවාරේ පාර්ලිමේන්තුවේදී විශ්වාසභංග යෝජනාවකින් බලයෙන් පහ කරන ලදී.[122] සොලමන් දූපත් වල අගමැතිවරයෙකුට මේ ආකාරයෙන් ධුරය අහිමි වූ පළමු අවස්ථාව එය විය. දෙසැම්බර් 20 වන දින, පාර්ලිමේන්තුව විපක්ෂයේ අපේක්ෂක (සහ හිටපු අධ්යාපන අමාත්ය) ඩෙරෙක් සිකුවා අගමැති ලෙස 32ට 15 ක ඡන්දයකින් තෝරා පත් කර ගත්තේය.[123][124] 2019 අප්රේල් මාසයේදී, මනස්සේ සොගවාරේ සිව්වන වරටත් අගමැති ලෙස තේරී පත් වූ අතර, එම තීරණයට එරෙහිව විරෝධතා සහ විරෝධතා ඇති විය. විරෝධතාවයේ ප්රතිඵලයක් ලෙස විරෝධතාකරුවන් 30කට වැඩි පිරිසක් රඳවා ගනු ලැබීය.[125] 2024 මැයි මාසයේදී, 2024 ජාතික මහ මැතිවරණයෙන් පසු සොලමන් දූපත් වල නව අගමැති ලෙස ජෙරමියා මැනේල් තේරී පත් විය.[126]
අධිකරණය
[සංස්කරණය]අග්රාණ්ඩුකාරවරයා අගමැතිගේ සහ විපක්ෂ නායකවරයාගේ උපදෙස් මත ශ්රේෂ්ඨාධිකරණයේ අගවිනිසුරුවරයා පත් කරයි. අධිකරණ කොමිසමක උපදෙස් මත ආණ්ඩුකාරවරයා අනෙකුත් විනිසුරුවරුන් පත් කරයි. වත්මන් අගවිනිසුරුවරයා වන්නේ ශ්රීමත් ඇල්බට් පාමර් ය.
2023 නොවැම්බර් මාසයේ සිට, සර් ජෝන් බැප්ටිස්ට් මුරියා සොලමන් දූපත් වල අභියාචනාධිකරණයේ සභාපති ලෙස සේවය කර ඇත. සර් ජෝන් බැප්ටිස්ට් මුරියා මීට පෙර සොලමන් දූපත් වල හිටපු අගවිනිසුරු ලෙස සේවය කළේය.[127]
විදේශ සබඳතා
[සංස්කරණය]
සොලමන් දූපත් එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, ඉන්ටර්පෝල්, පොදුරාජ්ය මණ්ඩලීය ජාතීන්ගේ සංවිධානය, පැසිෆික් දූපත් සංසදය, පැසිෆික් ප්රජාව, ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදල සහ අප්රිකානු, කැරිබියන් සහ පැසිෆික් (ACP) රටවල (ලෝමේ සම්මුතිය) සාමාජිකයෙකි.
2019 සැප්තැම්බර් වන තෙක්, චීන ජනරජය (තායිවානය) පිළිගෙන එය සමඟ විධිමත් රාජ්ය තාන්ත්රික සබඳතා පවත්වා ගත් රටවල් කිහිපයෙන් එකක් එය විය. 2019 සැප්තැම්බර් මාසයේදී සොලමන් දූපත් විසින් සම්බන්ධතාවය අවසන් කරන ලද අතර, එය මහජන චීන සමූහාණ්ඩුව (PRC) ලෙස පිළිගැනීම මාරු කරන ලදී.[128] බුගන්විල් කැරැල්ලෙන් සරණාගතයින් ගලා ඒම සහ බුගන්විල් කැරලිකරුවන් පසුපස හඹා යන අංග විසින් සොලමන් දූපත් වල උතුරු දූපත් වලට එල්ල කරන ලද ප්රහාර හේතුවෙන් පළුදු වූ පැපුවා නිව්ගිනියාව සමඟ සබඳතා අලුත්වැඩියා කර ඇත. 1998 දී බුගන්විල් හි සාම ගිවිසුමක් මගින් සන්නද්ධ තර්ජනය ඉවත් කරන ලද අතර, ජාතීන් දෙක 2004 ගිවිසුමකින් දේශසීමා මෙහෙයුම් විධිමත් කරන ලදී.[129] 2022 සිට, චීනය සමඟ සබඳතා වේගයෙන් වර්ධනය වෙමින් පවතී, සොලමන් දූපත් ආරක්ෂක ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමත් සමඟ, එම රටට නොසන්සුන්තාව මැඩපැවැත්වීම සඳහා චීන ආරක්ෂක හමුදා කැඳවීමට ඉඩ සලසයි.[130][131]
2017 මාර්තු මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ 34 වන නිත්ය සැසිවාරයේදී, සොලමන් දූපත් සහ තවත් සමහර පැසිෆික් ජාතීන් වෙනුවෙන්, බටහිර නිව්ගිනියාවේ මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් මතු කරමින් වනුවාටු ඒකාබද්ධ ප්රකාශයක් නිකුත් කළ අතර, බටහිර පැපුවා (IPWP) සඳහා ජාත්යන්තර පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රීවරුන් විසින් 1963 සිට බටහිර පැපුවා ඉන්දුනීසියාව විසින් අත්පත් කරගෙන ඇති බව ප්රකාශ කළ අතර,[132] එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් මහ කොමසාරිස්වරයාගෙන් වාර්තාවක් ඉදිරිපත් කරන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය.[133][134] ඉන්දුනීසියාව වනුවාටුගේ චෝදනා ප්රතික්ෂේප කළ අතර, වනුවාටු පැපුවා ජනතාව නියෝජනය නොකරන බවත් එය එසේ කරන බවට "මනඃකල්පිත කිරීම නැවැත්විය යුතු" බවත් පිළිතුරු දුන්නේය.[135][134] වසර 50ක පැපුවා ගැටුමකදී පැපුවානුවන් 100,000කට වැඩි පිරිසක් මිය ගොස් ඇත.[136] 2017 සැප්තැම්බර් මාසයේදී, එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලයේ 72 වන සැසිවාරයේදී, සොලමන් දූපත්, ටුවාලු සහ වනුවාටු අග්රාමාත්යවරු ඉන්දුනීසියානු වාඩිලාගෙන සිටින බටහිර පැපුවා හි මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන් නැවත වරක් මතු කළහ.[137]
හමුදා
[සංස්කරණය]දේශීයව බඳවා ගන්නා ලද බ්රිතාන්ය සොලමන් දූපත් ආරක්ෂක ආරක්ෂක බලකාය දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී සොලමන් දූපත් වල සටන් කිරීමට සහභාගී වූ මිත්ර හමුදාවල කොටසක් වුවද, නිදහසින් පසු රටට නිත්ය හමුදා බලකායක් නොතිබුණි. සොලමන් දූපත් සඳහා වූ කලාපීය සහාය මෙහෙයුමේ (RAMSI) මැදිහත්වීමෙන් පසු 2003 දී රාජකීය සොලමන් දූපත් පොලිස් බලකායේ (RSIPF) විවිධ පැරාමිලිටරි අංග විසුරුවා හැර නිරායුධ කරන ලදී.[138] RAMSI සතුව අභ්යන්තර හා බාහිර ආරක්ෂාව සඳහා RAMSI හි පොලිස් අංශයට සහාය වීමේ වගකීම් සහිත ඕස්ට්රේලියානු අණ දෙන නිලධාරියෙකුගේ ප්රධානත්වයෙන් යුත් කුඩා හමුදා කණ්ඩායමක් තිබුණි. RSIPF තවමත් පැසිෆික් පන්තියේ මුර සංචාර බෝට්ටු දෙකක් (RSIPV Auki සහ RSIPV Lata) ක්රියාත්මක කරයි, එය සොලමන් දූපත් වල තථ්ය නාවික හමුදාව වේ.
දිගු කාලීනව, RSIPF රටේ ආරක්ෂක භූමිකාව නැවත ආරම්භ කරනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ. පොලිස් බලකාය මෙහෙයවනු ලබන්නේ ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් පත් කරන ලද සහ පොලිස්, ජාතික ආරක්ෂක සහ නිවැරදි කිරීමේ සේවා අමාත්යවරයාට වගකිව යුතු කොමසාරිස්වරයෙකු විසිනි.
සොලමන් දූපත් වල පොලිස් අයවැය වසර හතරක සිවිල් යුද්ධයක් හේතුවෙන් පීඩාවට පත්ව ඇත. 2002 දෙසැම්බර් මාසයේදී ටිකෝපියා සහ අනුටා දූපත් වල සුළි කුණාටුව සෝගේ ප්රහාරයෙන් පසුව, සහන සැපයුම් සමඟ යාත්රා කිරීම සඳහා ලටා මුර සංචාර බෝට්ටුව සඳහා ඉන්ධන සහ සැපයුම් සඳහා ඕස්ට්රේලියාවට සොලමන් දූපත් රජයට SI$200,000 (A$50,000) ලබා දීමට සිදු විය.[139] (RAMSI හි කාර්යයේ කොටසක් ලෙස සොලමන් දූපත් රජයට එහි අයවැය ස්ථාවර කිරීම සඳහා සහාය වීම ඇතුළත් වේ.)
පරිපාලන අංශ
[සංස්කරණය]පළාත් පාලන කටයුතු සඳහා, රට පරිපාලන ප්රදේශ දහයකට බෙදා ඇති අතර, ඉන් නවයක් තේරී පත් වූ පළාත් සභා මගින් පරිපාලනය කරනු ලබන අතර දහවන කොටස හොනියාරා නගර සභාව විසින් පරිපාලනය කරනු ලබන අගනුවර වන හොනියාරා වේ.
| # | පළාත | අගනුවර | ප්රදේශය (ව.කි.මී.) | ජනගහනය 1999 සංගණනය | ජනගහනය 2009 සංගණනය | ජනගහනය 2019 සංගණනය |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  මධ්යම පළාත
|
තුලගි | 615 | 21,577 | 26,051 | 30,318 |
| 2 |  චෝයිසෙඋල් පළාත
|
ටාරෝ දූපත | 3,837 | 20,008 | 26,372 | 30,775 |
| 3 |  ගුආඩල්කැනල් පළාත[A]
|
හොනියාරා | 5,336 | 60,275 | 107,090 | 154,022 |
| 4 |  ඉසබෙල් පළාත
|
බුවාලා | 4,136 | 20,421 | 26,158 | 31,420 |
| 5 |  මකිරා-උලාවා පළාත
|
කිරකිරා | 3,188 | 31,006 | 40,419 | 51,587 |
| 6 |  මලයිටා පළාත
|
ඕකි | 4,225 | 122,620 | 157,405 | 172,740 |
| 7 |  රෙනෙල් සහ බෙලොනා පළාත
|
ටිගෝවා | 671 | 2,377 | 3,041 | 4,100 |
| 8 |  ටෙමොටු පළාත
|
ලටා | 895 | 18,912 | 21,362 | 25,701 |
| 9 |  බස්නාහිර පළාත
|
ගිසෝ | 5,475 | 62,739 | 76,649 | 94,106 |
| – |  අගනුවර ප්රදේශය
|
හොනියාරා | 22 | 49,107 | 73,910 | 129,569 |
| සොලමන් දූපත් | හොනියාරා | 30,407 | 409,042 | 558,457 | 720,956 |
- ^ හොනියාරා අගනුවර හැර
පළාත් අනුව දූපත්
[සංස්කරණය] සොලමන් දූපත් හි පළාත අනුව දූපත් | |
|---|---|
| මධ්යම |
|
| චෝයිසෙඋල් |
|
| ගුආඩල්කැනල් |
|
| ඉසබෙල් |
|
| මකිරා-උලාවා |
|
| මලයිටා |
|
| රෙනෙල් සහ බෙලොනා |
|
| ටෙමොටු |
|
| බස්නාහිර |
|
මානව අයිතිවාසිකම්
[සංස්කරණය]අධ්යාපනය, ජල/ජල ආරක්ෂාව, සනීපාරක්ෂාව, ස්ත්රී පුරුෂ සමානාත්මතාවය සහ ගෘහස්ථ හිංසනය මෙන්ම අනෙකුත් කාරණා සම්බන්ධයෙන් මානව හිමිකම් ගැටළු සහ ගැටළු තිබේ. පැරිස් මූලධර්මවලට අනුකූල වන ජාතික මානව හිමිකම් ආයතනයක් සොලමන් දූපත් සතුව නොමැත.[140] සොලමන් දූපත් වල සමලිංගිකත්වය නීති විරෝධී ය; එය වසර 14 ක් දක්වා සිර දඬුවම් ලැබිය හැකි වරදකි.[141]
භූගෝලය
[සංස්කරණය]
.jpg)
සොලමන් දූපත් යනු පැපුවා නිව්ගිනියාවට නැගෙනහිරින් පිහිටි දූපත් ජාතියක් වන අතර එය ප්රධාන දූපත් හයකින් සහ කුඩා දූපත් 992 කින් සමන්විත වේ.[142] සොලමන් දූපත් ජාතියේ ප්රධාන කොටස සොලමන් දූපත් දූපත් සමූහයේ කඳුකර ගිනිකඳු දූපත් බොහොමයක් ආවරණය කරයි, ඒවාට චොයිසුල්, ෂෝර්ට්ලන්ඩ් දූපත්, නිව් ජෝර්ජියා දූපත්, සැන්ටා ඉසබෙල්, රසල් දූපත්, එන්ගෙලා දූපත්, තුලගි, මලයිටා, මාරමසිකේ, උලාවා, ඔවරාහා (සැන්ටා ඇනා), මකිරා (සැන් ක්රිස්ටෝබල්) සහ ග්වාඩල්කැනල් ප්රධාන දූපත ඇතුළත් වේ. සොලමන් දූපත් වලට කුඩා, හුදකලා පහත් පරමාණු සහ සිකායානා, රෙනෙල් දූපත, බෙලෝනා දූපත, සැන්ටා කෲස් දූපත් සහ ටිකෝපියා, අනුටා සහ ෆටුටකා වැනි කුඩා පිටස්තර ප්රදේශ ද ඇතුළත් වේ. බුගන්විල් යනු සොලමන් දූපත් දූපත් සමූහයේ විශාලතම දූපත වුවද, එය දේශපාලනික වශයෙන් පැපුවා නිව්ගිනියාවේ ස්වාධීන කලාපයක් වන අතර සොලමන් දූපත් ජාතියේ කොටසක් නොවේ.
රටේ දූපත් 5° සහ 13°S අක්ෂාංශ සහ 155° සහ 169°E දේශාංශ අතර පිහිටා ඇත. බටහිර දෙසින් සහ නැගෙනහිර දෙසින් ඇති දූපත් අතර දුර කිලෝමීටර 1,448 (සැතපුම් 900) කි.[142] සැන්ටා කෲස් දූපත් (එහි කොටසක් ටිකෝපියාව වේ) වනුවාටු හි උතුරින් පිහිටා ඇති අතර අනෙකුත් දූපත් වලින් කිලෝමීටර 200 (සැතපුම් 120) කට වඩා හුදකලා වේ.
දේශගුණය
[සංස්කරණය]දූපත් වල සාගර-සමක දේශගුණය වසර පුරා අතිශයින් තෙතමනය සහිත වන අතර, සාමාන්ය උෂ්ණත්වය 26.5 °C (79.7 °F) වන අතර උෂ්ණත්වයේ හෝ කාලගුණයේ අන්ත කිහිපයක් ඇත. ජුනි සිට අගෝස්තු දක්වා කාලය සිසිල් කාලයයි. සෘතු ප්රකාශ නොවූවත්, නොවැම්බර් සිට අප්රේල් දක්වා වයඹ දෙසින් හමන සුළං නිතර නිතර වර්ෂාපතනය සහ ඉඳහිට කුණාටු හෝ සුළි සුළං ගෙන එයි. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිලිමීටර 3,050 (අඟල් 120) පමණ වේ. 2021 ලෝක අවදානම් වාර්තාවට අනුව, ලොව පුරා වැඩිම ආපදා අවදානමක් ඇති රටවල් අතර මෙම දූපත් රාජ්යය දෙවන ස්ථානයේ සිටී.[143] මිනිසා විසින් සාදන ලද දේශගුණික විපර්යාස හේතුවෙන් ගෝලීය මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාමේ අවදානමට ලක්විය හැකි රටවල් අතර මෙම රට ද වේ.[144]
2023 දී, සොලමන් දූපත් සහ දේශගුණික විපර්යාසවලින් අවදානමට ලක්ව ඇති අනෙකුත් දූපත් රාජ්යයන් (ෆීජි, නියු, ටුවාලු, ටොංගා සහ වනුවාටු) රජයන් "ෆොසිල ඉන්ධන රහිත පැසිෆික් කලාපයකට සාධාරණ සංක්රාන්තියක් සඳහා පෝර්ට් විලා ඇමතුම" දියත් කළ අතර, පොසිල ඉන්ධන ක්රමයෙන් ඉවත් කිරීම සහ පුනර්ජනනීය බලශක්තියට 'වේගවත් හා සාධාරණ සංක්රාන්තිය' සහ පරිසර විනාශයේ අපරාධ හඳුන්වා දීම ඇතුළු පාරිසරික නීතිය ශක්තිමත් කිරීම ඉල්ලා සිටියේය.[145][146][147]
| හොනියාරා (Köppen Af) සඳහා කාලගුණ දත්ත | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| මාසය | ජන | පෙබ | මාර් | අප්රි | මැයි | ජුනි | ජූලි | අගෝ | සැප් | ඔක් | නොවැ | දෙසැ | වසර |
| වාර්තාගත ඉහළම °C (°F) | 33.9 (93.0) |
34.1 (93.4) |
33.9 (93.0) |
33.4 (92.1) |
33.6 (92.5) |
32.8 (91.0) |
33.3 (91.9) |
33.5 (92.3) |
33.4 (92.1) |
33.3 (91.9) |
33.4 (92.1) |
34.8 (94.6) |
34.8 (94.6) |
| මධ්යන්ය දෛනික උපරිමය °C (°F) | 30.7 (87.3) |
30.5 (86.9) |
30.2 (86.4) |
30.5 (86.9) |
30.7 (87.3) |
30.4 (86.7) |
30.1 (86.2) |
30.4 (86.7) |
30.6 (87.1) |
30.7 (87.3) |
30.7 (87.3) |
30.5 (86.9) |
30.5 (86.9) |
| දෛනික සාමාන්යය °C (°F) | 26.7 (80.1) |
26.6 (79.9) |
26.6 (79.9) |
26.5 (79.7) |
26.6 (79.9) |
26.4 (79.5) |
26.1 (79.0) |
26.2 (79.2) |
26.5 (79.7) |
26.5 (79.7) |
26.7 (80.1) |
26.8 (80.2) |
26.5 (79.7) |
| මධ්යන්ය දෛනික අවමය °C (°F) | 23.0 (73.4) |
23.0 (73.4) |
23.0 (73.4) |
22.9 (73.2) |
22.8 (73.0) |
22.5 (72.5) |
22.2 (72.0) |
22.1 (71.8) |
22.3 (72.1) |
22.5 (72.5) |
22.7 (72.9) |
23.0 (73.4) |
22.7 (72.9) |
| වාර්තාගත අවම °C (°F) | 20.2 (68.4) |
20.7 (69.3) |
20.7 (69.3) |
20.1 (68.2) |
20.5 (68.9) |
19.4 (66.9) |
18.7 (65.7) |
18.8 (65.8) |
18.3 (64.9) |
17.6 (63.7) |
17.8 (64.0) |
20.5 (68.9) |
17.6 (63.7) |
| සාමාන්ය වර්ෂාපතනය mm (inches) | 277 (10.9) |
287 (11.3) |
362 (14.3) |
214 (8.4) |
141 (5.6) |
97 (3.8) |
100 (3.9) |
92 (3.6) |
95 (3.7) |
154 (6.1) |
141 (5.6) |
217 (8.5) |
2,177 (85.7) |
| සාමාන්ය වර්ෂාපතන දින (≥ 0.1 mm) | 19 | 19 | 23 | 18 | 15 | 13 | 15 | 13 | 13 | 16 | 15 | 18 | 197 |
| සාමාන්ය සාපේක්ෂ ආර්ද්රතාවය (%) | 80 | 81 | 81 | 80 | 80 | 79 | 75 | 73 | 73 | 75 | 76 | 77 | 78 |
| මාසික සාමාන්ය හිරු එළිය පැය | 186.0 | 155.4 | 198.4 | 192.0 | 210.8 | 198.0 | 186.0 | 204.6 | 192.0 | 226.3 | 216.0 | 164.3 | 2,329.8 |
| දෛනික සාමාන්ය හිරු එළිය පැය | 6.0 | 5.5 | 6.4 | 6.4 | 6.8 | 6.6 | 6.0 | 6.6 | 6.4 | 7.3 | 7.2 | 5.3 | 6.4 |
| Source: Deutscher Wetterdienst[148] | |||||||||||||
පරිසර විද්යාව
[සංස්කරණය].svg)
සොලමන් දූපත් දූපත් සමූහය එකිනෙකට වෙනස් භූමිෂ්ඨ පරිසර කලාප දෙකක කොටසකි. බොහෝ දූපත් සොලමන් දූපත් වැසි වනාන්තර පරිසර කලාපයේ කොටසක් වන අතර එයට බුගන්විල් සහ බුකා දූපත් ද ඇතුළත් වේ; මෙම වනාන්තර වන වගා ක්රියාකාරකම් වලින් පීඩනයට ලක්ව ඇත. සැන්ටා කෲස් දූපත් අසල්වැසි වනුවාටු දූපත් සමූහය සමඟ එක්ව වනුවාටු වැසි වනාන්තර පරිසර කලාපයේ කොටසකි.[149] 2019 වනාන්තර භූ දර්ශන අඛණ්ඩතා දර්ශකයේ සාමාන්ය ලකුණු 7.19/10 ක් රටට හිමි වූ අතර එය රටවල් 172 න් ගෝලීය වශයෙන් 48 වන ස්ථානයට පත්විය.[150] ඕකිඩ් සහ අනෙකුත් නිවර්තන මල් වර්ග 230 කට වඩා සොලමන් දූපත් වල දක්නට ලැබේ.[151]
පසෙහි ගුණාත්මකභාවය අතිශයින් පොහොසත් ගිනිකඳු (සමහර විශාල දූපත් වල විවිධ මට්ටමේ ක්රියාකාරකම් සහිත ගිනි කඳු ඇත) සිට සාපේක්ෂව නිසරු හුණුගල් දක්වා විහිදේ.[152] දූපත් වල ක්රියාකාරී සහ නිද්රාශීලී ගිනි කඳු කිහිපයක් අඩංගු වේ. ටිනකුල සහ කවාචි ගිනි කඳු වඩාත් ක්රියාකාරී වේ.[153]
වන්ගුනු දූපතේ දකුණු පැත්තේ, සයිරා අවට වනාන්තර අවම වශයෙන් අවදානමට ලක්විය හැකි සත්ව විශේෂ තුනකට වාසස්ථාන සපයයි. වනාන්තර ආරක්ෂිත ප්රදේශයක් ලෙස ප්රකාශයට පත් කිරීමට ප්රදේශයේ වෙසෙන 200 ක් පමණ වන මිනිස් ජනගහනය උත්සාහ කරමින් සිටින්නේ දැව කැපීම සහ පතල් කැණීම සිදු කළ නොහැකි වන පරිදිය.[154]
2004 දී සිදු කරන ලද සොලමන් දූපත් වල සමුද්ර ජෛව විවිධත්වය පිළිබඳ මූලික සමීක්ෂණයෙන්,[155] සොලමන් දූපත් වල කොරල් විශේෂ 474 ක් මෙන්ම විද්යාවට අලුත් විය හැකි විශේෂ නවයක් ද සොයා ගන්නා ලදී. එය ලෝකයේ දෙවන ඉහළම කොරල් විවිධත්වයක් ඇති අතර, නැගෙනහිර ඉන්දුනීසියාවේ රාජා අම්පට් දූපත් වලට පමණක් දෙවැනි වේ.[156][157]
ජලය සහ සනීපාරක්ෂාව
[සංස්කරණය]මිරිදිය මූලාශ්ර හිඟය සහ සනීපාරක්ෂාව නොමැතිකම සොලමන් දූපත් මුහුණ දෙන නිරන්තර අභියෝගයක් වී ඇත. මිරිදිය හා සනීපාරක්ෂාව සඳහා ප්රවේශය නොමැතිව ජීවත්වන අයගේ සංඛ්යාව අඩකින් අඩු කිරීම, පාරිසරික තිරසාරභාවය සහතික කිරීම සඳහා එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් 2015 දී ඉලක්කය 7 හරහා ක්රියාත්මක කරන ලද සහස්ර සංවර්ධන ඉලක්ක (MDG) වලින් එකකි.[158] දූපත් වලට සාමාන්යයෙන් මිරිදිය මූලාශ්ර සඳහා ප්රවේශය තිබුණද, එය සාමාන්යයෙන් ලබා ගත හැක්කේ ප්රාන්තයේ අගනුවර වන හොනියාරා හි පමණි,[158] එය වසර පුරා සහතික නොවේ.
යුනිසෙෆ් වාර්තාවකට අනුව, අගනුවර දුප්පත්ම ප්රජාවන්ට ඔවුන්ගේ අපද්රව්ය ඉවත් කිරීමට ප්රමාණවත් ස්ථාන සඳහා ප්රවේශයක් නොමැති අතර, ඇස්තමේන්තුගත සොලමන් දූපත් පාසල්වලින් 70% කට පානය කිරීමට, සේදීමට සහ අපද්රව්ය ඉවත් කිරීමට ආරක්ෂිත සහ පිරිසිදු ජලය සඳහා ප්රවේශයක් නොමැත.[158] පාසල් යන වයසේ දරුවන් තුළ ආරක්ෂිත පානීය ජලය නොමැතිකම කොලරාව සහ ටයිපොයිඩ් වැනි මාරාන්තික රෝග වැළඳීමේ ඉහළ අවදානමක් ඇති කරයි.[159] 2011 සිට සොලමන් දූපත් වැසියන්ගේ සංඛ්යාව නල ජලය සමඟ ජීවත් වන සංඛ්යාව අඩු වෙමින් පවතින අතර, 2000 සහ 2010 අතර කාලය තුළ නල ජලය නොමැතිව ජීවත් වන සංඛ්යාව වැඩි වී තිබේ. 2011 සිට නල ජලය නොමැතිව ජීවත් වන සංඛ්යාව අඛණ්ඩව අඩු වෙමින් පවතී.
මීට අමතරව, 2014 දී බලාත්මක කරන ලද සහ 2020 දක්වා ක්රියාත්මක වූ සොලමන් දූපත් දෙවන ග්රාමීය සංවර්ධන වැඩසටහන, සොලමන් දූපත් වල ග්රාමීය ප්රදේශ සහ ගම්මාන සඳහා යටිතල පහසුකම් සහ අනෙකුත් වැදගත් සේවාවන් සැපයීමට කටයුතු කරමින් සිටී.[160] මෙම වැඩසටහන ගොවීන් සහ අනෙකුත් කෘෂිකාර්මික අංශ ද දිරිමත් කර ඇත.[161] සොලමන් දූපත් වල බටහිර පළාතේ දක්නට ලැබෙන බොලවා වැනි ග්රාමීය ගම්මාන වැසි ජල පෝෂක සහ ජල ගබඩා පද්ධති ක්රියාත්මක කර ඇත.[161] මෙම වැඩසටහනට ලෝක බැංකුව, යුරෝපීය සංගමය සහ ඕස්ට්රේලියානු සහ සොලමන් දූපත් රජයන් වැනි විවිධ ජාත්යන්තර සංවර්ධන ක්රියාකාරීන් විසින් අරමුදල් සපයනු ලැබේ.[161]
භූමිකම්පා
[සංස්කරණය]2007 අප්රේල් 2 වන දින දේශීය වේලාවෙන් 07:39:56 ට (UTC+11), දිවයිනේ අගනුවර වන හොනියාරා හි වයඹ දෙසින් S8.453 E156.957, 349 කිලෝමීටර (217 සැතපුම්) හයිපොසෙන්ටර් හි සහ බටහිර පළාතේ අගනුවර වන ගිසෝ හි ගිනිකොන දෙසින් කිලෝමීටර 10 (සැතපුම් 6.2) ක් ගැඹුරින් Mw පරිමාණයෙන් 8.1 ක භූමිකම්පාවක් සිදු විය.[162] 2007 අප්රේල් 4 වන දින UTC 22:00:00 දක්වා 5.0 හෝ ඊට වැඩි ප්රබල පසුකම්පන 44 කට වඩා සිදු විය. ඉන්පසු ඇති වූ සුනාමියක් අවම වශයෙන් පුද්ගලයින් 52 දෙනෙකු මිය ගොස්, නිවාස 900 කට වැඩි ප්රමාණයක් විනාශ කර, දහස් ගණනක් නිවාස අහිමි කළේය.[163] ගොඩබිම ඉහළට තල්ලු වීම නිසා රනොන්ගා දූපතේ වෙරළ තීරය මීටර් 70 (අඩි 230) දක්වා විහිදී ගිය අතර එමඟින් බොහෝ කොරල් පර නිරාවරණය විය.[164]
2013 පෙබරවාරි 6 වන දින,[165] සැන්ටා කෲස් දූපත් වල අපිකේන්ද්රය S10.80 E165.11 හි 8.0 ක විශාලත්වයකින් යුත් භූමිකම්පාවක් ඇති වූ අතර ඉන් පසුව මීටර් 1.5 ක් දක්වා සුනාමියක් ඇති විය. අවම වශයෙන් පුද්ගලයින් නව දෙනෙකු මිය ගිය අතර බොහෝ නිවාස විනාශ විය.[166] ප්රධාන භූමිකම්පාවට පෙර 6.0 දක්වා විශාලත්වයකින් යුත් භූමිකම්පා අනුපිළිවෙලක් ඇති විය.
ආර්ථිකය
[සංස්කරණය]
සොලමන් දූපත් වල ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ඩොලර් 600 ක් වීම නිසා එය අවම සංවර්ධිත රටක් ලෙස ශ්රේණිගත කර ඇති අතර, එහි ශ්රම බලකායෙන් 75% කට වඩා යැපුම් කෘෂිකර්මාන්තයේ සහ ධීවර කර්මාන්තයේ නියැලී සිටී. බොහෝ නිෂ්පාදිත භාණ්ඩ සහ ඛනිජ තෙල් නිෂ්පාදන ආනයනය කළ යුතුය. දූපත් වල භූමි ප්රමාණයෙන් 3.9% ක් පමණක් කෘෂිකර්මාන්තය සඳහා භාවිතා කරන අතර 78.1% ක් වනාන්තරවලින් වැසී ඇති අතර, 2022 වන විට ලොව පුරා වනාන්තර ආවරණයේ ප්රතිශතය අනුව සොලමන් දූපත් 7 වන ශ්රේණිගත රට බවට පත් කරයි.[167]
සොලමන් දූපත් රජය 2002 වන විට බංකොලොත් විය. 2003 දී RAMSI මැදිහත්වීමෙන් පසු, රජය එහි අයවැය නැවත සකස් කර ඇත.[168] ප්රධාන ආධාර පරිත්යාගශීලීන් වන්නේ ඕස්ට්රේලියාව,[169] නවසීලන්තය, යුරෝපීය සංගමය, ජපානය සහ තායිවානයයි.
මුදල්
[සංස්කරණය]සොලමන් දූපත් ඩොලරය (ISO 4217 කේතය: SBD) 1977 දී හඳුන්වා දෙන ලද අතර එය ඕස්ට්රේලියානු ඩොලරයට සමානව ප්රතිස්ථාපනය කරන ලදී. එහි සංකේතය "SI$" වේ, නමුත් ඩොලර් ලකුණ වන "$" භාවිතා කරන අනෙකුත් මුදල් වර්ග සමඟ ව්යාකූලත්වයක් නොමැති නම් "SI" උපසර්ගය මඟ හැරිය හැක. එය ශත 100 කට බෙදා ඇත. ඇතැම් පළාත්වල සහ රටේ සමහර දුරස්ථ ප්රදේශවල සම්ප්රදායික සහ චාරිත්රානුකූල අරමුණු සඳහා දේශීය කවච මුදල් තවමත් වැදගත් වේ. පැසිෆික් දූපත් වල ෂෙල් මුදල් බහුලව භාවිතා වන සාම්ප්රදායික මුදල් වර්ගයක් විය; සොලමන් දූපත් වල, එය බොහෝ දුරට මැලයිටා සහ ග්වාඩල්කැනල් වල නිෂ්පාදනය කරනු ලැබේ, නමුත් හොනියාරා මධ්යම වෙළඳපොළ වැනි වෙනත් තැන්වල මිලදී ගත හැකිය.[170] භාණ්ඩ හුවමාරු ක්රමය බොහෝ විට දුරස්ථ ප්රදේශවල ඕනෑම ආකාරයක මුදල් ප්රතිස්ථාපනය කරයි.
අපනයන
[සංස්කරණය]1998 වන තෙක්, නිවර්තන දැව සඳහා ලෝක මිල තියුනු ලෙස පහත වැටුණු විට, දැව සොලමන් දූපත් වල ප්රධාන අපනයන නිෂ්පාදනය විය. 2000 ජුනි මාසයේදී, දැව අපනයනය පහත වැටුණු අතර පාම් තෙල් සහ රත්රන් අපනයනය නතර විය.[171]
සොලමන් දූපත් අධිකරණ විසින් ලාභය සඳහා සජීවී ඩොල්ෆින් අපනයනය කිරීම නැවත අනුමත කර ඇති අතර, මෑතකදී එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්යයේ ඩුබායි වෙත අපනයනය කරන ලදී. මෙක්සිකෝවට සජීවී ඩොල්ෆින් 28 ක් නැව්ගත කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඇති වූ කෝලාහලයකින් පසුව 2004 දී රජය විසින් මෙම ක්රියාව මුලින් නතර කරන ලදී.[172][173] මෙම පියවර ඕස්ට්රේලියාව සහ නවසීලන්තය මෙන්ම සංරක්ෂණ සංවිධාන කිහිපයකින්ම විවේචනයට ලක් විය.[172] 2022 වන විට, රළු දැව රටේ අපනයනයෙන් තුනෙන් දෙකක් වන අතර එහි වටිනාකම SI$ බිලියන 2.5 (US$ මිලියන 308) ඉක්මවයි.[174]
කෘෂිකර්මාන්තය
[සංස්කරණය]2017 දී, පොල් ටොන් 317,682 ක් අස්වනු නෙළන ලද අතර, එමඟින් රට ලොව පුරා පොල් නිෂ්පාදකයින් 18 වන ස්ථානයේ සිටී; අපනයනයෙන් 24% ක් කොප්පරා වලට අනුරූප වේ.[175] කොකෝවා බෝංචි ප්රධාන වශයෙන් ග්වාඩල්කැනල්, මකිරා සහ මලයිටා දූපත් වල වගා කෙරේ. 2017 දී, කොකෝවා බෝංචි ටොන් 4,940 ක් අස්වනු නෙළන ලද අතර, එමඟින් සොලමන් දූපත් ලොව පුරා කොකෝවා නිෂ්පාදකයින් 27 වන ස්ථානයේ සිටී.[176] කෙසේ වෙතත්, පොල් සහ කොකෝවා ගස්වල පැරණි බව නිසා නිෂ්පාදනයේ වර්ධනයට සහ අපනයනයට බාධා එල්ල වේ. 2017 දී පාම් තෙල් ටොන් 285,721 ක් නිෂ්පාදනය කරන ලද අතර, එමඟින් සොලමන් දූපත් ලොව පුරා පාම් තෙල් නිෂ්පාදකයින් අතර 24 වන ස්ථානයට පත්විය.[177] අනෙකුත් වැදගත් මුදල් බෝග සහ අපනයන අතර කොප්පරා, කොකෝවා සහ පාම් තෙල් ඇතුළත් වේ.
අපනයනය සඳහා නොව, දේශීය වෙළඳපොළ සඳහා බොහෝ පවුල් තාරෝ (2017: ටොන් 45,901),[178] සහල් (2017: ටොන් 2,789),[179] අල (2017: ටොන් 44,940),[180] සහ කෙසෙල් (2017: ටොන් 313) වගා කරන ලදී.[181] දුම්කොළ (2017: ටොන් 118)[182] සහ කුළුබඩු (2017: ටොන් 217) ද නිෂ්පාදනය කරන ලදී.[183]
පතල් කර්මාන්තය
[සංස්කරණය]1998 දී, ග්වාඩල්කැනල් හි ගෝල්ඩ් රිජ් හි රන් කැණීම ආරම්භ විය. අනෙකුත් ප්රදේශවල ඛනිජ ගවේෂණය දිගටම පැවතුනි. දූපත් ඊයම්, සින්ක්, නිකල් සහ රත්තරන් වැනි නොදියුණු ඛනිජ සම්පත් වලින් පොහොසත් ය. 2006 කැරලි කෝලාහලවලින් පසු වසා දැමූ ගෝල්ඩ් රිජ් පතල අවසානයේ නැවත විවෘත කිරීමට හේතු විය හැකි සාකච්ඡා සිදුවෙමින් පවතී. රෙනෙල් දූපතේ බොක්සයිට් පතල 2011 සිට 2021 දක්වා රෙනෙල් දූපතේ ක්රියාත්මක වූ අතර, බහුවිධ කාන්දුවීම් වලින් පසු බරපතල පාරිසරික හානියක් ඉතිරි කළේය.[184][185]
ධීවර කර්මාන්තය
[සංස්කරණය]සොලමන් දූපත් වල ධීවර කර්මාන්තය අපනයන සහ දේශීය ආර්ථික ව්යාප්තිය සඳහා ද අපේක්ෂාවන් ලබා දෙයි. රටේ එකම මාළු ටින් කිරීමේ කර්මාන්ත ශාලාව ක්රියාත්මක කළ ජපන් ඒකාබද්ධ ව්යාපාරයක් වන සොලමන් ටයියෝ ලිමිටඩ්, ජනවාර්ගික කැළඹීම් හේතුවෙන් 2000 මැද භාගයේදී වසා දමන ලදී.[186] දේශීය කළමනාකරණය යටතේ කම්හල නැවත විවෘත කර ඇතත්, ටූනා අපනයනය නැවත ආරම්භ කර නොමැත.
සංචාරක ව්යාපාරය
[සංස්කරණය] |
2017 දී සොලමන් දූපත් වලට සංචාරකයින් 26,000 ක් පැමිණ ඇති අතර එමඟින් එම රට ලෝකයේ අවම වශයෙන් සංචාරය කරන රටවලින් එකක් බවට පත්ව ඇත.[188] සොලමන් දූපත් රජය බලාපොරොත්තු වූයේ 2019 වසර අවසන් වන විට සංචාරකයින් සංඛ්යාව 30,000 දක්වා සහ 2025 වසර අවසන් වන විට වසරකට සංචාරකයින් 60,000 දක්වා වැඩි කිරීමටයි.[189] 2019 දී සොලමන් දූපත් වලට සංචාරකයින් 28,900 ක් සහ 2020 දී 4,400 ක් පැමිණ ඇත.[190]
බලශක්තිය
[සංස්කරණය]දකුණු පැසිෆික් ව්යවහාරික භූ විද්යා කොමිසමේ (SOPAC) සේවය කරන සහ පුනර්ජනනීය බලශක්ති සහ බලශක්ති කාර්යක්ෂමතා හවුල්කාරිත්වය (REEEP) විසින් අරමුදල් සපයන ලද පුනර්ජනනීය බලශක්ති සංවර්ධකයින් කණ්ඩායමක්, සැලකිය යුතු මුදල් ප්රමාණයක් රැස් කිරීමේ අවශ්යතාවයකින් තොරව සූර්ය, ජලය සහ සුළං බලය වැනි පුනර්ජනනීය බලශක්තිය වෙත ප්රවේශ වීමට දේශීය ප්රජාවන්ට ඉඩ සලසන යෝජනා ක්රමයක් සකස් කර ඇත. මෙම යෝජනා ක්රමය යටතේ, සූර්ය පහන් කූඩු සඳහා මුදලින් ගෙවීමට නොහැකි දූපත් වැසියන්ට ඒ වෙනුවට බෝග සමඟ ද්රව්යමය වශයෙන් ගෙවිය හැකිය.[191]
යටිතල පහසුකම්
[සංස්කරණය]ගුවන් සම්බන්ධතා
[සංස්කරණය]සොලමන් ගුවන් සේවය හොනියාරා ජාත්යන්තර ගුවන්තොටුපළ ෆීජි හි නාඩි, වනුවාටු හි පෝට් විලා සහ ඕස්ට්රේලියාවේ බ්රිස්බේන් වෙත මෙන්ම රටේ සෑම පළාතකම දේශීය ගුවන්තොටුපළ 20 කට වැඩි ප්රමාණයක් සම්බන්ධ කරයි. සංචාරක ව්යාපාරය ප්රවර්ධනය කිරීම සඳහා සොලමන් ගුවන් සේවය 2019 දී බ්රිස්බේන් සහ මුන්ඩා අතර සතිපතා සෘජු ගුවන් ගමන් සම්බන්ධතාවයක් හඳුන්වා දුන්නේය.[192] වර්ජින් ඕස්ට්රේලියාව සතියකට දෙවරක් හොනියාරා බ්රිස්බේන් වෙත සම්බන්ධ කරයි. බොහෝ දේශීය ගුවන්තොටුපළවලට කුඩා ගුවන් යානා සඳහා ප්රවේශ විය හැක්කේ කෙටි, තණකොළ ධාවන පථ ඇති බැවිනි.
මාර්ග
[සංස්කරණය]සොලමන් දූපත් වල මාර්ග පද්ධතිය ප්රමාණවත් නොවන අතර දුම්රිය මාර්ග නොමැත. වැදගත්ම මාර්ග හොනියාරා ග්වාඩල්කැනල් හි බටහිර කොටසේ ලැම්බි (කිලෝමීටර් 58; සැතපුම් 36) සහ නැගෙනහිර කොටසේ ඕලා (කිලෝමීටර් 75; සැතපුම් 47) දක්වා සම්බන්ධ කරයි.[193] බස් රථ ස්වල්පයක් ඇති අතර මේවා ස්ථාවර කාලසටහනකට අනුව සංසරණය නොවේ. හොනියාරා හි බස් පර්යන්තය නොමැත.
තොටුපළ
[සංස්කරණය]බොහෝ දූපත් වලට හොනියාරා සිට තොටුපළෙන් ළඟා විය හැකිය. හොනියාරා සිට තුලගි හරහා අවුකි දක්වා අධිවේගී කැටමරන් මගින් දිනපතා සම්බන්ධතාවයක් ඇත.
ජන විකාශනය
[සංස්කරණය]| ජනගහනය[194][195] | |||
|---|---|---|---|
| වසර | මිලියන | ||
| 1950 | 0.09 | ||
| 2000 | 0.4 | ||
| 2021 | 0.7 | ||
2019 නොවැම්බර් සංගණනයේදී මුළු ජනගහනය 721,455 කි. 2021 වන විට, සොලමන් දූපත් වල පුද්ගලයින් 707,851 ක් සිටියහ.[196][197] ජනගහනය පිරිමින් කෙරෙහි තරමක් නැඹුරු වී ඇති අතර, කාන්තාවන් සඳහා 356,000 ක් වූ අතර පිරිමින් 370,000 ක් පමණ සිටිති.[196][197]
ජනවාර්ගික කණ්ඩායම්
[සංස්කරණය].jpg)
සොලමන් දූපත් වැසියන්ගෙන් බහුතරයක් වාර්ගික වශයෙන් මෙලනීසියානු (95.3%) වේ. පොලිනීසියානු (3.1%) සහ මයික්රොනීසියානු (1.2%) අනෙක් සැලකිය යුතු කණ්ඩායම් දෙක වේ.[198] යුරෝපීයයන් කිහිප දහස් ගණනක් සහ ඒ හා සමාන ජනවාර්ගික චීන ජාතිකයන් සංඛ්යාවක් සිටිති.[199]
භාෂා
[සංස්කරණය]ඉංග්රීසි රාජ්ය භාෂාව වුවද, ජනගහනයෙන් 1-2% කට පමණක් ඉංග්රීසි භාෂාව චතුර ලෙස සන්නිවේදනය කළ හැකිය. කෙසේ වෙතත්, ඉංග්රීසි ක්රියෝල් ජාතිකයෙකු වන සොලමන් පිජින්, දේශීය ස්වදේශික භාෂා සමඟ ජනගහනයෙන් බහුතරයක් කතා කරන රටේ තථ්ය භාෂාවකි. පිජින් පැපුවා නිව්ගිනියාවේ කතා කරන ටොක් පිසින් සමඟ සමීපව සම්බන්ධ වේ.
සොලමන් දූපත් සඳහා ලැයිස්තුගත කර ඇති දේශීය භාෂා සංඛ්යාව 74 ක් වන අතර, ඉන් 70 ක් ජීවමාන භාෂා වන අතර 4 ක් වඳ වී ගොස් ඇති බව ජනවාර්ගික, ලෝක භාෂා වලට අනුව[200] බටහිර සාගර භාෂා (ප්රධාන වශයෙන් අග්නිදිග සොලමන් කණ්ඩායමේ) මධ්යම දූපත් වල කතා කෙරේ. පොලිනීසියානු භාෂා දකුණේ රෙනෙල් සහ බෙලෝනා හි කතා කෙරේ; ඈත පෙරදිගින් ටිකෝපියා, අනුටා සහ ෆටුටකා; ඊසාන දෙසින් සිකායානා; සහ උතුරින් ලුවානියුවා (ඔන්ටොං ජාවා අටෝල්). කිරිබාති (අයි-කිරිබාති) සිට පැමිණි සංක්රමණික ජනගහනය ගිල්බටීස් භාෂාව කතා කරයි.
බොහෝ ආදිවාසී භාෂා ඔස්ට්රෝනියානු භාෂා වේ. බිලුවා, ලවුකලේව්, සැවෝසාවෝ සහ ටූඕ වැනි මධ්යම සොලමන් භාෂා පැපුවාන් භාෂා තුළ ස්වාධීන පවුලක් සාදයි.[201]
ආගම
[සංස්කරණය]
සොලමන් දූපත් වල ආගම 92% ක් ක්රිස්තියානි වේ. ප්රධාන ක්රිස්තියානි නිකායන් වන්නේ: ඇංග්ලිකන් 35%, කතෝලික 19%, දකුණු මුහුදු එවැන්ජලිකල් පල්ලිය 17%, එක්සත් පල්ලිය 11% සහ සෙවන්ත්-ඩේ ඇඩ්වෙන්ටිස්ට් 10%. අනෙකුත් ක්රිස්තියානි නිකායන් වන්නේ යෙහෝවාගේ සාක්ෂිකරුවන්, නව අපෝස්තලික පල්ලිය (පල්ලි 80) සහ පසුකාලීන සාන්තුවරයන්ගේ ජේසුස් ක්රිස්තුස් වහන්සේගේ පල්ලියයි.
තවත් 5% ක් ආදිවාසී විශ්වාසයන්ට අනුගත වෙති. ඉතිරි 3% ඉස්ලාම් හෝ බහායි ඇදහිල්ලට අනුගත වෙති. මෑත කාලීන වාර්තාවලට අනුව, සොලමන් දූපත් වල ඉස්ලාම් ආගම මුස්ලිම්වරුන් 350 ක් පමණ වන අතර,[202] අහමදියා ඉස්ලාමීය ප්රජාවේ සාමාජිකයින් ද ඇතුළුව.[203]
සෞඛ්ය
[සංස්කරණය]2018 දී, තහවුරු කරන ලද මැලේරියා ආසාදන රෝගීන් 59,191 ක් සිටි අතර, ඉන් 59.3% (35,072) ප්ලාස්මෝඩියම් වයිවැක්ස් සහ 26.7% (15,771) ප්ලාස්මෝඩියම් ෆැල්සිපරම් විය.[204] කුඩා පරිමාණ අධ්යයනයකින් කාන්තාවන් 296 දෙනෙකුගෙන් 20% ක් ක්ලැමීඩියා ට්රැකෝමැටිස් රෝගීන් වාර්තා කර තිබුණි.[205] 2021 දී, ලෝක සෞඛ්ය සංවිධානයට අනුව, මරණ සඳහා ප්රධානතම හේතුව වූයේ ඉෂ්මික හෘද රෝග වන අතර, පසුව ආඝාතය සහ දියවැඩියාවයි.[206] තවත් බහුලව දක්නට ලැබෙන සිද්ධියක් වන්නේ සිකා වෛරසය සහ ඩෙංගු වෛරසයයි. රටේ ඩෙංගු උණ ප්රථම වරට වාර්තා වූයේ 1982 දී හොනියාරා හි ය. 2013 දී පසුව ඇති වූ වසංගතයක් හේතුවෙන් එහි පළමු වාර්තා වූ මරණය සිදුවිය. පසුව, සොලමන් දූපත් 2015 දී එහි පළමු සිකා වෛරස් පැතිරීම වාර්තා කළේය.[207]
අධ්යාපනය
[සංස්කරණය]
සොලමන් දූපත් වල අධ්යාපනය අනිවාර්ය නොවන අතර, පාසල් යන වයසේ දරුවන්ගෙන් සියයට 60 කට පමණක් ප්රාථමික අධ්යාපනයට ප්රවේශය ඇත.[208][209] අගනුවර ඇතුළු විවිධ ස්ථානවල ළදරු පාසල් ඇත, නමුත් ඒවා නොමිලේ නොවේ. පැසිෆික් දූපත් ජාතීන් 12 ක මණ්ඩප ඇති දකුණු පැසිෆික් විශ්ව විද්යාලයට, අගනුවර වන හොනියාරා, ග්වාඩල්කැනල් හි මණ්ඩපයක් ඇත.[210]
1990 සිට 1994 දක්වා, දළ ප්රාථමික පාසල් ඇතුළත් වීම සියයට 84.5 සිට සියයට 96.6 දක්වා ඉහළ ගියේය.[208] 2001 වන විට සොලමන් දූපත් සඳහා ප්රාථමික පාසල් පැමිණීමේ අනුපාත නොතිබුණි.[15] අධ්යාපන පහසුකම් පුළුල් කිරීමට සහ ඇතුළත් වීමේ අනුපාත වැඩි කිරීමට අධ්යාපන හා මානව සම්පත් සංවර්ධන දෙපාර්තමේන්තුව සැලසුම් කර තිබුණි. කෙසේ වෙතත්, රජයේ අරමුදල් නොමැතිකම සහ වැඩසටහන් සම්බන්ධීකරණය දුර්වල වීම හේතුවෙන් මෙම ක්රියාමාර්ගවලට බාධා එල්ල වී ඇත.[208] අධ්යාපනය සඳහා වෙන් කරන ලද රජයේ අයවැයෙන් ප්රතිශතය 1998 දී සියයට 9.7 ක් වූ අතර එය 1990 දී සියයට 13.2 ක් විය.[208] පිරිමින්ගේ අධ්යාපනික සාක්ෂාත් කර ගැනීම් කාන්තාවන්ගේ අධ්යාපනික සාක්ෂාත් කර ගැනීමට වඩා ඉහළ අගයක් ගනී.[209] 2015 දී වැඩිහිටි ජනගහනයේ සාක්ෂරතා අනුපාතය 84.1% ක් විය (පිරිමින් 88.9%, කාන්තාවන් 79.23%).[211]
මානව හිමිකම් මිනුම් මුලපිරීම (HRMI)[212] සොයා ගන්නේ සොලමන් දූපත් රටේ ආදායම් මට්ටම මත පදනම්ව අධ්යාපන අයිතිය සඳහා ඉටු කළ යුතු ප්රමාණයෙන් 70.1% ක් පමණක් ඉටු කරන බවයි.[213] ප්රාථමික අධ්යාපනය සහ ද්විතීයික අධ්යාපනය යන දෙකටම ඇති අයිතිවාසිකම් දෙස බැලීමෙන් HRMI අධ්යාපනයේ අයිතිය බිඳ දමයි. සොලමන් දූපත් වල ආදායම් මට්ටම සැලකිල්ලට ගනිමින්, ජාතිය ප්රාථමික අධ්යාපනය සඳහා එහි සම්පත් (ආදායම) මත පදනම්ව කළ හැකි දේවලින් 94.9% ක් අත්කර ගනිමින් සිටින නමුත් ද්විතීයික අධ්යාපනය සඳහා 45.4% ක් පමණි.[213]
සංස්කෘතිය
[සංස්කරණය]
සොලමන් දූපත් වල සංස්කෘතිය පැසිෆික් සාගරයේ මෙලනීසියාව තුළ පිහිටා ඇති සොලමන් දූපත් දූපත් සමූහය තුළ ජීවත් වන කණ්ඩායම් අතර විවිධාකාර වේ, දූපත, භාෂාව, භූ විෂමතාවය සහ භූගෝල විද්යාව අනුව කැපී පෙනෙන ජනතාවක් සිටිති. සංස්කෘතික ප්රදේශයට සොලමන් දූපත් ජාතික රාජ්යය සහ පැපුවා නිව්ගිනියාවේ කොටසක් වන බුගන්විල් දූපත ඇතුළත් වේ.[214] සොලමන් දූපත් වලට පොලිනීසියානු ත්රිකෝණය ලෙස හැඳින්වෙන ප්රධාන පොලිනීසියානු බලපෑමේ කලාපයෙන් පිටත පිහිටා ඇති සංස්කෘතික වශයෙන් පොලිනීසියානු සමාජ කිහිපයක් ඇතුළත් වේ. සොලමන් දූපත් තුළ පොලිනීසියානු පිටස්තරයින් හතක් ඇත: අනුටා, බෙලෝනා, ඔන්ටොං ජාවා, රෙනෙල්, සිකායානා, ටිකෝපියා සහ වෛකාවු-ටවුමාකෝ.
ලේ ඥාතීන් වන සහ එකිනෙකාට උපකාර කිරීමට අපේක්ෂා කරන විස්තීර්ණ පවුල් සහයෝගයේ කොටසක් වන පොදු භාෂාවක් ඇති පුද්ගලයින්ගේ වන්ටොක් සංකල්පය සහ සාම්ප්රදායික විශ්වාසයන් සහ සාම්ප්රදායික ඉඩම් හිමිකාරිත්ව සංකල්ප යන දෙකම සඳහා පිජින් පදය කස්ටොම් වැනි බහුතර සංස්කෘතික සංකල්ප තිබේ.[215]
ලන්ගා ලන්ගා කලපුවේ නිෂ්පාදනය කරන ලද මැලේටන් ෂෙල්-මුදල්, මැලේටා සහ සොලමන් දූපත් පුරා භාවිතා වන සාම්ප්රදායික මුදල් වර්ගයයි. මුදල් කුඩා ඔප දැමූ කවච තැටි වලින් සමන්විත වන අතර ඒවා සිදුරු කර නූල් මත තබා ඇත.[216] සොලමන්ස් හි ටෙක්ටස් නිලෝටිකස් අස්වැන්න නෙළා ගන්නා අතර, එය සාම්ප්රදායිකව මුතු බොත්තම් සහ ආභරණ වැනි අයිතම බවට පත් කරන ලදී.[217][218]
ස්ත්රී පුරුෂ අසමානතාවය සහ ගෘහස්ථ හිංසනය
[සංස්කරණය]සොලමන්ස් දූපත් ලෝකයේ ඉහළම පවුල් සහ ලිංගික හිංසන අනුපාතයන්ගෙන් එකක් වන අතර, වයස අවුරුදු 15-49 අතර කාන්තාවන්ගෙන් 64% ක් සහකරුවෙකු විසින් ශාරීරික සහ/හෝ ලිංගික අපයෝජන වාර්තා කර ඇත.[219] 2011 දී නිකුත් කරන ලද ලෝක සෞඛ්ය සංවිධානයේ (WHO) වාර්තාවකට අනුව, "ස්ත්රී පුරුෂ භාවය පදනම් කරගත් ප්රචණ්ඩත්වයට (GBV) හේතු බහුවිධ වේ, නමුත් එය ප්රධාන වශයෙන් ස්ත්රී පුරුෂ භාවය මත පදනම් වූ ප්රචණ්ඩත්වය සහ එහි ප්රකාශනයන්ගෙන් පැන නගී."[220] වාර්තාවේ මෙසේ සඳහන් විය:
- සොලමන්ස් දූපත් වල, GBV බොහෝ දුරට සාමාන්යකරණය වී ඇත: පිරිමින්ගෙන් 73% ක් සහ කාන්තාවන්ගෙන් 73% ක් කාන්තාවන්ට එරෙහි ප්රචණ්ඩත්වය සාධාරණීකරණය කළ හැකි බව විශ්වාස කරති, විශේෂයෙන් ද්රෝහිකම සහ "අකීකරුකම" සඳහා, කාන්තාවන් "සමාජය පනවා ඇති ස්ත්රී පුරුෂ භාවයට අනුකූල නොවන විට." නිදසුනක් වශයෙන්, ඉඳහිට ලිංගිකත්වය ප්රතික්ෂේප කළ හැකි යැයි විශ්වාස කළ කාන්තාවන් සමීප සහකරුවෙකුගෙන් GBV අත්විඳීමට සිව් ගුණයකින් වැඩි ඉඩක් ඇත. පිරිමින් GBV සඳහා ප්රධාන හේතු දෙකක් ලෙස ප්රචණ්ඩත්වය පිළිගැනීම සහ ස්ත්රී පුරුෂ අසමානතාවය උපුටා දැක්වූ අතර, ඔවුන් සියල්ලන්ම පාහේ තම කාන්තා සහකරුවන්ට පහර දීම "විනයක ආකාරයක්" ලෙස වාර්තා කළ අතර, එයින් ඇඟවෙන්නේ කාන්තාවන්ට "[ඔවුන්ට] කීකරු වීමට ඉගෙන ගැනීමෙන්" තත්වය වැඩිදියුණු කළ හැකි බවයි.
සොලමන් දූපත් වල ස්ත්රී පුරුෂ අසමානතාවයේ තවත් ධාවකයක් වන්නේ මනාලියගේ මිල පිළිබඳ සාම්ප්රදායික පිළිවෙතයි. නිශ්චිත සිරිත් විරිත් ප්රජාවන් අතර වෙනස් වුවද, මනාලියගේ මිලක් ගෙවීම දේපළ හිමිකමකට සමාන යැයි සලකනු ලබන අතර එමඟින් පිරිමින්ට කාන්තාවන් කෙරෙහි අයිතිය ලබා දේ. පුරුෂාධිපත්යයේ ස්ත්රී පුරුෂ සම්මතයන් පිරිමින් තම භාර්යාවන් "පාලනය" කිරීමට දිරිමත් කරයි, බොහෝ විට ප්රචණ්ඩත්වය හරහා, මනාලියගේ මිල ගණන් පිරිමින් හැර යාම වළක්වන බව කාන්තාවන්ට හැඟුණි. 2013 දී WHO විසින් නිකුත් කරන ලද තවත් වාර්තාවක් වාර්තා කළේ සමීප සහකරුවෙකු සිටි වයස අවුරුදු 15-49 අතර කාන්තාවන්ගෙන් 64% ක් සහකරුගෙන් යම් ආකාරයක ප්රචණ්ඩත්වයක් අත්විඳ ඇති බවයි.[221] 2014 දී, සොලමන් දූපත් 2014 දී නිල වශයෙන් පවුල් ආරක්ෂණ පනත දියත් කළ අතර එය රටේ ගෘහස්ථ හිංසනය මැඩපැවැත්වීම අරමුණු කර ගෙන තිබුණි.[222]
සාහිත්යය
[සංස්කරණය]සොලමන් දූපත් වලින් පැමිණි ලේඛකයින් අතරට නවකතාකරුවන් වන ජෝන් සවුනානා සහ රෙක්ස්ෆර්ඩ් ඔරොටලෝවා සහ කවියෙකු වන ජුලී මකිනි ඇතුළත් වේ.
මාධ්ය
[සංස්කරණය]පුවත්පත්
[සංස්කරණය]සලමොන් ස්ටාර් නම් දිනපතා පුවත්පතක්; සොලමන් ටයිම්ස් ඔන්ලයින් නම් දිනපතා මාර්ගගත ප්රවෘත්ති වෙබ් අඩවියක්; සොලමන් වොයිස් සහ සොලමන් ටයිම්ස් යන සතිපතා පුවත්පත් දෙකක්; සහ ඇග්රිකල්සා නියස් සහ සිටිසන්ස් ප්රෙස් යන මාසික පුවත්පත් දෙකක් ඇත.
ගුවන් විදුලිය
[සංස්කරණය]භාෂා වෙනස්කම්, නූගත්කම,[223] සහ රටේ සමහර ප්රදේශවල රූපවාහිනී සංඥා ලබා ගැනීමේ දුෂ්කරතාවය හේතුවෙන් සොලමන් දූපත් වල වඩාත්ම බලගතු මාධ්ය වර්ගය වන්නේ ගුවන් විදුලියයි. සොලමන් දූපත් විකාශන සංස්ථාව (SIBC) මහජන ගුවන් විදුලි සේවා ක්රියාත්මක කරන අතර, ඒවාට ඩයල් එකේ ජාතික මධ්යස්ථාන වන රේඩියෝ හැපි අයිල්ස් 1037 සහ වන්ටොක් එෆ්එම් 96.3 සහ පළාත් මධ්යස්ථාන වන රේඩියෝ හැපි ලැගූන් සහ කලින් රේඩියෝ ටෙමෝටු ඇතුළත් වේ. වාණිජ එෆ්එම් මධ්යස්ථාන දෙකක් තිබේ: හොනියාරා හි 99.5 හි Z එෆ්එම් (නමුත් හොනියාරා වෙතින් දිවයිනේ විශාල බහුතරයකට ලැබිය හැකිය) සහ හොනියාරා හි 97.7 හි PAOA එෆ්එම් (ඕකි හි 107.5 හි ද විකාශනය වේ), සහ 88.7 හි ගෝල්ඩ් රිජ් එෆ්එම් ප්රජා එෆ්එම් ගුවන් විදුලි මධ්යස්ථානයක් ඇත.
රූපවාහිනිය
[සංස්කරණය]සම්පූර්ණ සොලමන් දූපත් ආවරණය කරන රූපවාහිනී සේවාවක් නැත, නමුත් පළාත් නවයෙන් හතරක ප්රධාන මධ්යස්ථාන හයක යම් ආවරණයක් ලබා ගත හැකිය. චන්ද්රිකා රූපවාහිනී මධ්යස්ථාන ලබා ගත හැකිය. හොනියාරා හි, සොලමන් ටෙලිකොම් සමාගම විසින් ක්රියාත්මක කරනු ලබන නොමිලේ විකාශනය කළ හැකි HD ඩිජිටල් රූපවාහිනියක්, ඇනලොග් රූපවාහිනියක් සහ ABC ඕස්ට්රේලියාව සහ BBC වර්ල්ඩ් ප්රවෘත්ති ඇතුළු කලාපීය සහ ජාත්යන්තර රූපවාහිනී සේවා ගණනාවක් නැවත විකාශනය කරන ටෙලිකොම් ටෙලිවිෂන් ලිමිටඩ් නමින් මාර්ගගත සේවාවක් ඇත. පදිංචිකරුවන්ට චන්ද්රිකා රූපවාහිනිය නැවත සම්ප්රේෂණය කළ හැකි ඩිජිටල් ගෙවන රූපවාහිනී සේවාවක් වන SATSOL වෙත ද දායක විය හැකිය.
අනෙකුත්
[සංස්කරණය]2022 ආරම්භයේදී සොලමන් දූපත් වල අන්තර්ජාල පරිශීලකයින් 229,500 ක් පමණ සිටියහ.[224] ඊට පෙර, 2019 සංගණනයෙන් වාර්තා වූයේ වයස අවුරුදු 12 සහ ඊට වැඩි පුද්ගලයින් 225,945 ක් සිටි බවත්, ඔවුන්ගෙන් බහුතරයක් හොනියාරා වලින් පැමිණි බවත්ය.[225]
සංගීතය
[සංස්කරණය]
සොලමන් දූපත් වල සාම්ප්රදායික මෙලනේසියානු සංගීතයට කණ්ඩායම් සහ ඒකල ගායනය, ස්ලිට්-ඩ්රම් සහ පෑන්පයිප් සංගීත කණ්ඩායම් යන දෙකම ඇතුළත් වේ. 1920 ගණන්වලදී උණ බම්බු සංගීතයට විශාල රසික පිරිසක් එක් විය. 1950 ගණන්වලදී, එඩ්වින් නානා සිටෝරි විසින් "Walkabout long Chinatown" ගීතය රචනා කරන ලද අතර, එය රජය විසින් සොලමන් දූපත් වල නිල නොවන "ජාතික ගීතය" ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.[226] නූතන සොලමන් දූපත් වැසියන්ගේ ජනප්රිය සංගීතයට විවිධ වර්ගයේ රොක් සහ රෙගේ මෙන්ම දූපත් සංගීතයද ඇතුළත් වේ.
ක්රීඩාව
[සංස්කරණය]සොලමන් දූපත් ජාතික රග්බි සංගම් කණ්ඩායම 1969 සිට ජාත්යන්තර තරඟ ක්රීඩා කර ඇත. එය 2003 සහ 2007 රග්බි ලෝක කුසලාන සඳහා ඕෂනියා සුදුසුකම් ලැබීමේ තරඟාවලියට සහභාගී වූ නමුත් අවස්ථා දෙකේදීම සුදුසුකම් ලබා ගැනීමට නොහැකි විය.
සොලමන් දූපත් ජාතික පාපන්දු කණ්ඩායම FIFA හි OFC සම්මේලනයේ කොටසකි. 2024 දී FIFA ලෝක ශ්රේණිගත කිරීම්වල කණ්ඩායම් 210 න් පිරිමි සඳහා 147 වන ස්ථානයේ සහ කාන්තා කණ්ඩායම සඳහා 86 වන ස්ථානයේ සිටී.[227] 2006 ලෝක කුසලානයට සුදුසුකම් ලැබීම සඳහා ඕස්ට්රේලියාවට එරෙහිව ප්ලේ-ඕෆ් ස්ථානයක් සඳහා සුදුසුකම් ලැබීමේදී නවසීලන්තය පරාජය කළ පළමු කණ්ඩායම බවට කණ්ඩායම පත්විය. ඔවුන් ඕස්ට්රේලියාවේදී 7-0 ක් සහ නිවසේදී 2-1 ක් ලෙස පරාජයට පත් විය.
සංගම් පාපන්දු සමඟ සමීපව සම්බන්ධ වේ. 2008 ජුනි 14 වන දින, සොලමන් දූපත් ජාතික ෆුට්සල් කණ්ඩායම වන කුරුකුරු, ෆීජි හි පැවති ඕෂනියා ෆුට්සල් ශූරතාව දිනා ගනිමින් 2008 සැප්තැම්බර් 30 සිට ඔක්තෝබර් 19 දක්වා බ්රසීලයේ පැවති 2008 FIFA ෆුට්සල් ලෝක කුසලානය සඳහා සුදුසුකම් ලැබීය. සොලමන් දූපත් යනු ඕෂනියා කලාපයේ වත්මන් ෆුට්සල් ශූරයන් වේ. 2008 සහ 2009 දී, කුරුකුරු කණ්ඩායම ෆීජි හි පැවති ඕෂනියා ෆුට්සල් ශූරතාව දිනා ගත්තේය. 2009 දී, ඔවුන් සත්කාරක ජාතිය වන ෆීජි 8-0 ලෙස පරාජය කරමින් ශූරතාව දිනා ගත්හ. නිල ෆුට්සල් තරඟයකදී ලබාගත් වේගවත්ම ගෝලය සඳහා කුරුකුරු කණ්ඩායම දැනට ලෝක වාර්තාව තබා ඇත. එය පිහිටුවන ලද්දේ 2009 ජූලි මාසයේදී නිව් කැලිඩෝනියාවට එරෙහිව තරගයෙන් තත්පර තුනකට පසුව ලකුණු රැස් කළ කුරුකුරු නායක එලියට් රගෝමෝ විසිනි.[228] 2008 දී රුසියාව විසින් ගෝල දෙකකින් තිස් එකකට ගෝල දෙකක් ලබා ගනිමින් ඔවුන් පරාජය කරන ලදී.[229]
සොලමන් දූපත් ජාතික වෙරළ පාපන්දු කණ්ඩායම වන බිලිකිකි පිරිමි ළමයින්, මේ දක්වා කලාපීය ශූරතා තුනම දිනා ඇති අතර, එමඟින් සෑම අවස්ථාවකම FIFA වෙරළ පාපන්දු ලෝක කුසලානය සඳහා සුදුසුකම් ලබා ඇත. බිලිකිකි පිරිමි ළමයින් 2010 වන විට ලෝක ශ්රේණිගත කිරීම්වල දහහතරවන ස්ථානයේ පසුවන අතර, ඕෂනියාවේ වෙනත් ඕනෑම කණ්ඩායමකට වඩා ඉහළින් සිටී.[230]
සොලමන් දූපත් 2023 පැසිෆික් ක්රීඩා උළෙල පැවැත්වීය.[231]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "National Parliament of Solomon Islands Daily Hansard: First Meeting – Eighth Session Tuesday 9th May 2006" (PDF). www.parliament.gov.sb. 2006. p. 12. 30 October 2012 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 3 January 2019.
- ^ "Religions in Solomon Islands | PEW-GRF". 23 January 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ a b "Solomon Islands: Geography". CIA Factbook. 22 October 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 July 2023. උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: Invalid
<ref>tag; name "Solomon Islands: Geography" defined multiple times with different content - ^ a b c d "World Economic Outlook database (Solomon Islands)". World Economic Outlook, April 2024. International Monetary Fund. April 2024. 26 April 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 26 April 2024.
- ^ "Gini Index coefficient". CIA World Factbook. 17 July 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 16 July 2021.
- ^ "Human Development Report 2023/2024" (ඉංග්රීසි බසින්). United Nations Development Programme. 6 May 2025. සම්ප්රවේශය 6 May 2025.
- ^ "Solomon Islands country brief". 22 December 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 22 December 2022.
- ^ John Prados, Islands of Destiny, Dutton Caliber, 2012, p,20 and passim
- ^ Solomon Islands National Statistical Office – estimate as at 1 July 2023.
- ^ "Alvaro de Mendaña de Neira, 1542?–1595". Princeton University Library. 17 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 February 2013.
- ^ "Alvaro de Mendan~a de Neira and Pedro Fernandes de Queirós". library.princeton.edu. 9 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 August 2022.
- ^ Lawrence, David Russell (October 2014). "Chapter 6 The British Solomon Islands Protectorate: Colonialism without capital" (PDF). The Naturalist and his "Beautiful Islands": Charles Morris Woodford in the Western Pacific. ANU Press. ISBN 9781925022032. 25 September 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 30 March 2019.
- ^ Commonwealth and Colonial Law by Kenneth Roberts-Wray, London, Stevens, 1966. P. 897
- ^ "Alvaro de Mendaña de Neira, 1542?–1595". Princeton University Library. 17 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 February 2013.
- ^ "Lord GORONWY-ROBERTS, speaking in the House of Lords, HL Deb 27 April 1978 vol 390 cc2003-19". Parliamentary Debates (Hansard). 27 April 1978. 16 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 November 2014.
- ^ HOGBIN, H. In, Experiments in Civilization: The Effects of European Culture on a Native Community of the Solomon Islands, New York: Schocken Books, 1970
- ^ 'International Encyclopedia of Comparative Law: Instalment 37' edited by K. Zweigert, S-65
- ^ The British Solomon Islands Protectorate (Name of Territory) Order 1975
- ^ John Prados, Islands of Destiny, Dutton Caliber, 2012, p,20 and passim
- ^ a b c d e f g Walter, Richard; Sheppard, Peter (February 2009). "A review of Solomon Island archaeology". Research Gate. සම්ප්රවේශය 31 August 2020.
- ^ Sheppard, Peter J. "Lapita Colonization Across the Near/Remote Boundary" Current Anthropology, Vol 53, No. 6 (Dec 2011), p. 800
- ^ a b c d e f "Exploration". Solomon Encyclopedia. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 September 2020.
- ^ Kirch, Patrick Vinton (2002). On the Road of the Winds: An Archaeological History of the Pacific Islands. Berkeley, California: University of California Press. ISBN 0-520-23461-8
- ^ Walter, Richard; Sheppard, Peter (2001). "A Revised Model of Solomon Islands Culture History". Journal of Field Archaeology: 27–295. CiteSeerX 10.1.1.580.3329.
- ^ Ricaut, François-Xavier; Thomas, Timothy; Mormina, Maru; Cox, Murray P.; Bellatti, Maggie; Foley, Robert A.; Mirazon-Lahr, Marta (2010). "Ancient Solomon Islands mtDNA: assessing Holocene settlement and the impact of European contact". Journal of Archaeological Science. 37 (6): 1161–1170. Bibcode:2010JArSc..37.1161R. doi:10.1016/j.jas.2009.12.014.
- ^ Ples Blong Iumi: Solomon Islands the Past Four Thousand Years, Hugh Laracy (ed.), University of the South Pacific, 1989, ISBN 982-02-0027-X
- ^ Peter J. Shepherd; Richard Walter; Takuya Nagaoka. "The Archaeology of Head-Hunting in Roviana Lagoon, New Georgia". The Journal of the Polynesian Society. 21 April 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 1 September 2020.
- ^ "From primitive to postcolonial in Melanesia and anthropology". Bruce M. Knauft (1999). University of Michigan Press. p. 103. ISBN 0-472-06687-0
- ^ "King of the Cannibal Isles". Time. 11 May 1942. 12 January 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ a b c d e f g h "Alvaro de Mendaña de Neira, 1542?–1595". Princeton University Library. 17 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 February 2013.
- ^ Sharp, Andrew The discovery of the Pacific Islands Clarendon Press, Oxford, 1960, p.45.
- ^ a b c d e f g h i j k l Lawrence, David Russell (2014). "3. Commerce, trade and labour". The Naturalist and His 'beautiful Islands': Charles Morris Woodford in the Western Pacific. ANU Press. pp. 35–62. ISBN 9781925022032. JSTOR j.ctt13wwvg4.8.
- ^ Kelly, Celsus, O.F.M. La Austrialia del Espiritu Santo. The Journal of Fray Martín de Munilla O.F.M. and other documents relating to the Voyage of Pedro Fernández de Quirós to the South Sea (1605–1606) and the Franciscan Missionary Plan (1617–1627) Cambridge, 1966, p.39, 62.
- ^ "The fate of La Perouse". Discover Collections. State Library of NSW. 17 May 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 7 February 2013.
- ^ Duyker, Edward (September 2002). "In search of Lapérouse". NLA news Volume XII Number 12. National Library of Australia. 19 May 2007 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 September 2020.
- ^ "After Vanikoro-In Search of the Lapérouse Expedition (Lapérouse Museum)". Albi, France: laperouse-france.fr. 5 October 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 24 July 2010.
- ^ Robert Langdon (ed.) Where the whalers went: an index to the Pacific ports and islands visited by American whalers (and some other ships) in the 19th century (1984), Canberra, Pacific Manuscripts Bureau, pp.229–232 ISBN 0-86784-471-X.
- ^ Judith A. Bennett, Wealth of the Solomons: a history of a Pacific archipelago, 1800–1978, (1987), Honolulu, University of Hawaii Press, pp.24–31 & Appendix 3.ISBN 0-8248-1078-3
- ^ Bennett, 27–30; Mark Howard, "Three Sydney whaling captains of the 1830s", The Great Circle, 40 (2) December 2018, 83–84.
- ^ සැකිල්ල:Cite AuDB
- ^ a b c d e f g h i j "Issue on the Solomon Islands" (PDF). UN Department of Political Affairs. 22 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 3 September 2020.
- ^ Corris, Peter. "Joseph Dalgarno Melvin (1852–1909)". Melvin, Joseph Dalgarno (1852–1909). Australian National University. 9 January 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 11 January 2018.
- ^ London, Jack (1911). The Cruise of the Snark. The Macmillan company. සම්ප්රවේශය 16 January 2008.
- ^ "Religion". Solomon Encyclopedia. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 September 2020.
- ^ "German New Guinea". Solomon Encyclopedia. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 September 2020.
- ^ a b Sack, Peter (2005). "German Colonial Rule in the Northern Solomons". In Regan, Anthony; Griffin, Helga-Maria (eds.). Bougainville Before the Conflict. Stranger Journalism. pp. 77–107. ISBN 9781921934230. JSTOR j.ctt1bgzbgg.14. 16 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 September 2020.
- ^ a b c d Lawrence, David Russell (October 2014). "Chapter 6 The British Solomon Islands Protectorate: Colonialism without capital" (PDF). The Naturalist and his "Beautiful Islands": Charles Morris Woodford in the Western Pacific. ANU Press. ISBN 9781925022032. 25 September 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 30 March 2019.
- ^ a b c "British Solomon Islands Protectorate, Proclamation of". Solomon Encyclopedia. 19 October 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 September 2020.
- ^ a b "About Solomon Islands: History". Solomon Islands: Solomon Islands Government. සම්ප්රවේශය 12 October 2024.
- ^ a b c Lawrence, David Russell (October 2014). "Chapter 7 Expansion of the Protectorate 1898–1900" (PDF). The Naturalist and his "Beautiful Islands": Charles Morris Woodford in the Western Pacific. ANU Press. pp. 198–206. ISBN 9781925022032. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 3 September 2020.
- ^ "Mahaffy, Arthur (1869–1919)". Solomon Islands Historical Encyclopaedia 1893–1978. 2003. 25 June 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 24 March 2024.
- ^ a b Lawrence, David Russell (October 2014). "Chapter 9 The plantation economy" (PDF). The Naturalist and his "Beautiful Islands": Charles Morris Woodford in the Western Pacific. ANU Press. pp. 245–249. ISBN 9781925022032. 30 March 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 3 September 2020.
- ^ "Forestry". Solomon Encyclopedia. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 September 2020.
- ^ "Mining". Solomon Encyclopedia. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 September 2020.
- ^ "Bell, William Robert (1876–1927)". Solomon Islands Historical Encyclopaedia 1893–1978. 2 April 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 24 March 2014.
- ^ a b c d "Solomon Islanders in World War II". Australian National University. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 September 2020.
- ^ a b c "The Solomon Islands Campaign: Guadalcanal". National World War II Museum. 26 September 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 September 2020.
- ^ "Operation Watchtower: Assault on the Solomons" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 9 මැයි 2019 at the Wayback Machine War in the Pacific: The First Year. U.S. National Park Service, 2004.
- ^ "Pacific Memories: Island Encounters of World War II". සම්ප්රවේශය 12 June 2007.[භින්න වූ සබැඳිය]
- ^ "Solomon Islands Pijin – History". 13 May 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 12 June 2007.
- ^ The Battle for Guadalcanal සංරක්ෂණය කළ පිටපත 21 ඔක්තෝබර් 2013 at the Wayback Machine. NPR: National Public Radio.
- ^ "Why JFK Kept a Coconut Shell in the Oval Office". Smithsonian Magazine. 2 August 2017. 22 November 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 June 2018.
- ^ "Coconut Bearing Rescue Message, MO 63.4852". JOHN F. KENNEDY PRESIDENTIAL LIBRARY AND MUSEUM. 9 May 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 3 June 2018.
- ^ a b c d e "Maasina Rule". Solomon Encyclopedia. 4 August 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 September 2020.
- ^ a b c "Solomon Islanders in World War II – 4. Impacts of the War". Australian National University. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 September 2020.
- ^ "Solomon Islands : History". The Commonwealth. 23 January 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 30 December 2021.
- ^ "Stanley, Robert Christopher Stafford". Solomon Islands Historical Encyclopaedia 1893–1978. © Solomon Islands Historical Encyclopaedia, 1893–1978, 2013. 24 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 31 August 2015.
- ^ Thompson, Roger (1995). "Conflict or co-operation? Britain and Australia in the South Pacific, 1950–60". The Journal of Imperial and Commonwealth History. 23 (2): 301–316. doi:10.1080/03086539508582954.
- ^ Goldsworthy, David (1995). "British Territories and Australian Mini-Imperialism in the 1950s". Australian Journal of Politics and History. 41 (3): 356–372. doi:10.1111/j.1467-8497.1995.tb01266.x.
- ^ "Self rule starting in Solomon Islands". Virgin Islands Daily News. 29 November 1960. 2 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 31 August 2015.
- ^ Busy end-of-year for Islands legislature සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 ඔක්තෝබර් 2020 at the Wayback Machine Pacific Islands Monthly, January 1967, p7
- ^ Islanders feel their way in the new Solomons council සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 ඔක්තෝබර් 2020 at the Wayback Machine Pacific Islands Monthly, September 1970, p19
- ^ a b c "Independence". Solomon Encyclopedia. 16 June 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 3 September 2020.
- ^ "Kenilorea, Peter Kau'ona Keninaraiso'ona (1943 – )". Solomon Encyclopedia. 27 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 September 2020.
- ^ a b c d e "Mamaloni, Solomon Suna'one (1943 – )". Solomon Encyclopedia. 13 October 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 September 2020.
- ^ Eight ministers out in Solomons poll සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 ඔක්තෝබර් 2020 at the Wayback Machine Pacific Islands Monthly, December 1984, p7
- ^ Kenilorea is Solomons P.M. සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 ඔක්තෝබර් 2020 at the Wayback Machine Pacific Islands Monthly, January 1985, p7
- ^ "Melanesian Spearhead Group Secretariat". 4 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 July 2015.
- ^ a b May, RJ. "The Situation on Bougainville: Implications for Papua New Guinea, Australia and the Region". Parliament of Australia. 1 October 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 4 September 2020.
- ^ a b c d e f g h Kabutaulaka, Tarcisius Tara. "A Weak State and the Solomon Islands Peace Process" (PDF). University of Hawaii. 25 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 5 September 2020.
- ^ "Ulufa'alu, Bartholomew (1939–2007)". Solomon Encyclopedia. 14 October 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 September 2020.
- ^ a b c d e f g h i "The Tensions". RAMSI. 27 July 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 5 September 2020.
- ^ a b c d e f g h i O'Malley, Nick. "As RAMSI ends, Solomon Islanders look to the future". Sydney Morning Herald. 3 August 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 6 September 2020.
- ^ Margaret Bride (Anglican Board of Mission – Australia). "I Wait For The Lord, My Soul Waits For Him, And In His Word is My Hope: A resource book of the Martyrs of Papua New Guinea and Melanesia" (PDF). 19 August 2022 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Moore, C (2004). appy Isles in Crisis: the historical causes for a failing state in Solomon Islands, 1998 2004. Canberra: Asia Pacific Press. p. 174.
- ^ "THE TOWNSVILLE PEACE AGREEMENT". Commerce.gov.sb. 15 October 2000. 10 February 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 9 December 2016.
- ^ Fickling, David (2003-07-16). "Cops? We are the cops". The Guardian (බ්රිතාන්ය ඉංග්රීසි බසින්). ISSN 0261-3077. සම්ප්රවේශය 2024-11-21.
- ^ Eriksen, Alanah (2012-03-08). "Mission of success for Kiwi contingent". The New Zealand Herald (New Zealand English බසින්). සම්ප්රවේශය 2024-11-21.
- ^ Fujii, Shinichi (2014). "How Did Solomon Islanders Live with Conflict? A Case Study of Daily Life in Northeastern Guadalcanal, Solomon Islands". People and Culture in Oceania. 30: 21–40.
- ^ "Solomons warlord surrenders". BBC News. 13 August 2003. සම්ප්රවේශය 7 July 2007.
- ^ "Pacific Islands: PINA and Pacific". 10 November 2003. 10 November 2003 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Pillars and Shadows: Statebuilding as Peacebuilding in Solomon Islands, J. Braithwaite, S. Dinnen, M.Allen, V. Braithwaite & H. Charlesworth, Canberra, ANU E Press: 2010.
- ^ "Cap – Anu". Rspas.anu.edu.au. 14 December 2012. 30 December 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 3 May 2014.
- ^ Spiller, Penny: "Riots highlight Chinese tensions සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 දෙසැම්බර් 2012 at the Wayback Machine", BBC News, Friday, 21 April 2006, 18:57 GMT
- ^ Bennett, Paul; Radoslovich, Kathy; Karlsson, Rebecca (June 2014). "Pre-Deployment Handbook: Solomon Islands" (PDF). Australian Government's Department of Defence. 2006 Ethnic Tensions.
- ^ Breen, Bob (2016-07-15). The Good Neighbour: Australian Peace Support Operations in the Pacific Islands 1980–2006 (1 ed.). Cambridge University Press. pp. 317–449. doi:10.1017/cbo9781139196390. ISBN 978-1-139-19639-0.
- ^ "Rini resigns as Solomons PM". The New Zealand Herald. Reuters, Newstalk ZB. 26 April 2006. 28 May 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 12 November 2011.
- ^ "Embattled Solomons PM steps down". BBC News. 26 April 2006. 19 December 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 12 November 2011.
- ^ Tom Allard, "Solomon Islands Prime Minister ousted" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 24 ඔක්තෝබර් 2012 at the Wayback Machine, The Sydney Morning Herald, 14 December 2007.
- ^ "PM Sikua Announces TRC Team". Solomon Times. 27 April 2009. 4 May 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 29 April 2009.
- ^ "Solomons Commission claims broad support". Radio New Zealand International. 30 April 2009. 5 May 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 April 2009.
- ^ Osifelo, Eddie (24 November 2011). "Former PM now a backbencher". Solomon Star. 10 April 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 4 December 2011.
- ^ "Solomons Islands get new PM weeks after election" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 15 ජනවාරි 2016 at the Wayback Machine, BBC, 25 August 2010
- ^ "Ex-PM wins Solomons run-off sparking riots". Japan Times. 24 April 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 25 July 2019.
- ^ "Pacific News Minute:Protests, Riots Follow Election Of New Prime Minister In Solomon Islands". Hawai'i Public Radio. 25 April 2019. 26 April 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 July 2019.
- ^ "Sacked Solomons minister says PM lied, China switch 'pre-determined'". Radio New Zealand. 27 September 2019. 27 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 6 September 2020.
- ^ Lyons, Kate. "China extends influence in Pacific as Solomon Islands break with Taiwan". The Guardian. 17 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 17 September 2019.
- ^ Honiara, Georgina Kekea in (24 November 2021). "Parliament building and police station burned down during protests in Solomon Islands". The Guardian (ඉංග්රීසි බසින්). සම්ප්රවේශය 25 November 2021.
- ^ Andrews, Karen (25 November 2021). "Joint media release – Solomon Islands" (Press release). Canberra: Australian Government. 21 December 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 26 November 2021.
- ^ Bagshaw, Eryk (24 March 2022). "China set to sign first security deal in the Pacific on Australia's doorstep". Sydney Morning Herald. 24 March 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 24 March 2022.
- ^ "China finalising security deal with Solomon Islands to base warships in the Pacific". The Guardian. Reuters. 24 March 2022. සම්ප්රවේශය 24 March 2022.
- ^ Bagshaw, Eryk; Tomazin, Farrah (25 March 2022). "Australia, NZ warn Solomons over 'destabilising' the Pacific with China deal". Sydney Morning Herald. 25 March 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 March 2022.
- ^ Kekea, Georgina (25 March 2022). "Secret shipment of replica guns to Solomon Islands police by China triggers concern". සම්ප්රවේශය 25 March 2022.
- ^ Maiden, Samantha (19 April 2022). "China signs security pact with Solomon Islands". news.com.au. සම්ප්රවේශය 19 April 2022.
- ^ "Solomon Islands: China deal in Pacific stokes Australian fears". BBC News. 20 April 2022. 6 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 April 2022.
- ^ "Solomon Islands ousts official critical of close relations with China". Reuters (ඉංග්රීසි බසින්). 2023-02-07. 7 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2023-02-07.
- ^ Piringi, Charley (2023-02-07). "Protests in Solomon Islands as key China critic politician is ousted in no confidence vote". The Guardian (බ්රිතාන්ය ඉංග්රීසි බසින්). ISSN 0261-3077. 4 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2023-02-07.
- ^ "Solomon Islands elects ex-top diplomat as new prime minister". Al Jazeera (ඉංග්රීසි බසින්). 9 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 May 2024.
- ^ "About the Solomon Islands Government". Solomon Islands: Solomon Islands Government. සම්ප්රවේශය 12 October 2024.
- ^ "CIA – The World Factbook – Solomon Islands". 22 October 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 November 2014.
- ^ "Solomon Islands Citizenship Application Information" (PDF). Ministry of Home Affairs.
- ^ Sireheti, Joanna; Basi, Joy (13 December 2007). "Solomon Islands PM Defeated in No-Confidence Motion". Solomon Times. 18 July 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 20 November 2024.
- ^ Tuhaika, Nina., – "New Prime Minister for Solomon Islands" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 18 ජූලි 2012 at the Wayback Machine, – Solomon Times, – 20 December 2007
- ^ "Solomon Islands parliament elects new PM", – ABC Radio Australia, – 20 December 2007
- ^ "Solomon Islands tense as Manasseh Sogavare returns to top job". ABC News (ඕස්ට්රේලියානු ඉංග්රීසි බසින්). 24 April 2019. 4 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 August 2022.
- ^ "Solomon Islands elects ex-top diplomat as new prime minister". Al Jazeera (ඉංග්රීසි බසින්). 9 May 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 May 2024.
- ^ "Sir Palmer raises concern on continuous insufficient fund allocations for Court of Appeal. - Solomon Islands Broadcasting Corporation (SIBC)" (ඇමෙරිකානු ඉංග්රීසි බසින්). 2024-01-24. සම්ප්රවේශය 2025-07-23.
- ^ Lyons, Kate (16 September 2019). "China extends influence in Pacific as Solomon Islands break with Taiwan". theguardian.com. සම්ප්රවේශය 17 September 2019.
- ^ "Basic Agreement between the Government of Solomon Islands and the Government of Papua New Guinea on Border Arrangements | UNEP Law and Environment Assistance Platform". leap.unep.org. 27 July 2004. 25 November 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 25 November 2021.
- ^ Allen-Ebrahimian, Bethany; Lawler, Dave (29 August 2022). "Solomon Islands bars U.S. Coast Guard ship, raising China influence fears". Axios (ඉංග්රීසි බසින්). 29 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 August 2022.
- ^ "China-friendly Solomon Islands suspends all foreign naval visits as tensions rise". South China Morning Post (ඉංග්රීසි බසින්). 30 August 2022. 30 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 August 2022.
- ^ "Freedom of the press in Indonesian-occupied West Papua". The Guardian. 22 July 2019. 25 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 July 2019.
- ^ Fox, Liam (2 March 2017). "Pacific nations call for UN investigations into alleged Indonesian rights abuses in West Papua". ABC News. 31 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 July 2019.
- ^ a b "Pacific nations want UN to investigate Indonesia on West Papua". SBS News. 7 March 2017. 7 November 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 July 2019.
- ^ "Indonesia Calls out Vanuatu over Papua remarks at UNGA". The Jakarta Post. 29 September 2020. 28 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 29 June 2021.
- ^ "Goodbye Indonesia". Al-Jazeera. 31 January 2013. 30 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 30 July 2019.
- ^ "Fiery debate over West Papua at UN General Assembly". Radio New Zealand 2017. 27 September 2017. 1 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 October 2017.
- ^ "Solomon Islands: Invest in people and police before military". Lowy Institute (ඉංග්රීසි බසින්). 28 July 2023. සම්ප්රවේශය 2024-11-20.
- ^ "RAAF plane to fly over cyclone-hit islands". ReliefWeb (ඉංග්රීසි බසින්). 2003-01-01. සම්ප්රවේශය 2024-11-20.
- ^ "Solomon Islands: Weak human rights infrastructure, discrimination and violence against women, and restricted access to water and sanitation" (PDF). Amnesty International. May 2011.
- ^ Curtis, John; Dickson, Anna; Gadd, Eleanor; Robinson, Tim (21 March 2022). "LGBT+ rights and issues in Pacific islands" (PDF). House of Commons Library. Solomon Islands, Legislative context.
Section 160 Unnatural Offences: Criminalises "buggery", with a penalty of fourteen years imprisonment.
- ^ a b "About Solomon Islands: Location". Solomon Islands: Solomon Islands Government. සම්ප්රවේශය 12 October 2024.
- ^ "The WorldRiskReport 2021". 1 September 2022 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "What countries and cities will disappear due to rising sea levels?". Live Science. 27 March 2022.
- ^ "Six Island Nations Commit to 'Fossil Fuel-Free Pacific,' Demand Global Just Transition". www.commondreams.org (ඉංග්රීසි බසින්). 16 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2023-07-01.
- ^ "Port Vila call to phase out fossil fuels". RNZ (New Zealand English බසින්). 2023-03-22. 1 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2023-07-01.
- ^ Ligaiula, Pita (2023-03-17). "Port Vila call for a just transition to a fossil fuel free Pacific | PINA" (ඇමෙරිකානු ඉංග්රීසි බසින්). 1 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2023-07-01.
- ^ "Klimatafel von Honiara / Insel Guadalcanal / Salomonen" (PDF). Baseline climate means (1961–1990) from stations all over the world (ජර්මන් බසින්). Deutscher Wetterdienst. 12 May 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 22 November 2016.
- ^ Dinerstein, Eric; et al. (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience. 67 (6): 534–545. doi:10.1093/biosci/bix014. ISSN 0006-3568. PMC 5451287. PMID 28608869.
- ^ Grantham, H. S.; et al. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity – Supplementary Material". Nature Communications. 11 (1): 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507.
- ^ Hunt, P. F. (1969). "Orchids of the Solomon Islands". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences. 255 (800). The Royal Society: 581–587. Bibcode:1969RSPTB.255..581H. doi:10.1098/rstb.1969.0030. JSTOR 2416873.
- ^ Lee, K. E. (1969). "Some Soils of the British Solomon Islands Protectorate". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences. 255 (800). The Royal Society: 211–257. Bibcode:1969RSPTB.255..211L. doi:10.1098/rstb.1969.0009. JSTOR 2416852.
- ^ "An Underwater Plume From Kavachi". earthobservatory.nasa.gov (ඉංග්රීසි බසින්). 2024-03-15. සම්ප්රවේශය 2024-11-20.
- ^ Fox, Liam (2 December 2020). "Villagers fight to preserve a rare piece of untouched forest in Solomon Islands – ABC News". ABC (Australian Broadcasting Corporation). 24 December 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 24 December 2020.
- ^ Green, Alison; Lokani, Paul; Atu, William; Ramohia, Peter; Thomas, Peter; Almany, Jeanine, eds. (2006). Solomon Islands Marine Assessment: Technical report of survey conducted May 13 to June 17, 2004. TNC Pacific Island Countries Report No. 1/06 (PDF) (Report). DC: World Resources Institute. pp. 65–109. 2 August 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 31 March 2021.
- ^ Doubilet, David (2007). "Ultra Marine: In far eastern Indonesia, the Raja Ampat islands embrace a phenomenal coral wilderness". National Geographic. 9 April 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Jupiter, Stacy; McCarter, Joe; Albert, Simon; Hughes, Alec; Grinham, Alistair (2019), "Solomon Islands: Coastal and Marine Ecosystems" (in en), World Seas: an Environmental Evaluation (Elsevier): pp. 855–874, , , https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/B9780081008539000439, ප්රතිෂ්ඨාපනය 2024-11-20
- ^ a b c "Sectors". Commonwealth of Nations. 5 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 December 2018.
- ^ "Solomon Island Communities Build Potable Water Systems to Improve Livelihoods". ReliefWeb. 5 March 2018. 5 December 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 4 December 2018.
- ^ "Projects : Solomon Islands Rural Development Program II". The World Bank. 5 December 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 4 December 2018.
- ^ a b c "JMP". washdata.org. 10 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 October 2018.
- ^ "Solomon Islands earthquake and tsunami" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 ඔක්තෝබර් 2016 at the Wayback Machine, Breaking Legal News – International, 4 March 2007
- ^ "Aid reaches tsunami-hit Solomons" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 අප්රේල් 2007 at the Wayback Machine, BBC News, 3 April 2007
- ^ "Quake lifts Solomons island metres from the sea". 17 April 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Lay, Thorne; Ye, Lingling; Kanamori, Hiroo; Yamazaki, Yoshiki; Cheung, Kwok Fai; Ammon, Charles J. (2013). "The February 6, 2013 Mw 8.0 Santa Cruz Islands earthquake and tsunami". Tectonophysics (ඉංග්රීසි බසින්). 608: 1109–1121. doi:10.1016/j.tecto.2013.07.001.
- ^ Fritz, Hermann M.; Papantoniou, Antonios; Biukoto, Litea; Albert, Gilly; Wei, Yong (2014-05-01). "The Solomon Islands Tsunami of 6 February 2013 in the Santa Cruz Islands: Field Survey and Modeling". Egu General Assembly Conference Abstracts: 15777. Bibcode:2014EGUGA..1615777F.
- ^ "FAOSTAT". www.fao.org.
- ^ "Solomon Islands (09/09)". U.S. Department of State. Economy. සම්ප්රවේශය 2024-11-20.
- ^ "Aid Investment Plan" (PDF). Solomon Islands Aid Investment Plan. Australian government's Department of Foreign Affairs and Trade. 2018.
- ^ "Currency as Cultural Craft: Shell Money – The Official Globe Trekker Website". The Official Globe Trekker Website. 8 August 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 28 September 2017.
- ^ "Solomon Islands (12/04)". U.S. Department of State. සම්ප්රවේශය 2024-11-22.
- ^ a b "Solomons dolphin export set to go after failed court bid". The Sydney Morning Herald (ඉංග්රීසි බසින්). 2007-10-16. සම්ප්රවේශය 2024-11-22.
- ^ "WWF concerned by dolphin export from Solomon Islands to Dubai". www.wwfpacific.org (ඉංග්රීසි බසින්). 18 October 2007. සම්ප්රවේශය 2024-11-22.
- ^ "BACI". Centre d'Etudes Prospectives et d'Informations Internationales. Download: HS22 (2022). සම්ප්රවේශය 2024-11-22.
- ^ "Coconuts, production quantity (tons) – for all countries". www.factfish.com. 30 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 December 2023.
- ^ "Solomon Islands: Cocoa beans, production quantity (tons)". www.factfish.com. සම්ප්රවේශය 18 December 2023.
- ^ "Solomon Islands: Oil palm fruit, production quantity (tons)". www.factfish.com. 9 July 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 December 2023.
- ^ "Solomon Islands: Taro, production quantity (tons)". www.factfish.com. 14 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 December 2023.
- ^ "Solomon Islands: Rice, paddy, production quantity (tons)". www.factfish.com. 20 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 December 2023.
- ^ "Solomon Islands: Yams, production quantity (tons)". www.factfish.com. 14 April 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 November 2019.
- ^ "Solomon Islands: Bananas, production quantity (tons)". www.factfish.com. 5 March 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 November 2019.
- ^ "Solomon Islands: Tobacco, production quantity (tons)". www.factfish.com. 14 April 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 November 2019.
- ^ "Spices, others, production quantity (tons) – for all countries". www.factfish.com. 14 October 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 16 November 2019.
- ^ "'They failed us': how mining and logging devastated a Pacific island in a decade". The Guardian (බ්රිතාන්ය ඉංග්රීසි බසින්). 2021-05-30. ISSN 0261-3077. 3 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2023-03-03.
- ^ Piringi, Charley (2021-11-10). "Mining operation allegedly owes millions in taxes and royalties in Solomon Islands". The Guardian (බ්රිතාන්ය ඉංග්රීසි බසින්). ISSN 0261-3077. සම්ප්රවේශය 2023-03-03.
- ^ Sasako, Alfred (6 September 2018). "Western province's Noro port prepares for tuna export expansion". Theislandsun. සම්ප්රවේශය 2024-11-21.
- ^ "UN Tourism Data Dashboard". www.unwto.org. සම්ප්රවේශය 2025-08-05.
- ^ "Keine Lust auf Massentourismus? Studie: Die Länder mit den wenigsten Urlaubern der Welt". travelbook.de (ජර්මන් බසින්). 10 September 2018. 30 June 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 November 2019.
- ^ Paradise, Volume 4, July–August 2019, p. 128. Port Moresby 2019.
- ^ "Development and importance of tourism for the Solomon Islands". 15 January 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 January 2023.
- ^ Parthan, Binu (7 April 2009). "Solomon Islands Solar: A New Microfinance Concept Takes Root". Renewable Energy World. 9 January 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Samisoni Pareti: Solomons, issue 80, S. 10. Honiara 2019.
- ^ Südsee, p. 41. Nelles Verlag, München 2011
- ^ "World Population Prospects 2022". population.un.org. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. සම්ප්රවේශය July 17, 2022.
- ^ "World Population Prospects 2022: Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XSLX). population.un.org ("Total Population, as of 1 July (thousands)"). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. සම්ප්රවේශය July 17, 2022.
- ^ a b "Solomon Islands" (in en), The World Factbook (Central Intelligence Agency), 2024-11-14, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/solomon-islands/, ප්රතිෂ්ඨාපනය 2024-11-22
- ^ a b "Solomon Islands". datadot (ඉංග්රීසි බසින්). සම්ප්රවේශය 2024-11-22.
- ^ CIA World Factbook. Country profile: Solomon Islands සංරක්ෂණය කළ පිටපත 22 ඔක්තෝබර් 2021 at the Wayback Machine. Retrieved 21 October 2006.
- ^ Spiller, Penny: "Riots highlight Chinese tensions සංරක්ෂණය කළ පිටපත 2 දෙසැම්බර් 2012 at the Wayback Machine", BBC News, Friday, 21 April 2006, 18:57 GMT
- ^ Ethnologue report for Solomon Islands සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 ඔක්තෝබර් 2012 at the Wayback Machine. Ethnologue.com. Retrieved 24 September 2010.
- ^ Obata, Kazuko (2003). A Grammar of Bilua: a Papuan language of the Solomon Islands (PDF). Pacific Linguistics 540. Canberra: Pacific Linguistics. Research School of Pacific and Asian Studies. The Australian National University. p. 1. doi:10.15144/PL-540. hdl:1885/146708. ISBN 0-85883-531-2. 2 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 2 April 2023.
- ^ "International Religious Freedom Report 2007". State.gov. 14 September 2007. 16 December 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 June 2012.
- ^ "Ahmadiyya Solomon Islands". Ahmadiyya.org.au. 22 March 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 7 July 2011.
- ^ Wangdi, Kinley; Sarma, Haribondu; Leaburi, John; McBryde, Emma; Clements, Archie C. A. (2020). "Evaluation of the malaria reporting system supported by the District Health Information System 2 in Solomon Islands". Malaria Journal (ඉංග්රීසි බසින්). 19 (1): 372. doi:10.1186/s12936-020-03442-y. ISSN 1475-2875. PMC 7568381. PMID 33069245.
- ^ Marks, M.; Kako, H.; Butcher, R.; Lauri, B.; Puiahi, E.; Pitakaka, R.; Sokana, O.; Kilua, G.; Roth, A.; Solomon, A. W.; Mabey, D. C. (2015-04-28). "Prevalence of sexually transmitted infections in female clinic attendees in Honiara, Solomon Islands". BMJ Open (ඉංග්රීසි බසින්). 5 (4): e007276. doi:10.1136/bmjopen-2014-007276. PMC 4420977. PMID 25922103.
- ^ "Solomon Islands". datadot (ඉංග්රීසි බසින්). සම්ප්රවේශය 2024-11-21.
- ^ Russell, Tanya L.; Horwood, Paul F.; Harrington, Humpress; Apairamo, Allan; Kama, Nathan J.; Bobogare, Albino; MacLaren, David; Burkot, Thomas R. (2022-02-10). "Seroprevalence of dengue, Zika, chikungunya and Ross River viruses across the Solomon Islands". PLOS Neglected Tropical Diseases (ඉංග්රීසි බසින්). 16 (2): e0009848. doi:10.1371/journal.pntd.0009848. PMC 8865700. PMID 35143495.
- ^ a b c d "Solomon Islands" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 30 අගෝස්තු 2010 at the Wayback Machine. 2001 Findings on the Worst Forms of Child Labor. Bureau of International Labor Affairs, United States Department of Labor (2002). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ^ a b "Solomon Islands Population Characteristics" (PDF). Spc.int. 12 June 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 7 July 2011.
- ^ "Home – USP Solomon Islands Campus". 8 May 2025.
- ^ "The World Factbook – Central Intelligence Agency" (ඉංග්රීසි බසින්). 24 November 2016 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2 March 2018.
- ^ "Human Rights Measurement Initiative – The first global initiative to track the human rights performance of countries". humanrightsmeasurement.org. 8 March 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 27 March 2022.
- ^ a b "Solomon Islands – HRMI Rights Tracker". rightstracker.org (ඉංග්රීසි බසින්). 19 May 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 27 March 2022.
- ^ "Solomon Islands country profile". BBC News. 31 July 2017. 29 September 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 28 September 2017.
- ^ "About Solomon Islands: Culture". Solomon Islands: Solomon Islands Government. සම්ප්රවේශය 12 October 2024.
- ^ Pei-yi Guo (1 January 2006). ""Making Money": Objects, Productions, and Performances of Shell Money Manufacture in Langalanga, Solomon Island". The Frontiers of Southeast Asia and Pacific Studies. 28 November 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 15 April 2021.
- ^ Sulu, Reuben; Hay, C.; Ramohia, P.; Lam, M. (2003). The status of Solomon Islands coral reefs (Report). Centre IRD de Nouméa. සම්ප්රවේශය 31 March 2021.
- ^ Kile N. (2000). "Solomon Islands marine resources overview" (PDF). Pacific Economic Bulletin. 15 (1): 1–61. doi:10.5479/si.00775630.589.1. 23 July 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 15 April 2021.
- ^ Ming, Mikaela A.; Stewart, Molly G.; Tiller, Rose E.; Rice, Rebecca G.; Crowley, Louise E.; Williams, Nicola J. (2016). "Domestic violence in the Solomon Islands". Journal of Family Medicine and Primary Care. 5 (1): 16–19. doi:10.4103/2249-4863.184617. ISSN 2249-4863. PMC 4943125. PMID 27453837.
- ^ "WHO 2011 report on gender based violence report in the Solomon Islands" (PDF). 24 February 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත (PDF). සම්ප්රවේශය 5 October 2020.
- ^ "WHO Solomon Islands GBV report 2013" (PDF). 14 October 2015 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Solomon Islands launches new domestic violence law". Radio New Zealand. 8 April 2016. 26 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 28 September 2017.
- ^ "Solomon Islands country profile". BBC News. 17 February 2009 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 9 December 2016.
- ^ "Digital 2022: The Solomon Islands". DataReportal – Global Digital Insights (බ්රිතාන්ය ඉංග්රීසි බසින්). 2022-02-16. සම්ප්රවේශය 2024-11-22.
- ^ "Majority of Solomon Islanders use mobile phones for Social Media: 2019 Census report". Solomon Islands National Statistics Office. 6 October 2023. සම්ප්රවේශය 2024-11-22.
- ^ "Wakabauti long Chinatown": The song, the composers, the storyline" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 18 පෙබරවාරි 2011 at the Wayback Machine, Office of the Prime Minister of Solomon Islands
- ^ "Solomon Islands Football Federation". Inside FIFA. 24 October 2024.
- ^ "RAGOMO BEATS WORLD RECORD....to score the fastest futsal goal" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 13 සැප්තැම්බර් 2016 at the Wayback Machine, Solomon Star, 15 July 2009
- ^ "Russia Beats Kurukuru 31–2" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 18 ජූලි 2012 at the Wayback Machine, Solomon Times, 7 October 2008
- ^ "Bilikiki ranked fourteenth in the world" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 16 ජූලි 2011 at the Wayback Machine, Solomon Star, 29 January 2010
- ^ "Venues". www.sol2023.com.sb. SOL23. 25 October 2022. 17 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 14 April 2023.