Jump to content

වෙනිසියුලාවේ ඉතිහාසය

විකිපීඩියා වෙතින්

පූර්ව-කොලොම්බියානු ඉතිහාසය

[සංස්කරණය]
සංස්කෘතික රූපය සෙරමික් වලින් කැටයම් කර ඇත, ලොස් රොක්ස් දූපත් සමූහය
වරයිරා රෙපානෝ ජාතික උද්‍යානයේ පෙට්‍රොග්ලිෆ්

වර්තමානයේ වෙනිසියුලාව ලෙස හඳුන්වන ප්‍රදේශයේ වසර 15,000 කට පමණ පෙර සිට මිනිස් වාසයක් පැවති බවට සාක්ෂි පවතී. බටහිර වෙනිසියුලාවේ රියෝ පෙඩ්‍රෙගල් හි ඉහළ ගංගා ටෙරස් මත මෙවලම් සොයාගෙන ඇත.[1] හෙල්ල ඉඟි ඇතුළු පසුකාලීන ප්ලයිස්ටොසීන දඩයම් කෞතුක වස්තු, වයඹදිග වෙනිසියුලාවේ සමාන ස්ථාන මාලාවකින් සොයාගෙන ඇත; විකිරණශීලී කාබන් කාල නිර්ණයට අනුව, මේවා ක්‍රි.පූ. 13,000 සිට 7,000 දක්වා දිව යයි.[2][3][4]

ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණයට පෙර වෙනිසියුලාවේ කොපමණ පිරිසක් ජීවත් වූවාද යන්න නොදනී; එය මිලියනයක් ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇත.[5] අද දන්නා ආදිවාසී ජනයාට අමතරව, ජනගහනයට කලීනා (කැරිබ්වරු), අවුකේ, කැකෙටියෝ, මැරිචේ සහ ටිමෝටෝ–කුයිකාස් වැනි කණ්ඩායම් ඇතුළත් විය. පූර්ව-කොලොම්බියානු වෙනිසියුලාවේ වඩාත්ම සංකීර්ණ සමාජය වූයේ ටිමෝටෝ–කුයිකා සංස්කෘතියයි, පූර්ව සැලසුම් කළ ස්ථිර ගම්මාන, වාරිමාර්ග, ටෙරස් කළ කෙත්වලින් වටවී තිබුණි.[6] ඔවුන්ගේ නිවාස ගල් හා ලී වලින් සාදා තිබුණේ පිදුරු සෙවිලි කළ වහලවල් සමඟිනි. ඔවුන් සාමකාමී වූ අතර වගා කරන භෝග මත යැපුණි. කලාපීය භෝග අතර අර්තාපල් සහ උලුකෝස් ඇතුළත් විය.[7] ඔවුන් කලාව, විශේෂයෙන් මානවරූපී පිඟන් මැටි, නමුත් ප්‍රධාන ස්මාරක කිසිවක් ඉතිරි කළේ නැත. ඔවුන් නිවාස සඳහා රෙදිපිළි සහ පැදුරු බවට වියන ලද එළවළු කෙඳි. වෙනිසියුලානු ආහාරවල ප්‍රධාන ආහාරයක් වන අරේපා සොයා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් ඔවුන්ට ගෞරවය හිමි වේ.[8]

යටත් කර ගැනීමෙන් පසු, ජනගහනය සැලකිය යුතු ලෙස පහත වැටුණි, ප්‍රධාන වශයෙන් යුරෝපයෙන් බෝවන රෝග පැතිරීම හරහාය.[5] පූර්ව-කොලොම්බියානු ජනගහනයේ ප්‍රධාන උතුරු-දකුණු අක්ෂ දෙකක් සිටියහ, ඔවුන් බටහිරින් බඩ ඉරිඟු සහ නැගෙනහිරින් මඤ්ඤොක්කා වගා කළහ.[5] ලැනෝස් වලින් විශාල කොටස් වගා කරන ලද්දේ කප්පාදු කිරීම සහ පිළිස්සීම සහ ස්ථිර පදිංචි වූ කෘෂිකර්මාන්තයේ එකතුවක් හරහාය.[5]

ජනපදකරණය

[සංස්කරණය]
වෙනිසියුලාව ගවේෂණය කරන ජර්මානු වෙල්සර් ආමඩාව, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්‍යය විසින් එය නැවත අත්පත් කර ගැනීමට පෙර 1528 සිට 1546 දක්වා ජර්මානු වෙල්සර්ස් වෙනිසියුලාව පාලනය කළේය. හයිරොනිමස් කෝලර් විසින් 1560 දී සිතුවම.

1498 දී, ඇමරිකාවට ඔහුගේ තුන්වන ගමනේදී, ක්‍රිස්ටෝපර් කොලොම්බස් ඔරිනෝකෝ ඩෙල්ටාව අසල යාත්‍රා කර පරියා බොක්කෙහි ගොඩ බැස්සේය.[9] නැගෙනහිර දෙසට තම ගමන් මග හරවා ගත් මහා වෙරළබඩ මිරිදිය ධාරාව ගැන මවිතයට පත් කොලොම්බස්, ඉසබෙලා සහ ෆර්ඩිනන්ඩ් වෙත ලිපියක් යවමින් ඔහු පෘථිවියේ ස්වර්ගයට (භූමිෂ්ඨ පාරාදීසයට) ළඟා වී ඇති බව ප්‍රකාශ කළේය:[10]

භූමිෂ්ඨ පාරාදීසයේ මේවා විශිෂ්ට සලකුණු... මක්නිසාද යත්, ලුණු ජලය තුළ සහ එයට ආසන්නව මෙතරම් විශාල මිරිදිය ප්‍රමාණයක් ඇති බව මම කිසි විටෙකත් කියවා හෝ අසා නැත; ඉතා මෘදු සෞම්‍යතාවය ද මෙය සනාථ කරයි; මා කතා කරන ජලය පාරාදීසයෙන් ගලා නොයන්නේ නම්, එය ඊටත් වඩා විශාල ආශ්චර්යයකි, මන්ද මෙතරම් විශාල හා ගැඹුරු ගංගාවක් මේ ලෝකයේ කිසිදා පවතින බව මම විශ්වාස නොකරමි.[11]

ස්පාඤ්ඤයේ වෙනිසියුලාවේ ප්‍රධාන භූමියේ ජනපදකරණය 1522 දී ආරම්භ වූ අතර, වර්තමාන කුමානා නගරයේ එහි පළමු ස්ථිර දකුණු ඇමරිකානු ජනාවාස ස්ථාපිත කළේය.[12]

ජර්මානු යටත් විජිතකරණය

[සංස්කරණය]

16 වන සියවසේදී, ස්පාඤ්ඤයේ රජු ජර්මානු වෙල්සර් පවුලට සහනයක් ලබා දුන්නේය. ක්ලයින්-වෙනෙඩිග්[13] 1528 සිට 1546 දක්වා ඇමරිකාවේ ජර්මානු යටත් විජිතකරණයේ වඩාත්ම පුළුල් මුලපිරීම බවට පත්විය. වෙල්සර්වරු හැබ්ස්බර්ග්වරුන්ගේ බැංකුකරුවන් සහ ස්පාඤ්ඤයේ රජු වූ ශුද්ධ රෝම අධිරාජ්‍යයා වූ පස්වන චාල්ස්ගේ මූල්‍යකරුවන් වූ අතර ඔහුගේ අධිරාජ්‍ය මැතිවරණය සඳහා අල්ලස් ගෙවීමට ඔවුන්ගෙන් විශාල වශයෙන් ණයට ගත්හ.[14]

1528 දී, පස්වන චාල්ස් වෙල්සර්වරුන්ට භූමිය ගවේෂණය කිරීමට, පාලනය කිරීමට සහ යටත් විජිතකරණය කිරීමට මෙන්ම මිථ්‍යාදෘෂ්ටික එල් ඩොරාඩෝ නගරය සෙවීමට අයිතිය ලබා දුන්නේය.[15][16][17] පළමු ගවේෂණය මෙහෙයවනු ලැබුවේ 1529 දී මාරකයිබෝ ස්ථාපිත කළ ඇම්බ්‍රෝසියස් එහෙන්ගර් විසිනි. පළමු එහෙන්ගර් (1533), පසුව නිකොලස් ෆෙඩර්මන් සහ ජෝර්ජ් වොන් ස්පෙයර් (1540) ගේ මරණින් පසු, පිලිප් වොන් හටන් අභ්‍යන්තරය ගවේෂණය කිරීමේ නිරත විය. පළාතේ අගනුවරින් වොන් හටන් නොමැති විට, ස්පාඤ්ඤයේ කිරීටය ආණ්ඩුකාරවරයෙකු පත් කිරීමේ අයිතිය ඉල්ලා සිටියේය. 1546 දී හටන් අගනුවර වන සැන්ටා ඇනා ඩි කොරෝ වෙත ආපසු පැමිණි විට, ස්පාඤ්ඤ ආණ්ඩුකාර ජුවාන් ද කාර්වාජල් විසින් හටන් සහ VI වන බර්තොලමියස් පත් කරන ලදී. වෙල්සර් ඝාතනය කරන ලදී. පසුව, චාල්ස් V වෙල්සර්ගේ සහනය අවලංගු කරන ලදී. වෙල්සර්වරු උක් වගාවන් වගා කිරීම සඳහා අප්‍රිකානු වහලුන් 4,000 කට අමතරව ජර්මානු පතල් කම්කරුවන් ජනපදයට ප්‍රවාහනය කළහ. බොහෝ ජර්මානු යටත් විජිතවාදීන් නිවර්තන රෝගවලින් මිය ගිය අතර, ඔවුන්ට කිසිදු ප්‍රතිශක්තියක් නොතිබුණි, නැතහොත් ආදිවාසී වැසියන් සමඟ යුද්ධ හරහා මිය ගියහ.

15 වන සියවසේ අගභාගයේ සිට 17 වන සියවසේ මුල් භාගය දක්වා

[සංස්කරණය]

ගුවායිකයිපුරෝ (1530-1568) සහ තමනාකෝ (1573 මිය ගිය) වැනි ස්වදේශික කැසික් (නායකයින්) ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණයන්ට ප්‍රතිරෝධය දැක්වීමට උත්සාහ කළ නමුත් නවකයින් අවසානයේ ඔවුන්ව යටත් කර ගත්හ.[18]

16 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත සමයේදී, කලීනාගෙන් පැවත එන මරිචස් වැනි ස්වදේශික ජනයා රෝමානු කතෝලික ආගමට හරවන ලදී. කැරකස්, චාකාඕ සහ ලොස් ටෙක්ස් ඇතුළු ස්ථාන නාමවලින් සමහරක් ප්‍රතිරෝධී ගෝත්‍ර හෝ නායකයින් අනුස්මරණය කරනු ලැබේ. මුල් යටත් විජිත ජනාවාස උතුරු වෙරළ තීරය කේන්ද්‍ර කර ගත් නමුත්,[5] 18 වන සියවසේ මැද භාගයේදී, ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් ඔරිනෝකෝ ගඟ දිගේ තවත් රට අභ්‍යන්තරයට තල්ලු විය. මෙහිදී, 1775–76 දී යෙ'කුවානා ප්‍රතිරෝධය සංවිධානය කළේය.[19]

ස්පාඤ්ඤයේ නැගෙනහිර වෙනිසියුලානු ජනාවාස නිව් ඇන්ඩලූසියා පළාතට ඇතුළත් කරන ලදී. 16 වන සියවසේ මුල් භාගයේ සිට සැන්ටෝ ඩොමින්ගෝහි රාජකීය ඕඩියන්සියා විසින් පරිපාලනය කරන ලද වෙනිසියුලාවේ වැඩි කොටසක් 18 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී නිව් ග්‍රැනඩාවේ උපරාජිකත්වයේ කොටසක් බවට පත් වූ අතර පසුව 1777 සිට ස්වාධීන කපිතාන්සි ජෙනරාල්වරයෙකු ලෙස ප්‍රතිසංවිධානය කරන ලදී. 1567 දී මධ්‍යම වෙරළබඩ කලාපයේ ආරම්භ කරන ලද කැරකස්, ප්‍රධාන ස්ථානයක් බවට පත්වීමට සුදුසු ස්ථානයක් වූ අතර, ලා ගුයිරා වෙරළබඩ වරාය අසල සහ නිම්නයක, කඳු වැටියක පිහිටා තිබූ අතර, මුහුදු කොල්ලකරුවන්ට එරෙහිව ආරක්ෂක ශක්තියක් සහ වඩාත් සාරවත් හා සෞඛ්‍ය සම්පන්න දේශගුණයක් සපයයි.[20]

නිදහස සහ 19 වන සියවස

[සංස්කරණය]
එල් ලිබර්ටඩෝර්, සයිමන් බොලිවර්

අසාර්ථක නැගිටීම් වලින් පසුව, ඇමරිකානු සහ ප්‍රංශ විප්ලවයන්හි සටන් කළ වෙනිසියුලානු මාෂල්වරයෙකු වූ ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද මිරැන්ඩාගේ නායකත්වය යටතේ වෙනිසියුලාව 1811 ජූලි 5 වන දින පළමු වෙනිසියුලානු ජනරජය ලෙස නිදහස ප්‍රකාශයට පත් කළේය. මෙය වෙනිසියුලානු නිදහස් යුද්ධය ආරම්භ කළේය. 1812 කැරකස් භූමිකම්පාවක් සහ වෙනිසියුලානු ලැනෙරෝස් කැරැල්ල ජනරජය බිඳ දැමීමට උපකාරී විය.[21] ස්වාධීනවාදී හමුදාවන්ගේ නව නායක සයිමන් බොලිවර්, 1813 දී නිව් ග්‍රැනඩාවේ සිට ඔහුගේ ප්‍රශංසනීය ව්‍යාපාරය දියත් කළ අතර, බොහෝ ප්‍රදේශ නැවත අත්පත් කරගෙන එල් ලිබර්ටඩෝර් ("විමුක්තිකරු") ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. වෙනිසියුලාවේ දෙවන ජනරජයක් 1813 අගෝස්තු 7 වන දින ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද නමුත් රාජකීය කෞඩිලෝ ජෝස් ටොමස් බෝව්ස් සහ ඔහුගේ පුද්ගලික ලැනෙරෝස් හමුදාව විසින් තලා දැමීමට පෙර මාස කිහිපයක් පමණක් පැවතුනි.[22]

1814 දී ස්පාඤ්ඤයේ නිජබිම ප්‍රංශ ආක්‍රමණය අවසන් වීමත් සමඟ, වෙනිසියුලාවේ සහ නිව් ග්‍රනාඩාවේ අහිමි වූ භූමිය නැවත ලබා ගැනීමේ අරමුණින්, ජෙනරාල් පැබ්ලෝ මොරිලෝ යටතේ විශාල ගවේෂණ හමුදාවක් පැමිණීමට හැකි විය. 1817 දී යුද්ධය ඇණහිටීමකට ලක් වූ විට, බොලිවර් තවමත් දේශප්‍රේමීන් විසින් පාලනය කරන ලද භූමියේ, ප්‍රධාන වශයෙන් ගුවායානා සහ ලැනොස් ප්‍රදේශවල, තුන්වන වෙනිසියුලානු ජනරජය නැවත ස්ථාපිත කළේය. මෙම ජනරජය කෙටි කාලීන විය, මන්ද වසර දෙකකට පසුව, 1819 ඇන්ගෝස්ටුරා සම්මේලනයේදී, වෙනිසියුලාව සහ නිව් ග්‍රනාඩාව ඒකාබද්ධ කිරීම කොලොම්බියා ජනරජය පිහිටුවීමට නියෝග කරන ලදී. 1821 ජුනි 24 වන දින කැරබෝබෝ සටනින් පසු පූර්ණ ජයග්‍රහණය සහ ස්වෛරීභාවය ලබා ගන්නා තෙක් යුද්ධය පැවතුනි.[23] 1823 ජූලි 24 වන දින, ජෝස් ප්‍රුඩෙන්සියෝ පැඩිල්ලා සහ රෆායෙල් උර්ඩනෙටා මාරකයිබෝ විල සටනේදී ඔවුන්ගේ ජයග්‍රහණයෙන් වෙනිසියුලානු නිදහස මුද්‍රා තැබීමට උදව් කළහ.[24] නිව් ග්‍රනාඩා සම්මේලනය බොලිවර්ට ග්‍රැනේඩියානු හමුදාවේ පාලනය ලබා දුන්නේය; එයට නායකත්වය දෙමින් ඔහු රටවල් කිහිපයක් නිදහස් කර කොලොම්බියා ජනරජය (ග්‍රාන් කොලොම්බියාව) ආරම්භ කළේය.[23]

වෙනිසියුලාවේ නිදහසේ ආරම්භය වූ 1810 අප්‍රේල් 19 වන දින විප්ලවය, මාර්ටින් ටෝවර් වයි ටෝවර් විසිනි

සුක්‍රේ ඉක්වදෝරය නිදහස් කර බොලිවියාවේ දෙවන ජනාධිපතිවරයා බවට පත්විය. 1830 වන තෙක් වෙනිසියුලාව ග්‍රාන් කොලොම්බියාවේ කොටසක් ලෙස පැවතුනි, ජෝස් ඇන්ටෝනියෝ පේස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් කැරැල්ලක් සැප්තැම්බර් 22 වන දින අලුතින් ස්වාධීන වෙනිසියුලාවක් ප්‍රකාශයට පත් කිරීමට ඉඩ සලසන තෙක්;[25] පේස් නව වෙනිසියුලානු රාජ්‍යයේ පළමු ජනාධිපතිවරයා බවට පත්විය.[26] මෙම දශක දෙකක යුද්ධයේදී වෙනිසියුලාවේ ජනගහනයෙන් හතරෙන් එකක් සහ තුනෙන් එකක් අතර ප්‍රමාණයක් අහිමි විය (යුරෝපීය සම්භවයක් ඇති වෙනිසියුලානුවන්ගෙන් අඩක් පමණ ඇතුළුව),[27] එය 1830 වන විට 800,000 ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.[28] වෙනිසියුලාවේ ධජයේ, කහ පැහැය ඉඩම් ධනය නියෝජනය කරයි, නිල් පැහැය වෙනිසියුලාව ස්පාඤ්ඤයෙන් වෙන් කරන මුහුද සඳහා වන අතර රතු පැහැය නිදහසේ වීරයන් විසින් වැගිරවූ රුධිරය සඳහා වේ.[29]

වෙනිසියුලාවේ වහල්භාවය 1854 දී අහෝසි කරන ලදී.[28] වෙනිසියුලාවේ 19 වන සියවසේ ඉතිහාසයේ වැඩි කොටසක් දේශපාලන කැලඹිලි සහ ඒකාධිපති පාලනයෙන් සංලක්ෂිත වූ අතර, නිදහස් නායක ජෝස් ඇන්ටෝනියෝ පේස් ද ඇතුළුව, ඔහු තුන් වතාවක් ජනාධිපති ධුරයට පත් වූ අතර 1830 සහ 1863 අතර වසර 11 ක් සේවය කළේය. මෙය ෆෙඩරල් යුද්ධයෙන් (1859–63) අවසන් විය. සියවසේ අග භාගයේදී, තවත් කෞඩිලෝවරයෙකු වූ ඇන්ටෝනියෝ ගුස්මාන් බ්ලැන්කෝ, 1870 සහ 1887 අතර වසර 13 ක් සේවය කළ අතර, තවත් ජනාධිපතිවරුන් තිදෙනෙකු අතරමැදි විය.

මාර්ටින් ටෝවර් වයි ටෝවර් විසින් වෙනිසියුලාවේ නිදහස අත්සන් කිරීම.

1895 දී, බ්‍රිතාන්‍යය බ්‍රිතාන්‍ය ගයනාවේ කොටසක් ලෙස සහ වෙනිසියුලාව වෙනිසියුලානු භූමියක් ලෙස සැලකූ එසෙක්විබෝ භූමිය සම්බන්ධයෙන් මහා බ්‍රිතාන්‍යය සමඟ දිගු කලක් තිස්සේ පැවති ආරවුලක් 1895 වෙනිසියුලා අර්බුදය දක්වා වර්ධනය විය. වෙනිසියුලාවේ ලොබිකරුවෙකු වන විලියම් එල්. ස්ක්‍රග්ස්, මෙම ගැටලුව සම්බන්ධයෙන් බ්‍රිතාන්‍ය හැසිරීම 1823 එක්සත් ජනපදයේ මොන්රෝ මූලධර්මය උල්ලංඝනය කරන බවට තර්ක කිරීමට උත්සාහ කළ විට සහ වොෂින්ටන් ඩී.සී. හි ඔහුගේ බලපෑම භාවිතා කරමින් මෙම කාරණය ඉදිරියට ගෙන ගිය විට ආරවුල රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික අර්බුදයක් බවට පත්විය. ඉන්පසු, එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ග්‍රෝවර් ක්ලීව්ලන්ඩ් අර්ධගෝලය තුළ ඕනෑම කාරණයක් සම්බන්ධයෙන් ඇමරිකානු උනන්දුවක් ප්‍රකාශ කළ මූලධර්මය පිළිබඳ පුළුල් අර්ථකථනයක් අනුගමනය කළේය.[30] අවසානයේ බ්‍රිතාන්‍යය බේරුම්කරණය පිළිගත් නමුත් එහි නියමයන් පිළිබඳ සාකච්ඡා වලදී බොහෝ විස්තර සම්බන්ධයෙන් එක්සත් ජනපදය ඒත්තු ගැන්වීමට සමත් විය. ගැටලුව තීරණය කිරීම සඳහා 1898 දී පැරිසියේ රැස්වූ විනිශ්චය සභාවක් සහ 1899 දී මතභේදාත්මක භූමියෙන් වැඩි කොටසක් බ්‍රිතාන්‍ය ගයනාවට ප්‍රදානය කරන ලදී.[31]

1899 දී, සිප්‍රියානෝ කැස්ත්‍රෝ ඔහුගේ මිතුරා වූ ජුවාන් විසෙන්ටේ ගෝමස්ගේ සහාය ඇතිව කැරකස්හි බලය අල්ලා ගත්තේය. කැස්ත්‍රෝ වෙනිසියුලාවේ සැලකිය යුතු විදේශ ණය ගෙවීම පැහැර හැර ඇති අතර වෙනිසියුලාවේ සිවිල් යුද්ධවලට හසු වූ විදේශිකයන්ට වන්දි ගෙවීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. මෙය 1902-1903 වෙනිසියුලා අර්බුදයට හේතු වූ අතර, එහිදී බ්‍රිතාන්‍යය, ජර්මනිය සහ ඉතාලිය නාවික අවහිරයක් පැනවූ අතර, නව ස්ථිර බේරුම්කරණ අධිකරණයේ ජාත්‍යන්තර බේරුම්කරණයට එකඟ විය. 1908 දී, නෙදර්ලන්තය සමඟ තවත් ආරවුලක් ඇති වූ අතර, කැස්ත්‍රෝ ජර්මනියේ වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර සඳහා පිටත්ව ගිය විට සහ ජුවාන් විසෙන්ට් ගෝමස් (1908-35) විසින් වහාම බලයෙන් පහ කරන ලද විට එය විසඳන ලදී.

20 වන සියවස

[සංස්කරණය]
රොමුලෝ බෙටන්කෝට් (ජනාධිපති; 1945–1948, 1959–1964), වෙනිසියුලාවේ ප්‍රධාන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නායකයින්ගෙන් කෙනෙකි.

පළමු ලෝක යුද්ධ සමයේදී[32] මාරකයිබෝ විලෙහි දැවැන්ත තෙල් නිධි සොයා ගැනීම වෙනිසියුලාවට තීරණාත්මක බව ඔප්පු වූ අතර කෘෂිකාර්මික අපනයන මත දැඩි ලෙස යැපීමෙන් එහි ආර්ථිකය පරිවර්තනය කළේය. එය 1980 ගණන් දක්වා පැවති උත්පාතයක් ඇති කළේය; 1935 වන විට, වෙනිසියුලාවේ ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය ලතින් ඇමරිකාවේ ඉහළම අගය විය.[33] දූෂණය සමෘද්ධිමත් වූ විට ගෝමස් මෙයින් ඉතා වාසිදායක ලෙස ප්‍රතිලාභ ලැබීය, නමුත් ඒ සමඟම, නව ආදායම් මාර්ගය ඔහුට රාජ්‍යය මධ්‍යගත කිරීමට සහ එහි අධිකාරිය වර්ධනය කිරීමට උපකාරී විය.

ගෝමස් 1935 දී මිය යන තුරුම වෙනිසියුලාවේ බලවත්ම පුද්ගලයා ලෙස රැඳී සිටියේය. ගෝමසිස්ටා ඒකාධිපතිත්වය (1935–1945) ක්‍රමය බොහෝ දුරට එලියාසර් ලෝපෙස් කොන්ට්‍රෙරාස් යටතේ පැවතුනද, 1941 සිට ඉසාස් මෙඩිනා ඇන්ගරිටා යටතේ ලිහිල් කරන ලදී. සියලුම දේශපාලන පක්ෂ නීතිගත කිරීම ඇතුළු ප්‍රතිසංස්කරණ මාලාවක් ඇන්ගරිටා විසින් ලබා දෙන ලදී. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු, දකුණු යුරෝපයෙන් සහ දුප්පත් ලතින් ඇමරිකානු රටවලින් සංක්‍රමණය වීම වෙනිසියුලානු සමාජය කැපී පෙනෙන ලෙස විවිධාංගීකරණය කළේය.[34]

1945 දී, සිවිල්-මිලිටරි කුමන්ත්‍රණයක් මෙඩිනා ඇන්ගරිටා බලයෙන් පහ කර, මහජන සාමාජික පක්ෂයක් වන ඩිමොක්‍රටික් ඇක්ෂන් යටතේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන කාල පරිච්ඡේදයක් (1945–1948) ආරම්භ කළේය, මුලින් රොමුලෝ බෙටන්කෝට් යටතේ, රොමුලෝ ගැලෙගෝස් 1947 වෙනිසියුලානු ජනාධිපතිවරණය ජයග්‍රහණය කරන තෙක් (වෙනිසියුලාවේ පළමු නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණය).[35][36] 1948 වෙනිසියුලානු කුමන්ත්‍රණයේදී ත්‍රිත්වයේ Luis Felipe Llovera Páez (es), මාකෝස් පෙරෙස් ජිමිනෙස් සහ ගැලෙගොස් හි ආරක්ෂක අමාත්‍ය කාලෝස් ඩෙල්ගාඩෝ චාල්බෝඩ් විසින් නායකත්වය දුන් හමුදා ජුන්ටාවක් විසින් පෙරලා දමන තෙක් Gallegos පාලනය කරන ලදී.

1993 දී දූෂණ චෝදනා මත ජනාධිපති කාලෝස් ඇන්ඩ්‍රෙස් පෙරෙස් දෝෂාභියෝගයට ලක් කරන ලදී.

මිලිටරි ජුන්ටාවෙහි (1948-58) බලවත්ම පුද්ගලයා වූයේ පෙරේස් ජිමිනෙස් වන අතර 1950 දී පැහැර ගැනීමකින් මිය ගිය චල්බවුඩ්ගේ මරණය පිටුපස ඔහු සිටි බවට සැක කෙරුණි. ජුන්ටාව අනපේක්ෂිත ලෙස 1952 ජනාධිපතිවරණයෙන් පරාජයට පත් වූ විට, එය ප්‍රතිඵල නොතකා ජිමිනෙස් විසින් ජනාධිපති ධුරයට පත් කරන ලදී. 1958 ජනවාරි 23 වන දින ජිමිනෙස්ව බලහත්කාරයෙන් නෙරපා හරින ලදී.[24] තරුණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් තහවුරු කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස, ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ තුන (Acción Democrática (AD), COPEI සහ Unión Republicana Democrática (URD), වෙනිසියුලාවේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂය හැර), පුන්ටොෆිජෝ ගිවිසුම බලය බෙදා ගැනීමේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය. AD සහ COPEI දශක හතරක් දේශපාලන භූ දර්ශනය ආධිපත්‍යය දැරීය.

රොමුලෝ බෙටන්කෝට් (1959–64, ඔහුගේ දෙවන වාරය) සහ රාවුල් ලියොනි (1964–69) යන අයගේ ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ, සැලකිය යුතු ගරිල්ලා ව්‍යාපාර ඇති විය. බොහෝ දෙනෙක් රෆායෙල් කල්දේරාගේ පළමු ජනාධිපති ධුර කාලය (1969–74) යටතේ ආයුධ බිම තැබූහ. කල්දේරා 1968 COPEI මැතිවරණය ජයග්‍රහණය කර තිබුණි, ඩිමොක්‍රටික් ඇක්ෂන් හැර වෙනත් පක්ෂයක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මැතිවරණයක් හරහා ජනාධිපති ධුරයට පත් වූ පළමු අවස්ථාව මෙයයි. නව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පිළිවෙලට එහි විරුද්ධවාදීන් සිටියහ. 1960 දී ඩොමිනිකන් ඒකාධිපති රෆායෙල් ටෘජිලෝ විසින් සැලසුම් කරන ලද ප්‍රහාරයකට බෙටන්කෝට් ගොදුරු වූ අතර, ගිවිසුමෙන් බැහැර කරන ලද වාමාංශිකයින් කොමියුනිස්ට් පක්ෂය සහ ෆිදෙල් කැස්ත්‍රෝගේ අනුග්‍රහය ඇතිව ජාතික විමුක්තියේ සන්නද්ධ හමුදාවන්ට සංවිධානය වීමෙන් කැරැල්ලක් ආරම්භ කළහ. 1962 දී ඔවුන් අසාර්ථක කැරලි සමඟ හමුදා බලකාය අස්ථාවර කිරීමට උත්සාහ කළහ. බෙටන්කෝට් විදේශ ප්‍රතිපත්තියක්, බෙටන්කෝට් ධර්මය ප්‍රවර්ධනය කරන ලද අතර, එහිදී ඔහු මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වූ ආණ්ඩු පමණක් පිළිගත්තේය.

සබානා ග්‍රෑන්ඩ් දිස්ත්‍රික්කය, කැරකස් (1973)

1973 කාලෝස් ඇන්ඩ්‍රෙස්ගේ වෙනිසියුලානු ජනාධිපතිවරණය පෙරෙස් තෙල් අර්බුදයක් සමඟ සමපාත වූ අතර, එහිදී තෙල් මිල ඉහළ යාමත් සමඟ වෙනිසියුලාවේ ආදායම පුපුරා ගියේය; 1976 දී තෙල් කර්මාන්ත ජනසතු කරන ලදී. මෙය රාජ්‍ය වියදම්වල දැවැන්ත වැඩිවීමකට හේතු වූ අතර, 1980 ගණන්වල තෙල් මිල පහත වැටීම ආර්ථිකය අඩපණ කරන තෙක් බාහිර ණයවල වැඩිවීමක් ද ඇති කළේය. 1983 දී රජය තම මූල්‍ය බැඳීම්වලට මුහුණ දීම සඳහා මුදල් අවප්‍රමාණය කිරීමට පටන් ගත් විට, ජීවන තත්වයන් නාටකාකාර ලෙස පහත වැටුණි. අසාර්ථක ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සහ රජයේ වැඩිවන දූෂණය දරිද්‍රතාවය සහ අපරාධ වැඩිවීමට, සමාජ දර්ශක නරක අතට හැරීමට සහ දේශපාලන අස්ථාවරත්වය වැඩි කිරීමට හේතු විය.[37]

1980 ගණන්වලදී, රාජ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා වූ ජනාධිපති කොමිසම (COPRE) දේශපාලන නවෝත්පාදන යාන්ත්‍රණයක් ලෙස මතු විය. වෙනිසියුලාව එහි දේශපාලන ක්‍රමය විමධ්‍යගත කර එහි ආර්ථිකය විවිධාංගීකරණය කරමින් රාජ්‍යයේ ප්‍රමාණය අඩු කළේය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ක්‍රමයේ ප්‍රධාන ක්‍රියාකාරීන් විසින් මහජන සාකච්ඡාවෙන් බැහැර කරන ලද දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයට ගැටළු ඇතුළත් කිරීමෙන් COPRE නවෝත්පාදන යාන්ත්‍රණයක් ලෙස ක්‍රියාත්මක විය. වඩාත්ම සාකච්ඡා කරන ලද මාතෘකා පොදු න්‍යාය පත්‍රයට ඇතුළත් කරන ලදී: විමධ්‍යගතකරණය, දේශපාලන සහභාගීත්වය, නාගරිකකරණය, අධිකරණ නියෝග ප්‍රතිසංස්කරණ සහ නව ආර්ථික උපාය මාර්ගයක රාජ්‍යයේ කාර්යභාරය. සමාජ යථාර්ථය නිසා වෙනස්කම් යෙදීම දුෂ්කර විය.[38]

1980 සහ 1990 ගණන්වල ආර්ථික අර්බුද දේශපාලන අර්බුදයකට තුඩු දුන්නේය. 1989 දී කාලෝස් ඇන්ඩ්‍රෙස් පෙරෙස්ගේ දෙවන ජනාධිපති ධුර කාලය තුළ (1989–1993) සහ ආර්ථික කප්පාදු පියවර ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් පසු කැරකාසෝ කෝලාහලවලදී ආරක්ෂක හමුදා සහ හමුදාව විසින් සිය ගණනක් මිනිසුන් ඝාතනය කරන ලදී.[39] 1982 දී ද්විපාර්ශ්වික ආණ්ඩු බලයෙන් පහ කිරීමට පොරොන්දු වූ හියුගෝ චාවේස්, 1992 පෙබරවාරි මාසයේ කුමන්ත්‍රණ උත්සාහයක් සාධාරණීකරණය කිරීම සඳහා ආර්ථික කප්පාදු පියවර කෙරෙහි වැඩෙන කෝපය භාවිතා කළේය;[40][41] නොවැම්බර් මාසයේදී දෙවන කුමන්ත්‍රණ උත්සාහයක් සිදු විය.[41] ජනාධිපති කාලෝස් ඇන්ඩ්‍රෙස් පෙරෙස් (1988 දී නැවත තේරී පත් විය) 1993 දී වංචා චෝදනා යටතේ දෝෂාභියෝගයට ලක් කරන ලද අතර, එය රාමන් හෝසේ වේලස්කේස් (1993–1994) ගේ අන්තර්කාලීන ජනාධිපති ධුරයට හේතු විය. කුමන්ත්‍රණ නායක චාවේස්ට 1994 මාර්තු මාසයේදී ජනාධිපති රෆායෙල් කල්දේරා (1994–1999, ඔහුගේ දෙවන ධුර කාලය) විසින් සමාව දෙන ලදී. පිරිසිදු ලේඛනයක් සහ ඔහුගේ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් නැවත ස්ථාපිත කරන ලද අතර, චාවේස්ට 1999 සිට 2013 දී ඔහුගේ මරණය දක්වා අඛණ්ඩව ජනාධිපති ධුරය ජයග්‍රහණය කර පවත්වාගෙන යාමට ඉඩ සැලසීය. චාවේස් 1998, 2000, 2006 සහ 2012 මැතිවරණ සහ 2004 ජනාධිපති ජනමත විචාරණය ජයග්‍රහණය කළේය.

චාවේස් යටතේ බොලිවේරියානු රජය: 1999–2013

[සංස්කරණය]
චාවේස්, සෙසු වාමාංශික දකුණු ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරුන් වන ආර්ජන්ටිනාවේ නෙස්ටර් කර්ච්නර් සහ බ්‍රසීලයේ ලූලා ද සිල්වා සමඟ

පවතින පක්ෂ කෙරෙහි විශ්වාසය බිඳ වැටීම 1998 දී හියුගෝ චාවේස් ජනාධිපති ධුරයට තේරී පත් වීමටත්, පසුව නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් ලිවීම සඳහා 1999 ව්‍යවස්ථාදායක සභාවකින් ආරම්භ වූ "බොලිවේරියානු විප්ලවය" දියත් කිරීමටත් හේතු විය. 1997 දී පස්වන ජනරජ ව්‍යාපාරය සහ 2007 දී වෙනිසියුලාවේ එක්සත් සමාජවාදී පක්ෂය ආරම්භ කළ චාවේස් විසින් මෙහෙයවන ලද වාමාංශික ජනතාවාදී සමාජ ව්‍යාපාරයක් සහ දේශපාලන ක්‍රියාවලියක් මෙම විප්ලවය මගින් සඳහන් වේ. "බොලිවේරියානු විප්ලවය" සයිමන් බොලිවාර්ගේ නමින් නම් කර ඇත. චාවේස් සහ අනෙකුත් ආධාරකරුවන්ට අනුව, "බොලිවේරියානු විප්ලවය" බොලිවේරියානුවාදය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා මහජන ව්‍යාපාරයක් ගොඩනැගීමට උත්සාහ කළේය - ජනප්‍රිය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ආර්ථික ස්වාධීනත්වය, ආදායම් සාධාරණ ලෙස බෙදා හැරීම සහ දේශපාලන දූෂණය අවසන් කිරීම. ඔවුන් බොලිවාර්ගේ අදහස් ජනප්‍රිය දෘෂ්ටිකෝණයකින්, සමාජවාදී වාචාලකම භාවිතා කරමින් අර්ථකථනය කරයි. මෙය අද දක්වාම පවතින පස්වන වෙනිසියුලානු ජනරජය, පොදුවේ බොලිවේරියානු ජනරජය ලෙස හැඳින්වෙන අතර එය අද දක්වාම පවතී. 1999 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සම්මත කිරීමෙන් පසු වෙනිසියුලාව බොලිවේරියානු ජනරජයක් ලෙස සැලකේ. චාවේස්ගේ මැතිවරණයෙන් පසු, වෙනිසියුලාවේ එක්සත් සමාජවාදී පක්ෂය විසින් ආධිපත්‍යය දරන ප්‍රමුඛ පක්ෂ ක්‍රමයක් බවට වෙනිසියුලාව වර්ධනය විය. 2002 අප්‍රේල් මාසයේදී, ඔහුගේ විරුද්ධවාදීන්ගේ ජනප්‍රිය විරෝධතා හේතුවෙන් 2002 වෙනිසියුලානු කුමන්ත්‍රණ උත්සාහයේදී චාවේස් කෙටි කලකට බලයෙන් නෙරපා හරින ලදී,[42] නමුත් දුප්පත් චාවේස් ආධාරකරුවන්ගේ විරෝධතා සහ හමුදාවේ ක්‍රියාමාර්ග හේතුවෙන් දින දෙකකට පසු චාවේස් නැවත පැමිණියේය.[43][44] 2002 දෙසැම්බර් සිට 2003 පෙබරවාරි දක්වා පැවති සම්පූර්ණ ජාතික වැඩ වර්ජනයකින් පසුව චාවේස් බලයේ රැඳී සිටියේය, එයට රාජ්‍ය තෙල් සමාගමක් වන PDVSA හි වැඩ වර්ජනයක් / ලොකවුට් කිරීමක් ද ඇතුළත් විය.[45] වැඩ වර්ජනයට පෙර සහ අතරතුර ප්‍රාග්ධන ගුවන් ගමන මුදල් පාලනය නැවත පැනවීමට හේතු විය. ඊළඟ දශකය තුළ, රජයට මුදල් අවප්‍රමාණය කිරීමට බල කෙරුනි.[46][47][48][49] මෙම අවප්‍රමාණය කිරීම් ආනයනික නිෂ්පාදන හෝ ආනයනික යෙදවුම් මත යැපෙන දේශීයව නිෂ්පාදනය කරන ලද නිෂ්පාදන මත යැපෙන ජනතාවගේ තත්ත්වය වැඩිදියුණු කළේ නැත, නමුත් ඩොලර් වලින් නම් කරන ලද තෙල් අලෙවිය අපනයනයෙන් බහුතරයක් සඳහා හේතු වේ.[50] තෙල් නිෂ්පාදනය පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය ආයෝජන වෙනුවට "සමාජ ඉංජිනේරු විද්‍යාව" සහ දූෂණය හේතුවෙන් තෙල් කර්මාන්තයේ ලාභ අහිමි වී ඇත.[51]

චාවේස් 2004 අගෝස්තු මාසයේ නැවත කැඳවීමේ ජනමත විචාරණයක් ඇතුළුව තවත් දේශපාලන පරීක්ෂණවලින් බේරී ඇත. ඔහු 2006 දෙසැම්බර් මාසයේදී තවත් වාරයක් සඳහා සහ 2012 ඔක්තෝබර් මාසයේදී තුන්වන වාරයක් සඳහා තේරී පත් විය. කෙසේ වෙතත්, වෛද්‍ය සංකූලතා හේතුවෙන් ඔහු කිසි විටෙකත් දිවුරුම් දුන්නේ නැත; ඔහු 2013 මාර්තු මාසයේදී මිය ගියේය.[52]

මදුරෝ යටතේ බොලිවේරියානු රජය: 2013–වර්තමානය

[සංස්කරණය]

2013 අප්‍රේල් මාසයේ පැවති ජනාධිපතිවරණය, 1999 දී චාවේස් බලයට පත්වීමෙන් පසු ඔහුගේ නම ඡන්ද පත්‍රිකාවේ සඳහන් නොවූ පළමු අවස්ථාවයි.[53] බොලිවේරියානු රජය යටතේ, වෙනිසියුලාව ලතින් ඇමරිකාවේ ධනවත්ම රටවලින් එකක් වීමේ සිට දුප්පත්ම රටවලින් එකක් බවට පත් විය.[54] හියුගෝ චාවේස්ගේ තෙල් අලෙවිය සහ භාණ්ඩ ආනයනය මත යැපීමේ සමාජ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් වෙනිසියුලාවේ විශාල ණය ප්‍රමාණයක් ඇති වූ අතර දූෂණයට කිසිදු වෙනසක් සිදු නොවූ අතර වෙනිසියුලාවේ අර්බුදයක් දක්වා අවසන් විය.[54] එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ලතින් ඇමරිකානු ඉතිහාසයේ විශාලතම ජන සංක්‍රමණය වූ වෙනිසියුලානු සරණාගත අර්බුදය,[55] ඇති වූ අතර, මිලියන 7 කට අධික පිරිසක් - රටේ ජනගහනයෙන් 20% ක් පමණ - සංක්‍රමණය විය.[56][57] චාවේස් දුප්පතුන්ට උපකාර කිරීම අරමුණු කරගත් බොලිවේරියානු මෙහෙයුම්, වැඩසටහන් ආරම්භ කළේය.[58]

2023 දී නිකොලස් මධුරෝ

2010 ගණන්වල දී දරිද්‍රතාවය වැඩි වීමට පටන් ගත්තේය.[59] චාවේස් විසින් ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා ලෙස නිකොලස් මධුරෝ තෝරා ගන්නා ලද අතර, 2013 දී ඔහු උප ජනාධිපති ලෙස පත් කරන ලදී.[48][60][61]

චාවේස්ගේ අභාවයෙන් පසු ජනාධිපතිවරණයෙන් 51% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් හෙන්රික් කැප්‍රිල්ස්ට එරෙහිව 49% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ලබා ගනිමින් මධුරෝ 2013 අප්‍රේල් 14 වන දින සිට වෙනිසියුලාවේ ජනාධිපතිවරයා ලෙස කටයුතු කර ඇත. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී එක්සත් වටමේසය මධුරෝගේ මැතිවරණය වංචාවක් ලෙස ඉදිරිපත් කළ නමුත් ඡන්දවලින් 56% ක විගණනයකින් කිසිදු විෂමතාවයක් නොපෙන්වූ අතර,[62] වෙනිසියුලාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය මධුරෝ නීත්‍යානුකූල ජනාධිපතිවරයා බව තීන්දු කළේය.[63] විපක්ෂ නායකයින් සහ සමහර ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය මධුරෝගේ රජය ඒකාධිපතිත්වයක් ලෙස සලකයි.[64][65][66] 2014 පෙබරවාරි මාසයේ සිට, රජයේ ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් ඉහළ මට්ටමේ අපරාධ ප්‍රචණ්ඩත්වය, දූෂණය, අධි උද්ධමනය සහ මූලික භාණ්ඩවල නිදන්ගත හිඟය සම්බන්ධයෙන් ලක්ෂ සංඛ්‍යාත පිරිසක් විරෝධතා දක්වා තිබේ.[67][68][69] චාවිස්ටාස් සහ විපක්ෂ විරෝධතාකරුවන් අතර ඇති වූ නොසන්සුන්තාවයේ දී විරෝධතා සහ කෝලාහල හේතුවෙන් 40 කට අධික පිරිසක් මිය ගොස් ඇති අතර[70] ලියෝපෝල්ඩෝ ලෝපෙස් සහ ඇන්ටෝනියෝ ලෙඩෙස්මා ඇතුළු විපක්ෂ නායකයින් අත්අඩංගුවට ගෙන ඇත.[70][71][72] මානව හිමිකම් කණ්ඩායම් ලෝපෙස් අත්අඩංගුවට ගැනීම හෙළා දුටුවේය.[73] 2015 වෙනිසියුලානු පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයේදී විපක්ෂය බහුතරයක් ලබා ගත්තේය.[74]

2013 පෙබරවාරි මාසයේදී වෙනිසියුලාව තම මුදල් ඒකකය අවප්‍රමාණය කළේ,[49][75] කිරි සහ අනෙකුත් අවශ්‍යතා ඇතුළුව ඉහළ යන හිඟයන් නිසාය. මෙය විශේෂයෙන් ළමුන් අතර මන්දපෝෂණය වැඩි වීමට හේතු විය.[76][77] ආර්ථිකය තෙල් අපනයනය මත රඳා පැවතුන අතර, අපනයනවලින් 86% ක් බොරතෙල් වලින් වන අතර,[78] සහ සමාජ වැඩසටහන් සඳහා සහාය වීම සඳහා බැරලයකට ඉහළ මිලක් නියම කරන ලදී. 2014 සිට තෙල් මිල ඩොලර් 100 සිට ඩොලර් 40 දක්වා පහත වැටුණි. මෙය ආර්ථිකය මත පීඩනයක් ඇති කළ අතර, එය තවදුරටත් විශාල සමාජ වැඩසටහන් දරාගත නොහැකි විය. රජය රාජ්‍ය තෙල් සමාගම වන PDVSA වෙතින් වැඩි මුදලක් ලබා ගැනීමට පටන් ගත් අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ක්ෂේත්‍ර සහ සේවකයින් සඳහා නැවත ආයෝජනය කිරීමේ ඌනතාවයක් ඇති විය. නිෂ්පාදනය දිනකට බැරල් මිලියන 3 සිට 1 දක්වා (ඝන මීටර් 480 සිට 160 දහසක් දක්වා) උසකින් අඩු විය.[79][80][81] 2014 දී වෙනිසියුලාව අවපාතයකට අවතීර්ණ වූ අතර,[82] 2015 දී ලෝකයේ ඉහළම උද්ධමනය 100% ඉක්මවා ගියේය.[83] 2017 දී ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ පරිපාලනය PDVSA සහ වෙනිසියුලානු නිලධාරීන්ට එරෙහිව තවත් ආර්ථික සම්බාධක පැනවීය.[84][85][86] ආර්ථික ගැටළු මෙන්ම අපරාධ ද 2014–වර්තමාන වෙනිසියුලානු විරෝධතාවලට හේතු විය.[87][88] 2014 සිට, දළ වශයෙන් මිලියන 5.6 ක ජනතාවක් වෙනිසියුලාවෙන් පලා ගොස් ඇත.[89]

2016 ජනවාරි මාසයේදී, මධුරෝ "ආර්ථික හදිසි අවස්ථාවක්" නියම කළ අතර, එමඟින් අර්බුදයේ තරම හෙළි වූ අතර ඔහුගේ බලතල පුළුල් විය.[90] 2016 ජූලි මාසයේදී, වෙනිසියුලානු ජාතිකයින්ට ආහාර සහ මූලික සෞඛ්‍ය ද්‍රව්‍ය මිලදී ගැනීමට ඉඩ සැලසෙන පරිදි කොලොම්බියානු දේශසීමා හරස් මාර්ග තාවකාලිකව විවෘත කරන ලදී.[91] 2016 සැප්තැම්බර් මාසයේදී, අධ්‍යයනයකින්[92] පෙන්නුම් කළේ වෙනිසියුලානු ජාතිකයින්ගෙන් 15% ක් "වාණිජ ආයතන විසින් ඉවතලන ආහාර අපද්‍රව්‍ය" අනුභව කරන බවයි. 2016 ඔක්තෝබර් වන විට බන්ධනාගාර කැරලි 200 ක් සිදුවී තිබුණි.[93]

2019 ජනවාරි 10 වන දින තරඟකාරී සහ මතභේදාත්මක දෙවන වාරයක් සඳහා මධුරෝ දිවුරුම් දෙන ලදී.

විපක්ෂය පාලනය භාරගත් දා සිට ජාතික සභා තීරණ අවලංගු කරමින් සිටි මධුරෝ-පෙළගැස්වූ උත්තරීතර විනිශ්චය සභාව, සභාවේ කාර්යයන් භාර ගනිමින් 2017 වෙනිසියුලානු ව්‍යවස්ථා අර්බුදය නිර්මාණය කළේය.[64] 2017 අගෝස්තු මාසයේදී, 2017 ව්‍යවස්ථාදායක ජාතික සභාව තේරී පත් වූ අතර ජාතික සභාවෙන් එහි බලතල ඉවත් කරන ලදී. මැතිවරණය නැගී එන ඒකාධිපතිත්වයක් පිළිබඳ කනස්සල්ල මතු කළේය.[94] 2017 දෙසැම්බර් මාසයේදී, නගරාධිපති මැතිවරණය වර්ජනය කිරීමෙන් පසු විරුද්ධ පක්ෂ ඊළඟ වසරේ ජනාධිපති ඡන්දයෙන් තහනම් කරන බව මධුරෝ ප්‍රකාශ කළේය.[95]

2018 මැතිවරණයෙන් 68% ක ඡන්ද ප්‍රතිශතයකින් මධුරෝ ජයග්‍රහණය කළේය. ප්‍රතිඵලය අභියෝගයට ලක් කළ ආර්ජන්ටිනාව, චිලී, කොලොම්බියාව, බ්‍රසීලය, කැනඩාව, ජර්මනිය, ප්‍රංශය සහ ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය එය වංචනික ලෙස සැලකූ අතර ජුවාන් ගුයිඩෝ ජනාධිපති ලෙස පිළිගත්තේය.[96][97][98] අනෙකුත් රටවල් මධුරෝව පිළිගැනීම දිගටම කරගෙන ගියද,[99][100] චීනය, තම ස්ථාවරය සම්බන්ධයෙන් මූල්‍ය පීඩනයකට මුහුණ දෙමින්, ණය අඩු කිරීම, හවුල් ව්‍යාපාර අවලංගු කිරීම සහ සියලු පාර්ශවයන් සමඟ වැඩ කිරීමට ඇති කැමැත්ත සංඥා කිරීම මගින් ආරක්ෂාව සැලසීමට පටන් ගත්තේය.[101][102] 2019 අගෝස්තු මාසයේදී ට්‍රම්ප් වෙනිසියුලාවට එරෙහිව ආර්ථික සම්බාධක පැනවීය.[103] 2020 මාර්තු මාසයේදී ට්‍රම්ප් මධුරෝ සහ වෙනිසියුලානු නිලධාරීන්ට මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම, මත්ද්‍රව්‍ය ත්‍රස්තවාදය සහ දූෂණ චෝදනා මත චෝදනා එල්ල කළේය.[104]

2020 ජුනි මාසයේදී, 2018–19 කාලය තුළ සිදු වූ බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් වාර්තා කළ වාර්තාවක්. දේශපාලන රැඳවියන් බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් 724 ක් වාර්තා විය. ආරක්ෂක හමුදා වින්දිතයින්ට වධහිංසා පමුණුවන බව වාර්තාවේ සඳහන් විය. රජය විරුද්ධවාදීන් සහ අනෙකුත් විවේචනාත්මක හඬවල් නිහඬ කිරීම සඳහා බලහත්කාරයෙන් අතුරුදහන් කිරීම් භාවිතා කළ බව වාර්තාවේ සඳහන් විය.[105][106]

2024 වෙනිසියුලානු විරෝධතා අතරතුර කැරකස්හි විරෝධතාකරුවන් මහජන හමුදාවන්ට එරෙහිව සටන් කරයි.

2024 ජනාධිපතිවරණයේදී මධුරෝ අඛණ්ඩව තුන්වන වරටත් තරඟ කළ අතර, හිටපු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික එඩ්මන්ඩෝ ගොන්සාලෙස් උරුටියා ප්‍රධාන විපක්ෂ දේශපාලන සන්ධානය වන ඒකීය වේදිකාව (ස්පාඤ්ඤ: ප්ලැටෆෝමා යුනිටේරියා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී; PUD) නියෝජනය කළේය.[107][108] මැතිවරණයට පෙර පවත්වන ලද මත විමසුම්වලින් පෙනී ගියේ ගොන්සාලෙස් පුළුල් පරතරයකින් ජයග්‍රහණය කරනු ඇති බවයි. රජය විසින් පාලනය කරන ලද ජාතික මැතිවරණ කවුන්සිලය (CNE) ජූලි 29 වන දින පටු මධුරෝ ජයග්‍රහණයක් පෙන්නුම් කරන අර්ධ ප්‍රතිඵල ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් පසුව, ලෝක නායකයින් ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රකාශිත ප්‍රතිඵල පිළිබඳව සැක පහළ කළ අතර CNE ප්‍රකාශයන් හඳුනා නොගත්හ[109][110] සමහර ව්‍යතිරේක සමඟ පමණි.[111] ගොන්සාලෙස් සහ මධුරෝ යන දෙදෙනාම තමන් මැතිවරණයේ ජයග්‍රාහකයින් බව ප්‍රකාශ කළහ. මැතිවරණ ප්‍රතිඵල කාටර් මධ්‍යස්ථානය සහ ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානය විසින් පිළි නොගත් අතර, එය අතිවිශිෂ්ට ජයග්‍රහණයක් බව ප්‍රකාශ කළ විපක්ෂය විසින් මතභේදයට ලක් කරන ලද අතර, බහුතර ඡන්ද මධ්‍යස්ථානවලින් ඡන්ද නිරීක්ෂකයින් විසින් එකතු කරන ලද ඡන්ද ගණන් කිරීමේ තොරතුරු සාක්ෂි ලෙස නිකුත් කරන ලදී.[112][113][114][115]

මැතිවරණ බලධාරීන් විසින් ප්‍රතිඵල ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් පසුව, රට පුරා විරෝධතා ඇති විය.

යොමු කිරීම්

[සංස්කරණය]
  1. ^ Kipfer 2000, පිටු අංකය: 91.
  2. ^ Kipfer 2000, පිටු අංකය: 172.
  3. ^ "Venezuela". samplecontents.library.ph. සම්ප්‍රවේශය 2025-05-21.
  4. ^ "Venezuela History, History of Venezuela, Origins of Venezuela, Incredible Venezuela | Traveltill.com". www.traveltill.com. සම්ප්‍රවේශය 2025-05-21.
  5. ^ a b c d e Wunder 2003, පිටු අංකය: 130.
  6. ^ Mahoney, පිටු අංකය: 89.
  7. ^ "Venezuela". සංරක්ෂණය කළ පිටපත 4 සැප්තැම්බර් 2011 at the Wayback Machine Friends of the Pre-Columbian Art Museum. (retrieved 9 July 2011)
  8. ^ Salas 2004, පිටු අංකය: 142.
  9. ^ Dickey 1892, පිටු අංකය: 103.
  10. ^ Flint, Valerie I.J.. "Christopher Columbus". Encyclopedia Britannica, 16 May. 2025, https://www.britannica.com/biography/Christopher-Columbus. Accessed 21 May 2025
  11. ^ Zamora 1993, Voyage to Paradise.
  12. ^ The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Cumaná". Encyclopedia Britannica, 2 Jul. 2015, https://www.britannica.com/place/Cumana. Accessed 21 May 2025
  13. ^ "Little Venice"; additionally the etymology of the name "Venezuela"
  14. ^ Cachero, Montserrat. "The Court and the Jungle: Integrating Narratives of Privilege". 5 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 November 2022.
  15. ^ Ulrich Zwack, Bayerischer Rundfunk (5 August 2015). "Albtraum von Eldorado: Als die Welser über Venezuela herrschten" (ජර්මන් බසින්). 5 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 November 2022.
  16. ^ Routledge Library Editions: World Empires (2021). United Kingdom: Taylor & Francis.
  17. ^ South American Explorer. (1979). Perù: South American Explorers, p.27. University of Texas.
  18. ^ "Alcaldía del Hatillo: Historia" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Universidad Nueva Esparta. 28 April 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 March 2007.
  19. ^ Gott 2005, පිටු අංකය: 203.
  20. ^ Ewell 1984, පිටු අංකය: 4.
  21. ^ Chasteen 2001, පිටු අංකය: 103.
  22. ^ Left, Sarah (16 April 2002). "Simon Bolivar". The Guardian. 16 October 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 June 2015.
  23. ^ a b Gregory 1992, පිටු අංක: 89–90.
  24. ^ a b "Venezuela". CIA World Factbook. 31 May 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 February 2021.
  25. ^ Langer's Encyclopaedia of World History, page 854.
  26. ^ "History of Venezuela". History World. 24 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 June 2015.
  27. ^ McFarlane, Anthony (2013). War and Independence In Spanish America. Routledge. p. 293. ISBN 978-1-136-75772-3. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2019.
  28. ^ a b "Venezuela – The Century of Caudillismo සංරක්ෂණය කළ පිටපත 5 අගෝස්තු 2011 at the Wayback Machine". Library of Congress Country Studies.
  29. ^ "200 años como símbolo de soberanía" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Consulado General de Venezuela en Canarias. 17 September 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 30 November 2010.
  30. ^ Zakaria 1999, පිටු අංක: 145–146.
  31. ^ Humphreys, R. A. (1966). "Anglo-American Rivalries and the Venezuela Crisis of 1895. Presidential Address to the Royal Historical Society". Transactions of the Royal Historical Society. 17: 131–164. doi:10.2307/3678723. ISSN 0080-4401. JSTOR 3678723. S2CID 155581308.
  32. ^ Stauffer, Karl W.; Croft, Gregory D. (1995). "A modern look at the petroleum geology of the Maracaibo Basin, Venezuela". Oil & Gas Journal. 93 (23). 3 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 October 2017.
  33. ^ Crow 1980, පිටු අංක: 616–617.
  34. ^ Durand, J.; Massey, D. S. (2010). "New World Orders: Continuities and Changes in Latin American Migration". The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 630 (1): 20–52. doi:10.1177/0002716210368102. PMC 2931359. PMID 20814591.
  35. ^ Da Silva P, José Luis (2013). "Venezuelan Democracy in the 20th Century. The Struggle Between the Military and the Non–Military". Politeja. 10 (24): 49–68. doi:10.12797/politeja.10.2013.24.05. ISSN 1733-6716. S2CID 155380658.
  36. ^ Davilaa, Luis Ricardo (April 2000). "The rise and fall and rise of populism in Venezuela". Bulletin of Latin American Research. 19 (2): 223–238. doi:10.1111/j.1470-9856.2000.tb00101.x. ISSN 0261-3050. 29 November 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 23 February 2021.
  37. ^ Schuyler, George W. (2001). "Health and Neoliberalism: Venezuela and Cuba". The Policy Studies Organization: 10.
  38. ^ Conde, Edith Mabel Cuñarro (2004). "Venezuela 1984–1999: 15 años de historia (La Comisión Presidencial para la Reforma del Estado (COPRE) como mecanismo de innovación política)". Cuestiones Políticas (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 20 (33). ISSN 0798-1406. 9 April 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 April 2018.
  39. ^ Rivero, Mirtha (2010). "10". La Rebelión de los Náufragos. Caracas, Venezuela: Editorial Alfa. p. 109. ISBN 978-980-354-295-5.
  40. ^ සැකිල්ල:Harvsp
  41. ^ a b "Profile: Hugo Chavez". BBC News. 5 December 2002. 18 May 2007 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 June 2007. Mr Chavez first came to prominence in February 1992 when he led an attempt to overthrow the government of President Carlos Andres Perez amid growing anger at economic austerity measures.
  42. ^ The coup installed chamber of commerce leader Pedro Carmona."Profile: Pedro Carmona". BBC News. 27 May 2002. 23 September 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 February 2009.
  43. ^ Cannon 2004, පිටු අංකය: 295.
  44. ^ López Maya 2005, පිටු අංකය: 16.
  45. ^ "Minister: 2002–2003 strike cost PDVSA US$12.8bn". BNamericas. 27 July 2005. 4 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 October 2017.
  46. ^ "Venezuela devalues currency against US dollar" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 14 ඔක්තෝබර් 2017 at the Wayback Machine. Aljazeera.com (9 February 2013). Retrieved on 20 April 2013.
  47. ^ "The bill for years of mismanagement is coming due" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 අප්‍රේල් 2020 at the Wayback Machine. Ft.com (12 February 2013). Retrieved on 20 April 2013.
  48. ^ a b "Venezuela The homecoming" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 1 ජූලි 2017 at the Wayback Machine. Economist.com (23 February 2013). Retrieved on 20 April 2013.
  49. ^ a b Farzad, Roben. (15 February 2013) "Venezuela's Double-Edged Devaluation". Businessweek.com. Retrieved on 20 April 2013.
  50. ^ Mander, Benedict. (10 February 2013) "Venezuelan devaluation sparks panic" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 අප්‍රේල් 2020 at the Wayback Machine. Ft.com. Retrieved on 20 April 2013.
  51. ^ Boyd, Sebastian (7 October 2014). "How Venezuela Got No Dollars From $65 Billion Bond Sales". Bloomberg.com. 9 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 October 2014.
  52. ^ Neuman, William (5 March 2013) "Chávez Dies, Leaving Sharp Divisions in Venezuela" සංරක්ෂණය කළ පිටපත 29 නොවැම්බර් 2023 at the Wayback Machine. New York Times.
  53. ^ Venezuelan Politics and Human Rights සංරක්ෂණය කළ පිටපත 7 අප්‍රේල් 2018 at the Wayback Machine. Venezuelablog.tumblr.com. Retrieved on 20 April 2013.
  54. ^ a b "From riches to rags: Venezuela's economic crisis: The Big Picture". Al Jazeera. 14 February 2018. 1 March 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 March 2018.
  55. ^ Board, Editorial (23 February 2018). "Opinion | Latin-America's worst-ever refugee crisis: Venezuelans". The Washington Post. 24 February 2018 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 25 February 2018. This human outflow, ... is the largest displacement of people in Latin American history
  56. ^ "Gracias a las malas políticas del Gobierno bolivariano, más de 4 millones de venezolanos se han ido del país (encuesta)". La Patilla (යුරෝපීය ස්පාඤ්ඤ බසින්). 19 January 2018. 12 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 January 2018.
  57. ^ Forero, Juan; Protti, Tommaso (13 February 2018). "Venezuela's Misery Fuels Migration on Epic Scale". The Wall Street Journal. 15 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 February 2018.
  58. ^ "Hugo Chávez and the Future of Venezuela". 4 December 2011. 29 October 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 October 2020.
  59. ^ Charlie Devereux & Raymond Colitt. 7 March 2013. "Venezuelans' Quality of Life Improved in UN Index Under Chavez". Bloomberg.com. Archived from the original on 7 November 2014. සම්ප්‍රවේශය 7 March 2013.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)
  60. ^ Naranjo, Andrew Cawthorne and Mario (9 December 2012). "FACTBOX – Chavez's chosen successor Nicolas Maduro". Reuters. 4 October 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 October 2017.
  61. ^ Watts, Virginia Lopez Jonathan (15 April 2013). "Nicolás Maduro narrowly wins Venezuelan presidential election". The Guardian. 21 January 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 January 2018 – via www.theguardian.com.
  62. ^ "Venezuela audit confirms Nicolas Maduro electoral victory". BBC News. 12 June 2013. 16 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 June 2013.
  63. ^ Carroll, Rory; Lopez, Virginia (9 March 2013). "Venezuelan opposition challenges Nicolás Maduro's legitimacy". The Guardian. London. 24 June 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 December 2016.
  64. ^ a b "Venezuela's Maduro decried as 'dictator' after Congress annulled". Reuters. 31 March 2017. 27 April 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 April 2017.
  65. ^ José Miguel Vivanco (31 March 2017). "Venezuela's crumbling façade of democracy". Human Rights Watch. 27 July 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 July 2017. This ruling is the end of Maduro administration's façade of democracy.
  66. ^ Francisco Toro (21 October 2016). "It's official: Venezuela is a full-blown dictatorship". The Washington Post. 10 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 July 2017.
  67. ^ Minaya, Ezequiel; Vyas, Kejal (23 February 2014). "Protesters in Venezuela Press Government". The Wall Street Journal. 25 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 April 2014.
  68. ^ "Venezuelans protest en masse in rival rallies". Borneo Post. 24 February 2014. 12 October 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 April 2014.
  69. ^ Kurmanaev, Anatoly (7 November 2013). "Venezuela Inflation Hits 16-Year High as Shortages Rise". Bloomberg.com. 22 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2014.
  70. ^ a b Wallis, Daniel; Chinea, Eyanir (16 February 2014). "Venezuela's Lopez says ready for arrest at Tuesday march". reuters.com. Thomson Reuters. 17 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 February 2014.
  71. ^ "Venezuela HRF Declares Leopoldo Lopez a Prisoner of Conscience and Calls for his Immediate Release". Human Rights Foundation.[permanent dead link]
  72. ^ "Sebin se lleva detenido al alcalde Antonio Ledezma". La Patilla. 20 February 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 February 2015.
  73. ^ "Venezuela: Human rights groups reject condemnation of jailed Leopoldo Lopez as 'baseless'". International Business Times UK. 11 September 2015. 14 November 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 17 November 2015.
  74. ^ Rosati, Andrew; Soto, Noris (6 December 2015). "Venezuela Seen Handing Congress to Opposition in Sunday Vote". Bloomberg.com. 6 December 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 August 2016.
  75. ^ Minaya, Ezequiel; Vyas, Kejal (9 February 2013). "Venezuela Slashes Currency Value". The Wall Street Journal. 12 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 December 2013.
  76. ^ Lopez, Virginia (26 September 2013). "Venezuela food shortages: 'No one can explain why a rich country has no food'". theguardian.com. 25 July 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 December 2013.
  77. ^ "Let them eat Chavismo The UN honours Venezuela for curbing hunger—which is actually getting worse". The Economist. 20 June 2015. 12 July 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2015.
  78. ^ "Venezuela". Massachusetts Institute of Technology: The Observatory of Economic Complexity. The Massachusetts Institute of Technology. 5 February 2019. 29 March 2019 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 5 February 2019.
  79. ^ Neuman, William; Krauss, Clifford (14 June 2018). "Workers Flee and Thieves Loot Venezuela's Reeling Oil Giant". The New York Times. 14 June 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 June 2018.
  80. ^ Buitrago, Deisy (17 April 2018). "Under military rule, Venezuela oil workers quit in a stampede". Reuters. 29 September 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 July 2018.
  81. ^ Yergin, Daniel (4 February 2019). "Maduro Wrecked Venezuela's Oil Industry". The Wall Street Journal. 5 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 February 2019.
  82. ^ Pons, Corina; Cawthorne, Andrew (30 December 2014). "Recession-hit Venezuela vows New Year reforms, foes scoff". Reuters. 25 March 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 March 2017.
  83. ^ Cristóbal Nagel, Juan (13 July 2015). "Looking Into the Black Box of Venezuela's Economy". Foreign Policy. 11 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 14 July 2015.
  84. ^ "With executive order, Trump imposes new round of Venezuela sanctions". USA Today. 25 August 2017. 1 March 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 January 2019.
  85. ^ "Dollars Are Out, Euros Are In as U.S. Sanctions Sting Venezuela". Bloomberg.com. 16 October 2018. 17 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 January 2019.
  86. ^ Wroughton, Lesley; Ellsworth, Brian (25 September 2018). "U.S. sanctions Venezuela officials, Trump slams Maduro". Reuters. 25 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 January 2019.
  87. ^ "Venezuela's economic nightmare takes an ugly turn". CNN Money. 14 March 2014. 28 May 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 28 May 2014.
  88. ^ Garreau, Simone (12 May 2014). "Venezuelan Oil Dynamics: Why The Protests Matter". Forbes. 26 July 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 28 May 2014.
  89. ^ "Venezuela crisis: How the political situation escalated". BBC. 12 August 2021. 12 December 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 September 2021.
  90. ^ Cawthorne, Andrew; Ulmer, Alexandra (15 January 2016). "Venezuela decrees 'economic emergency,' reveals depth of crisis". Reuters. 16 October 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 16 October 2018.
  91. ^ "Thousands Of Venezuelans Cross Into Colombia In Search Of Food And Medicine". The Huffington Post. 17 July 2016. 21 July 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2016.
  92. ^ "Hambre en Venezuela: El 15,7% de los venezolanos se ha alimentado de residuos". Diario Las Américas. 9 September 2016. 11 September 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 9 September 2016.
  93. ^ "Man claims son was eaten by fellow inmates during riot in Venezuelan prison". Fox News. 14 October 2016. 14 October 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 October 2016.
  94. ^ Casey, Nicholas; Herrero, Ana Vanessa (1 August 2017). "Jailings Raise Fears of Dictatorship in Venezuela". The New York Times. 1 August 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2 August 2017.
  95. ^ "Venezuela's Nicolas Maduro bans opposition parties from election". The Daily Telegraph. Agence France-Presse. 11 December 2017. 10 January 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත – via www.telegraph.co.uk.
  96. ^ Charner, Flora; Newton, Paula; Gallón, Natalie (21 May 2018). "Opponents slam Venezuelan President Nicolas Maduro's election victory as a sham". CNN. 13 November 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 13 November 2018. An alliance of 14 Latin American nations and Canada, known as the Lima Group, released a statement Monday calling the vote illegitimate... The alliance includes Argentina, Mexico, Canada, Brazil, Chile, Colombia, Panama, Paraguay, St. Lucia, Guyana, Peru, Honduras, Guatemala and Costa Rica.
  97. ^ Jones, Sam; Wintour, Patrick (4 February 2019). "EU countries recognise Juan Guaidó as interim Venezuelan leader". The Guardian. 13 January 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2019.
  98. ^ Rapalo, Manuel (26 January 2019). "Mexico stays neutral in Venezuela political crisis". Al Jazeera. 3 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 4 February 2019.
  99. ^ Roth, Andrew; Kuo, Lily; Agren, David; Augustin, Ed; Walker, Peter (24 January 2019). "Russia and key allies vow to stand by Maduro in Venezuela crisis". The Guardian. 24 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 January 2019.
  100. ^ "Russia, Turkey, China denounce US interference in Venezuela". Al Jazeera. 25 January 2019. 24 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 25 January 2019.
  101. ^ Lau, Stuart (2 February 2019). "Self-declared leader of Venezuela Juan Guaido extends olive branch to China, wants 'productive and mutually beneficial relationship'". The South China Morning Post. 4 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 February 2019.  • Page, Jeremy (1 February 2019). "China Counts the Costs of Its Big Bet on Venezuela". The Wall Street Journal. 6 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 February 2019.  • Meyer, Henry; Arkhipov, Ilya (6 February 2019). "Russia Starts to Worry Maduro's Grip Is Slipping in Venezuela". The Moscow Times. 6 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 February 2019.  • Gedan, Benjamin (27 November 2018). "China's Venezuela Policy Is Losing Popularity – in China". America's Quarterly. 9 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 February 2019.  • Lo, Kinling (9 February 2019). "From oil to infrastructure, why China has plenty to lose from political turmoil in Venezuela". South China Morning Post. 12 February 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 February 2019.
  102. ^ "OAS Permanent Council Agrees "to not recognize the legitimacy of Nicolas Maduro's new term"". www.oas.org (Press release). OAS – Organization of American States. 10 January 2019. 24 January 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 24 January 2019.
  103. ^ Paul LeBlanc (6 August 2019). "Trump announces total economic embargo against Venezuela". CNN. 6 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 August 2019.
  104. ^ "Nicolás Maduro Moros and 14 Current and Former Venezuelan Officials Charged with Narco-Terrorism, Corruption, Drug Trafficking and Other Criminal Charges". www.justice.gov. 26 March 2020. 26 March 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 March 2020.
  105. ^ Turkewitz, Julie; Kurmanaev, Anatoly (19 June 2020). "A Knock, Then Gone: Venezuela Secretly Detains Hundreds to Silence Critics". The New York Times. 19 June 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 October 2020.
  106. ^ "Enforced Disappearance Tool Political Repression Venezuela". Robert F. Kennedy Human Rights. 2020. 29 September 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 October 2020.
  107. ^ "Líder da oposição nas pesquisas, María Corina Machado é inabilitada por 15 anos na Venezuela". O Globo (බ්‍රසීල පෘතුගීසි බසින්). 30 June 2023. 23 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 31 July 2024.
  108. ^ "Venezuela's Supreme Court disqualifies opposition leader from running for president" (ඉංග්‍රීසි බසින්). 27 January 2024. 23 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 31 July 2024.
  109. ^ Jones, Sam (29 July 2024). "'Hard to believe': Venezuela election result met with suspicion abroad". The Guardian. 23 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2024.
  110. ^ "Leaders across Americas react to Venezuela election results". Reuters. 29 July 2024. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2024.
  111. ^ Schmidt, Samantha; Sands, Leo; Herrero, Vanessa (29 July 2024). "World leaders cast doubt on Maduro's claim of victory in Venezuelan election". The Washington Post. 29 July 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 July 2024.
  112. ^ "Informe del Departamento para la Cooperación y Observación Electoral (DECO) de la Secretaría para el Fortalecimiento de la Democracia de la OEA sobre la elección presidencial de Venezuela para el Secretario General Luis Almagro" [Report of the Department for Electoral Cooperation and Observation (DECO) of the Secretariat for the Strengthening of Democracy of the OAS on the presidential election of Venezuela for the Secretary General Luis Almagro] (PDF) (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Organization of American States. 30 July 2024. Wikidata d:Q128129159. 30 July 2024 දින මුල් පිටපත (PDF) වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 10 August 2024.
  113. ^ "Informacion de Centros y mesas de votacion". resultadospresidencialesvenezuela2024.com. 7 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 August 2024.
  114. ^ "Cómo acceder a la página web para verificar las actas electorales que Maduro bloqueó en Venezuela". La Patilla (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 30 July 2024. 16 August 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 11 August 2024.
  115. ^ Vyas, Kejal; Dubé, Ryan (30 July 2024). "Venezuela's Opposition Releases Election Database; Claims Big Victory Over Strongman Maduro". The Wall Street Journal. 30 July 2024 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 30 July 2024. The Venezuelan opposition has moved to show concrete evidence that the election was stolen. ... The opposition said it had collected data from 73% of the country's voting stations on its own and compiled it in a publicly accessible database on Tuesday. Using their national identification, Venezuelans can sign in and review a scanned tally sheet from their voting station showing how many votes went to each candidate. ... 'I found mine, the proof is there,' said Celina Ramirez, an opposition supporter who said she was able to log into the website to locate the tally sheet from her east Caracas voting center, which she said showed González receiving the lion's share of votes. 'There's no way the regime can fool everyone with their tricks,' she added ... The Carter Center, one of the few international organizations invited to monitor the elections, has urged Venezuela's government to release comprehensive polling data at the local level, which is needed to assess the electoral process. ...The opposition hopes the release of the database will increase pressure on Maduro's autocratic regime to make public the detailed results of the election. Also available from MSN සංරක්ෂණය කළ පිටපත 23 අගෝස්තු 2024 at the Wayback Machine.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=වෙනිසියුලාවේ_ඉතිහාසය&oldid=767122" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි