පැරගුවේ ඉතිහාසය
පූර්ව යටත් විජිත යුගය
[සංස්කරණය]ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් පැමිණීමට පෙර අවම වශයෙන් සහස්රයක්වත් නැගෙනහිර පැරගුවේ ආදිවාසී ගුවාරානි ජනයා ජීවත් වූහ.[1] බටහිර පැරගුවේ, ග්රාන් චාකෝ, නාමිකයන් විසින් ජනාවාස කරන ලද අතර, ඔවුන්ගෙන් වඩාත් කැපී පෙනුනේ ගුවායිකුරු ජනයා ය. පැරගුවේ ගඟ දළ වශයෙන් නැගෙනහිරින් කෘෂිකාර්මික ගුවාරානි ජනතාව සහ ග්රාන් චාකෝ හි බටහිරින් සංචාරක සහ අර්ධ සංචාරක ජනතාව අතර බෙදුම් රේඛාව විය. ගුවාර්කුරු නාමිකයන් ඔවුන්ගේ රණශූර සම්ප්රදායන් සඳහා ප්රසිද්ධ වූ අතර 19 වන සියවසේ අග භාගය වන තෙක් සම්පූර්ණයෙන්ම සන්සුන් නොවීය.[2] මෙම ආදිවාසී ගෝත්ර ඔවුන්ගේ ප්රධාන බෙදීම්වල පදනම් වූ වෙනස් භාෂා පවුල් පහකට අයත් විය.[3][4] විවිධ භාෂා කතා කරන කණ්ඩායම් සාමාන්යයෙන් සම්පත් සහ භූමි සම්බන්ධයෙන් තරඟකාරී විය. මෙම පවුල්වල ශාඛා වල භාෂා කතා කිරීමෙන් ඔවුන් තවදුරටත් ගෝත්රවලට බෙදා ඇත. අද වන විට වෙනම ජනවාර්ගික භාෂාමය කණ්ඩායම් 17 ක් පවතී.[3][4]
යටත් විජිත යුගය
[සංස්කරණය]මෙම ප්රදේශයේ පළමු යුරෝපීයයන් 1516 දී ස්පාඤ්ඤ ගවේෂකයන් විය.[5] ස්පාඤ්ඤ ගවේෂක ජුවාන් ද සලාසාර් ද එස්පිනෝසා 1537 අගෝස්තු 15 වන දින අසුන්සියොන් ජනාවාසය ආරම්භ කළේය. අවසානයේ නගරය පැරගුවේ ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත පළාතක මධ්යස්ථානය බවට පත්විය.
දකුණු ඇමරිකාවේ මෙම කොටසේ ජේසු නිකායික මෙහෙයුම් සහ ජනාවාස මගින් ස්වාධීන ක්රිස්තියානි ඉන්දියානු ජාතියක්[6] නිර්මාණය කිරීමේ උත්සාහයක් දහඅටවන සියවසේදී සිදු කරන ලදී. ස්පාඤ්ඤ මෙහෙයුම් වලදී ගුවාරානි ජනගහනය එක්රැස් කිරීමට සහ ස්පාඤ්ඤ පදිංචිකරුවන් සහ පෘතුගීසි වහල් කොල්ලකරුවන් වන බැන්ඩෙයිරන්ට්ස් විසින් ක්රිස්තියානි ආගමට හැරවීමට උත්සාහ කිරීමට අමතරව, ගුවාරානි ජනගහනය අථත්ය වහල්භාවයෙන් ආරක්ෂා කිරීමට ඔවුන් ජේසු නිකායික අඩු කිරීම් වර්ධනය කළහ. පැරගුවේහි කතෝලික ධර්මය ආදිවාසී ජනයාගේ බලපෑමට ලක් විය: සමමුහුර්ත ආගම ස්වදේශීය අංග අවශෝෂණය කර ඇත. 1767 දී ස්පාඤ්ඤ කිරීටය විසින් ජේසු නිකායිකයින් පලවා හරින තෙක්, නැගෙනහිර පැරගුවේ වසර 150 ක් පමණ රෙඩියුසියෝන්වරු සමෘද්ධිමත් වූහ.[7] 18 වන සියවසේ ලා සැන්ටිසිමා ට්රිනිඩෑඩ් ද පරානා සහ ජෙසුස් ද තවරන්ගු යන ජේසු නිකායික දූත මණ්ඩල දෙකක නටබුන් යුනෙස්කෝව විසින් ලෝක උරුම ස්ථාන ලෙස නම් කර ඇත.
බටහිර පැරගුවේහි, ස්පාඤ්ඤ ජනාවාසකරණය සහ ක්රිස්තියානි ධර්මය 16 වන සියවසේ සිට සංචාරක ගුයිකුරු සහ අනෙකුත් නාමිකයන් විසින් දැඩි ලෙස ප්රතිරෝධය දක්වන ලදී. මෙම ජනයාගෙන් බොහෝ දෙනෙක් 18 වන සහ 19 වන සියවස් වලදී මෙස්ටිසෝ ජනගහනයට අවශෝෂණය කර ගත්හ.
ෆ්රැන්සියාවේ නිදහස සහ පාලනය
[සංස්කරණය]
පැරගුවේ 1811 මැයි 14 වන දින ප්රාදේශීය ස්පාඤ්ඤ පරිපාලනය පෙරලා දැමීය. පැරගුවේහි පළමු ආඥාදායකයා වූයේ 1814 සිට 1840 දී ඔහුගේ මරණය දක්වා ඉතා සුළු බාහිර සම්බන්ධතා හෝ බලපෑමකින් පැරගුවේ පාලනය කළ ජෝස් ගැස්පර් රොඩ්රිගුස් ද ෆ්රැන්සියා ය.[8] ඔහු අදහස් කළේ ජිනීවන් න්යායාචාර්ය ජීන්-ජැක් රූසෝගේ සමාජ ගිවිසුම මත පදනම් වූ මනෝරාජික සමාජයක් නිර්මාණය කිරීමටයි.[9] රොඩ්රිගස් ඩි ෆ්රැන්සියා එල් සුප්රීමො යන අන්වර්ථ නාමයෙන් හඳුන්වන ලදී.
කතෝලික පල්ලියේ බලතල බෙහෙවින් අඩු කරන නව නීති රොඩ්රිගස් ද ෆ්රැන්සියා විසින් ස්ථාපිත කරන ලද අතර (කතෝලික ධර්මය එවකට ස්ථාපිත රාජ්ය ආගමක් විය) සහ කැබිනට් මණ්ඩලය, යටත් විජිත පුරවැසියන් එකිනෙකා සමඟ විවාහ වීම තහනම් කළ අතර, යටත් විජිත යුගයේ ප්රභූන්ගේ බලය බිඳ දැමීමට සහ මිශ්ර-ජාතියක් හෝ මෙස්ටිසෝ සමාජයක් නිර්මාණය කිරීමට ඔවුන්ට කළු ජාතිකයන්, මුලටෝවරුන් හෝ ස්වදේශිකයන් පමණක් විවාහ කර ගැනීමට අවසර දුන්නේය.[10] ඔහු පැරගුවේ සහ දකුණු ඇමරිකාවේ සෙසු ප්රදේශ අතර සබඳතා කපා හැරියේය. ෆ්රැන්සියාගේ නිදහස සීමා කිරීම නිසා, ෆුල්ජෙන්සියෝ යෙග්රොස් සහ තවත් නිදහස් යුගයේ නායකයින් කිහිප දෙනෙකු 1820 දී ෆ්රැන්සියාට එරෙහිව කුමන්ත්රණයක් සැලසුම් කළ අතර, කුමන්ත්රණය සොයාගත් ෆුල්ජෙන්සියෝ යෙග්රොස් එහි නායකයින් මරණ දඬුවම නියම කළේය හෝ ජීවිතාන්තය දක්වා සිරගත කළේය.[11]
ලෝපෙස් පවුලේ පාලනය
[සංස්කරණය]
1840 දී ෆ්රැන්සියාගේ මරණයෙන් පසු, 1841 දී කාලෝස් ඇන්ටෝනියෝ ලෝපෙස් (රොඩ්රිගුස් ද ෆ්රැන්සියාගේ බෑණනුවන් යැයි කියනු ලැබේ) බලයට පත් වන තෙක්, පැරගුවේ නව ජුන්ටා මිලිටරියක් යටතේ විවිධ හමුදා නිලධාරීන් විසින් පාලනය කරන ලදී. ලෝපෙස් පැරගුවේ නවීකරණය කර එය විදේශ වාණිජ කටයුතු සඳහා විවෘත කළේය. ඔහු ආර්ජන්ටිනාව සමඟ ආක්රමණශීලී නොවන ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර 1842 දී පැරගුවේ නිදහස නිල වශයෙන් ප්රකාශ කළේය. 1862 දී ලෝපෙස්ගේ මරණයෙන් පසු බලය ඔහුගේ වැඩිමහල් පුත් ෆ්රැන්සිස්කෝ සොලනෝ ලෝපෙස් වෙත මාරු විය.
ලෝපෙස් පවුලේ පාලන තන්ත්රය නිෂ්පාදන හා බෙදා හැරීමේ පැතිරුණු සහ දෘඩ මධ්යවාදය මගින් සංලක්ෂිත විය. රාජ්ය හා පෞද්ගලික ක්ෂේත්ර අතර කිසිදු වෙනසක් නොතිබූ අතර, ලෝපෙස් පවුල රට පාලනය කළේ එය විශාල වතුයායක් ලෙස සලකමිනි.[12]
රජය සියලු අපනයන සඳහා පාලනය ක්රියාත්මක කළේය. යර්බා මේට් සහ වටිනා දැව නිෂ්පාදන අපනයනය පැරගුවේ සහ බාහිර ලෝකය අතර වෙළඳ සමතුලිතතාවය පවත්වා ගෙන ගියේය.[13] පැරගුවේ රජය අතිශයින්ම ආරක්ෂණවාදී වූ අතර, කිසි විටෙකත් විදේශයන්ගෙන් ණය ලබා නොගත් අතර ආනයනික විදේශීය නිෂ්පාදන සඳහා ඉහළ තීරුබදු අය කළේය. මෙම ආරක්ෂණවාදය සමාජය ස්වයංපෝෂිත කළ අතර, එය ආර්ජන්ටිනාව සහ බ්රසීලය අත්විඳින ලද ණය ද වළක්වා ගත්තේය. වහල්භාවය විශාල සංඛ්යාවක් නොතිබුණද, 1844 වන තෙක්, නව ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවෙන් එය නීත්යානුකූලව අහෝසි කරන තෙක් පැරගුවේහි පැවතුනි.[14]:39–40
කාලෝස් ඇන්ටෝනියෝ ලෝපෙස්ගේ පුත් ෆ්රැන්සිස්කෝ සොලානෝ ලෝපෙස් 1862 දී ජනාධිපති-ඒකාධිපතියා ලෙස තම පියා වෙනුවට පත් වූ අතර සාමාන්යයෙන් ඔහුගේ පියාගේ දේශපාලන ප්රතිපත්ති දිගටම කරගෙන ගියේය. දෙදෙනාම පැරගුවේ "ප්රජාතන්ත්රවාදී සහ ජනරජ" ලෙස ජාත්යන්තර ප්රතිරූපයක් ලබා දීමට කැමති වූ නමුත් ඇත්ත වශයෙන්ම, පාලක පවුලට පල්ලිය සහ විද්යාල ඇතුළුව රටේ සියලුම මහජන ජීවිතය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ පාලනය කිරීමට හැකි විය.[14]:41–42
මිලිටරිමය වශයෙන්, කාලෝස් ඇන්ටෝනියෝ ලෝපෙස් කර්මාන්තය සහ පැරගුවේ හමුදාව නවීකරණය කර පුළුල් කළ අතර හුමයිටා බලකොටුව සංවර්ධනය කිරීමෙන් පැරගුවේ උපායමාර්ගික ආරක්ෂක විශාල වශයෙන් ශක්තිමත් කළේය.[15] රජය විදේශීය කාර්මික ශිල්පීන් 200 කට වැඩි පිරිසක් බඳවා ගත් අතර, ඔවුන් පුළුල් වන වානේ, රෙදිපිළි, කඩදාසි සහ තීන්ත, නාවික ඉදිකිරීම්, ආයුධ සහ වෙඩි බෙහෙත් කර්මාන්ත සඳහා ආධාර කිරීම සඳහා විදුලි පණිවුඩ මාර්ග සහ දුම්රිය මාර්ග ස්ථාපනය කළහ. 1850 දී නිම කරන ලද යිබිකුයි වාත්තු කර්මාන්ත ශාලාව, සියලු කැලිබර් වල කාලතුවක්කු, මෝටාර් සහ උණ්ඩ නිෂ්පාදනය කළේය. ගංගා යුද නැව් ඉදිකරන ලද්දේ අසුන්සියොන් නැව් අංගනවල ය. විශේෂයෙන් අපා ගඟ දිගේ සහ ග්රාන් චාකෝ හි බලකොටු ඉදිකරන ලදී.[16]:22 කාලෝස් ඇන්ටෝනියෝ ලෝපෙස්ගේ අභාවයෙන් පසුව, මෙම ව්යාපෘති ඔහුගේ පුත් ෆ්රැන්සිස්කෝ සොලානෝ යටතේ දිගටම පැවතුනි.
සමාජ-ආර්ථික සංවර්ධනය සම්බන්ධයෙන් ගත් කල, රට "දකුණු ඇමරිකාවේ වඩාත්ම දියුණු ජනරජය" ලෙස නම් කරන ලදී, විශේෂයෙන් බ්රිතාන්ය විනිසුරු සහ දේශපාලනඥයා වූ සර් රොබට් ෆිලිමෝර් විසින්.[17]
යුද්ධයට පෙර සහ යුද්ධය අතරතුර පැරගුවේ හමුදාවේ ලුතිනන් කර්නල් ඉංජිනේරු ජෝර්ජ් තොම්සන්ට අනුව, ලෝපෙස්ගේ රජය පැරගුවේට සාපේක්ෂව හොඳ එකක් විය:
ඔහුගේ (ඇන්ටෝනියෝ ලෝපෙස්) පාලන සමයේදී පැරගුවේ පුරා ජීවිතය සහ දේපළ මෙතරම් සුරක්ෂිතව පැවතියේ ලෝකයේ වෙනත් කිසිදු රටක විය නොහැක. අපරාධ පාහේ නොදන්නා දෙයක් වූ අතර, සිදු වූ විට වහාම අනාවරණය වී දඬුවම් කරන ලදී. බොහෝ දෙනා, සමහර විට, වඩාත්ම සතුටින් සිටි අය විය හැකිය. ජීවනෝපායක් ලබා ගැනීම සඳහා ඔවුන්ට කිසිදු වැඩක් කිරීමට අපහසු විය. සෑම පවුලකටම තමන්ගේම භූමියේ තමන්ගේම නිවසක් හෝ පැල්පතක් තිබුණි. ඔවුන් දින කිහිපයකින් තමන්ගේම පරිභෝජනය සඳහා ප්රමාණවත් දුම්කොළ, බඩ ඉරිඟු සහ මැන්ඩියෝකා වගා කළහ [...]. සෑම පැල්පතකම දොඩම් වත්තක් [...] සහ එළදෙනුන් කිහිප දෙනෙකු ද සිටි බැවින්, ඔවුන් වසර පුරාම පාහේ සුළු අවශ්යතාවයකින් සිටියහ [...]. ඇත්ත වශයෙන්ම, ඉහළ පන්ති යුරෝපීය ක්රමයට වඩා ජීවත් විය...
— ජෝර්ජ් තොම්සන්, සී.ඊ.[18]
පැරගුවේ යුද්ධය (1864–1870)
[සංස්කරණය].jpg)
1864 ඔක්තෝබර් 12 වන දින, පැරගුවේ අවසාන නිවේදන නොතකා, බ්රසීලය (ජෙනරාල් බාර්ටොලෝම් මිට්රේ යටතේ ආර්ජන්ටිනා රජය සහ ජෙනරාල් වෙනන්සියෝ ෆ්ලෝරස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් කැරලිකාර උරුගුවේ කොලරාඩෝස් සමඟ සන්ධානගත විය) එකල රජය පෙරලා දැමීම සඳහා උරුගුවේ ජනරජය ආක්රමණය කළේය (එය ලෝපෙස්ගේ මිත්රයෙකු වූ බ්ලැන්කෝ පක්ෂයේ පාලනය යටතේ විය),[a] මේ අනුව පැරගුවේ යුද්ධය ආරම්භ විය.[b]
ජනරජයේ මාර්ෂල් ෆ්රැන්සිස්කෝ සොලානෝ ලෝපෙස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් පැරගුවේ ජාතිකයන් 1864 දෙසැම්බර් 15 වන දින මැටෝ ග්රෝසෝට පහර දීමෙන් පළිගත් අතර පසුව 1865 මාර්තු 23 වන දින ආර්ජන්ටිනාවට එරෙහිව යුද්ධ ප්රකාශ කළහ. බ්ලැන්කෝ රජය පෙරලා දමා 1865 පෙබරවාරි 22 වන දින ජෙනරාල් වෙනන්සියෝ ෆ්ලෝරස් යටතේ කොලරාඩෝ රජයක් විසින් ප්රතිස්ථාපනය කරන ලදී. පසුව, ආර්ජන්ටිනා ජනරජය, බ්රසීල අධිරාජ්යය සහ උරුගුවේ ජනරජය 1865 මැයි 1 වන දින පැරගුවේ රජයට එරෙහිව ත්රිත්ව සන්ධානයේ රහස් ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.[21]
1866 මැයි 24 වන දින, ටුයුටි සටනේදී පැරගුවේ ප්රහාරයක් මිත්ර පාක්ෂිකයින් විසින් මැඩපැවැත්වූ විට මිනිසුන් 6,000 ක් අහිමි විය. එය යුද්ධය අතරතුර දකුණු ඇමරිකාවේ ලේ වැකි සටන ලෙස සලකුණු විය.
පැරගුවේ ජාතිකයන් දරුණු ප්රතිරෝධයක් දැක්වූ නමුත් අවසානයේ 1870 දී සෙරෝ කෝරා සටනේදී පරාජයට පත් වූ අතර එහිදී මාෂල් සොලානෝ ලෝපෙස් යටත් වීම ප්රතික්ෂේප කර සටනේදී මිය ගියේය.[22] ඇමරිකානු ඉතිහාසයේ ලේ වැකි ජාත්යන්තර ගැටුම ලෙස පවතින මෙම යුද්ධයේ සැබෑ හේතු තවමත් බෙහෙවින් විවාදාත්මක ය.[c]
පැරගුවේ රාජ්යය තම භූමියෙන් 25–33% ක් ආර්ජන්ටිනාවට සහ බ්රසීලයට අහිමි කර, දැවැන්ත යුද ණයක් ගෙවා, එහි අභ්යන්තර අයවැය ස්ථාවර කිරීම සඳහා විශාල ජාතික දේපළ විකුණා දැමීය. යුද්ධයේ නරකම ප්රතිවිපාකය වූයේ ජනගහනයේ ව්යසනකාරී අලාභයයි. ගැටුම අතරතුර පැරගුවේ වැසියන්ගෙන් අවම වශයෙන් 50% ක් මිය ගිය අතර, එම සංඛ්යාව රට නැවත පැමිණීමට දශක ගණනාවක් ගත විය. යුද්ධයේ ප්රතිඵලයක් ලෙස පැරගුවේ වැසියන් අත්විඳි ව්යසනයෙන්, විලියම් ඩී. රූබින්ස්ටයින් මෙසේ ලිවීය:
"සාමාන්ය ඇස්තමේන්තුව වන්නේ 450,000 ත් 900,000 ත් අතර පැරගුවේ ජනගහනයක, යුද්ධයෙන් දිවි ගලවා ගත්තේ 220,000 ක් පමණක් වන අතර, ඔවුන්ගෙන් 28,000 ක් පමණක් වැඩිහිටි පිරිමින් ය."[23]
1869 දී අසුන්සියොන් කොල්ලකෑමේදී, අධිරාජ්ය බ්රසීලියානු හමුදාව පැරගුවේ ජාතික ලේඛනාගාරය ඇසුරුම් කර රියෝ ද ජැනයිරෝ වෙත ප්රවාහනය කළේය.[24][d] යුද්ධයෙන් බ්රසීලයේ වාර්තා වර්ගීකරණය කර ඇත. මෙය යටත් විජිත සහ මුල් ජාතික කාලවලදී පැරගුවේ ඉතිහාසය පර්යේෂණ කිරීම සහ අධ්යයනය කිරීම දුෂ්කර කර ඇත.[25]
20 වන සියවස
[සංස්කරණය]
1904 දී කොලරාඩෝස් පාලනයට එරෙහිව ලිබරල් විප්ලවය ඇති විය. ලිබරල් පාලනය මහා දේශපාලන අස්ථාවරත්වයේ කාල පරිච්ඡේදයක් ආරම්භ කළේය. 1904 සහ 1954 අතර පැරගුවේ ජනාධිපතිවරුන් තිස් එක් දෙනෙකු සිටි අතර, ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් බලහත්කාරයෙන් තනතුරුවලින් ඉවත් කරන ලදී.[26] පාලක ලිබරල් පක්ෂයේ කණ්ඩායම් අතර ගැටුම් 1922 පැරගුවේ සිවිල් යුද්ධයට හේතු විය.
චාකෝ කලාපය සම්බන්ධයෙන් බොලිවියාව සමඟ ඇති වූ නොවිසඳුණු දේශසීමා ගැටුම අවසානයේ 1930 ගණන්වල මුල් භාගයේදී චාකෝ යුද්ධයේදී පුපුරා ගියේය. දෙපාර්ශ්වයම විශාල පාඩු ලැබීමෙන් පසු, පැරගුවේ බොලිවියාව පරාජය කර මතභේදාත්මක චාකෝ කලාපයේ වැඩි කොටසක් මත තම ස්වෛරීභාවය ස්ථාපිත කළේය. යුද්ධයෙන් පසු, හමුදා නිලධාරීන් ලිබරල් දේශපාලනඥයන් කෙරෙහි ඇති මහජන අතෘප්තිය යොදාගෙන බලය අල්ලා ගත්හ. 1936 පෙබරවාරි 17 වන දින, පෙබරවාරි විප්ලවය කර්නල් රෆායෙල් ෆ්රැන්කෝ බලයට පත් කළේය. 1940 සහ 1948 අතර, ජෙනරාල් හිගිනියෝ මොරිනිගෝ විසින් රට පාලනය කරන ලදී. ඔහුගේ පාලනය පිළිබඳ අතෘප්තිය 1947 පැරගුවේ සිවිල් යුද්ධයට හේතු විය.[27] එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස ඇල්ෆ්රෙඩෝ ස්ට්රෝස්නර් කුමන්ත්රණ මාලාවකට සම්බන්ධ වීමට පටන් ගත් අතර, එහි ප්රතිඵලයක් ලෙස 1954 මැයි 4 වන දින ඔහුගේ හමුදා කුමන්ත්රණය සිදු විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු, පැරගුවේ යුද අපරාධ සම්බන්ධයෙන් චෝදනා ලැබූ නාසි පලාගිය අයගේ සැඟවුණු ස්ථානයක් බවට පත්විය.
ස්ට්රෝස්නර් යුගය, 1954–1989
[සංස්කරණය]1989 දක්වා දශක තුනකට වැඩි කාලයක් ධුරයේ රැඳී සිටි ඒකාධිපති ඇල්ෆ්රෙඩෝ ස්ට්රෝස්නර්ගේ පාලන තන්ත්රය 1954 දී ස්ථාපිත කරන තෙක් අස්ථාවර ආණ්ඩු මාලාවක් ඇති විය. ස්ට්රෝස්නර්ගේ පාලනය යටතේ පැරගුවේ යම් දුරකට නවීකරණය කරන ලදී, නමුත් ඔහුගේ පාලනය පුළුල් මානව හිමිකම් උල්ලංඝනයන්ගෙන් සලකුණු විය.[28]
ස්ට්රෝස්නර් සහ කොලරාඩෝ පක්ෂය 1954 සිට 1989 දක්වා රට පාලනය කළහ. ඒකාධිපතියා ආර්ථික ප්රසාරණයේ යුගයක් අධීක්ෂණය කළ නමුත් දුර්වල මානව හිමිකම් සහ පාරිසරික වාර්තාවක් ද තිබුණි ("දේශපාලන ඉතිහාසය" බලන්න). පැරගුවේ ඔපරේෂන් කොන්ඩෝර් හි ක්රියාකාරීව සහභාගී විය.[29] දේශපාලන විරුද්ධවාදීන්ට වධහිංසා පැමිණවීම සහ මරණය සාමාන්ය දෙයක් විය. ඔහුගේ බලයෙන් පහ කිරීමෙන් පසුව, කොලරාඩෝ 2008 දක්වා ජාතික දේශපාලනය ආධිපත්යය දැරීය.
1980 ගණන්වල කොලරාඩෝ පක්ෂයේ බෙදීම් සහ පැවති තත්වයන් - ස්ට්රෝස්නර්ගේ වයස, පාලන තන්ත්රයේ ස්වභාවය, ආර්ථික පසුබෑම සහ ජාත්යන්තර හුදකලාව - 1988 මහ මැතිවරණයට පෙර විපක්ෂයේ පාලන තන්ත්ර විරෝධී පෙළපාලි සහ ප්රකාශ සඳහා උත්ප්රේරක විය.
1980 ගණන්වල දෙවන භාගයේදී විපක්ෂයේ කේන්ද්රස්ථානය ලෙස PLRA නායක ඩොමින්ගෝ ලයිනෝ සේවය කළේය. 1982 දී ලයිනෝව පිටුවහල් කිරීමෙන් ඔහුව හුදකලා කිරීමට රජය දැරූ උත්සාහය අසාර්ථක විය. 1986 දී නැවත රටට ඇතුළු වීමට ඔහු දැරූ හයවන උත්සාහයේදී, ලයිනෝ එක්සත් ජනපදයේ රූපවාහිනී කණ්ඩායම් තුනක්, පැරගුවේ හි හිටපු එක්සත් ජනපද තානාපතිවරයෙකු සහ උරුගුවේ සහ ආර්ජන්ටිනාවේ කොන්ග්රස් සභිකයින් කණ්ඩායමක් සමඟ ආපසු පැමිණියේය. ජාත්යන්තර බලඇණිය තිබියදීත්, පොලිසිය ප්රචණ්ඩ ලෙස ලයිනෝගේ නැවත පැමිණීම තහනම් කළේය.[30]
1987 අප්රේල් මාසයේදී ස්ට්රෝස්නර් පාලනය පසුබැස ගිය අතර, ලයිනෝට අසුන්සියොන් වෙත නැවත පැමිණීමට අවසර දුන්නේය. විරෝධතා සංවිධානය කිරීමට සහ විරුද්ධ පක්ෂය අතර ගැටුම් අඩු කිරීමට ලයිනෝ පෙරමුණ ගත්තේය. මැතිවරණ සම්බන්ධයෙන් පොදු උපාය මාර්ගයක් පිළිබඳව එකඟතාවයකට පැමිණීමට විපක්ෂයට නොහැකි වූ අතර, සමහර පක්ෂ ඡන්දය දීමෙන් වැළකී සිටීමට පක්ෂව සිටි අතර, තවත් සමහරු හිස් ඡන්දය ප්රකාශ කිරීම ඉල්ලා සිටියහ. පක්ෂ විශේෂයෙන් ග්රාමීය ප්රදේශවල 'අකුණු සැර' (mítines relámpagos) ගණනාවක් පැවැත්වීය. එවැනි පෙළපාලි එක්රැස් කර පොලිසිය පැමිණීමට පෙර ඉක්මනින් විසුරුවා හරින ලදී.
විපක්ෂ ක්රියාකාරකම්වල නැගිටීමට ප්රතිචාර වශයෙන්, ස්ට්රෝස්නර් "මහ මැතිවරණය කඩාකප්පල් කිරීම සහ නීතියට අගෞරව කිරීම" වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම සම්බන්ධයෙන් ගිවිසුම හෙළා දුටුවේය. ඔහු ජාතික පොලිසිය සහ කොලරාඩෝ පක්ෂයේ සිවිල් සුපරීක්ෂකයින් යොදා ගනිමින් පෙළපාලි බිඳ දැමීය. විපක්ෂ නායකයින් ගණනාවක් සිරගත කරන ලදී හෝ වෙනත් ආකාරයකින් හිරිහැර කරන ලදී. PLRA හි තවත් ප්රධාන නායකයෙකු වූ Hermes Rafael Saguier 1987 දී රාජද්රෝහී චෝදනා මත මාස හතරක් සිරගත කරන ලදී. 1988 පෙබරවාරි මස මුලදී, කොරොනල් ඔවියෙඩෝ හි පැවති ජාතික සම්බන්ධීකරණ කමිටු රැස්වීමකට සහභාගී වූ පුද්ගලයින් 200 දෙනෙකු පොලිසිය අත්අඩංගුවට ගත්තේය. පෙබරවාරි 14 වන දින මැතිවරණ දිනයේ උදාවීමට පෙර ලයිනෝ සහ තවත් විපක්ෂ පුද්ගලයින් කිහිප දෙනෙකු අත්අඩංගුවට ගෙන පැය දොළහක් පැවැත්විණි. රජය 89% ක ඡන්ද ප්රතිශතයකින් ස්ට්රෝස්නර් නැවත තේරී පත්වීම ප්රකාශ කළේය.[31]
විපක්ෂය ප්රතිඵලවලට අර්ධ වශයෙන් ජනමාධ්ය මත අතථ්ය කොලරාඩෝ ඒකාධිකාරයට ආරෝපණය කළේය. පැරගුවේ සමාජය තුළ "නොසන්සුන්තාවයක්" පවතින බව මත විමසුමට ලක් වූවන්ගෙන් 53% ක් සඳහන් කළ බව ඔවුන් සඳහන් කළහ. දේශපාලන තත්ත්වයට වෙනස්කම් අවශ්ය බව 74% ක් විශ්වාස කළ අතර, සැලකිය යුතු හෝ සම්පූර්ණ වෙනසක් අවශ්ය 45% ක් ද ඇතුළුව. අවසාන වශයෙන්, පෙබරවාරි මැතිවරණයේදී ඡන්දය දීමෙන් වැළකී සිටීමට සැලසුම් කර ඇති බව 31% ක් ප්රකාශ කළහ.
ස්ට්රෝස්නර්ගේ බලයෙන් පහ කිරීම, 1989න් පසු
[සංස්කරණය]1989 පෙබරවාරි 3 වන දින, ජෙනරාල් ඇන්ඩ්රෙස් රොඩ්රිගස්ගේ නායකත්වයෙන් යුත් හමුදා කුමන්ත්රණයකින් ස්ට්රෝස්නර් බලයෙන් පහ කරන ලදී. ජනාධිපති ලෙස, රොඩ්රිගස් දේශපාලන, නීතිමය සහ ආර්ථික ප්රතිසංස්කරණ ආරම්භ කළ අතර ජාත්යන්තර ප්රජාව සමඟ සහයෝගීතාවයක් ආරම්භ කළේය. ඉඩම් සඳහා ග්රාමීය දුප්පතුන්ගේ ගැඹුරු කුසගින්න පිළිබිඹු කරමින්, ස්ට්රෝස්නර් සහ ඔහුගේ සහචරයින්ට අයත් භාවිතයට නොගත් භූමි ප්රදේශ සිය ගණනක් වහාම අත්පත් කර ගත්හ; 1990 මැද භාගය වන විට, පවුල් 19,000 ක් අක්කර 340,000 (හෙක්ටයාර 138,000) අත්පත් කර ගත්හ. ඒ වන විට, මිලියන 2.06 ක ජනතාවක් ග්රාමීය ප්රදේශවල ජීවත් වූ අතර, මුළු ජනගහනය මිලියන 4.1 න් අඩකට වඩා වැඩි වූ අතර, බොහෝ දෙනෙක් ඉඩම් නොමැති අය වූහ.[32]
1992 ජුනි ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාව මගින් ප්රජාතන්ත්රවාදී රාජ්ය ක්රමයක් ස්ථාපිත කරන ලද අතර මූලික මානව හිමිකම් ආරක්ෂා කිරීම නාටකාකාර ලෙස වැඩිදියුණු කරන ලදී. 1993 මැයි මාසයේදී, කොලරාඩෝ පක්ෂ අපේක්ෂක ජුවාන් කාලෝස් වස්මෝසි වසර හතළිහකට ආසන්න කාලයකදී පැරගුවේහි පළමු සිවිල් ජනාධිපතිවරයා ලෙස තේරී පත් වූ අතර, ජාත්යන්තර නිරීක්ෂකයින් නිදහස් හා සාධාරණ මැතිවරණ ලෙස සැලකූහ.
එක්සත් ජනපදය, ඇමරිකානු රාජ්ය සංවිධානය සහ කලාපයේ අනෙකුත් රටවල සහාය ඇතිව, පැරගුවේ ජනතාව 1996 අප්රේල් මාසයේදී එවකට හමුදා ප්රධානී ජෙනරාල් ලිනෝ ඔවියෙඩෝ විසින් ජනාධිපති වාස්මෝසි බලයෙන් පහ කිරීමට දැරූ උත්සාහය ප්රතික්ෂේප කළහ.
1998 මැතිවරණයේදී ඔවියෙඩෝ ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස නම් කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, 1996 කුමන්ත්රණ උත්සාහයට අදාළ චෝදනා සම්බන්ධයෙන් ඔහුගේ වරද පිළිගැනීම ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය අප්රේල් මාසයේදී තහවුරු කළ විට, ඔහුට තරඟ කිරීමට අවසර නොලැබුණු අතර සිරගත කරන ලදී. ඔහුගේ හිටපු තරඟකරු රාවුල් කියුබාස්, කොලරාඩෝ පක්ෂයේ අපේක්ෂකයා බවට පත් වූ අතර, ජාත්යන්තර නිරීක්ෂකයින් විසින් නිදහස් හා සාධාරණ යැයි සැලකෙන මැතිවරණවලදී මැයි මාසයේදී තේරී පත් විය. අගෝස්තු මාසයේදී බලයට පත්වීමෙන් පසු කියුබාවේ පළමු ක්රියාවන්ගෙන් එකක් වූයේ ඔවියෙඩෝගේ දඬුවම ලිහිල් කර ඔහුව නිදහස් කිරීමයි. 1998 දෙසැම්බර් මාසයේදී පැරගුවේ ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය මෙම ක්රියාමාර්ග ව්යවස්ථා විරෝධී බව ප්රකාශ කළේය. මෙම නොසන්සුන් වාතාවරණය තුළ, 1999 මාර්තු 23 වන දින උප ජනාධිපති සහ දිගුකාලීන ඔවියෙඩෝ ප්රතිවාදියා වූ ලුයිස් මාරියා අර්ගානා ඝාතනය කිරීම, පසුදා කියුබාවට දෝෂාභියෝගයක් ගෙන ඒමට නියෝජිත මන්ත්රී මණ්ඩලයට හේතු විය. මාර්තු 26 වන දින, ඔවියෙඩෝ ආධාරකරුවන් විසින් සිදු කරන ලදැයි පුළුල් ලෙස විශ්වාස කෙරෙන ශිෂ්ය රාජ්ය විරෝධී විරෝධතාකරුවන් අට දෙනෙකු ඝාතනය කරන ලදී. මෙය මාර්තු 28 වන දින ඉල්ලා අස්වූ කියුබානුවන්ට එරෙහි විරෝධය වැඩි කළේය. කියුබාවේ විරුද්ධවාදියෙකු වූ සෙනෙට් සභික ලුයිස් ගොන්සාලෙස් මැචි එදිනම සාමකාමීව ජනාධිපති ධුරයට දිවුරුම් දුන්නේය.
2003 දී නිකනෝර් ඩුආර්ට් ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය.
ප්රනාන්දු ලුගෝගේ මැතිවරණය
[සංස්කරණය]2008 මහ මැතිවරණය සඳහා, ඡන්ද විමසීම් වලදී කොලරාඩෝ පක්ෂයට කැමැත්තක් දැක්වීය. ඔවුන්ගේ අපේක්ෂකයා වූයේ අධ්යාපන අමාත්ය බ්ලැන්කා ඔවෙලාර් ය, පැරගුවේ ඉතිහාසයේ ප්රධාන පක්ෂයක අපේක්ෂකයෙකු ලෙස නම් කරන ලද පළමු කාන්තාව ඇයයි. කොලරාඩෝ පාලනයේ වසර හැටකට පසු, ඡන්දදායකයින් තෝරා ගත්තේ හිටපු රෝමානු කතෝලික බිෂොප්වරයෙකු සහ සිවිල් රජයේ වෘත්තීය දේශපාලනඥයෙකු නොවන සහ පැරගුවේ විශාලතම විරුද්ධ පක්ෂය වන අව්යාජ රැඩිකල් ලිබරල් පක්ෂයේ සාමාජිකාවක් වන ප්රනාන්දු ලුගෝ ය. ලුගෝ විමුක්ති දේවධර්මයේ අනුගාමිකයෙකි. පැරගුවේ ජනාධිපතිවරණයේදී ලුගෝ ඓතිහාසික ජයග්රහණයක් ලබා ගත් අතර, පාලක පක්ෂ අපේක්ෂකයා පරාජය කරමින්, වසර 61 ක ගතානුගතික පාලනය අවසන් කළේය. කොලරාඩෝ පක්ෂයේ බ්ලැන්කා ඔවෙලර්ට ලැබුණු ඡන්ද ප්රතිශතය 31% ක් පමණ වූ අතර, ලුගෝ 41% කට ආසන්න ඡන්ද ප්රතිශතයකින් ජයග්රහණය කළේය.[33] බලයෙන් පහව යන ජනාධිපති නිකනෝර් ඩුආර්ට් ෆෲටෝස්, ජාතියේ ඉතිහාසයේ පළමු වරට රජයක් ව්යවස්ථානුකූල හා සාමකාමී ආකාරයකින් විපක්ෂ බලවේග වෙත බලය පැවරූ මොහොත ලෙස ප්රශංසා කළේය.
2008 අගෝස්තු 15 වන දින ලුගෝ දිවුරුම් දුන්නේය. ලුගෝ පරිපාලනය එහි ප්රධාන ප්රමුඛතා දෙක ලෙස දූෂණය සහ ආර්ථික අසමානතාවය අඩු කිරීම නියම කළේය.[34]
.jpg)
ලූගෝගේ තේරී පත්වීමෙන් පසු දේශපාලන අස්ථාවරත්වය සහ ඔහුගේ කැබිනට් මණ්ඩලය තුළ ඇති වූ ආරවුල් කොලරාඩෝ පක්ෂයට මහජන සහයෝගය යම් තරමකට අලුත් කිරීමට දිරිමත් විය. ආරවුල් මධ්යයේ ව්යාපාරික හොරාසියෝ කාටෙස් නව දේශපාලන චරිතය බවට පත් වූ බව වාර්තා යෝජනා කළේය. මත්ද්රව්ය ජාවාරම සම්බන්ධයෙන් කාටෙස්ට එරෙහිව එක්සත් ජනපද මත්ද්රව්ය බලාත්මක කිරීමේ පරිපාලනය විසින් දැඩි චෝදනා එල්ල කළද, ඔහු දේශපාලන ක්ෂේත්රයේ අනුගාමිකයින් එක්රැස් කිරීම දිගටම කරගෙන ගියේය.
2011 ජනවාරි 14 වන දින, කොලරාඩෝ පක්ෂ සම්මේලනය පක්ෂයේ ජනාධිපති අපේක්ෂකයා ලෙස හොරාසියෝ කාටෙස් නම් කළේය. කෙසේ වෙතත්, පක්ෂයේ ව්යවස්ථාව එයට ඉඩ දුන්නේ නැත. 2012 ජුනි 21 වන දින, ජනාධිපති ලුගෝට එරෙහිව දෝෂාභියෝග ක්රියාමාර්ග ඔහුගේ විරුද්ධවාදීන් විසින් පාලනය කරන ලද රටේ පහළ මන්ත්රී මණ්ඩලයේදී ආරම්භ විය. කටයුතු සඳහා සූදානම් වීමට ලුගෝට පැය විසිහතරකටත් අඩු කාලයක් සහ ආරක්ෂාවක් සැපයීමට පැය දෙකක් පමණක් ලබා දෙන ලදී.[35] දෝෂාභියෝගය ඉක්මනින් අනුමත කරන ලද අතර, විපක්ෂය විසින් පාලනය කරන ලද පැරගුවේ සෙනෙට් සභාවේ පැවති නඩු විභාගය අවසන් වූයේ ලුගෝ ධුරයෙන් ඉවත් කිරීම සහ උප ජනාධිපති ෆෙඩරිකෝ ෆ්රැන්කෝ ජනාධිපති ධුරයට පත්වීමත් සමඟය.[36] ග්රාමීය අනවසරයෙන් ඇතුළුවන්නන්ට එරෙහිව නෙරපා හැරීමේ නියෝගයක් ක්රියාත්මක කිරීමේදී සන්නද්ධ ගොවීන් විසින් පොලිසියට පහර දීමෙන් පසු සන්නද්ධ ගැටුම්වලදී පොලිස් නිලධාරීන් අට දෙනෙකු සහ ගොවීන් නව දෙනෙකු - පුද්ගලයින් 17 දෙනෙකුගේ මරණ සම්බන්ධයෙන් ලුගෝගේ ප්රතිවාදීන් ඔහුට දොස් පැවරූහ.[37]
2011 මැයි 14 වන දින, පැරගුවේ, ස්පාඤ්ඤ අධිරාජ්යයෙන් ස්වාධීනත්වය ලබා ගැනීමේ 200 වන සංවත්සරයේදී එහි ද්විශත සංවත්සරය සැමරීය.
"දේශපාලනමය වශයෙන් අභිප්රේරිත කුමන්ත්රණයක්" ලෙස තීරණයට විරෝධය දැක්වීම සඳහා ලුගෝගේ ආධාරකරුවන් කොංග්රසය පිටත රැස් වූහ.[36] 2012 ජුනි 22 වන දින ලුගෝ ධුරයෙන් ඉවත් කිරීම UNASUR සහ අනෙකුත් අසල්වැසි රටවල්, විශේෂයෙන් වාමාංශික නායකයින් විසින් දැනට පාලනය කරනු ලබන රටවල් විසින් කුමන්ත්රණයක් ලෙස සලකනු ලැබේ.[38] කෙසේ වෙතත්, තොරතුරු රැස් කිරීම සඳහා පැරගුවේ වෙත මෙහෙයුමක් යැවූ ඇමරිකානු රාජ්ය සංවිධානය, දෝෂාභියෝග ක්රියාවලිය කුමන්ත්රණයක් නොවන බව නිගමනය කළේය, මන්ද එය පැරගුවේ ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථාවට අනුකූලව සිදු කර ඇත.[39]
වර්තමාන දිනය
[සංස්කරණය]2013 අගෝස්තු සිට 2018 අගෝස්තු 15 දක්වා පැරගුවේ ජනාධිපතිවරයා වූයේ හොරාසියෝ කාටෙස් ය.[40] 2018 අගෝස්තු 15 සිට පැරගුවේ ජනාධිපතිවරයා වූයේ මාරියෝ අබ්ඩෝ බෙනිටෙස් ය. ඔවුන් දෙදෙනාම කොන්සර්වේටිව් කොලරාඩෝ පක්ෂයේ අය වෙති.[41] ජනාධිපති මාරියෝ අබ්ඩෝ බ්රසීලියානු අන්ත දක්ෂිණාංශික ජනාධිපති (2019–2022 බලයේ සිටි) ජෙයාර් බොල්සොනාරෝ සමඟ සමීප සබඳතාවක් භුක්ති වින්දා.[42] 2019 පෙබරවාරි මාසයේදී, බොල්සොනාරෝ පැරගුවේ හමුදා ඒකාධිපති ඇල්ෆ්රෙඩෝ ස්ට්රෝස්නර්ට ප්රශංසා කරමින් ඔහුව "දැක්මක් ඇති මිනිසෙකු" ලෙස හැඳින්වූ විට, ජනාධිපති මාරියෝ අබ්ඩෝ බෙනිටෙස් බොල්සොනාරෝගේ පැත්තේ සිටියේය.[43] 2021 දී, පැරගුවේ දකුණු ඇමරිකාවේ 100% පුනර්ජනනීය බලශක්ති සැපයුමෙන් විදුලි ශක්තිය නිපදවූ පළමු රට බවට පත්විය. 2023 මැයි මාසයේදී, දිගු කලක් පාලනය කළ කොලරාඩෝ පක්ෂයේ සන්තියාගෝ පෙනා, පැරගුවේ ඊළඟ ජනාධිපතිවරයා ලෙස මාරියෝ අබ්ඩෝගෙන් පසු ජනාධිපතිවරණය ජයග්රහණය කළේය.[44] 2023 අගෝස්තු 15 වන දින, සන්තියාගෝ පෙනා පැරගුවේ නව ජනාධිපතිවරයා ලෙස දිවුරුම් දුන්නේය.[45]
සටහන්
[සංස්කරණය]- ^ The Blanco Party of Uruguay, hardline right wing and reactionary at those days, was in the Uruguayan Government during the outbreak of the war and were allies of the Paraguayan Government.[19]
- ^ Burton, a witness of the conflict, marks this date (12–16 October 1864) as the real beginning of the war. He writes (and it is the most logic account, considering the facts): The Brazilian Army invades the Banda Oriental, despite the protestations of President López, who declared that such invasion would be held a "casus belli".[20]
- ^ The classical view asserts that Francisco Solano López's expansionist and hegemonic views are the main reason for the outbreak of the conflict. The traditional Paraguayan view, held by the "lopistas" (supporters of Solano López in Paraguay and elsewhere), holds that Paraguay acted in self-defense and for the protection of the equilibrium of the Plate Basin. This view is usually contested by the "anti-lopistas" (known in Paraguay as "legionarios"), who favored the "Triple Alliance". Revisionist views from right and left national populists put a great emphasis on the influence of the British Empire, a view that a majority of historians reject.[තහවුරු කර නොමැත]
- ^ Some of the documents taken by Brasil during the war, were returned to Paraguay in the collection known as "Colección de Río Branco", nowadays in the National Archives of Asunción, Paraguay.
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "Guarani Society". web.archive.org. සම්ප්රවේශය 2025-05-17.
- ^ The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Mbayá". Encyclopedia Britannica, 15 February 2007, https://www.britannica.com/topic/Mbaya. Accessed 17 May 2025
- ^ a b Barba, Paula López (2023-08-25). "El guaraní paraguayo, la lengua de la resistencia". El País América (ස්පාඤ්ඤ බසින්). සම්ප්රවේශය 2025-05-17.
- ^ a b Miller, Mark D.H., Webb, Kempton E., Martin, Gene E.. "Gran Chaco". Encyclopedia Britannica, 12 May. 2025, https://www.britannica.com/place/Gran-Chaco. Accessed 17 May 2025
- ^ Sacks, Richard S. (1988). "Early explorers and conquistadors". In Hanratty, Dannin M.; Meditz, Sandra W. (eds.). Paraguay: A country study (Report). Washington, DC: U.S. Library of Congress / GPO. 19 September 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 September 2009.
- ^ "Paraguariae Provinciae Soc. Jesu cum Adiacentibg. Novissima Descriptio" [A Current Description of the Province of the Society of Jesus in Paraguay with Neighboring Areas] (ලතින් බසින්). 1732. 28 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 8 September 2015 – via World Digital Library.
- ^ Ganson, Barbara Anne (2003). The Guaraní under Spanish Rule in the Río de la Plata (ඉංග්රීසි බසින්). Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-5495-8.
- ^ "Britain and the Paraguayan dictatorship, c. 1820-1840*".
- ^ "War of the Triple Alliance". War of the Pacific (warofthepacific.com). 7 August 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 14 November 2010.
- ^ Romero, Simon (12 March 2012). "In Paraguay, indigenous language with unique staying power". The New York Times. 30 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 5 October 2015.
- ^ "Colonial period". Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Paraguay. ප්රතිෂ්ඨාපනය 5 January 2021.
- ^ Carlos Antonio López (Report). Library of Congress Country Studies. U.S. Library of Congress. December 1988. 16 August 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 30 December 2005.
- ^ සැකිල්ල:Worldhistory
- ^ a b Cunninghame Graham, Robert Bontine (1933). Portrait of a Dictator: Francisco Solano López. London: William Heinemann Ltd.
- ^ Robert Cowley, The Reader's Encyclopedia to Military History. New York, New York: Houston Mifflin, 1996. Page 479.
- ^ Hooker, T.D., 2008, The Paraguayan War, Nottingham: Foundry Books, ISBN 1901543153
- ^ Robert Phillimore (1860), A Statement of the Facts of the Controversy Between the Governments of Great Britain and Paraguay, page 2. William Moore Printing, Washington D.C., USA.
- ^ Thompson, George (1869). The War in Paraguay: With a historical sketch of the country and its people and notes upon the military engineering of the war. London: Longmans and Green Co. p. 10.
- ^ de Herrera, Luis Alberto (1927). El Drama del 65 – La Culpa Mitrista. Montevideo, Uruguay: Bareiro y Ramos. pp. 11–33. — classic book by Blanco leader
- ^ Burton, Richard Francis, Sir (1870). Letters from the Battlefields of Paraguay. London: Tinsley Brothers. p. 76.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ^ Pomer, León (2008). La Guerra del Paraguay: Estado, política y negocios (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Buenos Aires, Argentina: Editorial Colihue. pp. 240–241.
- ^ Hooker, T.D. (2008). The Paraguayan War. Nottingham, UK: Foundry Books. pp. 105–108. ISBN 978-1901543155.
- ^ Rubinsein, W.D. (2004). Genocide: a history. Pearson Education. p. 94. ISBN 0-582-50601-8. 10 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 October 2015.
- ^ Sanchez Quell, Hipólito (2006). Los 50.000 Documentos Paraguayos Llevados al Brasil. Asunción, Paraguay: Ediciones Comuneros.
- ^ Weinstein, Barbara (1 April 2007). "Let the sunshine in: Government records and national insecurities". From the President. Perspectives on History. 45 (4) (online ed.). American Historical Association. 8 October 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 5 October 2012.
- ^ Hanratty, Dannin M.; Meditz, Sandra W. (1988). Paraguay: A country study (Report). Washington, DC: U.S. Library of Congress / GPO. 19 September 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 19 September 2009.
- ^ "Paraguay civil war 1947". Onwar.com. 3 January 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 2 May 2010.
- ^ Bernstein, Adam (17 August 2006). "Alfredo Stroessner; Paraguayan dictator". The Washington Post. Washington, DC. 16 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 2 May 2010.
- ^ Dinges, John. "Operation Condor". latinamericanstudies.org. Columbia University. 22 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 6 July 2018.
- ^ "Paraguay 1987, Chapter 4". Inter-American Commission on Human Rights (cidh.org). 7 May 2021 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ "Paraguayan wins his eighth term". The New York Times. 15 February 1988. 16 August 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
- ^ Nagel, Beverly Y. (1999). "'Unleashing the fury': The cultural discourse of rural violence and land rights in Paraguay". Comparative Studies in Society and History. 41 (1). Cambridge University Press: 148–181. doi:10.1017/S0010417599001905 (inactive 1 November 2024). ISSN 0010-4175. S2CID 146491025. 16 October 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
{{cite journal}}: CS1 maint: DOI inactive as of නොවැම්බර් 2024 (link) - ^ Nickson, Andrew (2009). "The general election in Paraguay, April 2008". Journal of Electoral Studies. 28 (1): 145–9. doi:10.1016/j.electstud.2008.10.001.
- ^ "Paraguay". State.gov. 15 March 2012. 22 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 5 October 2012.
- ^ Weisbrot, Mark (22 June 2012). "What will Washington do about Fernando Lugo's ouster in Paraguay?". The Guardian. 10 September 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 23 June 2012.
- ^ a b Castillo, Mariano (22 June 2012). "Paraguayan Senate removes president". CNN. 23 June 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 22 June 2012.
- ^ Desantis, Daniela (21 June 2012). "Paraguay's president vows to face impeachment effort". Reuters (US ed.). 8 February 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 21 June 2012.
- ^ "COMUNICADO UNASUR Asunción, 22 de Junio de 2012" (ස්පාඤ්ඤ බසින්). UNASUR. 22 June 2012. 27 June 2012 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්රවේශය 23 June 2012.
- ^ Halvorssen, Thor, Paraguay is not Honduras: President Lugo's Impeachment was not a Coup සංරක්ෂණය කළ පිටපත 30 ජූලි 2018 at the Wayback Machine, Forbes.com, 3 July 2012, retrieved 30 July 2018
- ^ Romero, Simon (22 April 2013). "Conservative Tobacco Magnate Wins Presidential Race in Paraguay". The New York Times. 2 November 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 7 April 2021.
- ^ "New Paraguayan President Abdo Benítez sworn in". BBC News. 15 August 2018. 15 April 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 April 2021.
- ^ Cristaldo, Mariel (14 August 2019). "Paraguayan president's popularity plummets amid Brazil-linked political crisis". reuters.com. 2 June 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 June 2021.
- ^ "Brazil's Bolsonaro praises late Paraguay dictator Stroessner". ABC News. 2 June 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 1 June 2021.
- ^ "Amid protests, authorities uphold legitimacy of Paraguay election". al Jazeera (aljazeera.com) (ඉංග්රීසි බසින්). 3 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 26 May 2023.
- ^ Desantis, Daniela; Elliott, Lucinda; Elliott, Lucinda (16 August 2023). "Paraguay's President Pena sworn in, Taiwan VP in attendance". Reuters (ඉංග්රීසි බසින්). 18 August 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්රවේශය 18 August 2023.