Jump to content

නිකරගුවාවේ ආර්ථිකය

විකිපීඩියා වෙතින්
නිකරගුවාවේ ඓතිහාසික ඒක පුද්ගල දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය
කෝපි යනු නිකරගුවාවේ විශාලතම අපනයන වලින් එකකි. එය ජිනෝටෙගා, එස්ටෙලි, නුවෙවා සෙගෝවියා, මතගල්පා සහ මැඩ්රිස් යන ප්‍රදේශවල වගා කරන අතර උතුරු ඇමරිකාව, ලතින් ඇමරිකාව, යුරෝපය, ආසියාව සහ ඕස්ට්‍රේලියාව හරහා ලොව පුරා අපනයනය කෙරේ. නෙස්ලේ සහ ස්ටාර්බක්ස් නිකරගුවාවේ කෝපි මිලදී ගනී.

නිකරගුවාව ඇමරිකාවේ දුප්පත්ම රටවලින් එකකි.[1][2][3] 2008 දී එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය (GDP) මිලදී ගැනීමේ බල සමානාත්මතාවයෙන් (PPP) ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 17.37 ක් ලෙස ඇස්තමේන්තු කර ඇත.[4] කෘෂිකර්මාන්තය මධ්‍යම ඇමරිකාවේ ඉහළම ප්‍රතිශතය වන දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 15.5% ක් නියෝජනය කරයි.[5] විදේශයන්හි ජීවත් වන නිකරගුවානුවන් විසින් ඩොලර් බිලියනයකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් රටට යවනු ලැබේ.[6] 2011 දී ආර්ථිකය 4% ක පමණ වේගයකින් වර්ධනය විය.[4] 2019 වන විට, සීමා සහිත බදු සහ සිවිල් ගැටුමක් හේතුවෙන්, එය - 3.9% ක සෘණ වර්ධනයක් වාර්තා කළේය; 2020 සඳහා ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ පුරෝකථනය COVID-19 හේතුවෙන් තවත් 6% ක පහත වැටීමක් වේ.[7]

2019 දී ක්‍රියාත්මක කරන ලද සීමා සහිත බදු පියවර සහ සමාජ ආරක්ෂාව පිළිබඳ දේශපාලන අර්බුදය රටේ දුර්වල රාජ්‍ය වියදම් සහ ස්වෛරී ණය පිළිබඳ ආයෝජකයින්ගේ විශ්වාසයට අහිතකර ලෙස බලපෑවේය. 2020 අප්‍රේල් 14 සිට යාවත්කාලීන IMF අනාවැකි වලට අනුව, COVID-19 පැතිරීම හේතුවෙන්, GDP වර්ධනය 2020 දී -6% දක්වා පහත වැටෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.[තහවුරු කර නොමැත][යාවත්කාලීන කිරීම අවශ්‍ය වේ]

එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවර්ධන වැඩසටහනට අනුව, නිකරගුවාවේ ජනගහනයෙන් 48%ක් දරිද්‍රතා රේඛාවට පහළින් ජීවත් වෙති,[8] ජනගහනයෙන් 79.9%ක් ජීවත් වන්නේ දිනකට ඩොලර් 2කට වඩා අඩු මුදලකින්,[9] එක්සත් ජාතීන්ගේ සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව, ආදිවාසී ජනතාවගෙන් 80%ක් (ජනගහනයෙන් 5%ක් වන) ජීවත් වන්නේ දිනකට ඩොලර් 1ට වඩා අඩු ආදායමකිනි.[10]

ලෝක බැංකුවට අනුව, ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කිරීම සඳහා හොඳම ආර්ථිකයන් 190 න් 123 වන ස්ථානය නිකරගුවාව ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇත.[11] 2007 දී, කොන්සර්වේටිව් චින්තන ටැංකියක් වන හෙරිටේජ් පදනම විසින් නිකරගුවාවේ ආර්ථිකය "62.7% නිදහස්" ලෙස ලේබල් කරන ලද අතර එහි මූල්‍ය, රජයේ, ශ්‍රම, ආයෝජන, මූල්‍ය සහ වෙළඳ නිදහස ඉහළ මට්ටමක පවතී.[12] එය 61 වන නිදහස් ආර්ථිකය ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇති අතර ඇමරිකාවේ 14 වන (29 න්) වේ. 2024 දී ගෝලීය නවෝත්පාදන දර්ශකයේ නිකරගුවාව 124 වන ස්ථානයට පත්විය.[13]

2007 මාර්තු මාසයේදී, පෝලන්තය සහ නිකරගුවාව ඩොලර් මිලියන 30.6 ක් කපා හැරීමේ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ අතර එය 1980 ගණන්වල නිකරගුවා රජය විසින් ණයට ගන්නා ලදී.[14] උද්ධමනය 1988 දී 33,500% සිට 2006 දී 9.45% දක්වා අඩු වූ අතර විදේශ ණය අඩකින් අඩු කරන ලදී.[15]

නිකරගුවාව ප්‍රධාන වශයෙන් කෘෂිකාර්මික රටකි; කෘෂිකර්මාන්තය එහි මුළු අපනයනයෙන් 60% ක් වන අතර එමඟින් වාර්ෂිකව ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 300 ක් පමණ ලැබේ. [16] කෝපි බෝගයෙන් තුනෙන් දෙකක් පමණ පැමිණෙන්නේ මධ්‍යම කඳුකරයේ උතුරු කොටසේ, එස්ටෙලි නගරයේ උතුරු හා නැගෙනහිර ප්‍රදේශයෙනි.[17] කෝපි මෙන් උතුරු කඳුකරයේ වගා කරන දුම්කොළ, 1990 ගණන්වල සිට වඩ වඩාත් වැදගත් මුදල් බෝගයක් බවට පත්ව ඇති අතර, වාර්ෂිකව කොළ සහ සුරුට්ටු අපනයනය වසරකට ඩොලර් මිලියන 200 කි.[18] පළිබෝධනාශක අධික ලෙස භාවිතා කිරීමෙන් පාංශු ඛාදනය සහ දූෂණය කපු දිස්ත්‍රික්කයේ බරපතල ගැටළු බවට පත්ව ඇත. 1985 සිට අස්වැන්න සහ අපනයන දෙකම පහත වැටෙමින් තිබේ.[17] අද වන විට නිකරගුවාවේ කෙසෙල් බොහොමයක් කොරින්ටෝ වරාය අසල රටේ වයඹ දිග කොටසේ වගා කෙරේ; උක් ද එම දිස්ත්‍රික්කයේම වගා කෙරේ.[17] අර්තාපල් වලට තරමක් සමාන මූල බෝගයක් වන මඤ්ඤොක්කා, නිවර්තන කලාපවල වැදගත් ආහාරයකි. මඤ්ඤොක්කා ටැපියෝකා පුඩිං වල ප්‍රධාන අමුද්‍රව්‍යය ද වේ.[17] වෙනිසියුලාව සමඟ රට පවත්වාගෙන යන ශක්තිමත් සබඳතා නිසා නිකරගුවාවේ කෘෂිකාර්මික අංශයට ප්‍රතිලාභ ලැබී තිබේ. වෙනිසියුලාව ඩොලර් මිලියන 200 ක පමණ කෘෂිකාර්මික භාණ්ඩ ආනයනය කරනු ඇතැයි ගණන් බලා ඇත.[19] 1990 ගණන්වලදී, කෘෂිකර්මාන්තය විවිධාංගීකරණය කිරීමට රජය උත්සාහයන් ආරම්භ කළේය. නව අපනයන-නැඹුරු බෝග කිහිපයක් වූයේ රටකජු, තල, කොමඩු සහ ළූණු ය.[17]

කැරිබියානු පැත්තේ ධීවර බෝට්ටු පුවර්ටෝ කැබෙසාස්, බ්ලූෆීල්ඩ්ස් සහ ලගුනා ඩි පර්ලස් හි සැකසුම් කම්හල්වලට ඉස්සන් මෙන්ම පොකිරිස්සන් ගෙන එයි.[17] අධික ලෙස සූරාකෑමෙන් බිඳ වැටීමට පෙර කැරිබියානු වෙරළ තීරයේ කැස්බෑ ධීවර කර්මාන්තයක් සමෘද්ධිමත් විය.[17]

නිකරගුවාවේ පතල් කර්මාන්තය ප්‍රධාන කර්මාන්තයක් බවට පත්වෙමින් පවතින අතර,[20] දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් (GDP) 1% කටත් වඩා අඩු දායකත්වයක් සපයයි. වැසි වනාන්තර විනාශ කිරීම පිළිබඳ පාරිසරික ගැටළු වැඩිවීම නිසා දැව කැපීම සඳහා සීමාවන් පනවා ඇත. නමුත් මෙම බාධක නොතකා දැව කැපීම දිගටම පවතී; ඇත්ත වශයෙන්ම, තනි දැව ගසක් ඩොලර් දහස් ගණනක් වටිනා විය හැකිය.[17]

1980 ගණන්වල එක්සත් ජනපදයේ පිටුබලය ලත් කොන්ට්‍රාස් සහ සැන්ඩිනිස්ටාස් රජය අතර පැවති යුද්ධයේදී, රටේ යටිතල පහසුකම් බොහොමයක් හානි වී හෝ විනාශ විය.[21] ජාතිය පුරා ප්‍රවාහනය බොහෝ විට ප්‍රමාණවත් නොවේ. නිදසුනක් වශයෙන්, මෑතක් වන තුරුම මැනගුවා සිට කැරිබියානු වෙරළ තීරය දක්වා අධිවේගී මාර්ගයෙන් ගමන් කිරීමට නොහැකි විය. නුවෙවා ගිනියාව සහ බ්ලූෆීල්ඩ්ස් අතර නව මාර්ගයක් 2019 දී නිම කරන ලද අතර එය අගනුවරට නිතිපතා බස් සේවාවක් ලබා දෙයි.[22] මධ්‍යම කඳුකරයේ ටූමා ගඟේ සෙන්ට්‍රෝඇමෙරිකා බලාගාරය පුළුල් කර ඇති අතර, ජාතියේ නව කර්මාන්ත සඳහා විදුලිය සැපයීමට උපකාර කිරීම සඳහා වෙනත් ජල විදුලි ව්‍යාපෘති ආරම්භ කර ඇත.[17] කැරිබියන් මුහුද (සහ එම නිසා අත්ලාන්තික් සාගරය) පැසිෆික් සාගරය සමඟ සම්බන්ධ කරමින් පැනමා ඇළට අතිරේකව ගමන් කළ හැකි නව ඇළක් සඳහා නිකරගුවාව දිගු කලක් තිස්සේ සලකා බලනු ලැබේ.

නිකරගුවාවේ අවම වැටුප ඇමරිකාවේ සහ ලෝකයේ අඩුම වැටුප් අතර වේ.[23][24][25][26] ප්‍රේෂණ රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් දළ වශයෙන් 15% කට සමාන වේ.[4] ආසියානු වෙළඳපොළවල්, විශේෂයෙන් චීනයෙන් ඉහළ යන තරඟකාරිත්වයත් සමඟ 21 වන සියවසේ මුල් දශකය තුළ මැකිලා අංශයේ වර්ධනය මන්දගාමී විය.[17] කෝපි, කපු, හරක් මස් සහ සීනි වැනි ප්‍රධාන ද්‍රව්‍ය අපනයනයෙන් විශාල ධනයක් ලැබෙන නිකරගුවාවේ සාම්ප්‍රදායික ධනය ඉඩම් වන අතර, ඉහළ පන්තියේ සියලුම දෙනා සහ මධ්‍යම පන්තියෙන් හතරෙන් එකක් පමණ සැලකිය යුතු ඉඩම් හිමියන් වේ.

1985 රජයේ අධ්‍යයනයකින් ජනගහනයෙන් සියයට 69.4 ක් දුප්පත් ලෙස වර්ගීකරණය කරන ලද්දේ නිවාස, සනීපාරක්ෂක සේවා (ජලය, අපද්‍රව්‍ය සහ කසළ එකතු කිරීම), අධ්‍යාපනය සහ රැකියාව යන අංශවල ඔවුන්ගේ මූලික අවශ්‍යතා එකක් හෝ කිහිපයක් සපුරාලීමට ඔවුන්ට නොහැකි වීම හේතුවෙනි. මෙම අධ්‍යයනය සඳහා නිර්වචන ප්‍රමිතීන් ඉතා අඩු විය; අපිරිසිදු බිම් සහිත ඉවතලන ද්‍රව්‍ය වලින් ඉදිකර ඇත්නම් හෝ කාමරයකට පුද්ගලයින් හතර දෙනෙකුට වඩා එහි වාසය කරන්නේ නම් නිවාස ප්‍රමිතියෙන් තොර යැයි සැලකේ.

ග්‍රාමීය කම්කරුවන් කෘෂිකාර්මික වැටුප් ශ්‍රමය මත යැපේ, විශේෂයෙන් කෝපි සහ කපු වගාවන්හි. ස්ථිර රැකියා දරන්නේ සුළු කොටසක් පමණි. බොහෝ දෙනෙක් අස්වනු නෙළන කාලය තුළ බෝග වගා කරන සහ අවාරයේ වෙනත් රැකියා සොයා ගන්නා සංක්‍රමණිකයන් ය. "පහළ" ගොවීන් සාමාන්‍යයෙන් පවුලක් පවත්වා ගැනීමට ප්‍රමාණවත් ඉඩමක් නොමැති කුඩා වතු හිමියන් ය; ඔවුන් අස්වැන්න නෙළන ශ්‍රම බලකායට ද සම්බන්ධ වේ. "ඉහළ" ගොවීන්ට ආර්ථික වශයෙන් ස්වාධීන වීමට ප්‍රමාණවත් සම්පත් තිබේ. ඔවුන් තම පුද්ගලික අවශ්‍යතාවලින් ඔබ්බට ප්‍රමාණවත් අතිරික්තයක් නිෂ්පාදනය කරයි, ඔවුන්ට ජාතික සහ ලෝක වෙළඳපොළට සහභාගී වීමට ඉඩ සලසයි.

රාත්‍රියේ මනගුවා අගනුවර

නාගරික පහළ පන්තිය ආර්ථිකයේ අවිධිමත් අංශය මගින් සංලක්ෂිත වේ. අවිධිමත් අංශය සාම්ප්‍රදායික තාක්ෂණයන් භාවිතා කරන සහ ශ්‍රම ආරක්ෂණ සහ බදුකරණයේ නීතිමය තන්ත්‍රයෙන් පිටත ක්‍රියාත්මක වන කුඩා පරිමාණ ව්‍යවසායන්ගෙන් සමන්විත වේ. අවිධිමත් අංශයේ සේවකයින් ස්වයං රැකියාලාභීන්, වැටුප් නොලබන පවුලේ සේවකයින් හෝ කුඩා ව්‍යවසායන්හි සේවකයින් වන අතර ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් දුප්පත් ය.

නිකරගුවාවේ අවිධිමත් අංශයේ සේවකයින් අතර ටින් කම්මල්කරුවන්, මෙට්ට සාදන්නන්, මැහුම් ශිල්පීන්, බේකරිකරුවන්, සපත්තු සාදන්නන් සහ වඩු කාර්මිකයන් ඇතුළත් වේ; රෙදි සේදීම සහ යකඩ දැමීම හෝ වීදිවල විකිණීමට ආහාර පිළියෙළ කරන පුද්ගලයින්; සහ දහස් ගණනක් පදික වෙළෙන්දෝ, කුඩා ව්‍යාපාර හිමිකරුවන් (බොහෝ විට තමන්ගේම නිවෙස්වලින් ක්‍රියාත්මක වෙති) සහ වෙළඳපොළ කුටි ක්‍රියාකරුවන්. සමහරු තනිවම වැඩ කරන නමුත් තවත් සමහරු රටේ කාර්මික නිෂ්පාදනයෙන් විශාල කොටසකට වගකිව යුතු කුඩා උස (වැඩමුළු/කර්මාන්තශාලා) වල වැඩ කරති. අවිධිමත් අංශයේ ඉපැයීම් සාමාන්‍යයෙන් ඉතා අඩු බැවින්, පවුල් කිහිපයකට එක් ආදායමක් මත ජීවත් විය හැකිය.[27] බොහෝ ලතින් ඇමරිකානු රටවල් මෙන් නිකරගුවාව ද ඉතා කුඩා ඉහළ පන්තියකින් සංලක්ෂිත වේ, දළ වශයෙන් ජනගහනයෙන් 2% ක්, එය ඉතා ධනවත් වන අතර විදේශීය සංස්ථා සහ පෞද්ගලික කර්මාන්ත අතේ නොමැති රටේ දේශපාලන හා ආර්ථික බලය හිමි වේ. මෙම පවුල් ස්වභාවයෙන්ම කතිපයාධිකාරී ස්වභාවයක් ගන්නා අතර පරම්පරා ගණනාවක් තිස්සේ නිකරගුවාව පාලනය කර ඇති අතර ඔවුන්ගේ ධනය දේශපාලනිකව හා ආර්ථික වශයෙන් තිරස් අතට සහ සිරස් අතට ඒකාබද්ධ වේ.

නිකරගුවාව දැනට ඇමරිකාව සඳහා බොලිවේරියානු සන්ධානයේ සාමාජිකයෙකි, එය ඇල්බා ලෙසද හැඳින්වේ. එහි සාමාජිකයින් අතර භාවිතය සඳහා නව මුදල් ඒකකයක් වන සුක්‍රේ නිර්මාණය කිරීමට ඇල්බා යෝජනා කර ඇත. සාරාංශයක් ලෙස, මෙයින් අදහස් කරන්නේ නිකරගුවාවේ කෝර්ඩෝබා සුක්‍රේ සමඟ ප්‍රතිස්ථාපනය වන බවයි. සමාන රටාවක් අනුගමනය කරන අනෙකුත් ජාතීන් අතර: වෙනිසියුලාව, ඉක්වදෝරය, බොලිවියාව, හොන්ඩුරාස්, කියුබාව, ශාන්ත වින්සන්ට් සහ ග්‍රෙනඩින්ස්, ඩොමිනිකා සහ ඇන්ටිගුවා සහ බාබුඩා.[28]

නිකරගුවාව අත්ලාන්තික් සාගරය පැසිෆික් සාගරයට සම්බන්ධ කරන ඇළ මාර්ගයක් ඉදිකිරීමට සලකා බලමින් සිටින අතර, ජනාධිපති ඩැනියෙල් ඔර්ටෙගා පවසා ඇත්තේ එය නිකරගුවාවට "ආර්ථික ස්වාධීනත්වය" ලබා දෙන බවයි.[29] පාරිසරික බලපෑම් පිළිබඳව විද්‍යාඥයින් කනස්සල්ල පළ කර ඇත, නමුත් රජය කියා සිටින්නේ ඇළ මාර්ගය නව රැකියා නිර්මාණය කිරීමෙන් සහ එහි වාර්ෂික වර්ධනය වසරකට සාමාන්‍යයෙන් 8% දක්වා වැඩි කිරීමෙන් රටට ප්‍රතිලාභ ලබා දෙන බවයි.[30] මෙම ව්‍යාපෘතිය 2014 දෙසැම්බර් මාසයේදී ඉදිකිරීම් ආරම්භ කිරීමට නියමිතව තිබුණි,[31] කෙසේ වෙතත් නිකරගුවා ඇළ තවමත් ආරම්භ කර නොමැත.[32]

සංචාරක ව්‍යාපාරය

[සංස්කරණය]
දකුණු නිකරගුවාවේ සැන් ජුවාන් ඩෙල් සුර් හි වෙරළ තීරය අසල රාජකීය කැරිබියානු කෲස් නෞකාවක් නැංගුරම් ලා ඇත.
"හුවෙලාස් ඩි අකාහුලින්කා" ලෙස හඳුන්වනු ලබන, මනගුවා විල අසල ගිනිකඳු මඩෙහි සංරක්ෂණය කර ඇති වසර 2,100ක් පැරණි මිනිස් පා සටහන්.
අපෝයෝ කලපු ස්වභාවික රක්ෂිතය, මසායා සහ ග්‍රනාඩා දෙපාර්තමේන්තු අතර පිහිටා ඇති ස්වභාවික රක්ෂිතයකි.
සොලෙන්ටිනේම් දූපත්, නිකරගුවා විලෙහි නිවර්තන දූපත්, පක්ෂි විශේෂ 76 කට නිවහනක් වන අතර වර්ධනය වන පරිසර සංචාරක ගමනාන්තයකි.

2006 වන විට, සංචාරක ව්‍යාපාරය නිකරගුවාවේ දෙවන විශාලතම කර්මාන්තය බවට පත්විය.[33] මීට පෙර, සංචාරක ව්‍යාපාරය වසර 7 ක කාලයක් තුළ රට පුරා 70% ක් පමණ වර්ධනය වී ඇති අතර, වාර්ෂිකව 10%–16% අනුපාතයකින් යුක්ත විය.[34] මෙම වැඩිවීම සහ වර්ධනය වසර 10 ක කාලයක් තුළ සංචාරක ව්‍යාපාරයෙන් ලැබෙන ආදායම 300% කට වඩා වැඩි වීමට හේතු විය.[35] සංචාරක ව්‍යාපාරයේ වර්ධනය කෘෂිකාර්මික, වාණිජ සහ මූල්‍ය කර්මාන්ත මෙන්ම ඉදිකිරීම් කර්මාන්තයට ද ධනාත්මක ලෙස බලපා ඇත. ජනාධිපති ඩැනියෙල් ඔර්ටෙගා රට පුරා දරිද්‍රතාවයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා සංචාරක ව්‍යාපාරය භාවිතා කිරීමට තම අභිප්‍රාය ප්‍රකාශ කර ඇත.[36] නිකරගුවාවේ සංචාරක ව්‍යාපාරය මත පදනම් වූ ආර්ථිකයේ ප්‍රතිඵල සැලකිය යුතු වී ඇති අතර, 2010 දී ඉතිහාසයේ පළමු වතාවට දින දර්ශන වර්ෂයක් තුළ මිලියනයක් සංචාරකයින් පිළිගනු ලබන ජාතියකි.[37]

සෑම වසරකම එක්සත් ජනපද පුරවැසියන් 60,000 ක් පමණ නිකරගුවාවට පැමිණේ, ප්‍රධාන වශයෙන් ව්‍යාපාරිකයින්, සංචාරකයින් සහ ඥාතීන් බැලීමට පැමිණෙන අය.[38] එක්සත් ජනපදයේ පුද්ගලයින් 5,300 ක් පමණ නිකරගුවාවේ වාසය කරති. නිකරගුවාවට පැමිණෙන සංචාරකයින්ගෙන් බහුතරයක් ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, මධ්‍යම හෝ දකුණු ඇමරිකාව සහ යුරෝපයෙන් පැමිණි අයයි. නිකරගුවාවේ සංචාරක අමාත්‍යාංශයට (INTUR) අනුව,[39] යටත් විජිත නගර වන ලියොන් සහ ග්‍රනාඩා සංචාරකයින් සඳහා වඩාත් කැමති ස්ථාන වේ. එසේම, මසායා, රිවාස් නගර සහ සැන් ජුවාන් ඩෙල් සුර්, එල් ඔෂියනල්, නිර්මල සංකල්පයේ බලකොටුව, ඔමෙටෙපේ දූපත, මොම්බාචෝ ගිනි කන්ද සහ කෝන් දූපත් වැනි ස්ථාන ප්‍රධාන සංචාරක ආකර්ෂණයන් වේ. ඊට අමතරව, පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය, ක්‍රීඩා මසුන් ඇල්ලීම සහ සර්ෆින් බොහෝ සංචාරකයින් නිකරගුවාවට ආකර්ෂණය කරයි.

TV Noticias ප්‍රවෘත්ති වැඩසටහනට අනුව, සංචාරකයින් සඳහා නිකරගුවාවේ ප්‍රධාන ආකර්ෂණයන් වන්නේ වෙරළ තීරයන්, දර්ශනීය මාර්ග, ලියොන් සහ ග්‍රැනාඩා වැනි නගරවල ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය සහ විශේෂයෙන් උතුරු නිකරගුවාවේ කෘෂි සංචාරක ව්‍යාපාරයයි.[34] සංචාරක ව්‍යාපාරය වැඩිවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, නිකරගුවාව 2007 සිට 2009 දක්වා එහි විදේශ සෘජු ආයෝජන 79.1% කින් වැඩි වී තිබේ.[40]

කලපු සහ විල් ගණන සහ රටේ පැසිෆික් පැත්ත දිගේ උතුරේ සිට දකුණට දිවෙන ගිනිකඳු දාමය නිසා නිකරගුවාව "විල් සහ ගිනි කඳු දේශය" ලෙස හැඳින්වේ.[41][42][43] අද වන විට නිකරගුවාවේ ඇති ගිනි කඳු 50 න් 7 ක් පමණක් ක්‍රියාකාරී යැයි සැලකේ. මෙම ගිනි කඳු බොහොමයක් සංචාරකයින්ට කඳු නැගීම, කඳු නැගීම, කඳවුරු බැඳීම සහ ආවාට විල්වල පිහිනීම වැනි ක්‍රියාකාරකම් සඳහා විශිෂ්ට හැකියාවන් ලබා දෙයි.

අපෝයෝ කලපු ස්වභාවික රක්ෂිතය නිර්මාණය කරන ලද්දේ වසර 23,000 කට පමණ පෙර අපෝයෝ ගිනි කන්ද පුපුරා යාමෙන් වන අතර එමඟින් ක්‍රමයෙන් ජලයෙන් පිරී ගිය කිලෝමීටර 7 ක් පළල විශාල ආවාටයක් ඉතිරි විය. එය පැරණි ආවාට බිත්තියෙන් වටවී ඇත.[44] කලපුවේ දාරය අවන්හල් වලින් වටවී ඇති අතර, ඒවායින් බොහොමයක් කයාකිං ඇත. අවට වනාන්තරය ගවේෂණය කිරීමට අමතරව, කලපුවේ බොහෝ ජල ක්‍රීඩා සිදු කරනු ලැබේ, විශේෂයෙන් කයාකිං.[45]

ලියොන් හි සෙරෝ නෙග්‍රෝ ගිනි කන්දේ වැලි ස්කීං ජනප්‍රිය ආකර්ෂණයක් බවට පත්ව ඇත. නිද්‍රාශීලී සහ ක්‍රියාකාරී ගිනි කඳු දෙකම නැඟිය හැකිය. වැඩිපුරම සංචාරය කරන ලද ගිනි කඳු අතරට මසායා ගිනි කන්ද, මොමොටොම්බෝ, මොම්බාචෝ, කොසිගුයිනා සහ ඔමෙටෙපේ හි මැඩෙරාස් සහ කොන්සෙප්සියන් ඇතුළත් වේ.

පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය පාරිසරික වශයෙන් සහ සමාජීය වශයෙන් සවිඥානික වීම අරමුණු කරයි; එය දේශීය සංස්කෘතිය, වනාන්තරය සහ වික්‍රමාන්විතය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. නිකරගුවාවේ පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය සෑම වසරකම වර්ධනය වෙමින් පවතී.[46] එය පරිසර සංචාරක චාරිකා ගණනාවක් සහ වික්‍රමාන්විතයන් සඳහා පරිපූර්ණ ස්ථාන ගැන පුරසාරම් දොඩයි. නිකරගුවාවේ ගිනි කඳු, නිවර්තන වැසි වනාන්තර සහ කෘෂිකාර්මික ඉඩම් අඩංගු පරිසර කලාප තුනක් (පැසිෆික්, මධ්‍යම සහ අත්ලාන්තික්) ඇත.[47] පාරිසරික නවාතැන් සහ අනෙකුත් පාරිසරික වශයෙන් කේන්ද්‍ර කරගත් සංචාරක ගමනාන්තවලින් බහුතරයක් ඔමෙටෙපේ දූපතේ දක්නට ලැබේ,[48] ග්‍රැනඩා සිට පැයක බෝට්ටු ගමනකින් නිකරගුවා විල මැද පිහිටා ඇත. සමහරක් විදේශීය සතු වන අතර අනෙක් ඒවා දේශීය පවුල් සතු වේ.

යොමු කිරීම්

[සංස්කරණය]
  1. ^ "Nicaragua - Country Brief". web.worldbank.org. 3 October 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 18 March 2010.
  2. ^ "Rank Order – GDP – per capita (PPP)". CIA World Factbook. 24 April 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2007-05-09.
  3. ^ "Social indicators: Per capita GDP". United Nations. 30 April 2007 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-05-09.
  4. ^ a b c "Nicaragua". CIA World Factbook. 20 March 2021 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-05-09.
  5. ^ "Field Listing :: GDP - composition, by sector of origin — The World Factbook - Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 11 November 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2019-05-05.
  6. ^ "Migration Information Source – Remittance Trends in Central America". Migrationinformation.org. April 2006. 10 February 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2010-06-26.
  7. ^ "Nicaragua: Economic Outline". Nordea. 2020. 25 June 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 June 2020.
  8. ^ "Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo – Noticias – La pobreza se arraiga en el país". Pnud.org.ni. May 11, 2011 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2010-06-26.
  9. ^ "Human Development Report 2009 – Countries' shares of total stock of migrants in Africa (%)". Hdrstats.undp.org. 2009-02-21 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2010-06-26.
  10. ^ Silva, JA. "NICARAGUA: Name and Identity for Thousands of Indigenous Children". IPS. September 11, 2008 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2008-09-12.
  11. ^ "Economy Rankings: Doing Business". World Bank. 10 December 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2014-01-04.
  12. ^ "Index Of Economic Freedom: Nicaragua". Heritage.org. 2007-10-26 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2007-11-02.
  13. ^ World Intellectual Property Organization (2024). Global Innovation Index 2024. Unlocking the Promise of Social Entrepreneurship. Geneva. p. 18. doi:10.34667/tind.50062. ISBN 978-92-805-3681-2. සම්ප්‍රවේශය 2024-10-22. {{cite book}}: |website= ignored (help)CS1 maint: location missing publisher (link)
  14. ^ "Poland forgives nearly 31 million dollars of debt owed by Nicaragua". People's Daily Online. 2007-03-21. 16 January 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-05-09.
  15. ^ "Nicaragua:Economy". U.S. State Department. 21 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-11-02.
  16. ^ "General Information – Nicaragua: Economy". 2011-08-28 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2014-01-04.
  17. ^ a b c d e f g h i j "Nicaragua."[permanent dead link] Encyclopedia Americana. Grolier Online. (200-11-20)සැකිල්ල:Date? [1][permanent dead link](subscription required)
  18. ^ "Tobacco Sector Exceeds Expectations – CentralAmericaData :: The Regional Business Portal". www.centralamericadata.com. 22 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 December 2017.
  19. ^ Sánchez, E (2010-03-29). "Nicaragua Plans to Sell Over $200 Million to Venezuela – CentralAmericaData :: The Regional Business Portal". CentralAmericaData. 11 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2010-06-26.
  20. ^ Dan Oancea: "Mining In Central America" සංරක්ෂණය කළ පිටපත ජනවාරි 16, 2013 at the Wayback Machine
  21. ^ Tartter, JR. "The Nicaraguan Resistance". Country Studies. Library of Congress. 24 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-11-02.
  22. ^ "Nicaragua completes Bluefields-Nueva Guinea highway". Bnamericas. 2 May 2019. 7 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 August 2021.
  23. ^ PBS Now Politics CAFTA සංරක්ෂණය කළ පිටපත 8 මාර්තු 2013 at the Wayback Machine. (PDF). Retrieved on 2012-05-02.
  24. ^ Raphaelidis, Leia Sewing Discontent in Nicaragua: The Harsh Regime of Asian Garment Companies in Nicaragua. Multinational Monitor. September 1, 1997
  25. ^ Sarah Anderson Walmart Pay Gap. wakeupwalmart.com. April 15, 2005
  26. ^ Dean, ANU College of Asia & the Pacific. "Home" (PDF). ANU College of Asia & the Pacific. July 5, 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 3 May 2019.
  27. ^ "Nicaragua – SOCIETY". Mongabay.com. Menlo Park, CA, US: Mongabay. 27 April 2013 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2014-05-03. CITATION: Federal Research Division of the Library of Congress. The Country Studies Series. Published 1988–1999. Original source: Merrill, Tim (1994). Nicaragua. Country Studies. Washington, DC: Federal Research Division, U.S. Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0831-6. OCLC 30623751. සම්ප්‍රවේශය 2014-05-03. {{cite book}}: |website= ignored (help)
  28. ^ "Primera prueba del sucre en enero – LA PRENSA — EL Diario de los Nicaragüenses". Laprensa.com.ni. 2010-06-16. 2010-01-16 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2010-06-26.
  29. ^ "Nicaragua canal construction 'will not begin until 2015'". BBC News. bbc.co.uk. 2014-01-04. 5 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2014-01-04.
  30. ^ Howard, Brian Clark (22 February 2014). "Nicaraguan Canal Could Wreck Environment, Scientists Say". National Geographic. National Geographic Society. 2 March 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 26 May 2018.
  31. ^ "Nicaragua, Chinese tycoon say canal work to start in 2014". The Nation. 2014-01-13. 13 January 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2014-01-14.
  32. ^ "Four Years Later, China-Backed Nicaragua Canal Struggles to Take Off the Ground". PanAm Post (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2017-05-08. 2017-08-23 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2017-12-24.
  33. ^ "Travel And Tourism in Nicaragua". Euromonitor International. 14 June 2010 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-05-09.
  34. ^ a b Alemán, G. "Turismo en Nicaragua: aportes y desafios parte I". Canal 2 (ස්පාඤ්ඤ බසින්). 2007-07-17 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2007-07-29.
  35. ^ "A Dynamic Economy: Dynamic Sectors of the Economy; Tourism". ProNicaragua. 2007-09-27 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2007-08-01.
  36. ^ Carroll, Rory (2007-01-07). "Ortega banks on tourism to beat poverty". Guardian Unlimited. London. 2007-06-07 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2007-08-12.
  37. ^ "Nicaragua exceeds one mn foreign tourists for first time". Sify (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2018-10-17 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2019-01-18.
  38. ^ "Background Note: Nicaragua; Economy". U.S. State Department. 21 January 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-05-09.
  39. ^ "Ministry of Tourism of Nicaragua". INTUR. 2007-05-13 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2007-05-09.
  40. ^ Acan-Efe (2009-03-27). "Foreign investment Increases by 79.1% in Nicaragua – CentralAmericaData :: The Regional Business Portal". CentralAmericaData. 11 May 2011 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2010-06-26.
  41. ^ Brierley, Jan (October 15, 2017). "Sense of wonder: Discover the turbulent past of Central America". Daily Express (ඉංග්‍රීසි බසින්). 18 June 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය October 27, 2017.
  42. ^ Wallace, Will; Wallace, Camilla (April 10, 2010). "Traveller's Guide: Nicaragua". The Independent. 18 June 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය October 27, 2017.
  43. ^ Parker, Nick (August 1, 2012). "Can Nicaragua deliver on huge potential?". CNN Travel. 22 April 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය October 27, 2017.
  44. ^ "Volcanoes in Nicaragua: Apoyo Volcano". ViaNica. 29 October 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-08-12.
  45. ^ "Activities in and around the Apoyo Lagoon". ViaNica. 22 August 2007 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-08-12.
  46. ^ "Nicaraguan Ecotourism". Nicaragua.com. 16 July 2007 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2007-08-12.
  47. ^ "Nicaragua Travel Guide – Overview". World Travel Guide. 2007-08-07 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2007-08-12.
  48. ^ "Ometepe Island Information – Everything About Traveling To Ometepe Island In One Place!". ometepeislandinfo.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2017-03-06 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2017-03-05.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=නිකරගුවාවේ_ආර්ථිකය&oldid=735292" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි