ඩොමිනිකාවේ ඉතිහාසය
භූ විද්‍යාත්මක ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]ඩොමිනිකාව ප්‍රථම වරට මුහුදෙන් මතු වූයේ දළ වශයෙන් වසර මිලියන 67 කට පමණ පෙර ඔලිගොසීන් යුගයේදී වන අතර, එය ගිනිකඳු ක්‍රියාකාරකම් හේතුවෙන් නිර්මාණය වූ අවසන් කැරිබියන් දූපත් වලින් එකක් බවට පත් විය.[තහවුරු කර නොමැත]
පූර්ව යටත් විජිත යුගය සහ මුල් යුරෝපීය සබඳතා
[සංස්කරණය]ඩොමිනිකාවේ පූර්ව යටත් විජිත ආදිවාසීන් වූයේ පෙර තිබූ අරවාක් ජනගහනය පලවා හැරිය බවට සැලකෙන අයිලන්ඩ් කැරිබ් ජනතාවයි.[1] කෙසේ වෙතත්, මුතුන්මිත්තන්ගේ කලීනාගෝ ආඛ්‍යානවල කණ්ඩායම් දෙක සහජීවනයෙන් හා විවාහ වීම ගැන සඳහන් වන බැවින් මෙය අර්ධ වැරදි වැටහීමක් විය හැකිය. අරවාක් යනු මූලික ආදිවාසී කණ්ඩායම නොවේ. ඔවුන්ට පෙර ප්ලයිස්ටොසීන යුගයේ අග භාගයේදී පැමිණි පැලියෝ-ඉන්දියානුවන් පිරිසක් සිටි බව විශ්වාස කෙරේ.
1493 දී ක්‍රිස්ටෝපර් කොලම්බස් සිය දෙවන ඇමරිකානු මුහුදු ගමනේදී දිවයින මුලින්ම දුටුවේය. ඔහු ඉරිදා දිනයක (නොවැම්බර් 3, 1493) දිවයින දුටු නිසා, කොලොම්බස් දිවයිනට ඩොමිනිකා (ලතින් භාෂාවෙන් 'ඉරිදා') යන නම තැබීය.[1] සමහර ස්පාඤ්ඤ යටත්විජිතවාදීන් මෙහි පදිංචි විය. එහෙත්, යුරෝපීය ගවේෂකයන් සහ පදිංචිකරුවන් කලාපයට ඇතුළු වූ විට, අවට දූපත් වලින් පැමිණි ස්වදේශික සරණාගතයින් ඩොමිනිකාව පදිංචි කර ස්පාඤ්ඤ පදිංචිකරුවන් ඉවතට තල්ලු කළහ. ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් ඒ වෙනුවට අවධානය යොමු කළේ ඔවුන්ගේ පළමු ආරම්භ කරන ලද ඇමරිකාවේ දූපත, හිස්පැනියෝලා සහ හයිටි සමඟ ඇති දූපත් කොටස් වෙත ය. හිස්පැනියෝලා පසුව ඩොමිනිකන් ජනරජය ලෙස නම් කරන ලදී.
ප්‍රංශ ජනපදය
[සංස්කරණය]ස්පාඤ්ඤය ඩොමිනිකා යටත් විජිතයක් බවට පත් කර ගැනීමට සුළු සාර්ථකත්වයක් අත්කර ගත්තේ නැත. 1632 දී, ප්‍රංශ කොම්පැනි ඩෙස් අයිල්ස් ඩි ල'මෙරික් එය ප්‍රංශය සඳහා සහ අනෙකුත් "පෙටිට්ස් ඇන්ටිලස්" සඳහා හිමිකම් පෑ නමුත් භෞතික රැකියාවක් සිදු නොවීය.[1] 1642 සහ 1650 අතර ප්‍රංශ මිෂනාරි රේමන්ඩ් බ්‍රෙටන් දිවයිනට පැමිණි ප්‍රථම නිත්‍ය යුරෝපීය අමුත්තා බවට පත්විය.
1660 දී, ඩොමිනිකා සහ ශාන්ත වින්සන්ට් පදිංචි නොකළ යුතු බවට ප්‍රංශ සහ ඉංග්‍රීසි එකඟ වූ අතර, ඒ වෙනුවට කැරිබ් ජනයාට මධ්‍යස්ථ භූමි ප්‍රදේශයක් ලෙස[1] අත්හැරිය යුතුය - නමුත් එහි ස්වභාවික සම්පත් ඉංග්‍රීසි සහ ප්‍රංශ වනාන්තරවල ගවේෂණ ආකර්ෂණය කර ගත් අතර ඔවුන් දැව අස්වැන්න ආරම්භ කළහ.[2] 1690 දී ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඔවුන්ගේ පළමු ස්ථිර ජනාවාස පිහිටුවා ගත්හ. මාර්ටිනික් සහ ග්වාඩෙලූප් හි ප්‍රංශ දැව කපන්නන් ප්‍රංශ දූපත් වලට දැව සැපයීම සඳහා දැව කඳවුරු පිහිටුවීමට පටන් ගත් අතර ඔවුන් ක්‍රමයෙන් ස්ථිර පදිංචිකරුවන් බවට පත්විය. ඔවුන් ප්‍රංශ භාෂාවෙන් හැඳින්වූ පරිදි බටහිර අප්‍රිකාවේ සිට පළමු වහල් අප්‍රිකානුවන් ඩොමිනික් වෙත ගෙන එන ලදී.
1715 දී, ලා ගෝල්[3] ලෙස හැඳින්වෙන මාර්ටිනික් හි උතුරේ "දුප්පත් සුදු" කුඩා වතු හිමියන්ගේ කැරැල්ලක් නිසා පදිංචිකරුවන් දකුණු ඩොමිනික් වෙත සංක්‍රමණය වූ අතර එහිදී ඔවුන් කුඩා වතු පිහිටුවා ගත්හ. මේ අතර ප්‍රංශ පවුල් සහ ග්වාඩලූප්හි වෙනත් අය උතුරේ පදිංචි වූහ. 1727 දී ප්‍රථම ප්‍රංශ අණදෙන නිලධාරියා වූඑම්. ලේ ග්‍රෑන්ඩ්, මූලික ප්‍රංශ රජයක් සමඟ දිවයින භාර ගත්තේය. ඩොමිනික් නිල වශයෙන් ප්‍රංශයේ යටත් විජිතයක් බවට පත් වූ අතර, දිවයින දිස්ත්‍රික්ක හෝ "කාර්තු" වලට බෙදා ඇත.[4] ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඒ වන විටත් මාර්ටිනික් සහ ග්වාඩලූප් යන ප්‍රදේශවල වැවිලි කෘෂිකර්මාන්තය දියුණු කර තිබූ අතර එහිදී ඔවුන් වහලුන් වූ අප්‍රිකානු කම්කරුවන් සමඟ උක් වගා කළහ. ඩොමිනික්හි ඔවුහු ක්‍රමයෙන් කෝපි වගාවන් දියුණු කළහ. අත්ලාන්තික් සාගරයේ වහල් වෙළඳාම හේතුවෙන්, සාමාන්‍ය ජනගහනය මූලික වශයෙන් කළු-අප්‍රිකානු වහලුන්ගෙන් සමන්විත විය.
1761 දී, යුරෝපයේ සත් අවුරුදු යුද්ධයේදී, ඇන්ඩෘ රෝලෝ විසින් ඩොමිනිකාවට එරෙහිව බ්‍රිතාන්‍ය ගවේෂණ කණ්ඩායමක් තවත් කැරිබියන් දූපත් කිහිපයක් සමඟ දිවයින යටත් කර ගත්හ. 1763 දී ප්‍රංශය යුද්ධයෙන් පරාජය වී පැරිස් ගිවිසුම යටතේ දිවයින මහා බ්‍රිතාන්‍යයට පවරා දී ඇත.[1] එම වසරේම, බ්‍රිතාන්‍ය විසින් ව්‍යවස්ථාදායක සභාවක් පිහිටුවන ලද අතර, නියෝජනය කළේ යුරෝපීය ජනපදිකයන් පමණි. ප්‍රංශ භාෂාව රාජ්‍ය භාෂාව ලෙස පැවති නමුත් එයින් වර්ධනය වූ ඇන්ටිලියන් ක්‍රියෝල් ජනගහනයෙන් වැඩි පිරිසක් කතා කළහ.
1778 දී ප්‍රංශ ජාතිකයන්, ජනගහනයේ ක්‍රියාකාරී සහයෝගීතාවය ඇතිව, ඩොමිනිකාව නැවත අල්ලා ගැනීම ආරම්භ කළහ.[1] පැරිස් ගිවිසුම (1783) මගින් මෙය අවසන් කරන ලද අතර එමඟින් දිවයින බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට ආපසු පැමිණියේය. නමුත් දිවයිනේ ජනගහනය, විශේෂයෙන්ම වර්ණ නිදහස් මිනිසුන්ගේ පන්තිය, බ්‍රිතාන්‍ය සීමාවන්ට විරුද්ධ විය. 1795 සහ 1805 ප්‍රංශ ආක්‍රමණ පුරාවටම බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය රඳවා ගත් අතර,[1][2] හයිටියේ නිදහස ලබා ගත් හයිටි විප්ලවයේ (පෙර ප්‍රංශයේ ධනවත්ම කැරිබියන් යටත් විජිතය වූ ශාන්ත-ඩොමින්ගු) පළමු අවස්ථාව සිදු විය.
බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතය
[සංස්කරණය]
මහා බ්‍රිතාන්‍යය 1805 දී කුඩා ජනපදයක් පිහිටුවන ලදී. එය ට්‍රාන්ස්-අත්ලාන්තික් වහල් වෙළඳාමේ කොටසක් ලෙස ඩොමිනිකා භාවිතා කරන ලද අතර, එමඟින් භාණ්ඩ බෝග ලෙස සීනි සහ කෝපි නිෂ්පාදනය සහ නැව්ගත කිරීම ඇතුළත් වෙළඳාමේ කොටසක් ලෙස වහලුන් ආනයනය කර දූපත් වල ශ්‍රමය ලෙස අලෙවි කරන ලදී. යුරෝපයට. දිවයිනේ හොඳම ලේඛනගත වහල් වගාව වන්නේ පිරිමි 71 ක් සහ ගැහැණු වහලුන් 68 ක් සිටි හිල්ස්බෝරෝ වතුයායයි. ග්‍රෙග් පවුල කැපී පෙනෙන විය: මස්සිනා වූ තෝමස් හොඩ්සන්ට වහල් නෞකාවක් හිමි වූ අතර තෝමස් ග්‍රෙග් සහ ඔහුගේ පුත් ජෝන් ග්‍රෙග් ඩොමිනිකා හි සීනි වතුවල කොටස් හිමිකරුවන් විය. 1814 ජනවාරි මාසයේදී වහලුන් 20 ක් හිල්ස්බරෝ වෙතින් පලා ගියහ. ඔවුන් නැවත අල්ලා ගත් අය ලෙස සටහන් කර ඇති අතර පිරිමින්ට කස පහර 100 ක් සහ කාන්තාවන්ට කස පහර 50 ක් යොදන ලදී. වතුකරයේ රෝහලේදී ඔවුන්ගේ එක් අයෙක් මිය ගිය බව වහලුන් පැවසූ අතර, ඔහු වස පානය කර ඇති බව ඔවුන් විශ්වාස කළහ.[5]
1831 දී, නිල බ්‍රිතාන්‍ය වාර්ගික ආකල්පවල ලිබරල්කරණයක් පිළිබිඹු කරමින්, බ්‍රවුන් වරප්‍රසාද පනත් කෙටුම්පත[6] නිදහස් කළු ජාතිකයින්ට (බොහෝ විට අප්‍රිකානු සහ යුරෝපීය සම්භවයක් ඇති මිශ්‍ර ජාතීන්ට අයත් බොහෝ නිදහස් වර්ණ සහිත පුද්ගලයින්) දේශපාලන හා සමාජ අයිතීන් ප්‍රදානය කරන ලදී. 1833 වහල්භාවය අහෝසි කිරීමේ පනත සමඟින්, බ්‍රිතාන්‍යය ඉන්දියාවේ හැර සිය අධිරාජ්‍යය පුරා වහල් සේවය අවසන් කරන ලදී.[7]
නිදහසත් එක්ක ඡන්ද බලයත් ආවා. 1835 දී අප්‍රිකානු සම්භවයක් ඇති පළමු මිනිසුන් තිදෙනා ඩොමිනිකාහි ව්‍යවස්ථාදායක සභාවට තේරී පත් විය. අසල්වැසි ප්‍රංශ යටත් විජිත දූපත් වන ග්වාඩෙලූප් සහ මාර්ටිනික් වලින් බොහෝ වහලුන් ඩොමිනිකාවට පලා ගියහ. 1838 දී, ඩොමිනිකාව, ජනවාර්ගික අප්‍රිකානු බහුතරයක් විසින් පාලනය කරන ලද තේරී පත් වූ ව්‍යවස්ථාදායකයක් ඇති බ්‍රිතාන්‍ය බටහිර ඉන්දීය කොදෙව්හි පළමු යටත් විජිතය බවට පත් විය. මෙම නීති සම්පාදකයින්ගෙන් බහුතරයක් වහල්භාවය අහෝසි කිරීමට පෙර නිදහස් වර්ණ හා කුඩා වතු හිමියන් හෝ වෙළෙන්දන් විය. ඔවුන්ගේ ආර්ථික හා සමාජීය අදහස් කුඩා, ධනවත් ඉංග්‍රීසි වැවිලිකාර පන්තියේ අවශ්‍යතාවලට වඩා වෙනස් විය. ඔවුන්ගේ බලයට ඇති තර්ජනයට ප්‍රතිචාර දක්වමින්, වැවිලිකරුවන් වඩාත් සෘජු බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයක් සඳහා බලපෑම් කළහ.[2]
1865 දී, බොහෝ උද්ඝෝෂණ හා ආතතියෙන් පසුව, යටත් විජිත කාර්යාලය විසින් තේරී පත් වූ සාමාජිකයින් එකහමාරක් සහ පත් කරන ලද අර්ධ සාමාජිකයින්ගෙන් සැදුම්ලත් එකක් තෝරා පත් කර ගැනීම වෙනුවට පත් කරන ලදී. යටත් විජිත පරිපාලකයින් සමඟ මිත්‍රත්වය දැරූ වැවිලිකරුවන් බොහෝ අවස්ථාවල තේරී පත් වූ ව්‍යවස්ථාදායකයන් අභිබවා ගියහ. 1871 දී ඩොමිනිකාව බ්‍රිතාන්‍ය ලීවර්ඩ් දූපත් වල කොටසක් බවට පත් විය. තේරී පත් වූ සභාවේ දේශපාලන බලය ක්‍රමානුකූලව ඛාදනය විය. 1896 දී ක්‍රවුන් ජනපද රජය නැවත පිහිටුවන ලදී.
20 වන සියවසේ මුල් භාගය
[සංස්කරණය]| ඩොමිනිකා පනත 1938 | |
|---|---|
| පාර්ලිමේන්තු පනත | |
 | |
| දිගු මාතෘකාව | ඩොමිනිකාව ලීවර්ඩ් දූපත් වලින් වෙන් කිරීම සහ ඒ හා සම්බන්ධ අරමුණු සඳහා විධිවිධාන සැලසීමේ පනතක්. |
| උපුටා ගැනීම | 1 & 2 Geo. 6. c. 10 |
| දිනයන් | |
| රාජකීය අනුමැතිය | 1938 මාර්තු 30 |
පළමු ලෝක සංග්‍රාමයේදී බොහෝ ඩොමිනිකානුවන්, ප්‍රධාන වශයෙන් කුඩා ගොවීන්ගේ පුතුන්, බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යය වෙනුවෙන් යුරෝපයේ සටන් කිරීමට ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වූහ. යුද්ධයෙන් පසු, කැරිබියන් දූපත් පුරා දේශපාලන විඥානයේ නැගීමක්, නියෝජිත රජයේ සංගමය පිහිටුවීමට හේතු විය. ඩොමිනිකාව පාලනය කිරීම සඳහා හඬක් නොමැතිකම හේතුවෙන් මහජන කලකිරීමට පත් වූ මෙම කණ්ඩායම 1924 දී ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වූ ආසනවලින් තුනෙන් එකක් සහ 1936 දී අඩක් දිනා ගත්තේය. 1940 දී ඩොමිනිකාවේ පරිපාලනය බ්‍රිතාන්‍ය ලීවර්ඩ් වෙතින් මාරු විය. දූපත් සිට බ්‍රිතාන්‍ය වින්ඩ්වර්ඩ් දූපත් දක්වා.[2] දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයේදී සමහර ඩොමිනිකන්වරු බ්‍රිතාන්‍ය සහ කැරිබියානු හමුදාවන්හි ස්වේච්ඡාවෙන් ඉදිරිපත් වූහ. මාර්ටිනික් සහ ග්වාඩෙලූප් වෙතින් නිදහස් ප්‍රංශ සරණාගතයින් දහස් ගණනක් විචි විසින් පාලනය කරන ලද ප්‍රංශ දූපත් වලින් ඩොමිනිකාවට පලා ගිය අතර, රොසොවෝ සහ වෙනත් ගම්මානවල රැඳී සිටියහ.
1958 වන තෙක් ඩොමිනිකාව බ්‍රිතාන්‍ය වින්ඩ්වර්ඩ් දූපත් හි කොටසක් ලෙස පාලනය විය. කැරිබියන් දූපත් 1958 සිට 1962 දක්වා නිදහස ඉල්ලා සිටි අතර 1958 දී ඩොමිනිකාව කෙටිකාලීන බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් සම්මේලනයේ පළාතක් බවට පත් විය.[1][2] 1962 දී ෆෙඩරේෂන් විසුරුවා හැරීමෙන් පසුව, ඩොමිනිකාව 1967 දී එක්සත් රාජධානියේ ආශ්‍රිත රාජ්‍යයක් බවට පත් වූ අතර, එහි අභ්‍යන්තර කටයුතු පිළිබඳ වගකීම විධිමත් ලෙස භාර ගත්තේය.[1] 1978 නොවැම්බර් 3 වන දින, අගමැති පැට්‍රික් ජෝන් විසින් ප්‍රමුඛ ඩොමිනිකාවේ පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලයට ජනරජයක් ලෙස නිදහස ලබා දෙන ලදී.[1][2][8]
නිදහසින් පසු
[සංස්කරණය]1979 මැද භාගයේදී, ආරම්භක අගමැති පැට්‍රික් ජෝන්ගේ පරිපාලනය පිළිබඳ දේශපාලන අතෘප්තිය සිවිල් කුමන්ත්‍රණයකින් උච්චතම අවස්ථාවට පත් වූ අතර ජෝන්ට එරෙහිව ඩොමිනිකා ව්‍යවස්ථාදායකයේ සභාව තුළ විශ්වාසභංග යෝජනාවක් සම්මත වීමෙන් ජෝන් පරිපාලනය බිඳ වැටුණි. ඩොමිනිකාහි දෙවන අගමැති ඔලිවර් සෙරෆින් යටතේ නව, ඊනියා "අතුරු ආණ්ඩුවක්" පිහිටුවන ලදී;[1] සෙරෆින්ගේ ප්‍රධාන කාර්යය වූයේ 1980 දී ව්‍යවස්ථාපිතව නව මහ මැතිවරණයකට රට සූදානම් කිරීමයි, එබැවින් නිල නොවන "අතුරුකාලීන" අගමැති. සෙරෆින් 1980 මහා මැතිවරණයට ඩිමොක්‍රටික් ලේබර් පක්ෂය නමින් ඩොමිනිකා කම්කරු පක්ෂයක් සංවිධානය කර නායකත්වය දුන් අතර ප්‍රධාන වශයෙන් ඔහුගේ මාස 13කට ආසන්න කාලයක් පැවති අගමැති ධූරයේ ආධිපත්‍යය දැරුවේ පස්වන කාණ්ඩයේ ඩේවිඩ් සුළි කුණාටුවෙන් 56 දෙනෙකුට මරු කැඳවූ සහ කිව නොහැකි හානිය නිසා ය. දිවයින පුරා.[1][9] ඊළඟ වසරේ ඇලන් සුළි කුණාටුව තවත් හානි සිදු කළේය.[1] 1980 මැතිවරනයෙන් පසුව, සෙරෆින්ගේ ආන්ඩුව අගමැතිනි ඉයුජිනියා චාල්ස් යටතේ ඩොමිනිකා නිදහස් පක්ෂය (DFP) විසින් නායකත්වය දෙන ලද එකක් මගින් ප්‍රතිස්ථාපනය විය. ඇය කැරිබියානු ප්‍රථම කාන්තා අගමැතිනිය වූවාය.[1][10]
1981 දී, චාල්ස්ගේ රජයට කුමන්ත්‍රණ දෙකක තර්ජනයක් එල්ල විය. පළමුවැන්න මෙහෙයවනු ලැබුවේ ඩොමිනිකාහි හමුදාපති ෆ්‍රෙඩ්රික් නිව්ටන් විසිනි, ඔහු රොසෝහි පොලිස් මූලස්ථානයට ප්‍රහාරයක් සංවිධානය කළ අතර එය පොලිස් නිලධාරියෙකුගේ මරණයට හේතු විය. නිව්ටන් සහ තවත් සොල්දාදුවන් පස් දෙනෙකු ප්‍රහාරයට වැරදිකරුවන් වූ අතර 1983 දී මරණ දණ්ඩනයට නියම විය. සහචරයින් පස් දෙනාගේ දඩුවම පසුව ජීවිතාන්තය දක්වා සිරගත කරන ලදී, නමුත් නිව්ටන් 1986 දී ක්‍රියාත්මක කරන ලදී.[11] මයික් පර්ඩියු සහ වුල්ෆ්ගැන්ග් ඩ්‍රෝජ් විසින් මෙහෙයවන ලද ඔපරේෂන් රෙඩ් ඩෝග් හි කුලී හේවායන්[12] විසින් රට අත්පත් කර ගැනීමේ තර්ජනයට ලක් වූ දෙවැන්න වසර අවසානයේදී සිදු විය. ඔවුන් උත්සාහ කළේ රටේ සංවර්ධනය පාලනය කිරීම සඳහා චාල්ස් අගමැති ලෙස පෙරළා දමා හිටපු අගමැති ජෝන් නැවත පත් කිරීමට ය. එෆ්බීඅයි වෙත ඔත්තුව ලැබුණු අතර, කුලී හේවායන් ප්‍රවාහනය කිරීමට කුලියට ගත් නැව කිසි විටෙකත් තටාකාංගනය හැර ගියේ නැත. කුලී හේවායන්ට විධිමත් හමුදා පළපුරුද්දක් හෝ පුහුණුවක් නොතිබූ අතර, බොහෝ කාර්යමණ්ඩලයේ නායක මයික් පර්ඩියු විසින් එක්වීමට නොමඟ යවා ඇත. එක්සත් ජනපද මධ්‍යස්ථ නීති උල්ලංඝණය කරන ලද කුමන්ත්‍රණයේ ඔහුගේ කොටස වෙනුවෙන් සුදු ආධිපත්‍යවාදී ඩොන් බ්ලැක් ද සිරගත කරන ලදී.[13]
චාල්ස් ආන්ඩුව 1983 ඇමරිකානු ග්‍රෙනාඩා ආක්‍රමණයට සහාය දුන් අතර, එ.ජ. වෙතින් ඩොමිනිකාගේ ප්‍රශංසාව උපයා ගත්තේය රොනල්ඩ් රේගන්ගේ රජය, සහ මූල්‍ය ආධාර වැඩි කිරීම.[14]
1980 ගණන්වල මැද භාගය වන විට, කෙසෙල් මිල පහත වැටීම හේතුවෙන් නැවතත් දුර්වල වීමට පෙර,[1] ආර්ථිකය යථා තත්ත්වයට පත්වීමට පටන් ගත්තේය. ඉයුජීනියා චාල්ස් 1985 මහ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළ අතර, ජනප්‍රියව නැවත තේරී පත් වූ පළමු වත්මන් ඩොමිනිකා අගමැතිනිය බවට පත් විය. ආර්ථිකයේ අඛණ්ඩ පසුබෑම සහ ඩොමිනිකා දේශපාලනය මත ඉයුජීනියා චාල්ස්ගේ දැඩි ග්‍රහණය 1988 දී ස්වයං-මාතෘකාකාරී "තුන්වන බලවේගය" දේශපාලන ගොඩනැගීමක් ඇති කළේය, එය DFP සහ විපක්ෂයේ DLP පාලනය කිරීමේ සම්ප්‍රදායික ද්වි-පක්ෂ විධිවිධානය කඩාකප්පල් කළේය. "තුන්වන බලවේගය" ඉක්මනින්ම එක්සත් කම්කරු පක්ෂය (UWP) ලෙස විධිමත් කර එහි නායකයා ලෙස ඩොමිනිකා කෙසෙල් අලෙවි සමාගමේ හිටපු සාමාන්‍යාධිකාරී එඩිසන් ජේම්ස් තෝරා ගන්නා ලදී. මෙය කෙසෙල් ගොවීන් අතර ජේම්ස්ගේ කීර්තිය ලබා දුන් උපායමාර්ගික තේරීමක් වන අතර ඔහුගේ සම්භවය නැගෙනහිර හෝ අත්ලාන්තික් වෙරළ තීරයේ බටහිර හෝ කැරිබියන් මුහුදු වෙරළේ ප්‍රභූන් විසින් ඩොමිනිකාවේ අගනුවර වන රොසෝ හි විරසක වූ බවක් දැනෙන්නට පටන් ගත්තේය. ඉයුජීනියා චාල්ස් නැවතත් 1990 මහ මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළ අතර, අඛණ්ඩව මහා මැතිවරණ තුනක් ජයග්‍රහණය කළ පළමු වත්මන් ඩොමිනිකා අගමැතිනිය විය. කෙසේ වෙතත්, යූජීනියා චාල්ස්ගේ ඩීඑෆ්පී යූඩබ්ලිව්පී පැන නැගීමෙන් පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතර බලය අහිමි වී එක් ආසනයක් තුළට තල්ලු විය. එබැවින්, ඉයුජීනියා චාල්ස් 1993 දී ඩොමිනිකා නිදහස් පක්ෂයේ දේශපාලන නායකත්වය අතහැර 1995 මහ මැතිවරණයට කිසිදු ආකාරයකින් ඉදිරිපත් නොවීම පුදුමයක් නොවේ. අගමැතිනි ඉයුජීනියා චාල්ස් ගේ ප්‍රවීණ චරිතාංග නායකත්වයෙන් තවදුරටත් ප්‍රතිලාභ නොලබන අතර, ඩොමිනිකා නිදහස් පක්ෂය 1995 මැතිවරණයෙන් UWP වෙත පරාජය වූ අතර එහි නායක එඩිසන් ජේම්ස් අගමැති විය.[1] ඩොමිනිකා කෙසෙල් අලෙවි සමාගමේ හිටපු සාමාන්‍යාධිකාරී ජේම්ස් කෙසෙල් මත අධික ලෙස රඳා පැවතීමෙන් ඩොමිනිකන් ආර්ථිකය විවිධාංගීකරණය කිරීමට උත්සාහ කළේය. 1995 දී ලුයිස් සුළි කුණාටුවෙන් බෝගය විශාල වශයෙන් විනාශ විය.[1] තවද ජේම්ස්ට කෙසෙල් එහි පැරණි විකුණුම් මිල සහ කීර්තිය නැවත ලබා ගැනීමට නොහැකි විය. තවද, ජේම්ස් පරිපාලනය නිල දූෂණ චෝදනාවලට විරුද්ධ විය.
2000 ජනවාරි 31 මහා මැතිවරණයේදී, UWP, වාම නැඹුරුවක් ඇති රූස්වෙල්ට් බී. "රෝසි" ඩග්ලස් විසින් නායකත්වය දුන් DLP සහ හිටපු වෘත්තීය සමිති නායක, චාල්ස් සවරින් ගේ නායකත්වයෙන් යුත් Dominica Freedom පක්ෂය විසින් DLP සන්ධානයක් විසින් පරාජය කරන ලදී. ඩග්ලස් අගමැති විය. සභා මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ එක් යූඩබ්ලිව්පී සාමාජිකයෙක් ඩීඑල්පී-ඩීඑෆ්පී සභාග ආන්ඩුවට එක්වෙමින් බිම තරණය කළේය. කෙසේ වෙතත්, මාස කිහිපයකට පසු ඩග්ලස් 2000 ඔක්තෝබර් 1 දින මිය ගියේය.[1][15][16] අග්‍රාමාත්‍ය ඩග්ලස් වෙනුවට පියරේ චාල්ස් පත් කරන ලද අතර ඔහු ද 2004 ජනවාරි 6 වන දින නිලයේදී මිය ගියේය.[1][17] ඩීඑල්පී හි රූස්වෙල්ට් ස්කෙරිට්, පියරේ චාල්ස් වෙනුවට අගමැති ලෙස පත් වූ අතර, වයස අවුරුදු 31 දී ලෝකයේ ලාබාලතම රජයේ ප්‍රධානියා බවට පත්විය.[1] ස්කෙරිට් ගේ නායකත්වය යටතේ, DLP පක්ෂයට ආසන 21කින් යුත් පාර්ලිමේන්තුවේ ආසන 12ක් ලබා දුන් 2005 මැයි මැතිවරණයෙන් ජයග්‍රහණය කළේය. යූඩබ්ලිව්පීය ආසන 8ක් දිනාගත් අතර ඉතිරි ආසනය එවකට ස්වාධීන අපේක්ෂකයෙකු වූ රොනල්ඩ් ටූලෝන් දිනා ගත්තේය. පසුව ටූලෝන් රජයට එක් විය.[2][18] ඔහුගේ 2005 මැතිවරන ජයග්‍රහණයත් සමග, ස්කෙරිට් හත් දෙනෙකුගෙන් යුත් මහජනතාව නැවත තේරී පත් වූ දෙවන වත්මන් අගමැති බවට පත් විය.
2009 මැතිවරණයේදී ඩීඑල්පී ආසන 21 න් 18 ක් දිනා ගත්තේය. යූඩබ්ලිව්පීය මැතිවරණ ව්‍යාපාරයේ නුසුදුසුකම්වලට හිමිකම් කියූ අතර පාර්ලිමේන්තුව වර්ජනය කිරීම ඇතුළුව පුළුල් පරාසයක විරෝධතා ක්‍රියාවල නිරත විය. යූඩබ්ලිව්පීයේ වර්ජනය පාර්ලිමේන්තු ක්‍රියා පටිපාටියට පටහැනිව පාර්ලිමේන්තුවේ තේරී පත් වූ නියෝජිතයින් තිදෙනාගෙන් දෙදෙනෙකු සඳහා අවම වශයෙන් පාර්ලිමේන්තුවට අනවසරයෙන් නොපැමිණීම තුනක් පැවතුනි, එය ඔවුන්ගේ ආසන දෙක පුරප්පාඩු වී ඇති බව ප්‍රකාශයට පත් කිරීමටත් ඒවා පිරවීම සඳහා අතුරු මැතිවරණයක් කැඳවීමටත් හේතු විය. 2010 ජූලි මාසයේදී එම පුරප්පාඩු වූ ආසන දෙක සඳහා අතුරු මැතිවරණයක් පවත්වන ලද අතර, UWP නැවතත් ආසන දෙකම දිනා ගත්තේය.[19] ස්කෙරිට් යටතේ DLP 2014 ඩොමිනිකන් මහා මැතිවරණය ජයග්‍රහණය කිරීමට සමත් විය.[20]
2012 සැප්තැම්බර් 17 වැනි දින එලියුඩ් තඩ්ඩියස් විලියම්ස් ජනාධිපති ලෙස දිවුරුම් දෙන ලදී (බොහෝ දුරට චාරිත්‍රානුකූල භූමිකාවක්), වෛද්‍ය නිකලස් ලිවර්පූල් වෙනුවට අයහපත් සෞඛ්‍ය තත්ත්වය හේතුවෙන් ධුරයෙන් ඉවත් කරන ලදී. 2013 සැප්තැම්බර් 30 වන දින හිටපු වෘත්තීය සමිති නායක සහ හිටපු ඩොමිනිකා නිදහස් පක්ෂ නායක චාල්ස් සවාරින් රජයේ අමාත්‍ය ධූරයෙන් ඉල්ලා අස්වීමට දින කිහිපයකට පෙර ජනාධිපති ලෙස තේරී පත් විය. ඔහු ඩොමිනිකාවේ අටවැනි ජනාධිපතිවරයාය.[21]
.jpg)
නිවර්තන කුණාටුව එරිකා 2015 අගෝස්තු මාසයේදී දිවයින විනාශ කළ අතර, 30 දෙනෙකු මිය ගිය අතර දැඩි පාරිසරික හා ආර්ථික හානියක් සිදු විය.[1] 5 වන කාණ්ඩයේ මාරියා සුළි කුණාටුවෙන් සෘජු ගොඩබිමකට ගොදුරු වෙමින් 2017 සැප්තැම්බර් 18 වන දින ඩොමිනිකාවට නැවතත් පහර දෙන ලදී.[1][22] හානිය පිළිබඳ මුල් ඇස්තමේන්තු යෝජනා කළේ දිවයිනේ ගොඩනැගිලිවලින් 90% ක් විනාශ වී ඇති අතර යටිතල පහසුකම් නටබුන් වී ඇති බවයි.[23][24] එක්සත් රාජධානිය, ප්‍රංශය සහ නෙදර්ලන්තය දිවයිනට ආධාර රැගෙන යාමට නැව් සහ ගුවන් සෝපාන පිහිටුවයි; විනාශයේ පරිමාණය බොහෝ මිනිසුන්ට නිවාස අහිමි කර ඇත.
ඩොමිනිකා එහි පළමු පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ක්‍රීඩා පදක්කම් දෙක රිදී සහ ලෝකඩ පදක්කම් 2018 ගෝල්ඩ් කෝස්ට් හි පැවති පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ක්‍රීඩා උළෙලේදී දිනා ගත්තේය.[25]
ජනාධිපති චාල්ස් ඇන්ජලෝ සවාරින් 2018 දී නව පස් අවුරුදු ධුර කාලයක් සඳහා නැවත තේරී පත් විය.[26]
2019 දෙසැම්බරයේදී, වත්මන් අගමැති රූස්වෙල්ට් ස්කෙරිට් ඔහුගේ සිව්වැනි මහ මැතිවරණයෙන් ආසන දහඅටක් තුනක් දක්වා අඛණ්ඩව ජයග්‍රහණය කර, එතෙක් මෙතෙක් එසේ කළ පළමු ඩොමිනිකාවේ අගමැති බවට පත් විය.[27]
ඩොමිනිකාව සිය පළමු ඔලිම්පික් රන් පදක්කම ලබා ගත්තේ 2024 පැරිසියේ පැවති ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී තියා ලාෆොන්ඩ් කාන්තා තුන් පිම්ම මීටර් 15.02කින් ජයගත් විටය.
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v "Encyclopedia Britannica - Dominica". 12 October 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 June 2019.
- ^ a b c d e f g "Background note: Dominica". U.S. Department of State (July 2008).
මෙම ලිපිය තුළ මෙම ප්‍රභවයේ පෙළ ඇතුළත් වන අතර එය පොදු වසම තුළ පවතියි.
- ^ P.C. Emmer & BW Highman, (1999) General History of the Caribbean: Methodology and Historiography of the Caribbean, volume 6, p. 637
- ^ "Important Dates in Dominica's History". Lennox Honychurch. 1990-07-05. 30 August 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2013-09-29.
- ^ "Janus: Dominica Estate documents". janus.lib.cam.ac.uk. 20 September 2017 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 September 2017.
- ^ London Society for the Abolition of Slavery throughout the British Dominions (1831). Anti-Slavery Monthly Reporter, volume 3. London Society for the Mitigation and Abolition of Slavery in the British Dominions. p. 211.
- ^ "Slavery Abolition Act 1833; Section LXIV". 28 August 1833. 24 May 2008 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 June 2008.
- ^ "The Dominica Termination of Association Order 1978". www.legislation.gov.uk. 2 July 2018 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 1 July 2018.
- ^ Lawrence, Miles (1979). "Hurricane David Preliminary Report, Page 3". National Hurricane Center. 9 March 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 October 2010.
- ^ Goldman, Lawrence (2013). Oxford Dictionary of National Biography 2005–2008 (ඉංග්‍රීසි බසින්). Oxford University Press. p. 210. ISBN 9780199671540.
- ^ "Ex-Commander Hanged For Dominica Coup Role". The New York Times. 9 August 1986. 22 February 2012 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 26 August 2009.
- ^ "Caribbean Islands – Regional Security Threats, 1970–81". Country-data.com. 31 December 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2010-06-27.
- ^ Stewart Bell, Bayou of Pigs සංරක්ෂණය කළ පිටපත 11 අගෝස්තු 2023 at the Wayback Machine, presents the story of the planned coup.
- ^ Woodward, Bob, Veil: the Secret Wars of the CIA 1981-1987, New York: Simon and Schuster, 1987, pp. 290, 300.
- ^ "www.mathaba.net". www.mathaba.net. 4 March 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 12 May 2018.
- ^ Ellsworth Carter, "Dominica Leader Douglas Dies", Mathaba.net.
- ^ "When Prime Minister Pierre Charles died". The Sun. 21 September 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2022.
- ^ "IFES Election Guide | Elections: Dominica Parliamentary May 5, 2005". www.electionguide.org. 7 October 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2022.
- ^ "U.S. Department of State Background Note on Dominica". State.gov. 2013-02-07. 4 June 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2013-09-29.
- ^ General Election Results - 8 December 2014 සංරක්ෂණය කළ පිටපත 1 මැයි 2019 at the Wayback Machine Caribbean Elections
- ^ "Charles Angelo Savarin sworn in as Dominica's 8th President - GIS Dominica". news.gov.dm. 7 October 2022 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2022.
- ^ "Hurricane Maria 'devastates' Dominica: PM". BBC News. 19 September 2017. 29 May 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 September 2017.
- ^ "Dominica devastation emerges with fatalities and '90% of buildings destroyed'". WIC News. 19 September 2017. 10 May 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 19 September 2017.
- ^ Handy, Gemma (25 September 2017). "Dominica grieves after Hurricane Maria". BBC News. 21 July 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 21 July 2018.
- ^ "DOC President Billy Doctrove says he is pleased with the National Team Commonwealth Games performance". Q95FM (ඉංග්‍රීසි බසින්). 8 June 2023 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2022.
- ^ "DOMINICA-Savarin re-elected President, opposition stages walkout". Antigua News Room. 2 October 2018. 13 February 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 7 October 2022.
- ^ Sorhaindo, Rupert (10 December 2019). "Reflections on Dominica 2019 general election results". Caribbean News Global. 7 June 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 5 December 2021.
