ග්වාතමාලාවේ රජය සහ දේශපාලනය
දේශපාලන පද්ධතිය
[සංස්කරණය]
.jpg)
ග්වාතමාලාව යනු ව්‍යවස්ථාපිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජයක් වන අතර, එහිදී ග්වාතමාලාවේ ජනාධිපතිවරයා රාජ්‍ය නායකයා සහ රජයේ ප්‍රධානියා වන අතර බහු-පක්ෂ පද්ධතියක වේ. විධායක බලය රජය විසින් ක්‍රියාත්මක කරනු ලැබේ. ව්‍යවස්ථාදායක බලය රජයට සහ ජනරජයේ කොංග්‍රසයට පැවරී ඇත. අධිකරණය විධායකයෙන් සහ ව්‍යවස්ථාදායකයෙන් ස්වාධීන වේ.
2015 සැප්තැම්බර් 2 වන දින, දූෂණ වංචාවක් හේතුවෙන් ඔටෝ පෙරෙස් මොලිනා ග්වාතමාලාවේ ජනාධිපති ධුරයෙන් ඉල්ලා අස් වූ අතර 2016 ජනවාරි දක්වා ඇලෙජැන්ඩ්‍රෝ මැල්ඩොනාඩෝ ඔහු වෙනුවට පත් කරන ලදී.[1] කොංග්‍රසය මැල්ඩොනාඩෝ වෙනුවට නව උප සභාපති ලෙස හිටපු යුනිවර්සිඩෑඩ් ඩි සැන් කාලෝස් ජනාධිපති ඇල්ෆොන්සෝ ෆුවෙන්ටස් සෝරියා පත් කළේය.[2]
ජිමී මොරාලෙස් 2016 ජනවාරි 14 වන දින බලයට පත් විය.[[3] 2020 ජනවාරි මාසයේදී, ඔහුගෙන් පසු ඇලෙජැන්ඩ්‍රෝ ජියාමට්ටෙයි පත් විය.[4]
ග්වාතමාලාවේ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙකු, සමාජ විද්‍යාඥයෙකු, ලේඛකයෙකු සහ දේශපාලනඥයෙකු සහ සෙමිලා පක්ෂයේ සාමාජිකයෙකු සහ සම-නිර්මාතෘවරයෙකු වන සීසර් බර්නාඩෝ අරෙවාලෝ ඩි ලියොන්,[5] දැන් ග්වාතමාලාවේ 52 වන ජනාධිපතිවරයා ලෙස සේවය කරයි.
විදේශ සබඳතා
[සංස්කරණය]ග්වාතමාලාව දිගු කලක් අසල්වැසි බෙලීස්හි භූමියේ සම්පූර්ණ හෝ කොටසක් හිමිකරගෙන ඇත. මෙම භෞමික ආරවුල හේතුවෙන්, 1991 සැප්තැම්බර් 6 වන දින දක්වා ග්වාතමාලාව බෙලීස්හි ස්වාධීනත්වය පිළිගත්තේ නැත,[6] නමුත් ආරවුල විසඳී නොමැත. එය අවසන් කිරීම සඳහා ඇමරිකානු රාජ්‍ය සංවිධානයේ අනුග්‍රහය යටතේ දැනට සාකච්ඡා පැවැත්වෙමින් පවතී.[7][8]
හමුදා
[සංස්කරණය]ග්වාතමාලාවේ නිහතමානී හමුදාවක් සිටින අතර, එහි කාර්ය මණ්ඩලය 15,000 ත් 20,000 ත් අතර වේ.[9]
2017 දී ග්වාතමාලාව න්‍යෂ්ටික අවි තහනම් කිරීම පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ගිවිසුමට අත්සන් තැබීය.[10]
පරිපාලන අංශ
[සංස්කරණය]ග්වාතමාලාව දෙපාර්තමේන්තු 22කට බෙදා ඇත (ස්පාඤ්ඤ: departamentos) සහ උප-බෙදා ඇත්තේ මහ නගර සභා 335කට පමණ (ස්පාඤ්ඤ: municipios).[11]
මානව අයිතිවාසිකම්
[සංස්කරණය]1996 සිවිල් යුද්ධය අවසන් වූ දා සිට ග්වාතමාලාවේ ඝාතන සහ ඝාතන කල්ලි සුලභ විය. ඔවුන් බොහෝ විට රහසිගත ආරක්ෂක උපකරණ (Cuerpos Ilegales y Aparatos Clandestinos de Seguridad – CIACS), සංවිධානාත්මක අපරාධවලට සම්බන්ධ වත්මන් සහ හිටපු හමුදා සාමාජිකයින්ගේ සංවිධාන සමඟ සබඳතා පැවැත්වූහ. ඔවුන්ට සැලකිය යුතු බලපෑමක් තිබුණි, දැන් එය තරමක් අඩු වී ඇත,[12] නමුත් නීති විරෝධී ඝාතන දිගටම පවතී.[13] 2004 ජූලි මාසයේදී, අන්තර්-ඇමරිකානු අධිකරණය 1982 ජූලි 18 වන දින ප්ලාන් ඩි සැන්චෙස් හි අචි-මායා 188 දෙනෙකු සමූලඝාතනය කිරීම හෙළා දුටු අතර, එහි ඉතිහාසයේ පළමු වතාවට, ග්වාතමාලා හමුදාව ජන සංහාරයක් සිදු කළ බවට තීන්දු කළේය. 1980 ගණන්වල ගිනිගත්-පෘථිවි ව්‍යාපාරයේ වාර්තා වූ 626 සංහාරයන්ගෙන් ඕනෑම එකක් සඳහා ග්වාතමාලා රාජ්‍යයට එරෙහිව අධිකරණය විසින් ලබා දුන් පළමු තීන්දුව එය විය.[13] එම සංහාරවලදී, ගොදුරු වූවන්ගෙන් 83% ක් මායා සහ 17% ක් ලැඩිනෝ විය.[13]
| ග්වාතමාලාවේ අධිකරණමය නොවන ඝාතන | |
|---|---|
| 2010 | 5,072 |
| 2011 | 279 |
| 2012 | 439 |
| මූලාශ්‍රය: මානව හිමිකම් පිළිබඳ නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග සඳහා වූ මධ්‍යස්ථානය (CALDH)[12] | |
2008 දී, ස්ත්‍රී දූෂණය, එනම් ඇගේ ලිංගිකත්වය නිසා කාන්තාවක් ඝාතනය කිරීම, අපරාධයක් ලෙස නිල වශයෙන් පිළිගත් පළමු රට බවට ග්වාතමාලාව පත්විය.[14] එල් සැල්වදෝරය සහ ජැමෙයිකාවෙන් පසු ලෝකයේ තුන්වන ඉහළම ස්ත්‍රී දූෂණ අනුපාතය ග්වාතමාලාවේ ඇති අතර, 2007 සිට 2012 දක්වා සෑම කාන්තාවන් 100,000 කටම 9.1 ක් පමණ මිනීමැරුම් සිදු වේ.[14]
යොමු කිරීම්
[සංස්කරණය]- ^ "Maldonado Aguirre revala su terna vicepresidencial". Prensa Libre (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Guatemala. 3 September 2015. 5 September 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 3 September 2015.
- ^ "Fuentes Soria nombrado vicepresidente". ElPeriódico (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Guatemala. 16 September 2015. 17 September 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 16 September 2015.
- ^ "Jimmy Morales inaugurated as new Guatemala president". BBC News. 15 January 2016. 3 April 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 January 2024.
- ^ "Guatemala swears in Alejandro Giammattei as president | DW | 15.01.2020". DW.COM. 9 December 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 January 2024.
- ^ "César Bernardo Arévalo De León". Congress of Guatemala. 2019. 21 August 2023 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 15 June 2021.
- ^ Encyclopedia of the Inter-American System සංරක්ෂණය කළ පිටපත 21 අප්‍රේල් 2023 at the Wayback Machine by George Pope Atkins Greenwood Press, Westport, Connecticut (1997) p. 36.
- ^ Gorina-Ysern, Montserrat. "OAS Mediates in Belize-Guatemala Border Dispute". ASIL Insights. American Society of International Law. 21 March 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 29 April 2007.
- ^ Jorge Luján Muñoz, director general. (2005). Historia General de Guatemala. Guatemala: Asociación de Amigos del País. ISBN 84-88622-07-4.
- ^ "Cancelarán 12 mil 109 plazas en el Ejército". Prensa Libre. 2 අප්‍රේල් 2004. 10 ජූලි 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 1 ජූනි 2015.
- ^ "Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons". United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. 6 August 2019 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 8 September 2020.
- ^ "Municipios de Guatemala". Secretaría de Planificación y Programación de la Presidencia (ස්පාඤ්ඤ බසින්). Guatemala. 7 July 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 29 September 2015.
- ^ a b Bargent, James (4 July 2013). "Extrajudicial Killings on the Rise in Guatemala". InsightCrime. 6 January 2020 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 6 January 2019.
- ^ a b c Sanford, Victoria. "Violence and Genocide in Guatemala". Genocide Studies Program. Yale University. 28 August 2016 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2016.
- ^ a b "Where women are killed by their own families". bbcnews.com. 5 December 2015. 13 December 2015 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 22 December 2015.