Jump to content

අරුබා හි ජන විකාශනය

විකිපීඩියා වෙතින්
ජාතික සම්භවය[1]
ජාතිකත්වය ප්‍රතිශතය
අරුබන්
  
 66%
කොලොම්බියානු
  
 9.1%
වෙනත්
  
 6.2%
ලන්දේසි
  
 4.3%
ඩොමිනිකන්
  
 4.1%
වෙනිසියුලානු
  
 3.2%
කුරසාඕවන්
  
 2.2%
හයිටි
  
 1.5%
සූරියාමීස්
  
 1.2%
පේරුවා
  
 1.1%
චීන
  
 1.1%

උපන් රට අනුව, ජනගහනය 66% අරුබාන්, 9.1% කොලොම්බියානු, 4.3% ලන්දේසි, 5.1% ඩොමිනිකන්, 3.2% වෙනිසියුලානු, 2.2% කුරකාඕන්, 1.5% හයිටි, 1.2% සුරිනාමි, 1.1% පේරු, 1.1% චීන, 6.2% වෙනත් පසුබිම්වලින් පැමිණෙන බවට ඇස්තමේන්තු කර ඇත. ජාතිකත්වය අනුව, ජනගහනය 78.7% ලන්දේසි, 6.6% කොලොම්බියානු, 5.5% වෙනිසියුලානු, 2.8% ඩොමිනිකන්; 1.3% හයිටි සහ 5.1% වෙනත් පසුබිම්වලින් පැමිණෙන බවට ඇස්තමේන්තු කර ඇත (2020 වන විට).[2] 2019 දී, මෑතකදී පැමිණි වෙනිසියුලානු සරණාගතයින් 17,000 ක් පමණ අරුබා වෙත පැමිණෙන බවට ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර එය ජනගහනයෙන් 15% ක් පමණ වේ.[3]

බොහෝ කැරිබියානු දූපත් හා සසඳන විට අරුබාහි ජනගහනයට ශක්තිමත් අරවක් උරුමයක් ඇත, නමුත් එහි පූර්ණ-ලේ සහිත ආදිවාසීහු ඉතිරිව නැත. දූපත්වාසීන්ගේ ලක්ෂණ ඔවුන්ගේ ජානමය අරවක් උරුමය පැහැදිලිව පිළිබිඹු කරයි.[4] ජනගහනයට විවිධ සම්භවයක් ඇත.[5] අරුබාහි ජනගහනයෙන් බහුතරයක් යුරෝපීය, ඇමරින්ඩියන් සහ තරමක් දුරට අප්‍රිකානු සහ/හෝ ආසියානු සම්භවයක් ඇති මිශ්‍ර පරම්පරාවකින් යුක්ත වන අතර විවිධ වෙනත් කණ්ඩායම් සහ ජාතිකත්වයන්හි සුළු ජාතීන් ද ඇත. අරුබාන්වරු ප්‍රධාන වශයෙන් පැවත එන්නේ කැකෙටියෝ ඉන්දියානුවන්, ලන්දේසි පදිංචිකරුවන්, ස්පාඤ්ඤ පදිංචිකරුවන්, වහල්භාවයට පත් අප්‍රිකානුවන් සහ අඩු ප්‍රමාණයකට වෙනිසියුලානුවන්, කොලොම්බියානුවන්, ඩොමිනිකන්වරුන්, පෘතුගීසි, ග්‍රීකයන්, ඉතාලියානුවන්, ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ, ජර්මානුවන්, බටහිර ඉන්දියානුවන්, ඉන්දු-කැරිබියන්වරුන්, චීන, පිලිපීන ජාතිකයන්, කොරියානුවන්, ජාවානි, ලෙවන්ටයින් අරාබිවරුන් සහ සෙෆාර්ඩික් යුදෙව්වන් ඇතුළු කාලයත් සමඟ අරුබාහි පදිංචි වූ විවිධ කණ්ඩායම් වලින් ය.

අරුබාහි, ජනගහන වර්ධනයට ප්‍රධාන වශයෙන් බලපාන්නේ ශුද්ධ සංක්‍රමණය නිසා වන අතර එය සාපේක්ෂව අඩු උපත් සහ මරණ සංඛ්‍යාව (1972-2022) නිසාය. මූලාශ්‍රය: මධ්‍යම සංඛ්‍යාලේඛන කාර්යාංශය, සහ සිවිල් ලියාපදිංචි කිරීමේ සහ ජනගහන කාර්යාලය.[6]

1972 සහ 2022 අතර ජනගහනය උච්චාවචනයන්ට මුහුණ දුන් අතර, එය ප්‍රධාන වශයෙන් ශුද්ධ සංක්‍රමණයේ බලපෑමට ලක් විය. වර්ධන කාල පරිච්ඡේද තිබුණද, විශේෂයෙන් ආර්ථික අභියෝග අතරතුර පහත වැටීම් ද සිදුවී ඇත. විශේෂයෙන්, 1988 සහ 2016 අතර, ජනගහනය දෙගුණයකට ආසන්න විය. කෙසේ වෙතත්, 2017 දී, පහත වැටීමක් සිදු වූ අතර, එය දශක තුනකට ආසන්න අඛණ්ඩ වර්ධනයක් බිඳ දැමීය. දැනට පවතින COVID-19 වසංගතයේ (2020–2022) පළමු වසර තුන තුළ ද ජනගහන අඩුවීමක් ඇති වූ අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් උපත් සහ සංක්‍රමණ අඩුවීම හේතුවෙන්.

2024 දී 3 වන කාර්තුව වන විට, ජනගහනය 108,027 ක් වූ අතර එය පෙර වසරට සාපේක්ෂව 0.4% ක මධ්‍යස්ථ වර්ධනයක් සනිටුහන් කරයි.[7] මෙම වැඩිවීමට හේතු වූයේ සංක්‍රමණයේ සැලකිය යුතු වැඩිවීමක් වන අතර එය සියයට 20.4 ක වැඩිවීමකි.[8]

භාෂා

[සංස්කරණය]
අරුබන්වරුන්ගේ ප්‍රාථමික භාෂාව
භාෂා ප්‍රතිශතය
පැපියාමෙන්ටෝ
  
 63.3%
ලන්දේසි
  
 15%
ස්පාඤ්ඤ
  
 11.5%
ඉංග්‍රීසි
  
 5%
චීන
  
 1.4%
කිසිවක් නැත
  
 1.5%
වෙනත්
  
 1.7%
ප්‍රකාශ කර නැත
  
 0.4%
නිවාස සංගණනය 2010[9]

අරුබා යනු බහුභාෂා සමාජයකි.[10] නිල භාෂා ලන්දේසි සහ පැපියාමෙන්ටෝ වේ. සියලුම පරිපාලන සහ නීතිමය කටයුතු සඳහා ලන්දේසි භාෂාව එකම භාෂාව වන අතර,[11] අරුබාහි භාවිතා වන ප්‍රමුඛ භාෂාව පැපියාමෙන්ටෝ ය. අරුබා, බොනෙයාර් සහ කුරකාඕ යන රටවල කතා කරන පෘතුගීසි/ස්පාඤ්ඤ පාදක ක්‍රියෝල් භාෂාවක් වන පැපියාමෙන්ටෝ, කැකෙටියෝ භාෂාව, ලන්දේසි, විවිධ බටහිර අප්‍රිකානු භාෂා සහ ඉංග්‍රීසි යන භාෂාවලින් වචන ද ඇතුළත් වේ.[12] ඉංග්‍රීසි සහ ස්පාඤ්ඤ ද දිවයිනේ බහුලව කතා කරන අතර, සංචාරක සහ සංක්‍රමණ හේතුවෙන් ඒවායේ භාවිතය වර්ධනය වී ඇත.[13][14] ඔවුන්ගේ ප්‍රජාවේ ප්‍රමාණය අනුව කතා කරන අනෙකුත් පොදු භාෂා අතර පෘතුගීසි, කැන්ටනීස්, ප්‍රංශ සහ ජර්මානු ඇතුළත් වේ.

මෑත වසරවලදී, පැපියාමෙන්ටෝහි සංස්කෘතික හා ඓතිහාසික වැදගත්කම පිළිගැනීමට රජය වැඩි උනන්දුවක් දක්වා ඇත. පැපියාමෙන්ටෝ කතා කරන දූපත් කිහිපයක් අතර කතා කරන පැපියාමෙන්ටෝ තරමක් සමාන වුවද, අක්ෂර වින්‍යාසය දිවයිනකට වෙනස් වේ, අරුබා නිරුක්ති විද්‍යාත්මක අක්ෂර වින්‍යාසය (පැපියාමෙන්ටෝ) භාවිතා කරන අතර, කුරකාඕ සහ බොනෙයාර් ශබ්ද අක්ෂර වින්‍යාසයක් (පැපියාමෙන්ටෝ) භාවිතා කරයි.

1678 දී ප්‍රථම වරට ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද "ඇමරිකාවේ බුකනියර්ස්" නම් පොතේ, අරුබාහි ස්වදේශිකයන් දැනටමත් ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා කළ බව ඇසින් දුටු සාක්ෂි හරහා සඳහන් වේ.[15] වර්තමානයේ වෙනිසියුලාව සහ කොලොම්බියාව ලෙස හඳුන්වන ප්‍රදේශවල ස්පාඤ්ඤ යටත් විජිත සමඟ සමීප ආර්ථික සබඳතා හේතුවෙන් 18 වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ භාෂාව වැදගත් භාෂාවක් බවට පත්විය.[16] වෙනිසියුලානු රූපවාහිනී ජාල දිවයිනට ලැබෙන අතර, අරුබාහි වෙනිසියුලානු සහ කොලොම්බියානුවන්ගේ සැලකිය යුතු ප්‍රජාවන් සිටිති.[17] අද ජනගහනයෙන් 13% ක් පමණ ස්වදේශීයව ස්පාඤ්ඤ භාෂාව කතා කරති.[18] ඉංග්‍රීසි භාවිතය 19 වන සියවසේ මුල් භාගය දක්වා දිව යයි, බ්‍රිතාන්‍යයන් කුරකාඕ, අරුබා සහ බොනෙයා පාලනය කළ විට. 1815 දී ලන්දේසි පාලනය නැවත ආරම්භ වූ විට, නිලධාරීන් දැනටමත් භාෂාව පුළුල් ලෙස භාවිතා කිරීම සටහන් කර ඇත.[19] සැන් නිකොලාස් හි කතා කරන ඉංග්‍රීසි ක්‍රියෝල් හි තරමක් අධ්‍යයනය කරන ලද ස්වදේශික ප්‍රභේදයක් ද ඇත, එය සැන් නිකොලාස් ඉංග්‍රීසි ලෙස හැඳින්වේ.[20]

අරුබාහි පැපියාමෙන්ටෝ භාෂාවෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද පුවත්පත් තිබේ: ඩයාරියෝ, බොන් ඩියා, සොලෝ ඩි පුවෙබ්ලෝ සහ ඒව් මේන්ටා; ඉංග්‍රීසි: අරුබා ඩේලි, අරුබා ටුඩේ සහ ද නිව්ස්; සහ ලන්දේසි: අමිගෝ. ගුවන්විදුලි මධ්‍යස්ථාන 18ක් (AM දෙකක් සහ FM දහසයක්) සහ දේශීය රූපවාහිනී මධ්‍යස්ථාන දෙකක් (Telearuba සහ Channel 22) ඇත.[21]

ආගම්

[සංස්කරණය]
අරුබාහි ආගම්[1]
ආගම් ප්‍රතිශතය
රෝමානු කතෝලික
  
 75.3%
කිසිවක් නැත
  
 5.5%
ප්‍රොතෙස්තන්ත
  
 4.9%
වෙනත්
  
 4.4%
ජෙහෝවාගේ සාක්ෂිකරු
  
 1.7%
නිශ්චිත නොකළ
  
 0.5%

රෝමානු කතෝලික ආගම ප්‍රමුඛ ආගම වන අතර ජනගහනයෙන් ආසන්න වශයෙන් 75% ක් අනුගමනය කරති.[14] කතෝලික ආගමට අමතරව, රෙපරමාදු ආගම, ඉස්ලාම්, හින්දු, යුදෙව් සහ අප්‍රිකානු ඩයස්පෝරා ආගම් ඇතුළු විවිධ ආගම් [14][13] අනුගමනය කරනු ලැබේ.[22]

සෙරෝ ප්‍රෙටෝ, සැන් නිකොලස් හි සිද්ධස්ථානය (1963)

ප්‍රසිද්ධ ප්‍රංශ ආගමික වන්දනා ස්ථානය නමින් නම් කරන ලද ලූර්ඩ්ස් ග්‍රෝටෝ, 1958 දී එර්කැම්ප් නම් පූජකයෙකු සහ ඔහුගේ පල්ලියේ සාමාජිකයන් විසින් ඉදිකරන ලදී. මෙම සිද්ධස්ථානය සැන් නිකොලස් වෙත යන ප්‍රධාන මාර්ගයට මදක් ඔබ්බෙන් සෙරෝ ප්‍රෙටෝ හි පර්වතවල පිහිටා ඇත. ගුහාව තුළ, ප්‍රධාන මාර්ගයෙන් පහසුවෙන් දැකගත හැකි කිලෝග්‍රෑම් 1,500 (රාත්තල් 1,500) ක කන්‍යා මරියතුමියගේ ප්‍රතිමාවක් ඇත. සෑම වසරකම, පෙබරවාරි 11 වන දින (ලූර්දු ආර්යාවගේ මංගල්‍යය), සැන් නිකොලස් හි ශාන්ත තෙරේසිටා දේවස්ථානයෙන් පෙරහැරක් පිටත් වී ග්‍රෝටෝ වෙත යන අතර එහිදී දිව්‍ය පූජාවක් පවත්වනු ලැබේ.[23]

ශාන්ත ෆ්‍රැන්සිස් අසීසි පල්ලිය
රෙපරමාදු පල්ලිය
ශාන්ත ඈන් පල්ලිය
ශාන්ත ෆිලෝමිනා දේවස්ථානය
ඇල්ටෝ විස්ටා දේවස්ථානය

යොමු කිරීම්

[සංස්කරණය]
  1. ^ a b උපුටාදැක්වීම් දෝෂය: අනීතික <ref> ටැගය; cia.gov නමැති ආශ්‍රේයන් සඳහා කිසිදු පෙළක් සපයා නොතිබුණි
  2. ^ "Aruba" (in en), The World Factbook (Central Intelligence Agency), 2023-08-29, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/aruba/#people-and-society, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 2023-09-13 
  3. ^ "Aruba". HIAS (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2025-03-28.
  4. ^ "Mitochondrial DNA Analysis in Aruba".
  5. ^ "A multicultural society – Central Bureau of Statistics" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2022-09-21. සම්ප්‍රවේශය 2025-03-28.
  6. ^ "The development of the population of Aruba – Central Bureau of Statistics" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2022-11-24. සම්ප්‍රවේශය 2023-09-14.
  7. ^ "The development of the population of Aruba – Central Bureau of Statistics" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2022-11-24. සම්ප්‍රවේශය 2024-12-31.
  8. ^ "The development of the population of Aruba – Central Bureau of Statistics" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2022-11-24. සම්ප්‍රවේශය 2023-09-14.
  9. ^ "Census 2010 – Central Bureau of Statistics" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 2012-07-06. සම්ප්‍රවේශය 2023-09-15.
  10. ^ "(PDF) Language and education in Aruba, Bonaire and Curaçao". ResearchGate (ඉංග්‍රීසි බසින්). 20 March 2025 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 2025-03-28.
  11. ^ "About Us". DutchCaribbeanLegalPortal.com. 20 June 2014 දින පැවති මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂිත පිටපත. සම්ප්‍රවේශය 20 May 2014.
  12. ^ "Aruba, Our History and Culture".
  13. ^ a b "Aruba". Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/37333/Aruba. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 28 July 2019. 
  14. ^ a b c "Aruba". The World Factbook (2025 ed.). Central Intelligence Agency. සම්ප්‍රවේශය 28 July 2019. (Archived 2019 edition)
  15. ^ "History of Aruba in Timeline - Popular Timelines". populartimelines.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2020-05-29.
  16. ^ Dede pikiña ku su bisiña: Papiamentu-Nederlands en de onverwerkt verleden tijd. van Putte, Florimon., 1999. Zutphen: de Walburg Pers
  17. ^ CIA.gov (2022). "Aruba-People and Society". www.CIA.gov/the-world-factbook. සම්ප්‍රවේශය 21 October 2022.
  18. ^ "Aruba". The World Factbook (2025 ed.). Central Intelligence Agency. සම්ප්‍රවේශය 6 June 2011. (Archived 2011 edition)
  19. ^ Dede pikiña ku su bisiña: Papiamentu-Nederlands en de onverwerkt verleden tijd. van Putte, Florimon., 1999. Zutphen: de Walburg Pers
  20. ^ Devonish, Hubert; Richardson, Gregory. "The English Creole of Aruba: A Community-Based Description of the San Nicolas Variety".
  21. ^ "Aruba - arubanoasis". arubanoasis.com. 26 July 2020 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2020-05-29.
  22. ^ "Practiced religions in Aruba - Churches, Temples & Holy Places | Aruba.com". www.aruba.com (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-09-14.
  23. ^ "Lourdes Grotto Aruba - Rooms-Katholiek Schrijn in de Rotsen". www.aruba.com (ලන්දේසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2023-09-14.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=අරුබා_හි_ජන_විකාශනය&oldid=742148" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි