සතර සතිපට්ඨානය
හැඳින්වීම[සංස්කරණය]
බුදුන් වහන්සේ විසින් කුරු රට කල්මාෂ්‍යදම්‍ය හෙවත් කම්මාස්සදම්ම නම් නියම් ගමෙහි දී දේශනා කරන ලද මහා සතිපට්ඨාන සූත්‍රය අනුව සතර සතිපට්ඨානයන් වනුයේ කායානුපස්සනාව, වේදනානුපස්සනාව, චිත්තානුපස්සනාව හා ධම්මානුපස්සනාව යි. නිවන් අවබෝධය සදහා සතර සතිපට්ඨානයම වැඩිය යුතු අතර කායනුපස්ස්නාවට අයත් සියලු භාවනා තුලින් සතර සතිපට්ඨානය වඩා ගත හැක. සමථ භාවනා තුල කායානුපස්සනාව නොමැති බැවින් එකී භාවනා වැඩීමෙන් නිර්වාණය අවබෝධ නොවේ.
බුදුරාණන්වහන්සේ එහිදී මෙසේ වදාළහ.
| “ | ඒකායනෝ අයං භික්‍ඛවේ සත්ථානං විශුද්ධියා - සෝක පරිද්ධවානං සමතික්කමාය – දුක්ඛ දෝමනස්සානං අත්ථංගමාය – ඤායස්ස අධිගමාය නිබ්බානස්ස සවිඡිකිරියාය යදිදං චත්තාරෝ සතිපට්ඨානා, | ” |
එහි අරුත වන්නේ
| “ | මහණෙනි එකම එක මාර්ගයක් ඇත සත්වයාගේ පිරිසුදු වීම පිණිස, ශෝක කිරීම, හඬා වැලපීම්, සුසුම් හෙලීම් දුරලීම පිණිසත්, දුක්ඛ දෝමනස්සයාගේ නිරුද්ධිය පිණිසත් (තමන්ගේ නොකරගැනීම), සිව්සස් ධර්මයන්ගේ අවබෝධය පිණිසත්, එනම් සතර සතිපට්ඨානයයි. | ” |
|
ත්‍රිපිටකය/බුදු දහම වෙනස් කළ නොහැක. පහසුවෙන් වෙනස් කළ හැකි විකිපීඩියාව හරහා ත්‍රිපිටක ධර්මයට හානි විය/කළ හැක. මුල් ත්‍රිපිටකය ලබා දෙන මූලාශ්‍ර හා වෙනත් විශ්වාසවන්ත අඩවිවලට බාහිර යොමු, ත්‍රිපිටක දහම් පිළිබඳ අදහස් හා සාකච්ඡා පමණක් විකිපීඩියාවට එක් කරමු. |
කායානුපස්සනාව[සංස්කරණය]
කායානුපස්සනාව කොටස් 14 කින් යුක්තය. ඒවා නම් ආනාපාන පබ්බ, ඉරියාපථ පබ්බ, සම්පජඤ්ඤ පබ්බ, පටික්කුල මනසිකාර පබ්බ, ධාතු මනසිකාර පබ්බ හා කොටස් නවයකින් යුක්ත වූ නව සිවථිකා පබ්බ යි........ යමෙක් සතිපට්ඨාණ භාවනාව වඩයි නම් ඔහුගේ පංච නීවරණ යටපත් වූ පසු කායානුපස්සනාව ඉබේ වැඩෙයි. යමෙක් කායානුපස්සනාව නිසියාකාරව වඩයි නම් ඔහු බුද්ධ දේශණාව අනුව මළමිනියක් සේ කය කෙරෙහි අවධානයෙන් සිටිය යුතුය. තමන් ඉගෙනගත් හෝ අසන ලද ධර්ම කරුණු ගැන සිතයි නම් කායානුපස්සනාව නිසියාකාරව සිදු නොවේ. මෙසේ කායානුපස්සනාව වඩන විට අජත්ත කය , බහිද්ධ කය, සමුදය, වය ආදී ධර්ම කාරණා සමග විපස්සනාව සිදුවේ. මෙවිට ඒ මොහොතේ කායායතනයෙන් හදන පංචස්කන්ධය නිරීක්ෂණයට ලක්වේ. මෙවන් පංචස්කන්ධ නිරීක්ෂණයන් තුල තමන්ගේ දැක්මට නිරීක්ෂණය වන්නේ අනිත්‍ය, දුක්ඛ ,අනාත්ම පමණි. සම්මාදිට්ඨිය යනු චතුරාර්‍ය සත්‍ය අවබෝධයයි. චතුරාර්‍ය සත්‍ය නොමැති විට සංසාර ගත සත්වයාගේ දිට්ඨිය තුල විවිධාකාර දැක්මයන් පැවතිය හැක. එනමුත් සම්මාදිට්ඨිය ඇති විට දැක්ම තුල අන්තර්ගත වන්නේ චතුරාර්‍ය සත්‍ය පමණි.
වේදනානුපස්සනාව[සංස්කරණය]
වේදනානුපස්සනාව කොටස් 9 කින් යුක්ත ය. ඒවා නම් සුඛ වේදනා, දුක්ඛ වේදනා, උපේක්ඛා වේදනා, සාමිස සුඛ වේදනා, සාමිස දුක්ඛ වේදනා, සාමිස උපේක්ඛා වේදනා, නිරාමිස සුඛ වේදනා, නිරාමිස දුක්ඛ වේදනා හා නිරාමිස උපේක්ඛා වේදනා ය
වේදනා[සංස්කරණය]
වේදනා යනුවෙන් බෞද්ධාගමේ හඳුන්වන්නේ හැඟීම් දැනීම හෝ සංවේගයයි. එය අපය හෝ ප්‍රිය හෝ සාමාන්‍ය වින්දනයක් විය හැකිය. මෙය එකතු වන්නේ විඥානය සමගය.
බෞද්ධාගමේ සඳහන් පරිදි අල්ලාගැනීමට ඇති තණ්හාව වේදනාවට මුල් වේ.
උපලක්ෂණ
වේදනා සංකල්පය බෞද්ධාගමේ තුන් ආකාරයකට බෙදී ඇත. ඒ සුඛ, දුක්ඛ හා උපේක්ෂා ලෙසටය.
වේදනා සංකල්පය බෞද්ධාගමේ තුන් ආකාරයකට බෙදී ඇත. ඒ මද්‍යස්ථ ප්‍රසන්න අප්‍රසන්න ලෙසටය.චෛතිසික සමස්තය
යම් දෙයකට බොහෝ ඇල්මක් ඇති කර ගැනීමේදී මුල් ව වන කරුණු 5න් එකක් “වේදනා” වන්නේය.ප්‍රධාන කොන්දේසි
පටිච්චසමුප්පාදයේ බුදුන් වහන්සේ කරුණු දක්වා ඇත්තේ මේ අන්දමින්ය.| වේදනා හට ගන්නේ ස්පර්ශයකින්ය |
| තණ්හාව ඇති කිරීමට එක් කොන්දේසියක් වන්නේ වේදනාවයි |
සතිපට්ඨානයේ පදනම
ත්‍රිපිටකයේ සඳහන් වී ඇත්තේ සතිපට්ඨානයට පදනම් හතරක් ඇති බවටය. කය‚ වේදනා‚ සිත සහ ධර්මය එම පදනම් හතර වේ. මෙය තව දුරටත් විස්තර ඇතිව සඳහන් කිරීමක් සතිපට්ඨාන සූත්‍රයේ සහ ආනාපාන සූත්‍රයේ සඳහන් වී ඇත.ප්‍රඥාව පුහුණු කිරීම
ධර්ම ග්‍රන්ථ වල සඳහන්ව ඇති පරිදි භාවනාව ප්‍රගුන කිරීම වැදගත් වේ. භාවනා කිරීමෙන් සංසාරයේ ඇති වන දෑ පුළුල් ලෙස වටහා ගත හැකි වේ.සමකාලීන අනුශාසනා
නූතන යුගයේ ඉගැන්වීම් බටහිර සංස්කෘතියට වැටහෙනඅන්දමින් මෙහෙයවීමට වග බලා ඇත්තේය. එයට එය උදාහරණයක් වන්නේ හැඟීම් සහ චිත්ත වේගය සංසන්දනය කිරීමයි.චිත්තානුපස්සනාව[සංස්කරණය]
චිත්තානුපස්සනාව කොටස් 16 කින් යුක්ත ය. ඒවා නම් සරාග චිත්ත, වීතරාග චිත්ත, සදෝස චිත්ත, වීතදෝස චිත්ත, සමෝහ චිත්ත, වීතමෝහ චිත්ත, සංඛිත්ත චිත්ත, වික්ඛිත්ත චිත්ත, සමාහිත චිත්ත, අසමාහිත චිත්ත, මහග්ගත චිත්ත, අමහග්ගත චිත්ත, සෞත්තර චිත්ත, අනුත්තර චිත්ත, විමුත්ත චිත්ත හා අවිමුත්ත චිත්ත යි.
ධම්මානුපස්සනාව[සංස්කරණය]
ධම්මානුපස්සනාව කොටස් 5 කින් යුක්ත ය. ඒවා නම් නීවරණ පබ්බ, ස්කන්ධ පබ්බ, ආයතන පබ්බ, බොජ්ඣංග පබ්බ හා සච්ච පබ්බ ය.